QʼAXAL nim xwankil li paabʼank. Jun eetalil, usta laj Tza naraj naq tqakanabʼ kʼanjelak chiru li Yos, li qapaabʼal naxbʼaanu naq tooruuq xchupbʼal «chixjunil xxamlel li xsimaj li maaʼus» (Efes. 6:16). Joʼkan ajwiʼ, wi wank qapaabʼal tooruuq xnumsinkil li chʼaʼajkilal li chanchanaqebʼ li nimla tzuul. Li Jesus kixye rehebʼ li xtzolom: «Wi ta li xnimal leepaabʼaal aʼan joʼ jun tʼorol chi mostaas, teeye raj re li tzuul aʼin: «Elen arin ut qʼaxon leʼ», ut aʼan taaqʼaxonq raj» (Mat. 17:20). Saʼ xkʼabʼaʼ naq li qapaabʼal naru tooxkawresi re naq kaw tookʼanjelaq chiru li Yos, us raj naq tqatzʼil rix ebʼ li patzʼom aʼin: Kʼaru li paabʼank? Chanruhaq li qachʼool re xkʼutbʼesinkil aʼin? Chanru tqakawresi? Ut chirix ani kawaq li qapaabʼal? (Rom. 4:3).

Li paabʼank moko tzʼaqal ta rikʼin xkʼulubʼankil malaj xpaabʼankil naq li Santil Hu naxkʼut li yaal, xbʼaan naq aran naxye naq ebʼ li maaʼus aj musiqʼej nekeʼxpaabʼ ajwiʼ naq wank li Yos ut qʼaxal nekeʼsiksotk (Sant. 2:19). Joʼkan bʼiʼ, kʼaru li paabʼank?

Naq li Santil Hu naʼaatinak chirix li paabʼal naxkʼe wiibʼ xyaalal. Xbʼeen, naxye naq «li paabʼaal aʼan xtoonal li kʼaru naʼoybʼenimank» malaj li chʼolchʼo chiqu naq tkʼulmanq (Heb. 11:1a). Wi wank qapaabʼal, kʼojkʼooq qachʼool naq chixjunil li naxye li Jehobʼa tzʼaqal yaal ut ttzʼaqloq ru. Jun eetalil, li Yos kixye rehebʼ laj Israel li aatin aʼin: «Wi ta laaʼex texruuq xsachbʼal linchaqʼrabʼ chirix xjekʼbʼal li kutan rikʼin li qʼoqyink, re raj naq maakʼaʼaq chik kutan malaj li qʼoqyink saʼ li xhonalil, naru raj ajwiʼ xsachbʼal linsumwank kinkʼojobʼ rikʼin laj David aj kʼanjel chiwu» (Jer. 33:20, 21). Ma xqakʼoxla jun sutaq naq inkʼaʼ t-elq li Saqʼe malaj inkʼaʼ chik t-oq, ut chi joʼkan maakʼaʼaq chik kutan ut qʼoqyink? Wi naqapaabʼ li chaqʼrabʼ li nabʼeresink re li choxa ut li Ruuchichʼochʼ li naxbʼaanu naq li Ruuchichʼochʼ inkʼaʼ tixkanabʼ xsurisinkil ribʼ saʼ li xnaʼaj ut yooq chi xsutbʼal li Saqʼe, ma inkʼaʼ raj tqapaabʼ naq li kixxaqabʼank re aʼin truuq ajwiʼ xbʼaanunkil li naxyeechiʼi? Chʼolchʼo naq naqapaabʼ (Is. 55:10, 11; Mat. 5:18).

