1. Anihebʼ keʼtzʼaqonk re xxaqabʼankil li chʼuut re Filipos?

NAQ li Apostol Pablo, laj Silas, laj Lucas ut laj Timoteo xeʼwulak saʼ li tenamit Filipos li wank rubʼel xwankil Roma, xeʼxtaw naabʼal li poyanam li nekeʼraj rabʼinkil li chaabʼil esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos. Ebʼ li kaahibʼ chi aj paabʼanel aʼin li xeʼkʼanjelak chi sahebʼ xchʼool, xeʼtzʼaqonk chi xxaqabʼankil jun li chʼuut saʼ li tenamit aʼin. Chixjunilebʼ laj paabʼanel xeʼxtikibʼ xchʼutubʼankil ribʼ, maare saʼ li rochoch li xLidia, jun aj paabʼanel li nakʼehok ochochnal (Hech. 16:40).

2. Kʼaru ebʼ li chʼaʼajkilal kixtaw saʼ junpaat li chʼuut re Filipos?

² Li chʼuut aʼin li tojaʼ xxaqabʼaak, saʼ junpaat kixtaw li chʼaʼajkilal. Laj Tza kixtakchiʼi ebʼ li xikʼ nekeʼilok re li yaal re naq saʼ maaʼusilal teʼxram li puktesink li yookebʼ xbʼaanunkil li kaahibʼ chi aj paabʼanel aʼin li inkʼaʼ nekeʼxtzʼeqtaana li Yos. Li nekeʼjolomink re li tenamit xeʼxchap laj Pablo ut laj Silas, xeʼxjilihebʼ chi cheʼ ut xeʼxkʼehebʼ saʼ tzʼalam. Wulajaq chik, xeʼisiik saʼ tzʼalam. Kʼaru xeʼxbʼaanu naq keʼelk saʼ tzʼalam? Xeʼrulaʼani li tojeʼ xeʼok chi paabʼank ut xeʼxwaklesihebʼ xchʼool. Moqon chik, rochbʼenebʼ laj Timoteo xeʼelk saʼ li tenamit, abʼan laj Lucas maare kikanaak aran. Chanru xeʼrekʼa ribʼ li tojeʼ xeʼok chi paabʼank? Rikʼin xtenqʼ li santil musiqʼej, inkʼaʼ xeʼxkanabʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa (Filip. 2:12). Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, li Apostol Pablo jwal nasahoʼk chaq saʼ xchʼool rikʼinebʼ.

3. Joʼ naxye saʼ Filipenses 1:9-11, kʼaru naxtzʼaama chaq li Apostol Pablo saʼ li xtij?

³ Maare lajeebʼ chihabʼ chik chirix aʼin naq li Apostol Pablo xtzʼiibʼa jun li hu rehebʼ. Naq naqayaabʼasi, saʼ junpaat naqakʼe  reetal naq qʼaxal naxrahebʼ li rechpaabʼanel. Kixye naq naraj raj rilbʼal ruhebʼ, ut kixye ajwiʼ: «Qʼaxal nekexinra chejunilex saʼ li xrahom li Kriist Jesus» (Filip. 1:8). Joʼkan ajwiʼ, kixye rehebʼ naq natijok chirixebʼ. Naxpatzʼ re li Jehobʼa naq tixtenqʼahebʼ re naq tkʼiiq li xrahomebʼ, re naq teʼruuq xkʼebʼal reetal bʼar wank li qʼaxal chaabʼil, re naq maakʼaʼaqebʼ xmuxul, re naq inkʼaʼ teʼmaakobʼq, malaj joʼ naxye saʼ li TNM inkʼaʼ teʼxlubʼtesi li junchʼol, ut naq teʼnujaq rikʼin li naruuchi li tiikilal. Peʼyaal naq chʼolchʼo chiqu naq tooruuq ajwiʼ xtawbʼal rusilal li chaabʼil naʼlebʼ li kixkʼe laj Pablo? (Taayaabʼasi Filipenses 1:9-11). Saʼ li tzolom aʼin, tqatzʼil rix li kʼaru kixye ut chan raj ru tqayuʼami.

