1, 2. Naq twulaq xqʼehil re xsikʼbʼal li qʼaxal us choʼq aawe, kʼaʼut us naq taapaabʼ laj Yobʼtesinel? (Taawil ebʼ li jalam u saʼ xtiklajik).

WI SAAJAT, maare ak xaakʼul naabʼal aanaʼlebʼ chirix li taabʼaanu saʼ li kutan chalk re. Maare ebʼ laj kʼutunel, ebʼ li nekeʼtaqlank saʼ li tzolebʼaal malaj junaq chik li qas qiitzʼin kixye aawe naq inkʼaʼ taakanabʼ tzolok re naq moqon taataw naabʼal aatumin. Abʼan, li Jehobʼa naxye aawe naq moko aʼan ta li bʼe li tento taasikʼ. Li Jehobʼa naraj naq taakʼe aachʼool chi tzolok re naq taataw aatumin naq taakʼul aawibʼ (Col. 3:23). Abʼan, naq twulaq xqʼehil re xsikʼbʼal kʼaru li qʼaxal us choʼq aawe, li Jehobʼa naxye aawe naq taabʼeresi aawibʼ rikʼin li naʼlebʼ li naxkʼe aʼan. Aʼin tatxtenqʼa re naq taakʼe chiʼubʼej li naraj aʼan naq tqabʼaanu saʼ xqʼehil li rosoʼjik (Mat. 24:14).

² Jultikaq aawe naq li Jehobʼa naxnaw li tkʼulmanq saʼ li ruuchichʼochʼ ut naq ajlanbʼil kutan aj chik wank (Is. 46:10; Mat. 24:3, 36). Ut, naxnaw qu chiʼus. Naxnaw kʼaru naxkʼe xsahil ut naxkʼojobʼ qachʼool, ut kʼaru naxkʼe xrahil ut naxchʼina qachʼool. Joʼkan naq, usta wank xyaalal wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ,  moko us ta wi inkʼaʼ naxkʼam ribʼ rikʼin li naxye li Santil Hu (Prov. 19:21).

3, 4. Kʼaru kixkʼul laj Adan ut xʼEva ut ebʼ li ralal xkʼajol xbʼaan xpaabʼankil li maaʼusil naʼlebʼ?

³ Li maaʼusil naʼlebʼ moko tiklaak ta yook. Laj Tza kitikibʼank re li maaʼusil naʼlebʼ naq kixtakchiʼi ebʼ li qas qiitzʼin. Moko kikʼoxlak ta chi xyeebʼal re li xʼEva naq aʼan ut li xbʼeelom naru nekeʼxbʼaanu li nekeʼraj re naq teʼxtaw chi tzʼaqal li sahil chʼoolej (Gen. 3:1-6). Laj Tza yal yook xkʼoxlankil ribʼ. Kiraj naq laj Adan ut xʼEva ut ebʼ li ralal xkʼajol teʼxpaabʼ ut teʼxloqʼoni aʼan ut maawaʼ chik li Jehobʼa. Abʼan, ma ak wank xbʼaanu re xtenqʼankilebʼ? Inkʼaʼ. Li Jehobʼa kikʼehok re chixjunil li wank rehebʼ: li xsumlajikebʼ, li xnaʼaj li awimq bʼarwiʼ wankebʼ chaq ut tzʼaqal re ru li xtibʼelebʼ re naq maajunwa teʼkamq.

⁴ Ra xyeebʼal, abʼan laj Adan ut xʼEva keʼxqʼet ribʼ chiru li Yos ut keʼxnajtobʼresi ribʼ rikʼin. Joʼ nakaanaw, kʼajoʼ xrahil keʼxkʼul. Keʼok chi tiixk ut chi kamk, joʼ li uutzʼuʼuj naq nayokʼmank natzʼuumaak ut nakamk. Ebʼ li ralal xkʼajol keʼxkʼul ajwiʼ li rahilal saʼ xkʼabʼaʼ li maak (Rom. 5:12). Usta joʼkan, li xkʼihalil li kristiʼaan nekeʼraj xqʼetbʼal ribʼ chiru li Yos. Nekeʼraj naq maaʼani ttaqlanq saʼebʼ li xyuʼam (Efes. 2:1-3). Abʼan, chʼolchʼo tzʼaqal naq «maakʼaʼ choxahil naʼlebʼ [...] wi naxqʼet ribʼ chiru li Jehobʼa», aʼin naraj xyeebʼal, naq ebʼ li naʼlebʼ li inkʼaʼ nekeʼxchap ribʼ rikʼin li naxye li Yos moko chaabʼil naʼlebʼ ta (Prov. 21:30, TNM).

