Qoxloqʼihaq «li xlaqʼabʼahom li Yos»
«Li xlaqʼabʼahom li Yos, maajun chik taajachoq re» (MAR. 10:9).
BʼICH: 131, 132
1, 2. Kʼaru toorekʼasi xbʼaanunkil li naxye saʼ Hebreos 13:4?
CHIQAJUNILO naqaj xkʼebʼal xloqʼal li Jehobʼa. Xkʼulubʼ naq tqabʼaanu, ut aʼan naxye naq tooroxloqʼi wi tqabʼaanu (1 Sam. 2:30; Prov. 3:9; Apoc. 4:11). Naraj ajwiʼ naq tqoxloqʼihebʼ li junchʼol chi qas qiitzʼin, joʼebʼ li nekeʼawabʼejink (Rom. 12:10; 13:7). Abʼan, li qʼaxal tento tqoxloqʼi malaj tqakʼe xwankil aʼan: li sumlajik.
2 Li Apostol Pablo kixtzʼiibʼa: «Chejunilex cheroxloqʼi li sumlaak ut maakʼaʼ kʼaru teebʼalaqʼi wiʼ eeribʼ» (Heb. 13:4). Abʼan, moko yal yook ta xjultikankil junaq li naʼlebʼ. Yook bʼaan xyeebʼal rehebʼ laj paabʼanel naq teʼroxloqʼi li sumlaak. Ma joʼkan ajwiʼ naqil li xsumlajikebʼ li junchʼol ut li qe?
3. Kʼaru chaabʼil naʼlebʼ kixkʼe li Jesus chirix li sumlajik? (Taawil li jalam u saʼ xtiklajik).
3 Wi naqakʼe xwankil ut naqoxloqʼi li sumlajik, yooko xkʼambʼal qe rikʼin li Jesus. Naq laj Pariseey keʼxpatzʼ re chirix li jachok ibʼ, aʼan kixjultika li kixye li Jehobʼa chirix li xbʼeen sumlajik: «Joʼkan naq li winq tixkanabʼ li xnaʼ xyuwaʼ, ut junajaqebʼ aj chik chi tzʼejwalej teʼkanaaq chi xkabʼichalebʼ». Ut kixye ajwiʼ: «Li xlaqʼabʼahom li Yos, maajun chik taajachoq re» (taayaabʼasi Marcos 10:2-12; Gen. 2:24).
4. Kʼaru kiraj li Jehobʼa chirix li sumlajik?
4 Joʼ naqil, chʼolchʼo chiru li Jesus naq li Yos kixxaqabʼank re li sumlaak ut kixjultika naq moko yal re wiibʼ oxibʼ kutan ta. Li Jehobʼa moko kixye ta re laj Adan ut li xʼEva naq rikʼin li jachok ibʼ naʼosoʼk li sumlajik. Kiraj bʼaan naq junelik teʼkanaaq «xkabʼichalebʼ».
LI RAHILAL SAʼ LI SUMLAAK
5. Kʼaru naxkʼam chaq li kamk saʼ li sumlajik?
5 Naqanaw naq saʼ xkʼabʼaʼ li xmaak laj Adan kichalk naabʼal li rahilal. Jun rehebʼ aʼan li kamk, li kixkʼe saʼ rahilal li sumlajik. Li Apostol Pablo kiʼaatinak chirix aʼin naq kixchʼolobʼ naq ebʼ laj paabʼanel moko wankebʼ ta rubʼel xwankil li Xchaqʼrabʼ laj Moises. Kixkʼut naq li kamk naxraq li sumlajik ut li bʼeelomej malaj li ixaqilbʼej li tkanaaq chi yoʼyo naru nasumlaak wiʼ chik (Rom. 7:1-3).
6. Chanru naxkʼutbʼesi li Xchaqʼrabʼ laj Moises naq li Yos naxkʼe saʼ ru li sumlajik?
6 Saʼ li Chaqʼrabʼ li kixkʼe li Jehobʼa re li tenamit Israel, naqataw wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ chirix li sumlaak. Qilaq jun rehebʼ. Li Chaqʼrabʼ naxkanabʼ naq li winq twanq naabʼal rixaqil, li naʼlebʼ aʼin nawbʼil ru joʼ poligamia ut ak nekeʼxyuʼami chaq aʼin naq toj maajiʼ naxkʼe li Yos li Xchaqʼrabʼ rehebʼ laj Israel. Li kixbʼaanu li Jehobʼa aʼan xtuqubʼankil ru li naʼlebʼ aʼin re naq maaʼani trahobʼtesiiq. Jun eetalil, wi junaq laj Israel nasumlaak rikʼin li xmoos ut moqon chik naxsikʼ jun chik rixaqil, inkʼaʼ tixkanabʼ xchʼolaninkil, xtiqibʼankil li xbʼeen ixaqilbʼej ut inkʼaʼ tixkanabʼ wank rikʼin joʼ xwinqilal. Li Yos kixye chaq naq tril ut tixkʼe re li naʼajmank (Ex. 21:9, 10). Laaʼo moko wanko ta rubʼel xwankil li Chaqʼrabʼ aʼin, abʼan rikʼin aʼin naqil naq li Yos naxkʼe saʼ ru li sumlajik. Relik chi yaal, naq aʼin nokooxtenqʼa ajwiʼ chi roxloqʼinkil joʼ naxbʼaanu li Yos.
7, 8. a) Joʼ naxye saʼ Deuteronomio 24:1, kʼaru leseens naxkʼe li Chaqʼrabʼ? b) Chanru naril li Jehobʼa li xjachbʼal li sumlajik?
7 Kʼaru naxye chaq li Chaqʼrabʼ chirix li jachok ibʼ? Usta qʼaxal oxloqʼ li sumlajik chiru li Yos, kixkanabʼ naq ebʼ laj Israel teʼxjach ribʼ (taayaabʼasi Deuteronomio 24:1). Kiwank li jachok ibʼ wi li bʼeelomej naril naq «li rixaqil naxbʼaanu junaq li naʼlebʼ li inkʼaʼ us». Kʼaru «li inkʼaʼ us»? Li Chaqʼrabʼ moko naxye ta. Abʼan, chʼolchʼo naq tzʼaj aj naʼlebʼ ut xutaanal, maawaʼ yalaq kʼaru chi naʼlebʼil (Deut. 23:14). Saʼ xkutankil li Jesus naabʼalebʼ laj Judiiy nekeʼxsikʼ yalaq kʼaru chi naʼlebʼ re xjachbʼal li xsumlajik (Mat. 19:3). Chʼolchʼo naq, inkʼaʼ naqaj xkʼambʼal qe rikʼinebʼ.
8 Saʼ xkutankil li Propeet Malaquias, ebʼ li winq qʼaxal kʼaynaqebʼ chi xjachbʼal ribʼ rikʼin li rixaqil, re naq moqon chik teʼsumlaaq rikʼin junaq li saajil ixq li inkʼaʼ naxloqʼoni li Yos. Laj Malaquias kixye li naxkʼoxla li Jehobʼa chirix aʼin. Kixtzʼiibʼa: «Xbʼaan naq xikʼ nawil ut nintzʼeqtaana li naxjach ribʼ rikʼin li xsumʼaatin» (Mal. 2:14-16). Aʼin naxchap ribʼ rikʼin li naxye li Raatin li Yos chirix li xbʼeen sumlajik, naq li winq «tixlaqʼabʼ ribʼ rikʼin li rixaqil, ut junajebʼ aj chik chi tzʼejwalej naq wanqebʼ» (Gen. 2:24). Li Jesus kixkʼutbʼesi naq nakʼoxlak ajwiʼ joʼ li Xyuwaʼ naq kixye: «Li xlaqʼabʼahom li Yos, maajun chik taajachoq re» (Mat. 19:6).
JUN AJWIʼ XYAALAL RE XJACHBʼAL LI SUMLAJIK
9. Chanru tento xtawbʼal ru li kixye li Jesus saʼ Marcos 10:11, 12?
9 Maare junaq tixkʼoxla: «Ma wank junaq xyaalal re naq laj paabʼanel tixjach li xsumlajik ut tsumlaaq wiʼ chik?». Li Jesus kixchʼolobʼ chiʼus li naxkʼoxla chirix li xjachbʼal li sumlajik: «Ani tixkanabʼ li rixaqil ut taasumlaaq rikʼin jalan chik, tixmux li xsumlajik; ut wi li ixq tixkanabʼ li xbʼeelom ut taasumlaaq rikʼin jalan chik, tixmux ajwiʼ li xsumlajik» (Mar. 10:11, 12; Luc. 16:18). Kutan saqenk naq li Jesus naroxloqʼi li sumlajik, ut naraj naq ebʼ li junchʼol joʼkan ajwiʼ teʼxbʼaanu. Li kixsikʼ xyaalal re xjachbʼal li xsumlajik chi inkʼaʼ kʼatbʼil roq ut nasumlaak rikʼin jalan chik, naxmux li xsumlajik. Joʼkan aʼin, xbʼaan naq chiru li Yos, li sumlajik inkʼaʼ naʼosoʼk rikʼin li jachok ibʼ. Chiru li Yos, toj «junajebʼ [...] chi tzʼejwalej». Joʼkan ajwiʼ, li Jesus kixye naq li naxraq li xsumlajik rikʼin li rixaqil li maakʼaʼ xmaak naxkʼe chi tʼaneʼk saʼ li muxuk sumlaak. Kʼaʼut? Xbʼaan naq saʼebʼ li kutan aʼan li ixq li nakanabʼaak, naru naxmin ribʼ chi sumlaak re xchʼolaninkil ribʼ. Ut li xkabʼ sumlaak, aʼan muxuk sumlaak ajwiʼ.
10. Kʼaru nakʼehok re xleseens junaq laj paabʼanel re naq tixjach li xsumlajik ut tsumlaaq wiʼ chik?
10 Abʼan li Jesus kixye ajwiʼ naq wank jun xyaalal re xraqbʼal li sumlajik. Kixye: «Ut laaʼin tinye eere naq yalaq ani tixkanabʼ rixaqil chi maawaʼ xmaak yumbʼeetak, ut tixkʼam jalan chik ixq, li jun aʼan tixmux ru li xsumlajik» (Mat. 19:9, Li Santil Hu, Wycliffe Bible Translators, [Wy]). Kixye ajwiʼ aʼin saʼ li seeraqʼ li kixkʼe saʼ li tzuul (Mat. 5:31, 32). Chiru li wiibʼ sut aʼin, kiʼaatinak chirix li koʼbʼeetak «yumbʼeetak», li naraj xyeebʼal, muxuk saʼ tzʼiʼbʼeetalil (saʼ Griego, pornéia). Saʼ li aatin aʼin wank li jalan jalanq li tzʼaj aj naʼlebʼ li nekeʼxbʼaanu li nekeʼxkʼatk roq li xsumʼaatin, joʼ li muxuk sumlaak, li kʼayink ibʼ, li tzʼaj aj naʼlebʼ li nekeʼxyuʼami li toj maajiʼ nekeʼsumlaak, li nekeʼwank rikʼin rechwinqilal rech-ixqilal ut li nekeʼwank rikʼin xul. Qayehaq naq jun li winq naxmux li xsumlajik. Saʼ li hoonal aʼan, li ixaqilbʼej wank xkʼulubʼ re xyeebʼal ma tixjach li xsumlajik malaj inkʼaʼ. Wi naxbʼaanu, aran naraqeʼk li sumlaak chiru li Yos.
11. Kʼaʼut junaq laj paabʼanel inkʼaʼ traj xjachbʼal li xsumlajik usta li Santil Hu naxkʼe xleseens re xbʼaanunkil?
11 Us xjultikankil naq li Jesus inkʼaʼ kixye naq wi xwank li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ (pornéia) tenebʼanbʼil saʼ xbʼeen li sumʼaatin li maakʼaʼ xmaak xjachbʼal li xsumlajik. Jun eetalil, maare junaq li ixaqilbʼej inkʼaʼ naraj xjachbʼal li sumlajik usta li xbʼeelom kixkʼat roq. Maare toj naxra ut naraj xkuybʼal xmaak ut tixyal xqʼe re naq t-usaq li xsumlajik. Chʼolchʼo naq, wi naxjach li xsumlajik ut inkʼaʼ chik nasumlaak tixnumsi wiibʼ oxibʼ li chʼaʼajkilal. Chanru tixweenteni ribʼ ut chanru tixkuy ribʼ chiru li narataw li xtibʼel? Kʼaru tixbʼaanu naq trekʼa ribʼ xjunes? Ut, wi wank ralal xkʼajol, ma tchʼaʼajkoʼq chiru xkʼirisinkilebʼ saʼ li yaal? (1 Cor. 7:14). Relik chi yaal naq li jachok ibʼ tixkʼe saʼ chʼaʼajkilal li sumʼaatin li maakʼaʼ xmaak.
12, 13. a) Kʼaru kixkʼul li xjunkabʼal laj Oseas? b) Kʼaʼut naq laj Oseas kixkʼam wiʼ chik li xGomer saʼ rochoch? c) Kʼaru naxkʼut chiqu chixjunil aʼin chirix li sumlajik?
12 Li kixkʼul li propeet Oseas naxkʼut chiqu naabʼal li naʼlebʼ chirix chanru naril li Yos li sumlajik. Li Jehobʼa kixye re, naq tsumlaaq rikʼin jun li ixq Gomer xkʼabʼaʼ. Li ixq aʼin «aj yumbʼeet» ut twanq ralal xkʼajol saʼ li xmaak. Kiwank jun li ralal rikʼin li xGomer (Os. 1:2, 3). Moqon chik, li xGomer kiwank jun xkoʼ ut jun li xyum, maare rikʼin jalan chik winq. Usta naabʼal sut kixmux li xsumlajik laj Oseas moko kixkanabʼ ta. Saʼ xnumikebʼ li kutan, li xGomer kixtzʼeqtaana laj Oseas ut kikʼameʼk choʼq moos. Abʼan, laj Oseas kixloqʼ chaq (Os. 3:1, 2). Li Jehobʼa kiroksi li eetalil aʼin re xkʼutbʼesinkil jarubʼ sut kixkuy xmaak li tenamit Israel naq keʼxtzʼeqtaana ut keʼxloqʼoni jalan chik yos. Kʼaru naqatzol rikʼin aʼin?
13 Joʼ ak xqil, wi jun aj paabʼanel natʼaneʼk saʼ li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ, li xsumʼaatin yaal re kʼaru tixbʼaanu. Li Jesus kixye naq wank xyaalal chiru li maakʼaʼ xmaak xjachbʼal li xsumlajik ut wank xleseens re sumlaak wiʼ chik. Abʼan naru naxkuy xmaak li xsumʼaatin. Moko yooq ta chi paltoʼk wi tixbʼaanu. Li Santil Hu naxye naq laj Oseas kixkʼam wiʼ chik li xGomer saʼ rochoch. Chalen aran, li xGomer inkʼaʼ raj chik kiwank rikʼin jalan chik winq. Laj Oseas inkʼaʼ kiwank chiru jarubʼaq kutan rikʼin li rixaqil joʼ xwinqilal (Os. 3:3, xyaalal, nwt-E). Abʼan, chirix chik aʼan chʼolchʼo naq kiwank wiʼ chik rikʼin li rixaqil. Aʼin kixkʼutbʼesi naq li Jehobʼa kixkʼulubʼa wiʼ chik li xtenamit ut xwank saʼ aatin rikʼin (Os. 1:11; 3:3-5). Li naqatzol rikʼin aʼin, wi li bʼeelomej malaj ixaqilbʼej li inkʼaʼ xkʼatok oq inkʼaʼ naraj xjachbʼal li xsumlajik, ut naraj wank wiʼ chik rikʼin li xsumʼaatin naxkʼutbʼesi naq xkuy xmaak (1 Cor. 7:3, 5). Chirix chik aʼan, maakʼaʼ chik xyaalal chiru re xjachbʼal li xsumlajik. Chalen li hoonal aʼin, tento teʼxyal xqʼe xkabʼichalebʼ chi rilbʼal li sumlajik joʼ naril li Jehobʼa.
QOXLOQʼIHAQ LI SUMLAJIK USTA NIMAQ LI CHʼAʼAJKILAL
14. Joʼ naxye saʼ 1 Corintios 7:10, 11, kʼaru truuq xkʼulbʼal wiibʼ oxibʼ li sumal?
14 Joʼ aj paabʼanel chiqajunilo tento tqakʼe qachʼool chi roxloqʼinkil li sumlajik, joʼ naxbʼaanu li Jehobʼa ut li Jesus. Abʼan, wank sut inkʼaʼ nabʼaanumank xbʼaan naq laaʼo aj maak (Rom. 7:18-23). Joʼkan naq, inkʼaʼ tixsach qachʼool naq saʼ xkutankilebʼ li Apostol wiibʼ oxibʼ li sumal keʼwank xchʼaʼajkilal. Li Apostol Pablo kixtzʼiibʼa naq «li ixaqilbʼej inkʼaʼ chixjach ribʼ rikʼin li xbʼeelom», abʼan wank sut kikʼulmank (taayaabʼasi 1 Corintios 7:10, 11).
Kʼaru naruhank xbʼaanunkil re naq junaq li sumal inkʼaʼ tixjach ribʼ xbʼaan li nimla chʼaʼajkilal? (Taawil li raqal 15).
15, 16. a) Usta wanqebʼ xchʼaʼajkilal, kʼaru tento teʼxbʼaanu li sumsukebʼ ut kʼaʼut? b) Ma joʼkan ajwiʼ nakʼulmank wi jun rehebʼ moko aj kʼanjel ta chiru li Yos?
15 Li Apostol Pablo inkʼaʼ kixye kʼaʼut keʼxkanabʼ ribʼ. Jun eetalil, li bʼeelomej moko kixmux ta li xsumlajik, wi joʼkan raj li ixaqilbʼej kiruuk raj xjachbʼal li xsumlajik ut sumlaak wiʼ chik. Li Apostol Pablo kixtzʼiibʼa naq, li ixaqilbʼej li kixkanabʼ li xbʼeelom tento naq inkʼaʼ tsumlaaq malaj tixkʼam wiʼ chik ribʼ saʼ usilal rikʼin li xbʼeelom. Chiru li Yos toj junebʼ chi tzʼejwalej. Li Apostol kixye rehebʼ li sumsukebʼ naq, wi moko xwank ta li muxuk sumlaak, us raj naq teʼxkʼam wiʼ chik ribʼ saʼ usilal, maakʼaʼ naxye kʼaru ebʼ li xchʼaʼajkilal. Li sumal naru naxpatzʼ xtenqʼankil rehebʼ li cheekel winq. Ebʼ li cheekel winq inkʼaʼ teʼokenq chirix junaq rehebʼ li sumal, teʼkʼeheʼq bʼaan xnaʼlebʼ rikʼin li Santil Hu.
16 Maare qʼaxal chʼaʼaj wiʼ chik wi li xsumʼaatin laj paabʼanel maawaʼ aj kʼanjel chiru li Yos. Ma wank xyaalal naq tixkanabʼ wi wankebʼ xchʼaʼajkilal? Joʼ ak xqil, li Santil Hu naxye naq naru xjachbʼal li sumlajik wi xwank li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ, abʼan inkʼaʼ naxye kʼaʼut naru twanq li kanabʼank ibʼ. Li Apostol Pablo kixtzʼiibʼa: «Wi junaq ixq wank xbʼeelom maakʼaʼ xpaabʼaal ut aʼin naxkʼul ru wank rikʼin, mixkanabʼ li xbʼeelom» (1 Cor. 7:12, 13). Li naʼlebʼ aʼin toj wank xwankil saʼebʼ li qakutan.
17, 18. Kʼaʼut wiibʼ oxibʼ aj paabʼanel inkʼaʼ nekeʼxkanabʼ li xsumʼaatin usta nim ebʼ li xchʼaʼajkilal?