4. a) Joʼ naqil saʼ 1 Juan 4:9, 10, chanru kixkʼutbʼesi li Jehobʼa naq nokooxra? b) Joʼnimal tqara li Yos?

⁴ Li Jehobʼa kixkʼutbʼesi li xnimal ru xrahom chiqix naq kixtaqla chaq li Ralal saʼ Ruuchichʼochʼ re naq tkamq saʼ qakʼabʼaʼ (taayaabʼasi 1 Juan 4:9, 10). Li rahok aʼin li maakʼaʼ naroybʼeni naʼekʼasink qe chi xraabʼal (Rom. 5:8). Joʼnimal tqara li Yos? Li Jesus kixsume li patzʼom aʼin naq kixye re jun aj Pariseey: «Taara li Qaawaʼ laaYos chi anchal laachʼool, chi anchal laawaanm ut chi anchal laakʼaʼuxl» (Mat. 22:36, 37). Moko naqaj ta naq twiibʼanq li qarahom, naqaj bʼan naq rajlal kutan yooq chi kʼiik li qarahom chirix. Laj Pablo kixye rehebʼ laj Filipos naq rajlal kutan numtajenaqaq wiʼ chik teʼxra li Yos. Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re naq junelik yooq chi kʼiik li qarahom chirix li Yos?

5. Kʼaru tento tqabʼaanu re naq qʼaxal tqara li Yos?

⁵ Re naq tooruuq xraabʼal li Yos, naʼajmank naq tqanaw ru. Li Santil Hu naxye: «Ani inkʼaʼ narahok, inkʼaʼ xnawom ru li Yos, xbʼaan naq li Yos aʼan rahok» (1 Juan 4:8). Li Apostol Pablo kixye naq li qarahom nakʼiik naq yooko «xtawbʼal» ru li xnaʼlebʼ li Jehobʼa ut rikʼin «xtawbʼal xyaalal chixjunil» li nawulak ut inkʼaʼ nawulak chiru (Filip. 1:9). Naq xqatikibʼ xtzolbʼal li Santil Hu, xqatzol wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ chirix li Yos, ut aʼin xooxtenqʼa chi xraabʼal. Abʼan qʼaxal xqara wiʼ chik naq xqanaw ru chiʼus ut naq xqanaw ru ebʼ li xchaqʼal ru xnaʼlebʼ. Joʼkan peʼ naq jwal wank xwankil choʼq qe xtzolbʼal wulaj wulaj li Raatin li Yos ut xkʼoxlankil rix li naxye (Filip. 2:16).

6. Joʼ naxye saʼ 1 Juan 4:11, 20, 21, anihebʼ ajwiʼ tento tqara re naq numtajenaqaq li qarahom?

⁶ Li xnimal ru xrahom li Yos chiqix naʼekʼasink qe chi xraabʼalebʼ li qahermaan (taayaabʼasi 1 Juan 4:11, 20, 21). Maare tqakʼoxla naq ak re, naq tqarahebʼ li qahermaan xbʼaan naq laaʼo aj kʼanjel chiru li Jehobʼa ut naqayal xkʼambʼal qe rikʼin li xnaʼlebʼ. Joʼkan ajwiʼ, naqataqe li xyok li Jesus, aʼan qʼaxal xooxra ut kixkʼe li xyuʼam saʼ qakʼabʼaʼ. Abʼan, relik chi yaal naq wank sut nachʼaʼajkoʼk chiqu xpaabʼankil li chaqʼrabʼ li naxye naq tento tqara qibʼ chiqibʼil qibʼ. Qilaq li xkʼulmank saʼ li chʼuut re Filipos.