5. a) Kʼaru chʼolchʼo chiru li Jehobʼa? b) Kʼaʼut naqanaw naq yaal li naxkʼoxla?

⁵ Abʼanan, chʼolchʼo chiru li Jehobʼa naq wankebʼ li kristiʼaan, joʼ naabʼalebʼ li saaj, li teʼraj xnawbʼal ru ut kʼanjelak chiru (Sal. 103:17, 18; 110:3, TNM). Aʼan narahoʼk eere cheejunilex. Ma laaʼat jun rehebʼ? Wi joʼkan, chʼolchʼo naq nakaataw naabʼal li sahil echej li naxkʼe aawe li Jehobʼa ut aʼin naxkʼe xsahil aachʼool (taayaabʼasi Salmo 103:5; Prov. 10:22). Joʼ ok qe rilbʼal, saʼ xyanq wank li naʼlebʼ li naxkʼe li Jehobʼa, ebʼ li chaabʼil amiiw, ebʼ li kʼanjel li wank xwankil ut li tzʼaqal naʼlebʼ li nokooxtenqʼa.

6. Kʼaʼut tento taasikʼ li naʼlebʼ li nachalk rikʼin, ut chanru naxkʼe aawe aʼin li Jehobʼa?

⁶ Ebʼ li xul maakʼaʼ nekeʼxyoʼoni. Laaʼo joʼ qas qiitzʼin naqaj saʼ li qayuʼam li naʼlebʼ li nachalk rikʼin li Yos, ut kaʼajwiʼ laj Yobʼtesinel naru nakʼehok qe (Mat. 4:4). Naq naqabʼi li naxye qe, naqataw xseebʼal qachʼool, li choxahil naʼlebʼ ut xsahil qachʼool. Li Jesus kixye: «Us xaq rehebʼ li nebʼaʼebʼ li xchʼool» (Mat. 5:3). Li Jehobʼa naroksi li Raatin re xkʼebʼal aawe li naʼlebʼ li nachalk rikʼin ut saʼ xkʼabʼaʼ li «moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ» naxkʼe aawe jalan jalanq li chaabʼil naʼlebʼ (Mat. 24:45; Is. 65:13, 14).

7. Kʼaru rusilal taataw wi nakaasikʼ li naʼlebʼ li nachalk rikʼin li Jehobʼa?

⁷ Li naʼlebʼ li nachalk rikʼin li Yos tixkʼe aachoxahil naʼlebʼ ut xseebʼal aakʼaʼuxl, aʼin tatxkol yalaq chanru (taayaabʼasi Proverbios 2:10-14). Jun eetalil, tatxtenqʼa re naq taakʼe reetal ebʼ li tikʼtiʼ joʼ naq maakʼaʼ li yoʼyokil Yos malaj re xtawbʼal li sahil chʼoolejil naʼajmank naabʼal li tumin ut li junkabʼlal. Joʼkan ajwiʼ, tatxtenqʼa chi xnumsinkil li atawank ut naq inkʼaʼ tattʼaneʼq saʼ junaq li yiibʼru aj naʼlebʼ li tatxkʼe saʼ rahilal. Joʼkan bʼiʼ, bʼaanu chixjunil li wank saʼ laawuqʼ re xtawbʼal aachoxahil naʼlebʼ ut xseebʼal aakʼaʼuxl. Ut chi joʼkan, taawil chi kutankil naq li  Jehobʼa nakatxra ut naraj li us choʼq aawe (Sal. 34:9; Is. 48:17, 18).

8. Chanru tatxtenqʼa saʼ li kutan chalk re wi nakatnachʼok rikʼin li Yos anaqwan?

⁸ Chi seebʼ, t-osoʼq li ruuchichʼochʼ li naxjolomi laj Tza, ut kaʼajwiʼ li Jehobʼa tkoloq qe. Ut, maare twulaq xqʼehil naq chʼolchʼooq chiqu naq aʼan tkʼehoq re jun sekʼaq chik qawa (Hab. 3:2, 12-19). Abʼanan, anaqwan xhoonalil naq tento tatnachʼoq rikʼin Laayuwaʼ li wank saʼ choxa ut xkawresinkil laachʼool rikʼin (2 Ped. 2:9). Ut chi joʼkan, maakʼaʼ naxye kʼaru yooq chi kʼulmank saʼ laasutam, twekʼa aawibʼ joʼ laj David, li kixtzʼiibʼa: «Junelik ninkʼoxla li Qaawaʼ; wi wank chinkʼatq, inkʼaʼ taachʼinanq li waanm» (Sal. 16:8).

