1, 2. a) Kʼaru naxye li Santil Hu chirix laj Moises, ut kʼaru kixbʼaanu aʼan? b) Kʼaʼut tqakʼe qaqʼe chi xyuʼaminkil li qʼunil chʼoolej?

LI Santil Hu naxye naq laj Moises «qʼaxal tuulan chik chiruhebʼ chixjunil li wankebʼ saʼ ruuchichʼochʼ» (Num. 12:3). Ma naraj xyeebʼal aʼin naq moko kaw ta ribʼ, nawiibʼank xchʼool ut aj xiw? Maare joʼkan teʼxye chirix junaq li kristiʼaan li qʼun xchʼool. Abʼan aʼin moko yaal ta. Laj Moises aʼan chaq jun rehebʼ li xmoos li Jehobʼa li kaw ribʼ, inkʼaʼ nawiibʼank xchʼool ut inkʼaʼ naxuwak. Li Jehobʼa kixtenqʼa re naq inkʼaʼ txuwaq chiru laj Faraon li awabʼej re Egipto, kixjolomi oxibʼ miyon tana chi qas qiitzʼin naq keʼxbʼeni li chaqi chʼochʼ ut kixtenqʼahebʼ laj Israel chi xqʼaxbʼal ru li xikʼ nekeʼilok rehebʼ.

² Yaal naq laaʼo inkʼaʼ naqanumsi ebʼ li chʼaʼajkilal li kixnumsi laj Moises, abʼan wulaj wulaj naqataw junaq kristiʼaan malaj junaq naʼlebʼ li naxchʼaʼajki chiqu xyuʼaminkil li qʼunil chʼoolej. Abʼanan, wank jun xnimal ru naʼlebʼ re naq tqakʼe qaqʼe chi xyuʼaminkil li qʼunil chʼoolej. Li Jehobʼa naxyeechiʼi naq li qʼunebʼ xchʼool «teʼreechani li chaabʼil naʼajej [“li chʼochʼ aʼin”, TNM]» (Sal. 37:11). Qakʼoxlaq: «Ma tinye raj naq qʼun linchʼool? Ma joʼkan ajwiʼ raj teʼxye li junchʼol chiwix?». Re naq tooruuq xsumenkil ebʼ li patzʼom aʼin li qʼaxal wank xwankil, tento tqataw ru li naraj xyeebʼal li qʼunil chʼoolej.

3, 4. a) Kʼaʼut naqaye naq xyuʼaminkil li qʼunil chʼoolej chanchan xkʼebʼal xsobʼru li xkux jun li poʼot? b) Bʼar wank li kaahibʼ chi chaabʼil naʼlebʼ li tento tqayuʼami re naq qʼunaq li qachʼool, ut kʼaʼut?

³ Li qʼunil chʼoolej chanchan xkʼebʼal xsobʼru li xkux jun li poʼot. Kʼaʼut naqaye aʼin? Re naq tooruuq xbʼojbʼal tento tqoksi  jalan jalanq li noqʼ li chʼinaʼus xbʼonol. Joʼkan ajwiʼ, re naq qʼunaq li qachʼool, tento tqayuʼami jalan jalanq li chaabʼil naʼlebʼ. Saʼ xyanq aʼin wank li kubʼsink ibʼ, li abʼink, li tuulanil ut li kawil chʼoolej. Wi naqaj xsahobʼresinkil xchʼool li Jehobʼa, aajel ru naq tqayuʼami ebʼ li chaabʼil naʼlebʼ aʼin. Qilaq kʼaʼut. *

⁴ Kaʼajwiʼ li kristiʼaan li kubʼenaqebʼ xwankil nekeʼxpaabʼ li Yos ut nekeʼxbʼaanu li rajom. Ut li rajom li Yos aʼan naq tuulanaqo (Mat. 5:5; Gal. 5:23). Abʼan, laj Tza qʼaxal najosqʼoʼk naq naqabʼaanu li naraj li Jehobʼa. Joʼkan naq, usta naqakubʼsi qawankil ut tuulano, xikʼ nokooʼeʼril naabʼalebʼ li qas qiitzʼin li wankebʼ rubʼel xwankil laj Tza (Juan 15:18, 19). Joʼkan utan, tento naq kawaq qachʼool.

5, 6. a) Kʼaʼut naq laj Tza xikʼ narilebʼ li qʼunebʼ xchʼool? b) Kʼaru ebʼ li patzʼom tqasume?

⁵ Li inkʼaʼ qʼun xchʼool naxqʼetqʼeti ribʼ, qʼaxal josqʼ ut inkʼaʼ naʼabʼink chiru li Jehobʼa. Joʼkan tzʼaqal xnaʼlebʼ laj Tza. Joʼkan peʼ naq xikʼ narilebʼ li qʼunebʼ xchʼool, xbʼaan naq rikʼin li xchaabʼilal ru xnaʼlebʼebʼ nekeʼxkʼut naq laj Tza kʼajoʼ xyiibʼal ru xnaʼlebʼ. Ut, jwal xikʼ tzʼaqal naril naq nekeʼxkʼutbʼesi naq aʼan jun aj tikʼtiʼ, xbʼaan naq maakʼaʼ naxye kʼaru tixbʼaanu malaj tixye inkʼaʼ truuq xbʼaanunkil naq li qʼunebʼ xchʼool teʼxkanabʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa (Job 2:3-5).

⁶ Abʼanan, bʼar wank li naʼlebʼ li naru naxchʼaʼajki chiqu xyuʼaminkil li qʼunil chʼoolej? Ut, kʼaʼut tento tqayal qaqʼe re naq junelik qʼunaq qachʼool? Re xsumenkil ebʼ li patzʼom aʼin, qilaq li eetalil li kixkanabʼ laj Moises, ebʼ li oxibʼ chi al aj Hebreo ut li Jesus

7, 8. Chanru kinaʼlebʼak laj Moises naq inkʼaʼ keʼroxloqʼi ru?

⁷ Naq wank qawankil. Saʼ li hoonal aʼin, naru nachʼaʼajkoʼk chiqu xyuʼaminkil li qʼunil chʼoolej, ut qʼaxal wiʼ chik wi li wank rubʼel qawankil inkʼaʼ nokooroxloqʼi malaj naxwechʼ rix li naqabʼaanu. Ma qakʼulum junsutaq aʼin? Kʼaru tqabʼaanu wi junaq rehebʼ li qakomon tixbʼaanu aʼin? Qilaq li kixbʼaanu laj Moises.

⁸ Li Jehobʼa kixxaqabʼ laj Moises choʼq aj  jolominel re li tenamit Israel ut kixkanabʼ naq tixtzʼiibʼa li chaqʼrabʼ li kixkʼe re li tenamit. Joʼkan naq, kutan saqenk naq li Jehobʼa natenqʼank re laj Moises. Usta joʼkan, li ras ut li ranabʼ, laj Aaron ut li xMiriam, keʼaatinak chirix xjolom ut keʼxwechʼi rix saʼ xkʼabʼaʼ li rixaqil. Yalaq ani li wank xwankil tixkʼul aʼin maare tjosqʼoʼq malaj t-eqajunq raj. Abʼan laj Moises inkʼaʼ kipoʼk saