Li oybʼenihom ma wank xwankil saʼ li yuʼam?

LAJEEBʼ chihabʼ wank re laj Daniel ut jun chihabʼ chik anaqwan kichapeʼk xbʼaan li kanser. Ebʼ laj bʼanonel ut ebʼ li xkomon nekeʼxkʼoxla naq inkʼaʼ chik tkʼiraaq, abʼan aʼan moko joʼkan ta naxkʼoxla. Chʼolchʼo chiru naq tnimanq tixsikʼ xkomon li xnaʼlebʼ chirix li kanser ut tixtaw li xbʼanol. Chi anchal xchʼool yook roybʼeninkil li xkʼulunik jun laj bʼanonel li wank xnawom chirix li yajel li yook xkʼulbʼal. Laj bʼanonel inkʼaʼ kiruuk chi wulak saʼ li kutan li ak xaqabʼanbʼil xbʼaan naq yibʼru li kutan. Aʼin xbʼeen sut naq laj Daniel kichʼinaak xchʼool. Wiibʼ oxibʼ kutan chik chirix aʼin kikamk.

Li esil aʼin kixye jun laj bʼanonel li naxtzʼil rix li tatruuq ut li inkʼaʼ tatruuq xbʼaanunkil rikʼin li xkawilal laajunxaqalil. Maare ak aawabʼihom li naʼlebʼ chirix li esil aʼin. Maare junaq li chʼina cheek li jayeʼq chi kamk naroybʼeni naq t-ulaʼaniiq xbʼaan junaq li xkomon malaj naraj xninqʼehinkil junaq li kutan li wank xwankil chiru. Ut kaʼajwiʼ naxbʼaanu li kʼaru naraj, nakamk. Kʼaru li naʼlebʼ kitenqʼank re, re naq moko saʼ junpaat ta kikamk? Ma qʼaxal wank tawiʼ xwankil li oybʼenihom joʼ nekeʼxye?

Kachʼin chik ma li xkʼihalil li nekeʼxtzʼil rix li bʼan nekeʼxye naq naʼlebʼak chiʼus chirix li oybʼenihom ut naq inkʼaʼ taaxik aachʼool chirix li inkʼaʼ us nakatxtenqʼa saʼ laayuʼam ut saʼ laajunxaqalil. Abʼan moko chixjunilebʼ ta nekeʼxpaabʼ aʼin. Wankebʼ nekeʼxye naq li naʼlebʼ aʼin inkʼaʼ naxchap ribʼ rikʼin li nekeʼxtzʼil rix ebʼ li jalan jalanq chi naʼlebʼ. Nekeʼxye bʼan naq li rahilal aʼin nakʼulmank xbʼaan li qajunxaqalil.

Moko akʼ ta li naʼlebʼ aʼin chirix li oybʼenihom. Ak numenaq wiibʼ mil chihabʼ kipatzʼmank re laj Aristóteles aj Griego kʼaru naxkʼoxla chirix li oybʼenihom ut aʼan kixye: «Aʼan li naxmatkʼe junaq li kristiʼaan li ajʼo ru». Ut tojeʼ laj Benjamin Franklin aj Estados Unidos kixye: «Li oybʼenihom inkʼaʼ natenqʼank».

Kʼaru li yaal chirix li oybʼenihom? Ma aʼan xkʼojobʼankil aachʼool chirix junaq li naʼlebʼ li inkʼaʼ tkʼulmanq? Ma wank jun chik xyaalal, kʼaʼut truuq li oybʼenihom qatenqʼankil re naq kawaq qajunxaqalil ut sahaq saʼ qachʼool?