9. a) Joʼ naxye Juan 6:44, kʼaru naxbʼaanu li Jehobʼa? b) Kʼaʼut qʼaxal chaabʼil xnawbʼal ru junaq laj Testiiw?

⁹ Naq nakaanaw ru junaq li qas qiitzʼin li maawaʼ aj Testiiw, ma taaye raj naq nakaanaw ru chiʼus? Inkʼaʼ. Maare nakaanaw chanru xkʼabʼaʼ, chanru naʼilok ut bʼayaq chik. Abʼan, moko joʼkan ta naru naqaye chirix junaq laj Testiiw. Nakaanaw naq naxra li Jehobʼa ut li Yos kiril xchaabʼilal ru ut kixbʼoq saʼ li xtenamit (taayaabʼasi Juan 6:44). Usta jalan xtenamit, xbʼaanuhom malaj rilobʼaal, ak naabʼal nakaanaw chirix, ut aʼan ajwiʼ chaawix.

10, 11. Kʼaru qajuntaqʼeetalil joʼ aj kʼanjel chiru li Jehobʼa, ut kʼaru rusilal naqataw?

¹⁰ Jun eetalil, saʼ junpaat nakaakʼe reetal naq junaj ru «leeraatinobʼaal»: li «chaabʼil aatin» chirix li yaal (Sof. 3:9). Aʼin naraj xyeebʼal, naq nekeenaw naq junaj ru leepaabʼal, leenaʼlebʼ ut leeroybʼenihom chirix li kutan chalk re ut jalan chik. Ut aʼin li qʼaxal chaabʼil xnawbʼal chirix junaq li qas qiitzʼin, xbʼaan naq naxbʼaanu naq tqapaabʼ li raatin ut toowanq saʼ amiiwil.

¹¹ Ebʼ laj kʼanjel chiru li Jehobʼa qʼaxal chaabʼilebʼ li ramiiw. Ebʼ li ramiiw chalenaqebʼ saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ, usta inkʼaʼ nekeʼxnaw ru chixjunilebʼ. Ma wank tawiʼ junaq li qas qiitzʼin, li moko  wank ta saʼ li xtenamit li Yos, li naru naxye ajwiʼ aʼin?

12. Kʼaru li kʼanjel chirix li Yos naru nakaataw?

¹² (Taayaabʼasi Eclesiastes 11:9-12:1). Ma yookat xkʼebʼal aaqʼe chi xtawbʼal jun malaj naabʼal aakʼanjel chirix li Yos? Maare yookat xkʼebʼal aaqʼe chi rilbʼal li Santil Hu wulaj wulaj malaj chi tzʼaqonk chiʼus saʼebʼ li chʼutam ut saʼ li puktesink. Aʼ yaal kʼaru yookat, chanru nakaawekʼa aawibʼ naq nakaawil rusilal laakʼanjel malaj naq ebʼ li junchʼol nekeʼril ut nekeʼxkʼe xsahil laachʼool? Chʼolchʼo naq kʼajoʼ nasahoʼk laachʼool. Ut us, xbʼaan naq yookat xkʼebʼal li rajom li Yos chiru li nakaawaj laaʼat, joʼ kixbʼaanu li Jesus (Sal. 40:9; Prov. 27:11).

13. Kʼaʼut qʼaxal us kʼanjelak chiru li Yos chiru xsikʼbʼal li naxyeechiʼi li ruuchichʼochʼ aʼin?

¹³ Wi nakaakʼe aachʼool chi xtawbʼal li kʼanjel chirix li Yos, taawekʼa xsahil laachʼool ut naq laayuʼam wank xyaalal. Li Apostol Pablo kixtzʼiibʼa: «Kaw xaqxooqex, chexwanq chi inkʼaʼ taachʼinanq leechʼool, junelik yooqex chi kʼiik saʼ xkʼanjel li Qaawaʼ. Chenawaq naq li xyalbʼal eeqʼe moko maakʼaʼ ta aj e saʼ xkʼabʼaʼ li Qaawaʼ» (1 Cor. 15:58). Ebʼ li nekeʼxkʼe xqʼe chi xtawbʼal li naxyeechiʼi li ruuchichʼochʼ, joʼ li tumin malaj li wankil, relik chi yaal naq moko sahebʼ ta saʼ xchʼool (Luc. 9:25). Joʼ tqil, li awabʼej Salomon kiril aʼin saʼ li xyuʼam (Rom. 15:4).