Xkabʼ, li paabʼal «aʼan xkawubʼ li inkʼaʼ naʼilmank ru» (Heb. 11:1b). Qakʼoxlaq jun li eetalil. Qayehaq naq jun li chʼinaʼal naxpatzʼ qe chanru naqanaw naq wank li iqʼ. Usta maajunwa qilom li iqʼ moko nachʼaʼajkoʼk ta chiqu xchʼolobʼankil chiru li chʼinaʼal li naxkʼutbʼesi naq wank li iqʼ, joʼ li musiqʼank, li narekʼasi li iqʼ ut wank jalan chik. Naq nachʼolaak chiru li chʼinaʼal li eetalil li nakʼutbʼesink re aʼin, naxkʼulubʼa naq wank li kʼaʼaq re ru li inkʼaʼ naʼilmank ru. Joʼkan ajwiʼ, li xtoonal li paabʼal aʼan ebʼ li eetalil li nakʼutbʼesink re (Rom. 1:20).

Xbʼaan naq li xtoonal li paabʼal aʼan ebʼ li eetalil li nakʼutbʼesink re, naʼajmank naq xbʼeenwa tqataw ru «kʼaru li yaal» re naq wanq qapaabʼal (1 Tim. 2:4). Abʼan moko tzʼaqal ta rikʼin aʼin. Li Apostol Pablo kixtzʼiibʼa naq junaq li kristiʼaan tixkʼutbʼesi li xpaabʼal «chi anchal xchʼool» (Rom. 10:10). Moko tzʼaqal ta rikʼin xpaabʼankil li yaal, aajel bʼan ru naq tqoxloqʼi. Kaʼajwiʼ chi joʼkan t-alaaq saʼ li qachʼool xkʼutbʼesinkil li qapaabʼal, naraj xyeebʼal xyuʼaminkil li yaal (Sant. 2:20). Li ani inkʼaʼ naroxloqʼi  chi anchal xchʼool li yaal, maare tixqʼetqʼeti ribʼ saʼ xkʼabʼaʼ li naxkʼoxla ut moko tixpaabʼ ta li tyeemanq re malaj tixsikʼ xyaalal re xbʼaanunkil li yiibʼ aj naʼlebʼ (2 Ped. 3:3, 4; Jud. 18). Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, moko chixjunilebʼ ta li keʼilok re li sachbʼachʼoolej saʼ li qʼe kutan xeʼwank xpaabʼal (Num. 14:11; Juan 12:37). Li xsantil musiqʼej li Yos kaʼajwiʼ naxkʼe chi uuchink li paabʼal saʼ xchʼoolebʼ li nekeʼxra li yaal ut nekeʼxtzʼeqtaana li tikʼtiʼ (Gal. 5:22; 2 Tes. 2:10, 11).

Saʼ xyanq ebʼ li xmoos li Yos li jwal kawebʼ xpaabʼal saʼ li qʼe kutan xwank li awabʼej David (Heb. 11:32, 33). Abʼan moko naru ta tqaye aʼin chirixebʼ chixjunil li xkomon. Jun eetalil, laj Eliab, li ras, kixkʼutbʼesi naq moko kaw ta li xpaabʼal naq kixchʼila, xbʼaan naq laj David kiraj xnawbʼal chirix li chʼaʼajkilal li yook chi xsikʼbʼal laj Goliat rikʼinebʼ laj Israel (1 Sam. 17:26-28). Maajun kristiʼaan ak wank xpaabʼal naq nayoʼlaak chi moko narechani ta rikʼin li xnaʼ xyuwaʼ. Joʼkan utan, li kitenqʼank re laj David re naq kawaq li xpaabʼal aʼan naq wank chaq choʼq ramiiw li Yos.

