1, 2. a) Kʼaʼut naq wank xyaalal naq li Jesus kixkʼut chiqu xnimankil li xkamik rikʼin jun li naʼlebʼ li moko chʼaʼaj ta? b) Kʼaru li xchaabʼil naʼlebʼ li Jesus tqatzʼil rix?

MA NAKATRUUK laaʼat xchʼolobʼankil li naqabʼaanu rajlal chihabʼ naq naqanima li xkamik li Kriist? Chʼolchʼo naq joʼkan, xbʼaan naq moko chʼaʼaj ta xbʼaanunkil li nimank aʼin. Abʼanan, maare junaq li kristiʼaan tixkʼoxla: «Kʼaʼut naq jun li nimank li qʼaxal wank xwankil moko chʼaʼaj ta xbʼaanunkil?».

² Naq li Jesus kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ, junelik kixkʼut li xninqal ru naʼlebʼ rikʼin wiibʼ oxibʼ li aatin, chi chʼolchʼo ut chi moko chʼaʼaj ta xtawbʼal ru (Mat. 7:28, 29). Joʼkan ajwiʼ, kixkʼut chiqu xnimankil li xkamik * rikʼin jun li naʼlebʼ li moko chʼaʼaj ta xbʼaanunkil, abʼan wank tzʼaqal xwankil. Qatzʼilaq rix chiʼus li chʼutam aʼin ut wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li kixbʼaanu ut kixye li Jesus. Aʼin tooxtenqʼa chi xtawbʼal ru chiʼus li kubʼsink ibʼ, li kawil chʼoolej ut li rahom li kixyuʼami. Ut, tqil kʼaru chik tooruuq xbʼaanunkil re naq tqakʼam qe chiʼus rikʼin.

3. Naq naqayaabʼasi Mateo 26:26-28, kʼaʼut naqaye naq moko chʼaʼaj ta li kixbʼaanu li Jesus naq kixxaqabʼ li Xnimankil xkamik, ut kʼaru reetalil li kaxlanwa li maakʼaʼ xbʼanol ut li bʼiin?

³ Li Jesus kixxaqabʼ li Xnimankil li xkamik rikʼin li junlaju chi Apostol li inkʼaʼ keʼxtzʼeqtaana. Naq kixbʼaanu aʼin, kaʼajwiʼ kiroksi li kaxlanwa li maakʼaʼ xbʼanol ut li bʼiin li kiʼelaʼank naq keʼxninqʼehi li Paswa (taayaabʼasi Mateo 26:26-28).  Kixye rehebʼ li Xʼapostol naq li wiibʼ chi kʼaʼaq re ru aʼin, li moko chʼaʼaj ta xtawbʼal, aʼan reetalil li xtibʼel li tzʼaqal re ru ut li xkikʼel, li tixyeechiʼi saʼ xkʼabʼaʼebʼ moqon. Inkʼaʼ tana keʼsachk xchʼool li Apostol naq keʼril naq li akʼ waʼak aʼin moko chʼaʼaj ta xkʼubʼankil. Kʼaʼut?

4. Kʼaru li naʼlebʼ kixkʼe li Jesus re li xMarta nokooxtenqʼa chi xtawbʼal ru kʼaʼut moko chʼaʼaj ta Xnimankil li xkamik?

⁴ Qajultikaq li kikʼulmank wiibʼ oxibʼ po rubʼelaj aʼin, chiru li roxil chihabʼ li xkʼanjel li Jesus. Naq yook rulaʼaninkilebʼ li ramiiw, laj Lazaro, li xMarta ut li xMaria, kiʼok xtzolbʼalebʼ. Usta li xMarta wank saʼ li ochoch laatzʼ ru saʼ xkʼabʼaʼ naq chʼaʼaj xkʼubʼankil li tzakahemq li tixkʼe re li Jesus. Abʼan li Jesus kixkʼe xnaʼlebʼ, saʼ xyaalal kixye re, naq moko junelik ta aajel ru xkʼubʼankil junaq li xnimal ru tzakahemq (Luc. 10:40-42). Moqon chik, naq wulak re xhoonalil naq tixqʼaxtesi li xyuʼam, kixbʼaanu li naʼlebʼ li kixye re li xMarta. Kixkʼubʼ jun li nimank li moko chʼaʼaj ta xbʼaanunkil. Kʼaru naxkʼut chiqu aʼin chirix li Jesus?