14. Kʼaru nakaatzol rikʼin li kixbʼaanu laj Salomon?

¹⁴ Qʼaxal bʼihom ut wank chaq xwankil laj Salomon, kiraj xyalbʼal li naxyeechiʼi li ruuchichʼochʼ yal re rilbʼal chanru t-elq (Ecl. 2:1-10). Kikabʼlak, kixyiibʼ xnaʼaj ebʼ li uutzʼuʼuj ut li hilank, ut kixbʼaanu chixjunil li kiraj. Abʼan, ma kisahoʼk ut kikʼojlaak xchʼool? Naq kixbʼir rix chixjunil li kixbʼaanu kixye naq maakʼaʼ rajbʼal ut maakʼaʼ aj e (Ecl. 2:11). Ma taachap aanaʼlebʼ rikʼin aʼin?

15. Kʼaʼut wank xwankil naq wanq aapaabʼal, ut chanru tatxtenqʼa, joʼ naxye Salmo 32:8?

¹⁵ Wankebʼ nekeʼxtaw xnaʼlebʼ toj naq nekeʼpaltoʼk ut naq nekeʼxkʼul li rahilal. Li Jehobʼa inkʼaʼ naraj naq taakʼul aʼin. Naraj naq taawabʼi ut taapaabʼ. Re xbʼaanunkil aʼin naʼajmank naq wanq aapaabʼal, ut maajunwa trahoʼq laachʼool chirix li xaabʼaanu xbʼaan laapaabʼal. Ut li Jehobʼa maajunwa tsachq saʼ xchʼool li rahom li taakʼutbʼesi chirix li xkʼabʼaʼ (Heb. 6:10). Joʼkan bʼiʼ, bʼaanu chixjunil li wank saʼ laawuqʼ re xkawresinkil laapaabʼal. Chi joʼkan, taakʼe reetal naq chixjunil li naxye aawe Laayuwaʼ li wank saʼ choxa us choʼq aawe (taayaabʼasi Salmo 32:8).

16. Kʼaʼut tento tqara naq li Jehobʼa inkʼaʼ naxram qu ut tqoksi chiʼus?

¹⁶ Laj Pablo kixtzʼiibʼa: «Bʼar wank xMusiqʼ li Qaawaʼ, aran wank li [...] achʼabʼanbʼil» malaj xbʼaanunkil li naʼajmank (2 Cor. 3:17). Joʼkan bʼiʼ, li Jehobʼa maakʼaʼ naramok re ut naxra aʼin joʼkan naq kixkʼe saʼ li qachʼool naq tqara ajwiʼ aʼin. Abʼan naraj ajwiʼ naq taawoksi chiʼus xbʼaan naq aʼin nakatxkol. Maare nakaanaw ruhebʼ li saaj li nekeʼril li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu, nekeʼxyuʼami li muxuk saʼ tzʼiʼbʼeetalil, nekeʼxyuʼami li bʼatzʼunk li qʼaxal xiwxiw, nekeʼroksi li bʼaan li nakanobʼresink u malaj nekeʼnumʼukʼak. Yaal tana naq sa nekeʼxnumsi junpaataq. Abʼan, kʼajoʼ xrahil nekeʼxtoj rix: inkʼaʼ chik teʼruuq xtzʼeqtaanankil, nekeʼyajerk malaj nekeʼkamk (Gal. 6:7, 8). Nekeʼxkʼoxla  naq maakʼaʼ teʼxkʼul, abʼan nekeʼxbʼalaqʼi ribʼ (Tito 3:3).

17. Kʼaʼut naq xpaabʼankil li Yos naxkʼe qahoonal re xbʼaanunkil li naqaj?

¹⁷ Joʼkan ajwiʼ, naqataw rusilal xpaabʼankil li Jehobʼa. Ut us choʼq re li qajunxaqalil ut nokooxtenqʼa re xbʼaanunkil li naqaj (Sal. 19:8-12). Abʼan, qʼaxal us wiʼ chik, naq taawoksi li xchaqʼrabʼ ut li naʼlebʼ li naxkʼe aawe li Yos re xbʼaanunkil li nakaawaj. Ut wiʼ joʼkan taabʼaanu, taakʼutbʼesi chiru li Jehobʼa ut chiru laanaʼ laayuwaʼ naq naru teʼxkʼe xkomon aahoonal re xbʼaanunkil li nakaawaj. Joʼkan utan, li Yos naraj xkʼebʼal xhoonal ebʼ laj kʼanjel chiru re naq teʼxbʼaanu li nekeʼraj, li Santil Hu naxkʼabʼaʼi aʼin joʼ li «achʼabʼanbʼil, aʼ li xnimal xloqʼal ebʼ li ralal xkʼajol li Yos» (Rom. 8:21).

18. Kʼaru xjalanil li rameʼk li kikʼeheʼk re laj Adan ut xʼEva rikʼin li kʼebʼil qe laaʼo?

¹⁸ Aʼin tzʼaqal xkʼeheʼk re laj Adan ut xʼEva saʼ xtiklajik. Ma naabʼal li naʼlebʼ kixye li Yos naq inkʼaʼ teʼxbʼaanu saʼ li naʼaj Eden? Inkʼaʼ, jun ajwiʼ: inkʼaʼ teʼxwaʼ jun li cheʼ (Gen. 2:9, 17). Ma nakaakʼoxla naq ra ut chʼaʼaj xpaabʼankil aʼin? Relik chi yaal naq inkʼaʼ. Jalan aʼin chiru ebʼ li chaqʼrabʼ li nekeʼxtenebʼ li winq ut nekeʼxmin li junchʼol chi xbʼaanunkil.

19. Chanru tzolbʼilo xbʼaan li Jehobʼa ut li Jesus re naq tooruuq xbʼaanunkil li naqaj?

¹⁹ Li xchoxahil naʼlebʼ li Jehobʼa nakʼutunk rikʼin chanru nokooril. Inkʼaʼ naxkʼe qe naabʼal li chaqʼrabʼ, naxkʼut bʼaan chiqu chi timil chanru tqayuʼami xchaqʼrabʼil li rahok. Naraj naq tqabʼeresi qibʼ rikʼin li naʼlebʼ li naxkʼe qe ut xikʼ tqil li inkʼaʼ us (Rom. 12:9). Saʼ li seeraqʼ li kixkʼe li Jesus saʼ li tzuul natawmank jun chaabʼil eetalil chirix li kʼutuk aʼin, bʼarwiʼ kixye wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li naru nokooxkʼe chi maakobʼk (Mat. 5:27, 28). Joʼ Awabʼej saʼ li Xnimajwal Awabʼejilal li Yos, inkʼaʼ tixkanabʼ qatzolbʼal saʼ li akʼ Ruuchichʼochʼ re naq tqil bʼar wank li us ut li inkʼaʼ us joʼ naril aʼan (Heb. 1:9). Tooxtenqʼa ajwiʼ chi risinkil li maak saʼ li qajunxaqalil ut saʼ li qakʼaʼuxl. Kʼoxla aʼin: inkʼaʼ chik t-alaaq saʼ laachʼool xyuʼaminkil junaq li maak chi moko taakʼul ta chik li rahilal saʼ xkʼabʼaʼ li maak. Tojaʼ naq taataw li xnimal ru «achʼabʼanbʼil», li kixyeechiʼi awe li Jehobʼa.

20. a) Chanru naxbʼeresi ribʼ li Jehobʼa? b) Chanru nokooxtenqʼa li eetalil li naxkanabʼ qe?

²⁰ Relik chi yaal naq maajoqʼe tooruuq xbʼaanunkil chixjunil li naqaj. Junelik tqabʼeresi qibʼ rikʼin li rahok li naqekʼa chirix li Yos ut chirixebʼ li qas qiitzʼin. Li Jehobʼa kaʼajwiʼ naxye qe naq tqakʼam qe rikʼin. Usta li Yos naru xbʼaanunkil chixjunil li naraj, naxbʼeresi ribʼ rikʼin xchaqʼrabʼil li rahok naq narilebʼ li qas qiitzʼin (1 Juan 4:7, 8). Joʼkan naq, tooruuq xbʼaanunkil li naqaj wi naqakʼam qe rikʼin.

21. a) Kʼaru kixye laj David re li Jehobʼa? b) Kʼaru tqil saʼ li jun chik tzolom?

²¹ Ma oxloqʼ chaawu chixjunil li chaabʼil echej li naxkʼe aawe li Jehobʼa? Saʼ li tzolom aʼin, ak xooʼaatinak chirix li xkʼihalil li naʼlebʼ li nachalk rikʼin li Yos, li chaabʼil amiiw, ebʼ li kʼanjel li wank xyaalal ut naqoybʼeni naq saʼ jun kutan tooruuq xbʼaanunkil li naqaj (Sal. 103:5). Maare sahaq saʼ laachʼool joʼ laj David naq kixye re li Jehobʼa: «Taakʼut chiwu xbʼehil li yuʼam: kʼajoʼ xnimal li sahilal chawe chawu, xiikil li saaʼus aawikʼin chi junelik» (Sal. 16:11). Saʼ li jun chik tzolom ttzʼilmanq wiibʼ oxibʼ li tertokil pek saʼ li Salmo 16. Chixjunil aʼin tatxtenqʼa chi xtawbʼal ru chiʼus chanru taataw li tzʼaqal sahil chʼoolejil.