Saʼ li Salmo 27, laj David kixye chanru kiruuk xkawresinkil li xpaabʼal (raqal 1). Aʼan kixkʼoxla rix li kʼaru kixkʼul chaq saʼ li xyuʼam ut li kixbʼaanu li Jehobʼa rikʼinebʼ li xikʼ nekeʼilok re (raqal 2 ut 3). Kiroxloqʼi chi anchal xchʼool li rochoch li Jehobʼa (raqal 4) ut aran kixloqʼoni ru rochbʼenebʼ laj Israel (raqal 6). Qʼaxal kixkʼe xchʼool chi xpatzʼbʼal re li Jehobʼa saʼ li xtij naq tkʼeheʼq xnaʼlebʼ (raqal 7 ut 8). Ut kiraj ajwiʼ naq li Jehobʼa tixkʼut chiru li bʼe li tento tixkʼam (raqal 11). Jwal wank chaq xwankil li paabʼal chiru laj David, joʼkan naq kixye: «Chi kaw inchʼool nawoybʼeni xyalbʼal li rusilal li Qaawaʼ chiru linyuʼam» (raqal 13).

Joʼ laj David, tooruuq ajwiʼ xkawresinkil li qapaabʼal wi tqakʼam qe rikʼin li xnaʼlebʼ ut li xbʼaanuhom li natawmank saʼ li Salmo 27. Saʼ xkʼabʼaʼ naq li tzʼaqal nawom aʼan xtoonal li paabʼal, wi qʼaxal naqakʼe qachʼool chi xtzolbʼal li Raatin li Yos ut ebʼ li qatasal hu, moko tchʼaʼajkoʼq ta chiqu xkʼutbʼesinkil li chaabʼil naʼlebʼ aʼin li naruuchi li musiqʼej (Sal. 1:2, 3). Naq tootzoloq, qakʼehaq qahoonal chi xkʼoxlankil rix li naqatzol, xbʼaan naq kaʼajwiʼ chi joʼkan t-alaaq saʼ qachʼool li bʼanyoxink. Wi qʼaxal nokoobʼanyoxink chiru li Jehobʼa, qʼaxal wiʼ chik t-alaaq saʼ li qachʼool xkʼutbʼesinkil li qapaabʼal rikʼin xloqʼoninkil ru saʼebʼ li chʼutam ut aatinak rikʼinebʼ li kristiʼaan chirix li qoybʼenihom (Heb. 10:23-25). Joʼkan ajwiʼ, naqakʼutbʼesi li qapaabʼal naq inkʼaʼ naqakanabʼ tijok ut naq inkʼaʼ nachʼinaak li qachʼool (Luc. 18:1-8). Joʼkan bʼiʼ, junelik chootijoq chiru li Jehobʼa ut kʼojkʼooq li qachʼool naq aʼan naʼilok qe (1 Tes. 5:17; 1 Ped. 5:7). Li qapaabʼal nokoorekʼasi chi xbʼaanunkil ebʼ li naʼlebʼ, aʼut li qabʼaanuhom naxkawresi ajwiʼ li qapaabʼal (Sant. 2:22).

Naq jun qʼoqyink aj chik ma nakamk, li Jesus kixye rehebʼ li xtzolom: «Chepaabʼ li Yos ut  chineepaabʼ ajwiʼ laaʼin» (Juan 14:1). Joʼkan naq, moko kaʼaj tawiʼ chirix li Jehobʼa wanq qapaabʼal tento ajwiʼ wanq qapaabʼal chirix li Jesus. Chanru? Qilaq oxibʼ li naʼlebʼ re xbʼaanunkil aʼin.

Xbʼeen, qilaq li xkamik li Jesus joʼ jun maatan li kʼebʼil saʼ xkʼabʼaʼ li junjunq chi poyanam xbʼaan li Yos. Li Apostol Pablo kixye: «Linyuʼam [...] anaqwan, wank chik rikʼin naq ninpaabʼ li Ralal li Yos li kirahok we ut kixqʼaxtesi ribʼ saʼ inkʼabʼaʼ» (Gal. 2:20). Naq wank qapaabʼal chirix li Jesus, chʼolchʼo chiqu naq li xkamik aʼan jun li maatan kʼebʼil saʼ qakʼabʼaʼ, ut chi joʼkan li Yos naxkuy naxsach li qamaak, naxyeechiʼi qe li junelik yuʼam ut aʼin ajwiʼ li xnimal ru eetalil naq li Yos nokooxra (Rom. 8:32, 38, 39; Efes. 1:7). Aʼin tixkʼe qametzʼew re naq li xkʼaʼuxl wiʼ qachʼool inkʼaʼ tnumtaaq saʼ qabʼeen (2 Tes. 2:16, 17).