7. Kʼaru li chaabʼil naʼlebʼ naqatzol rikʼin li qʼusuk li kixkʼe laj Pablo re li xʼEvodia ut li xSintique?

⁷ Li xʼEvodia ut li xSintique aʼanebʼ chaq wiibʼ aj paabʼanel li qʼaxal nekeʼxkʼe chaq xchʼool chi kʼanjelak rochbʼen li Apostol Pablo. Abʼan, maare xeʼxkanabʼ naq junaq li naʼlebʼ tjachoq rehebʼ. Saʼ li hu li kixtzʼiibʼa laj Pablo kixye li xkʼabʼaʼebʼ ut kixkʼehebʼ xnaʼlebʼ. Kixye rehebʼ naq tento «junajaq xkʼaʼuxebʼ» (Filip. 4:2, 3). Li Apostol kixkʼe reetal naq aajel ajwiʼ ru xyeebʼal re li chʼuut: «Bʼaanuhomaq chixjunil chi maakʼaʼaq xchoqoqinkil ut xwechʼinkil eeribʼ» (Filip. 2:14). Chʼolchʼo naq li naʼlebʼ li kikʼemank rehebʼ kitenqʼank re naq  inkʼaʼ teʼxkanabʼ xraabʼal ribʼebʼ li wiibʼ chi ixq aʼin li inkʼaʼ nekeʼxtzʼeqtaana li Yos ut kixtenqʼa ajwiʼ li chʼuut.

8. Kʼaru qʼaxal tooxchʼaʼajki chi xraabʼalebʼ li qahermaan, ut chanru tqaqʼax ru aʼin?

⁸ Wank sut qʼaxal nachʼaʼajkoʼk chiqu xraabʼalebʼ li qahermaan xbʼaan naq naqabʼaanu li xeʼxbʼaanu li xʼEvodia ut li xSintique, naqakʼe qachʼool chirix li xpaltilebʼ. Chiqajunilo nokoopaltoʼk rajlal kutan. Wi nokooʼok xkʼebʼal saʼ qu ebʼ li xpaltil li junchʼol, t-oq chi kubʼeek li qarahom chirixebʼ. Qakʼehaq jun eetalil. Jun li hermaan nasach saʼ xchʼool qatenqʼankil chi xsaabʼesinkil li Chʼutlebʼaal Kabʼl, joʼkan naq nokoopoʼk rikʼin. Abʼan, wi nokooʼok xjultikankil chixjunil li xpaltil, tnimanq li qajosqʼil ut tkubʼeeq li qarahom. Ma yooko xkʼulbʼal aʼin? Wi joʼkan, qajultikaq naq chiru li Jehobʼa kutan saqenk li qapaltil ut li xpaltil li qahermaan, ut usta joʼkan inkʼaʼ naxkanabʼ qaraabʼal. Joʼkan bʼiʼ, tento toorahoq joʼ narahok aʼan ut tqakʼe saʼ qu li chaabʼilal li nekeʼxbʼaanu li junchʼol. Naq naqakʼe qaqʼe chi xraabʼalebʼ li qahermaan, naqekʼa naq wanko tzʼaqal saʼ junajil rikʼinebʼ (Filip. 2:1, 2).

9. Bʼar wank wiibʼ oxibʼ rehebʼ li naʼlebʼ «li qʼaxal chaabʼil» li kixye laj Pablo saʼ li hu li kixtzʼiibʼa rehebʼ laj Filipos?

⁹ Musiqʼabʼil xbʼaan li Yos naq li Apostol Pablo kixtaqlahebʼ laj Filipos, ut chixjunilebʼ laj paabʼanel, chi «xsikʼbʼal ru li qʼaxal chaabʼil» (Filip. 1:10). Saʼ xyanq aʼin naʼokenk: xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ li Yos, xtzʼaqlojik ru li rajom ut li tuqtuukilal ut li junajil saʼ li chʼuut (Mat. 6:9, 10; Juan 13:35). Naq naqakʼe aʼin chiʼubʼej saʼ li qayuʼam, naqakʼutbʼesi naq naqara li Jehobʼa.

