Ma us raj naq tqarahi aʼin? Joʼkan tzʼaqal. Li Santil Hu naxye naq li Yos kixkʼe saʼ qachʼool aʼin (Eclesiastes 3:11). Naxye ajwiʼ naq «li Yos aʼan rahok» (1 Juan 4:8). Joʼkan naq, ma wank raj xyaalalil naq li Yos kixkʼe saʼ qachʼool naq toowanq chi junelik wi inkʼaʼ tooruuq xtawbʼal?

Maaʼani naraj kamk. Li Santil Hu naxye naq li kamk «xikʼ nokooril» (1 Corintios 15:26, TNM). Wank sut naxseebʼa ribʼ chi wulak ut wank sut nabʼayk, abʼan chʼolchʼo naq nawulak. Naabʼalebʼ li poyanam inkʼaʼ nekeʼwulak chiru xkʼoxlankil li kamk, nekeʼxxuwa ajwiʼ ru. Ma tooruuq xqʼaxbʼal ru saʼ junaq kutan li xikʼ nokooril?

Ma nakaanaw naq li Yos maajunwa kiraj naq ebʼ li qas qiitzʼin teʼkamq? Li hu Genesis, jun rehebʼ li xtasalil li Santil Hu, naxkʼut naq li Yos kiraj naq toowanq chi junelik saʼ Ruuchichʼochʼ. Li Jehobʼa * kixyiibʼ li Ruuchichʼochʼ chi tzʼaqal re ru. Tojaʼ naq, kixyobʼtesi laj Adan, li xbʼeen winq, ut kixkʼe saʼ jun li chʼinaʼusil naʼajej, Eden xkʼabʼaʼ. Moqon chik, «li Yos kiril chixjunil li xbʼaanu: [...] qʼaxal chaabʼil» (Genesis 1:26, 31).

Laj Adan kiyobʼtesiik joʼ xjalam u li Yos; tzʼaqal  re ru li xyuʼam (Deuteronomio 32:4). Li xʼEva, li rixaqil, tzʼaqal ajwiʼ re ru li xjunxaqalil ut li xkʼaʼuxl. Li Jehobʼa kixye rehebʼ: «Chiwanq eeralal eekʼajol, chexkʼihanq, chenujobʼresi li ruuchichʼochʼ ut chereechanihaq. Chextaqlanq saʼ xbʼeenebʼ li kar saʼ palaw, saʼ xbʼeenebʼ li xul li nekeʼrupupik chiru choxa ut saʼ xbʼeenebʼ chixjunil li xul li nekeʼxjukuki ribʼ chiru chʼochʼ» (Genesis 1:28).

Tixkʼam raj naabʼal chihabʼ re naq ebʼ li ralal xkʼajol teʼxnujobʼresi li Ruuchichʼochʼ. Re naq ttzʼaqloq ru li rajom li Yos, tento naq twanq ralal xkʼajol li xʼEva, ut ebʼ aʼan teʼwanq ajwiʼ ralal xkʼajol toj reetal teʼxnujobʼresi li Ruuchichʼochʼ (Isaias 45:18). Wi laj Adan ut li xʼEva inkʼaʼ teʼril chanru ttzʼaqloq ru li rajom li Yos ut yal teʼwanq re rilbʼal li ralal xkʼajol ut maare ebʼ li ri, ma wank tawiʼ xyaalalil naq li Jehobʼa kixye rehebʼ aʼin?

Kʼoxla li kʼanjel li kikʼeheʼk re laj Adan re rilbʼalebʼ li xul. Laj Adan tento naq tixkʼe xkʼabʼaʼebʼ li xul, ut aʼin tixkʼam raj naabʼal chihabʼ (Genesis 2:19). Joʼkan ajwiʼ, re xnawbʼal chanru tril chixjunil li wankebʼ xyuʼam, tento raj tixnawebʼ ru chiʼus ut aʼin tixkʼam raj naabʼal chihabʼ.

Joʼkan bʼiʼ, li wiibʼ chi taql li kixkʼe li Yos re laj Adan ut xʼEva, rilbʼalebʼ li xul ut xnujobʼresinkil li Ruuchichʼochʼ, naxkʼut naq li Yos kixyobʼtesihebʼ re naq teʼwanq chiru naabʼal chihabʼ. Ut, laj Adan kiwank chiru naabʼal chihabʼ.

Rubʼelaj li Bʼutʼihaʼ, li Santil Hu naxye naq ebʼ li qas qiitzʼin jwal najt keʼwank chiqu laaʼo. Saʼ Genesis 5:5 naxye: «Lajeebʼ xwuqkaʼkʼaal rox oʼqʼobʼ (930) chihabʼ wank re laj Adán naq kikamk». Ut, moqon chik, naʼaatinak chirix waqibʼ li winq li keʼwank numenaq 900 chihabʼ: laj Set, laj Enos, laj Quenan, laj Jared, laj Matusalen ut laj Noe, li wank 600 chihabʼ re, naq kichalk li Bʼutʼihaʼ (Genesis 5:6-20, 25-27; 7:6; 9:29). Kʼaʼut keʼwank chiru naabʼal chihabʼ?

Ebʼ li winq aʼin keʼyoʼlaak naq maajiʼ nanumeʼk naabʼal chihabʼ naq laj Adan ut li xʼEva keʼxtzʼeq li tzʼaqal yuʼam. Maare xbʼaan aʼin keʼwank chiru naabʼal chihabʼ. Abʼan, chanru naxchap ribʼ li tzʼaqal yuʼam rikʼin xnajtobʼresinkil roq li yuʼam? Ut chanru tqʼaxeʼq ru li kamk? Re xsumenkil ebʼ li patzʼom aʼin, xbʼeenwa tqatzʼil rix kʼaʼut nokootiixk ut nokookamk.