Xkabʼ, choojiloq chixkʼatq li Jehobʼa rikʼin li qatij saʼ xkʼabʼaʼ li xkamik li Jesus. Ut saʼ xkʼabʼaʼ li xkamik tooruuq chi tijok chiru li Jehobʼa chi maakʼaʼaq qakʼaʼuxl re naq «chi joʼkan toxqakʼul li ruxtaan ut toxqataw li rusilal re naq tenqʼanbʼilaqo saʼ xqʼehil» (Heb. 4:15, 16; 10:19-22). Naq nokootijok naqataw qametzʼew re naq inkʼaʼ tootʼaneʼq saʼ li maak (Luc. 22:40).

Rox, chooʼabʼinq chiru li Jesus. Li Apostol Juan kixtzʼiibʼa: «Ani napaabʼank re li Kʼajolbʼej, wank xyuʼam chi junelik; aʼut li inkʼaʼ napaabʼank re li Kʼajolbʼej inkʼaʼ taaril li yuʼam, aʼ chik li xjosqʼil li Yos tenebʼanbʼil saʼ xbʼeen» (Juan 3:36). Qakʼehaq reetal naq laj Juan kixkʼut li xjalanil li paabʼal rikʼin li qʼetok aatin. Joʼkan naq, naqakʼutbʼesi naq wank qapaabʼal chirix li Jesus naq nokooʼabʼink chiru. Ut nokooʼabʼink chiru naq naqakʼe qibʼ rubʼel «li xchaqʼrabʼ li Kriist», malaj chixjunil li kixkʼut ut li kixtaqla xbʼaanunkil (Gal. 6:2). Nokooʼabʼink ajwiʼ chiru naq naqabʼaanu chixjunil li naxye qe saʼ xkʼabʼaʼ «li moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ» (Mat. 24:45). Wi tqabʼaanu li nokooxtaqla wiʼ li Jesus, tqataw qametzʼew re xkuybʼal li xkawil ru li rahilal li naru tqakʼul saʼ li qayuʼam (Mat. 7:24, 25).

Saʼ jun kutan, jun li winq kixye re li Jesus: «Ninpaabʼ. Tenqʼahin saʼ li xmajelal inpaabʼaal!» (Mar. 9:24). Li winq aʼin wank bʼayaq xpaabʼal, abʼan naxnaw naq wank xmaajelal li xpaabʼal ut chʼolchʼo chiru naq toj tenqʼaaq traj. Joʼ kixkʼul li winq aʼin, twulaq xhoonalil naq t-ajmanq xkomon li qapaabʼal. Ut chiqajunilo tooruuq xkawresinkil li qapaabʼal anaqwan. Joʼ ak xqil, naqabʼaanu aʼin naq naqatzol li Raatin li Yos ut naqakʼoxla rix, aʼin tixbʼaanu naq qʼaxal wiʼ chik toobʼanyoxinq chiru li Jehobʼa. Nakawuuk ajwiʼ li qapaabʼal naq naqaloqʼoni ru rochbʼenebʼ li qechpaabʼanel, naq nokooʼaatinak chirix li qoybʼenihom rikʼinebʼ li junchʼol ut naq junelik nokootijok. Wi joʼkan tqakawresi li qapaabʼal, tqakʼul li xnimal ru qʼajkamunk. Li Santil Hu naxye qe: «Kabʼlahomaq eeribʼ saʼ leepaabʼaal li qʼaxal sant», re naq chi jokan tookanaaq «saʼ li xrahom li Yos» (Jud. 20, 21).