10. Kʼaru tento tqabʼaanu re naq li Jehobʼa tril naq maakʼaʼ bʼayaq qamuxul?

¹⁰ Li Apostol Pablo kixye ajwiʼ: «Maakʼaʼaq eemuxul». Aʼin moko naraj ta xyeebʼal naq tzʼaqalaq re ru li qayuʼam. Moko naru ta naqajuntaqʼeeta qibʼ rikʼin li Jehobʼa xbʼaan naq aʼan maakʼaʼ xmaak. Abʼan li Yos tril naq maakʼaʼ qamuxul wi tqabʼaanu chixjunil li wank saʼ quqʼ re naq numtajenaqaq li qarahom ut wi tqasikʼ li qʼaxal chaabʼil. Jun rehebʼ li hoonal bʼarwiʼ tqakʼutbʼesi naq nokoorahok aʼan naq tqabʼaanu joʼchʼinal joʼnimal li wank saʼ quqʼ re naq inkʼaʼ tqalubʼtesi ebʼ li junchʼol.

11. Kʼaʼut naq inkʼaʼ tqalubʼtesi ebʼ li junchʼol?

¹¹ Moko bʼatzʼunk ta li qʼusuk li naxye naq inkʼaʼ tqalubʼtesi ebʼ li junchʼol. Li naqoksi re rajsinkil qu, li naqatiqibʼ wiʼ qibʼ malaj li qakʼanjel naru naxlubʼtesi ebʼ li junchʼol. Maare inkʼaʼ yooqo xbʼaanunkil li maaʼusilal, abʼan nimla maak wi li tqasikʼ xbʼaanunkil saʼ li qayuʼam tixtochʼ ut tixlubʼtesi xchʼool junaq li kristiʼaan. Li Jesus kixye naq jwal us raj naq ttʼuyubʼaaq chi qakux junaq li nimla pek ut tooʼeʼxrum saʼ palaw chiru xlubʼtesinkil junaq rehebʼ li xkarneer (Mat. 18:6).

12. Kʼaru naqatzol rikʼin li eetalil li keʼxkanabʼ jun li sumal li nekeʼkʼamok bʼe saʼ li puktesink?

¹² Qilaq chanru kixyuʼami li qʼusuk aʼin jun li sumal li nekeʼkʼamok bʼe saʼ li puktesink re naq inkʼaʼ teʼxlubʼtesi li junchʼol. Saʼebʼ li xchʼuut kiwank jun li sumal li tojeʼ xeʼkubʼeek xhaʼ, ut ebʼ aʼin xeʼkʼiik chaq saʼ jun li junkabʼal li toj nekeʼxsikʼ chiʼus li teʼxbʼaanu. Ebʼ li hermaan aʼin nekeʼxkʼoxla naq moko us ta naq ebʼ laj paabʼanel teʼxik saʼ siin, usta teʼxik chi rilbʼal junaq li pelikula li moko wank ta maaʼusilal chisaʼ. Joʼkan bʼiʼ, qʼaxal xeʼchʼaʼajkoʼk naq xeʼrabʼi naq li sumal li nekeʼkʼamok bʼe saʼ li puktesink xeʼril jun li pelikula. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, li sumal li nekeʼkʼamok bʼe saʼ li puktesink, xeʼxkʼubʼ naq inkʼaʼ chik teʼxik sa siin toj reetal naq li tojeʼ xeʼkubʼeek xhaʼ teʼxtzol li rekʼobʼaal ut inkʼaʼ chik teʼchʼaʼajkoʼq saʼ junpaat xbʼaan junaq li  naʼlebʼ (Heb. 5:14). Chi joʼkan ebʼ laj kʼamolbʼe saʼ li puktesink xeʼxkʼutbʼesi naq nekeʼxra li sumal aʼin, moko kaʼaj tawiʼ rikʼin li raatinebʼ, rikʼin ajwiʼ li xbʼaanuhomebʼ (Rom. 14:19-21; 1 Juan 3:18).

13. Chan raj ru tooruuq xtikisinkil junaq li qas qiitzʼin chi maakobʼk?

¹³ Naru ajwiʼ naqalubʼtesi junaq li qas qiitzʼin wi tqatikisi chi maakobʼk. Qilaq chan raj ru tkʼulmanq aʼin. Qayehaq naq jun li kristiʼaan li yook xtzolbʼal li Santil Hu kixkanabʼ kalaak, abʼan qʼaxal kichʼaʼajkoʼk chiru xbʼaanunkil aʼin. Naxkʼe reetal naq inkʼaʼ chik tixyal bʼayaq li haʼ li nakaltesink. Moko nabʼayk ta chi xjalbʼal li xyuʼam ut nakubʼeek xhaʼ. Saʼ jun kutan, rochbʼen junchʼol chik ebʼ aj paabʼanel nekeʼbʼoqeʼk saʼ rochoch jun li hermaan. Ut laj echal kabʼl moko saʼ maaʼusilal ta naxyeechiʼi re bʼayaq li haʼ li nakaltesink ut naxye re: «Ak kubʼenaq chik aahaʼ ut wank aawikʼin li xmusiqʼ li Jehobʼa. Jultikaq aawe naq li ru li santil musiqʼej aʼan ajwiʼ li kuyuk ibʼ. Wi taakuy aawibʼ, bʼabʼay ajwiʼ taawukʼ». Kutan saqenk naq ra tixkʼul li hermaan li tojeʼ xʼok chi paabʼank wi tixpaabʼ li naʼlebʼ aʼin li moko us ta.

14. Chanru nokooʼeʼxtenqʼa li chʼutam chi xyuʼaminkil li naʼlebʼ li natawmank saʼ Filipenses 1:10?

¹⁴ Ebʼ li chʼutam qʼaxal nokooʼeʼxtenqʼa chi xyuʼaminkil li naʼlebʼ li natawmank saʼ Filipenses 1:10. Xbʼeen, nekeʼxjultika chiqu kʼaru li qʼaxal wank xwankil chiru li Jehobʼa. Xkabʼ, nekeʼxkʼut chiqu chanru tqayuʼami li naqatzol ut chi joʼkan maakʼaʼaq qamuxul. Ut, rox, nokooʼeʼrekʼasi chi xkʼutbʼesinkil li rahok ut chi xbʼaanunkil li chaabʼil kʼanjel (Heb. 10:24, 25).  Naq qʼaxal nekeʼxwaklesi qachʼool li qechpaabʼanel, qʼaxal wiʼ chik naqarahebʼ li qahermaan ut li Qayos. Wi naqara chi anchal qachʼool li Jehobʼa ut ebʼ li qechpaabʼanel, tqabʼaanu joʼchʼinal joʼnimal wank saʼ quqʼ re naq inkʼaʼ tqalubʼtesi junaq li hermaan.

15. Kʼaru naraj xyeebʼal nujak «rikʼin li naruuchin li tiikilal»?

¹⁵ Laj Pablo kiʼelajink chiru li Jehobʼa re naq ebʼ laj Filipos nujenaqaqebʼ «rikʼin li naruuchin li tiikilal» (Filip. 1:11). Relik chi yaal naq li xrahomebʼ chirix li Jehobʼa ut li xtenamit wank saʼ xyanq li uuchink aʼin. T-okenq ajwiʼ xkʼebʼal resil li xpaabʼalebʼ chirix li Jesus rehebʼ li junchʼol ut chirix li xchaqʼal ru roybʼenihomebʼ. Joʼkan ajwiʼ, laj Pablo kixye naq qʼaxal nekeʼlemtzʼunk joʼ «li chahim saʼ ruuchichʼochʼ» (Filip. 2:15). Us tzʼaqal naq kiroksi li eetalil aʼin, xbʼaan naq li Jesus kixye naq li nekeʼtaqenk re aʼanebʼ «li xkutan li ruuchichʼochʼ» (Mat. 5:14-16). Kixtaqlahebʼ ajwiʼ chi xkʼebʼal ebʼ li poyanam choʼq xtzolom ut kixye rehebʼ naq aʼanaqebʼ li xtestiiw «toj saʼ xmaril li ruuchichʼochʼ» (Hech. 1:8; Mat. 28:18-20). Nokoonujak «rikʼin li naruuchin li tiikilal» naq laatzʼ qu chi xbʼaanunkil li nimla kʼanjel aʼin.

16. Chanru naxkʼutbʼesi Filipenses 1:12-14 naq naru nokoolemtzʼunk joʼ li saqenk li qʼaxal nakutanobʼresink usta chʼaʼaj ru li qawanjik? (Taawil li jalam u chiru li hu).

¹⁶ Maakʼaʼ naxye chanru li qawanjik, naru nokoolemtzʼunk joʼ li saqenk li qʼaxal nakutanobʼresink. Wank sut, li naqakʼoxla naq tixram chiqu li puktesink naru bʼan naxkʼe qahoonal re xbʼaanunkil. Aʼin kikʼulmank rikʼin li Apostol Pablo. Naq kixtzʼiibʼa li hu rehebʼ laj Filipos, wank chaq saʼ tzʼalam saʼ rochoch aran Roma. Abʼan, usta wank saʼ tzʼalam, aʼin moko kixram ta chiru puktesink chi sa saʼ  xchʼool rikʼinebʼ laj kʼaakʼalenel re ut li nekeʼwulak chi rulaʼaninkil. Li eetalil li kixkʼe, kixkawresi ut kixwaklesi li xchʼoolebʼ li rechpaabʼanel «chi xyeebʼal li Raatin li Yos chi maakʼaʼebʼ xxiw» (taayaabʼasi Filipenses 1:12-14; 4:22).

17. Kʼe jun eetalil li naʼilmank saʼ li qakutan chirix chanru tooʼuuchinq usta chʼaʼajkaq ru li qawanjik?

¹⁷ Naabʼal li qechpaabʼanel nekeʼruuk xkʼutbʼesinkil li xkawilal xchʼoolebʼ joʼ li Apostol Pablo. Wankebʼ saʼebʼ li tenamit bʼarwiʼ inkʼaʼ nekeʼruuk puktesink bʼarwiʼ nekeʼnumeʼk naabʼal li kristiʼaan chi moko chirekabʼlal, joʼkan naq nekeʼroksi li xseebʼal xchʼool re xsikʼbʼal chanru teʼxbʼaanu (Mat. 10:16-20). Saʼ jun rehebʼ li tenamit aʼin, jun aj ilol chʼuut kixye rehebʼ naq teʼxsikʼ junaq «li xnaʼaj» bʼarwiʼ teʼpuktesinq: rikʼinebʼ li xkomon, li rechkabʼal, li rechtzolom, li rechkʼanjel malaj yalaq ani li nekeʼxnaw ru. Chiru wiibʼ chihabʼ xeʼkʼihank ebʼ li chʼuut. Maare moko ramro ta chiqu li puktesink. Usta joʼkan naqatzol jun chaabʼil naʼlebʼ rikʼinebʼ li hermaan aʼin: junelik qasikʼaq chanru tqabʼaanu chixjunil li tooruuq saʼ li puktesink, ut qakʼojobʼaq qachʼool naq li Jehobʼa tixkʼe qe li metzʼew re xqʼaxbʼal ru yalaq kʼaru li tramoq chiqu xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin (Filip. 2:13).

18. Kʼaru tqakʼe qachʼool chi xbʼaanunkil?

¹⁸ Chiruhebʼ li kutan aʼin bʼarwiʼ yook chi kʼulmank li xninqal ru naʼlebʼ, qakʼehaq qachʼool chi xyuʼaminkil li musiqʼanbʼil naʼlebʼ li kixtzʼiibʼa laj Pablo rehebʼ laj Filipos. Qakʼehaq reetal bʼar wank li qʼaxal chaabʼil, qakʼehaq qaqʼe re naq maakʼaʼaq qamuxul, miqalubʼtesi ebʼ li junchʼol ut choonujaq rikʼin li naruuchi li tiikilal. Chi joʼkan, numtajenaqaq li qarahom ut tqoxloqʼi li Jehobʼa, li Qayuwaʼ li qʼaxal narahok.