17 Wank sut, li bʼeelomej li «maakʼaʼ xpaabʼaal» naxkʼutbʼesi naq inkʼaʼ «naxkʼul ru wank rikʼin» li rixaqil. Maare qʼaxal naxsakʼ joʼkan naq li rixaqil naxkʼoxla naq wank saʼ chʼaʼajkilal li xjunxaqalil ut li xyuʼam. Maare inkʼaʼ naraj xweenteninkil li rixaqil ut li xjunkabʼal malaj naxkʼe saʼ nimla chʼaʼajkilal li xpaabʼal li rixaqil. Naq nakʼulmank aʼin, wankebʼ li ixaqilbʼej aj paabʼanel, usta joʼkʼihal tixye li xbʼeelom, nekeʼraj xkanabʼankil. Abʼan, wankebʼ li ixaqilbʼej, aj paabʼanel, li yookebʼ ajwiʼ xnumsinkil aʼin moko joʼkan ta nekeʼkʼoxlak. Nekeʼxkuy ut nekeʼxsikʼ chanru t-usaaq li xyuʼamebʼ. Kʼaʼut?
18 Jun chik li xyaalal aʼan naq, usta li sumal tixkanabʼ ribʼ toj sumsukebʼ ut teʼril ebʼ li chʼaʼajkilal li ak xqil. Li Apostol Pablo kixkʼe jun chik xyaalal re naq inkʼaʼ teʼxkanabʼ ribʼ. Kixtzʼiibʼa: «Li bʼeelomej maakʼaʼ xpaabʼaal aʼan santobʼresinbʼil saʼ xkʼabʼaʼ li rixaqil, ut li ixaqilbʼej maakʼaʼ xpaabʼaal aʼan santobʼresinbʼil saʼ xkʼabʼaʼ li xbʼeelom aj paabʼanel. Wi ta inkʼaʼ joʼkan, ebʼ leeralal eekʼajol tzʼaj raj ru li xyuʼamebʼ, aʼut anaqwan santebʼ» (1 Cor. 7:14). Naabʼalebʼ laj paabʼanel li xeʼkanaak rikʼin li xsumʼaatin li maawaʼ aj paabʼanel usta qʼaxal chʼaʼaj chaq li xwanjikebʼ, xeʼsahoʼk saʼ xchʼool chi xbʼaanunkil xbʼaan naq li xsumʼaatin kiʼok chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa (taayaabʼasi 1 Corintios 7:16; 1 Ped. 3:1, 2).
19. Kʼaʼut saʼ li xtenamit li Jehobʼa naabʼalebʼ li sumsu sahebʼ saʼ xchʼool?
19 Li Jesus kiʼaatinak chirix li jachok ibʼ ut li Yos kixmusiqʼa li Apostol Pablo re naq tixkʼe li naʼlebʼ chirix li kanabʼank ibʼ. Li wiibʼebʼ nekeʼraj naq laj kʼanjel chiru li Jehobʼa teʼroxloqʼi li sumlajik. Saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ, saʼ li xtenamit li Jehobʼa naabʼalebʼ li sumsu sahebʼ saʼ xchʼool. Maare saʼ li qachʼuut wankebʼ li sumal li sahebʼ saʼ xchʼool, bʼarwiʼ li bʼeelomej naxra li rixaqil ut inkʼaʼ naxkʼat roq ut li ixaqilbʼej naxra ut naroxloqʼi li xbʼeelom. Chixjunilebʼ aʼin nekeʼxkʼe jun chaabʼil eetalil naq naruhank roxloqʼinkil ut xkʼebʼal xwankil li sumlajik. Nasahoʼk qachʼool naq chi miyon ebʼ li bʼeelomej ut li ixaqilbʼej nekeʼxkʼutbʼesi naq yaal li Raatin li Yos naq kixye: «Li winq tixkanabʼ xnaʼ xyuwaʼ, tixlaqʼabʼ ribʼ rikʼin li rixaqil, ut junajaqebʼ aj chik chi tzʼejwalej teʼkanaaq chi xkabʼichalebʼ» (Efes. 5:31, 33).