5. Kʼaru naxkʼut chiqu chirix li Jesus naq li Xnimankil li xkamik moko chʼaʼaj ta xbʼaanunkil, ut chanru naxchap ribʼ aʼin rikʼin li naxye Filipenses 2:5-8?

⁵ Chixjunil li kixbʼaanu ut kixye li Jesus naxkʼut naq naxkubʼsi ribʼ. Joʼkan naq, moko nasachk ta qachʼool naq jun qʼoqyink aj chik ma nakamk kixkʼutbʼesi li naʼlebʼ aʼin (Mat. 11:29). Naxnaw naq ok ok re xyeechiʼinkil jun li xnimal ru mayej li maajunwa ilbʼil saʼ xbʼeen li Ruuchichʼochʼ ut naq li Jehobʼa tixwaklesi wiʼ chik chi yoʼyo ut tixxaqabʼ choʼq Awabʼej saʼ choxa. Usta joʼkan, moko kixkʼe ta xloqʼal xjunes ribʼ rikʼin xkʼubʼankil jun xnimal ru naʼlebʼ re xnimankil li xkamik. Kixye bʼaan rehebʼ li xtzolom naq jun sut chiru chihabʼ teʼxjultika li xkamik rikʼin jun li loqʼlaj chʼutam li moko chʼaʼaj ta xbʼaanunkil (Juan 13:15; 1 Cor. 11:23-25). Chi joʼkan, kixkʼutbʼesi naq moko naxqʼetqʼeti ta ribʼ. Kʼajoʼ xsahil qachʼool xnawbʼal naq li Qawabʼej li wank saʼ choxa naxyuʼami li kubʼsink ibʼ (taayaabʼasi Filipenses 2:5-8).

6. Chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin li kubʼsink ibʼ li naxyuʼami li Jesus naq naqanumsi li chʼaʼajkilal?

⁶ Wi naqaj xkʼambʼal qe rikʼin li kubʼsink ibʼ li kixkʼutbʼesi li Jesus tento tqasikʼ xbʼeenwa li us choʼq rehebʼ li junchʼol (Filip. 2:3, 4). Qakʼoxlaq li kixbʼaanu naq jun qʼoqyink aj chik ma nakamk. Usta naxnaw naq qʼaxal ra tixkʼul naq tkamsiiq, kixkʼe xchʼool chirix li rahilal li teʼxnumsi li xtzolom li  maajunwa keʼtzʼeqtaanank re. Joʼkan naq, saʼ li qʼoqyink aʼin kixtzolebʼ, kixwaklesihebʼ ut kixkʼojobʼebʼ xchʼool (Juan 14:25-31). Kixkʼutbʼesi naq moko naxkʼoxla ta ribʼ xjunes, kixsikʼ bʼaan li us choʼq rehebʼ li junchʼol. Kʼajoʼ xchaqʼalil ru eetalil chirix li kubʼsink ibʼ kixkʼe qe!

7. Naq tojaʼ kixxaqabʼ li Xnimankil li xkamik, chanru kixkʼutbʼesi li Jesus naq kaw xchʼool?

⁷ Naq tojaʼ kixxaqabʼ li Xnimankil li xkamik, li Jesus kixkʼutbʼesi naq kaw xchʼool. Chanru kixbʼaanu? Naq kixkʼulubʼa xbʼaanunkil li rajom li Yos usta naxnaw naq tkʼeheʼq saʼ xutaan naq tqʼabʼaaq naq xmaajewa li Yos ut tkamsiiq (Mat. 26:65, 66; Lucas 22:41, 42). Junelik xwank saʼ tiikilal ut kiroxloqʼi li xkʼabʼaʼ li Yos, kixkol rix li xkʼulubʼ joʼ awabʼej ut kixbʼaanu naq ebʼ li kristiʼaan li teʼxyotʼ xchʼool teʼxtaw li junelik yuʼam. Joʼkan ajwiʼ, kixkawresihebʼ li xtzolom chiru li chʼaʼajkilal li okebʼ re xnumsinkil.

8. a) Kʼaru kixye li Jesus rehebʼ li Xʼapostol li maajunwa keʼxkanabʼ? b) Naq ak naabʼal chihabʼ chik xkamik li Jesus, chanru keʼxkʼutbʼesi ebʼ li xtzolom naq inkʼaʼ keʼxkanabʼ xyuʼaminkil li kawil chʼoolej li keʼxtzol rikʼin?

⁸ Li Jesus kixkʼutbʼesi ajwiʼ li xkawilal xchʼool naq moko kaʼaj tawiʼ kixkʼoxla li yook xkʼulbʼal, kixkʼe ajwiʼ xchʼool chirix li naʼajmank chiruhebʼ li Apostol li maajunwa xeʼxkanabʼ. Naq ak xrisi laj Judas saʼ xyanqebʼ, kixxaqabʼ jun li chʼutam li moko chʼaʼaj ta xbʼaanunkil li tixjultika chiruhebʼ li xtzolom li teʼyuleʼq ru, li rusilal li tixkʼam chaq li xkikʼel li thoymanq ut naq teʼtzʼaqonq saʼ li akʼ sumwank (1 Cor. 10:16, 17). Re naq maajunwa teʼxtzʼeqtaana ut teʼwanq rochbʼen saʼ choxa, kixye rehebʼ kʼaru naroybʼeni li Xyuwaʼ ut aʼan naq teʼxbʼaanu (Juan 15:12-15). Kixye ajwiʼ rehebʼ kʼaru li yalbʼaʼix teʼxnumsi. Moqon, kixye rehebʼ naq teʼxtzol  rikʼin li kawil chʼoolej (Juan 16:1-4a, 33). Naq ak naabʼal chihabʼ chik xkamik li Jesus, ebʼ li xtzolom inkʼaʼ keʼxkanabʼ xyuʼaminkil li kawil chʼoolej li keʼxtzol rikʼin ut inkʼaʼ keʼxkʼoxla ribʼ xjunes, keʼxkanabʼ bʼaan naq teʼrahobʼtesiiq re xtenqʼankil ribʼ chiribʼilebʼ ribʼ (Heb. 10:33, 34).

9. Chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin li xkawilal xchʼool li Jesus?

⁹ Saʼebʼ li qakutan, naqakʼam ajwiʼ qe rikʼin li xkawilal xchʼool li Jesus. Chanru naqabʼaanu? Jun eetalil, naq naqatenqʼahebʼ li qechpaabʼanel li yookebʼ chi rahobʼtesiik saʼ xkʼabʼaʼ li xpaabʼal. Wank sut nekeʼkʼeheʼk saʼ tzʼalam chi maakʼaʼebʼ xmaak. Naq nakʼulmank aʼin, tento tqasikʼ chanru tqatenqʼahebʼ, tootijoq chirixebʼ ut tqakolebʼ chiru li nekeʼawabʼejink malaj saʼ li raqlebʼaal aatin (Filip. 1:14; Heb. 13:19). Jun chik li naʼlebʼ re xkʼutbʼesinkil naq kaw li qachʼool, aʼan naq junelik toopuktesinq chi maakʼaʼaq qaxiw (Hech. 14:3). Joʼ kixbʼaanu li Jesus, chʼolchʼo chiqu naq tqapuktesi resil li Xʼawabʼejilal li Yos usta xikʼ tooʼeʼril ut tooʼeʼxrahobʼtesi. Abʼan, kʼaru tqabʼaanu wi naqekʼa naq naʼok qaxiw?

10. Kʼaru tento tqabʼaanu wiibʼ oxibʼ xamaan rubʼelaj li Xnimankil li xkamik li Jesus, ut kʼaʼut?

¹⁰ Li ttenqʼanq qe re naq qʼaxal kawaq li qachʼool aʼan xkʼoxlankil rix li qoybʼenihom saʼ xkʼabʼaʼ li xkamik li Jesus (Juan 3:16; Efes. 1:7). Wiibʼ oxibʼ xamaan rubʼelaj li Xnimankil li xkamik li Jesus, aʼan tzʼaqal li hoonal re xkʼutbʼesinkil naq qʼaxal naqabʼanyoxi naq kixmayeja ribʼ saʼ qakʼabʼaʼ. Qilaq li xraqal li Santil Hu li kʼubʼanbʼil choʼq rehebʼ li kutan aʼan, qakʼoxlaq rix chiʼus chixjunil li kixkʼul li Jesus naq wulak re xhoonal li xkamik. Chi joʼkan, naq tqachʼutubʼ qibʼ re Xnimankil li xkamik, tqataw ru chiʼus li xyaalalil li kaxlanwa ut li bʼiin, ut li reetalil li xnimal ru mayej aʼin. Naq naqataw ru li kixbʼaanu li Jesus ut li Jehobʼa saʼ qakʼabʼaʼ, joʼ ajwiʼ li rusilal li naxkʼam  chaq choʼq qe ut choʼq rehebʼ li qakomon ut ebʼ qamiiw, nakawuuk li qoybʼenihom ut nanimank li xkawilal qachʼool re xkuybʼal toj saʼ rosoʼjik (Heb. 12:3).

11, 12. Kʼaru ak xqatzʼil rix?

¹¹ Ak xqil naq li Xnimankil li xkamik li Jesus, moko kaʼaj tawiʼ naxjultika chiqu joʼnimal kitojmank re qakolbʼal, naxkʼut ajwiʼ chiqu li kubʼsink ibʼ ut li kawil chʼoolej li kixyuʼami li Jesus. Naqabʼanyoxi chi anchal qachʼool naq toj yook xyuʼaminkil li naʼlebʼ aʼin anaqwan naq naʼaatinak saʼ qakʼabʼaʼ chiru li Jehobʼa joʼ Xyuwaʼil aj Tij (Heb. 7:24, 25). Re xkʼutbʼesinkil naq oxloqʼ chiqu, tento tqapaabʼ chi anchal qachʼool naq nokooxtaqla chi Xnimankil li xkamik (Luc. 22:19, 20). Naqabʼaanu rajlal chihabʼ saʼ li kutan bʼarwiʼ nanaq saʼ li qajlebʼaal kutan li 14 re li po Nisan, aʼin li xnimal ru kutan saʼ li chihabʼ.

¹² Naq naqakʼoxla rix naq moko chʼaʼaj ta Xnimankil li xkamik li Jesus, naqatzol jun chaabʼil naʼlebʼ li xʼekʼasink re chi xkʼebʼal li xyuʼam saʼ qakʼabʼaʼ. Junelik kixyuʼami li naʼlebʼ aʼin naq kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ. Aatinaqo chirix aʼin.

13. Chanru naxchʼolobʼ Juan 15:9 ut 1 Juan 4:8-10 li xrahom li Jehobʼa ut li Jesus, ut anihebʼ nekeʼxtaw rusilal?

¹³ Saʼ chixjunil li xbʼaanuhom, li Jesus kixkʼutbʼesi chi tzʼaqal re ru li xnimal xrahom li Jehobʼa chiqix (taayaabʼasi Juan 15:9; 1 Juan 4:8-10). Li rahok tzʼaqal kiʼekʼasink re chi xkʼebʼal li xyuʼam saʼ qakʼabʼaʼ. Usta li qoybʼenihom wank saʼ choxa malaj saʼ Ruuchichʼochʼ, naqataw rusilal li rahok li kixkʼutbʼesi chiqix li Jehobʼa ut li Jesus saʼ xkʼabʼaʼ li mayej (Juan 10:16; 1 Juan 2:2). Qilaq ajwiʼ chanru kixkʼutbʼesi li Jesus naq naxrahebʼ ut naxtoqʼobʼa ruhebʼ li xtzolom naq kixnima li xkamik.

14. Chanru kixkʼutbʼesi li xrahom li Jesus chirixebʼ li xtzolom?

¹⁴ Joʼ ak xqil, li Jesus inkʼaʼ kixtaqlahebʼ li xtzolom li yulbʼilebʼ ru naq teʼxbʼaanu jun xnimal ru naʼlebʼ, kixye bʼaan rehebʼ naq teʼxkʼubʼ jun li waʼak li moko chʼaʼaj ta. Saʼ xnumikebʼ li kutan, jalan jalanq ru li xwanjikebʼ naq nekeʼxnima li xkamik li Jesus rajlal chihabʼ, wank sut nekeʼxbʼaanu usta wankebʼ saʼ tzʼalam (Apoc. 2:10). Ma xeʼruuk xpaabʼankil li xtaql li Jesus? Chʼolchʼo naq xeʼruuk.

15, 16. Chanru xeʼruuk Xnimankil li xkamik li Jesus wiibʼ oxibʼ li qechpaabʼanel naq qʼaxal chʼaʼaj ru li xwanjikebʼ?

¹⁵ Ebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel junelik xeʼxkʼe xchʼool chi xnimankil li xkamik li Jesus ut toj yookebʼ xbʼaanunkil anaqwan. Nekeʼxkʼe xqʼe chi xbʼaanunkil li xtaql li Kriist, usta chʼaʼajkaq ru li xwanjikebʼ. Qilaq li kikʼulmank rikʼin li qahermaan Harold King. Saʼ xkʼabʼaʼ naq maaʼani aj ikʼin naru naʼaatinak naq wank saʼ jun li tzʼalam re li tenamit China, kixsikʼ chanru tixnima li xkamik li Jesus. Saʼ muqmu kixyiibʼ li kaxlanwa ut li bʼiin rikʼin li wank chiru. Joʼkan ajwiʼ, kixyal xqʼe chi xbʼirbʼal li xkutankil. Naq xwulak xhoonalil, xchʼina junes saʼ li xnaʼaj kibʼichank, kitijok ut kixkʼe jun li seeraqʼ.

¹⁶ Qilaq jun chik li eetalil. Chiru li xkabʼ nimla yalok u, jun chʼuut li qechpaabʼanel ixq li tzʼaptzʼokebʼ saʼ jun li tzʼalam bʼarwiʼ minbʼilebʼ ru chi kʼanjelak keʼxkʼe saʼ xiwxiwal li xyuʼam re Xnimankil li xkamik li Jesus. Saʼ xkʼabʼaʼ naq li chʼutam aʼin moko chʼaʼaj ta, xeʼruuk xbʼaanunkil saʼ muqmu. Nekeʼxseeraqʼi: «Xqaxaqabʼ qibʼ re xsutbʼal jun li tem li wank jun li saqi tʼikr saʼ xbʼeen, bʼarwiʼ xqakʼe li kaxlanwa ut li bʼiin. Xbʼaan naq naru nokooʼeʼril wi lochlo li lus, xqoksi  jun li kandeel. [...] Chi anchal qachʼool xqayeechiʼi wiʼ chik re li Jehobʼa roksinkil chixjunil li qametzʼew re xkolbʼal rix li xsantil kʼabʼaʼ». Kʼajoʼ xnimal ru li xpaabʼalebʼ! Ut, relik chi yaal naq li Jesus naxkʼutbʼesi li xrahom, naq nokooruuk Xnimankil li xkamik usta qʼaxal chʼaʼaj ru li qawanjik.

17. Kʼaru ebʼ li patzʼom us raj naq tqakʼoxla?

¹⁷ Naq yooq chaq chi nachʼok li Xnimankil li xkamik li Jesus, us raj naq tqakʼoxla ebʼ li patzʼom aʼin: «Chanru tinkʼam we rikʼin li rahom li kixkʼutbʼesi li Jesus? Ma ninkʼe inchʼool chirix li naʼajmank chiruhebʼ li junchʼol malaj chirix li naʼajmank chiwu? Ma nawoybʼeni naq maajunwa teʼpaltoʼq, malaj chʼolchʼo chiwu kʼaru inkʼaʼ nekeʼruuk xbʼaanunkil?». Junelik qakʼamaq qe rikʼin li eetalil li kixkanabʼ li Jesus ut qakʼehaq qibʼ saʼ xnaʼajebʼ li junchʼol (1 Ped. 3:8).

18, 19. a) Kʼaru raj chʼolchʼooq chiqu? b) Kʼaru taakʼe aachʼool chi xbʼaanunkil laaʼat?

¹⁸ Chi seebʼ, moko t-ajmanq ta chik Xnimankil li xkamik li Kriist. Naq li Jesus «taakʼulunq» chiru li nimla rahilal, tixkʼamebʼ saʼ choxa «li sikʼbʼilebʼ ru» li toj wanqebʼ saʼ Ruuchichʼochʼ. Chalen li kutan aʼan, inkʼaʼ chik tnimaaq li xkamik (1 Cor. 11:26; Mat. 24:31).

¹⁹ Chʼolchʼo chiqu naq, usta inkʼaʼ chik tqanima li xkamik li Jesus, tqajultika chi sa saʼ li qachʼool li nimank aʼin li moko chʼaʼaj ta xbʼaanunkil joʼ jun li xnimal ru eetalil chirix kubʼsink ibʼ, li kawil chʼoolej ut li rahok li maajunwa ilbʼil saʼ xbʼeen li Ruuchichʼochʼ. Relik chi yaal, li xeʼxbʼaanu junsutaq li nimank aʼin teʼxseeraqʼi rehebʼ li wanqebʼ rochbʼen saʼ li kutan aʼan. Kʼajoʼ naq teʼxtaw rusilal rabʼinkil aʼin. Joʼkan bʼiʼ, re naq anaqwan tqataw rusilal Xnimankil li xkamik li Jesus, tento tqakʼe qachʼool chi xkʼambʼal qe rikʼin li kubʼsink ibʼ, li kawil chʼoolej ut li rahom li naxkʼutbʼesi Jesus. Wi tqabʼaanu chi joʼkan, chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa tooxqʼajkamu (2 Ped. 1:10, 11).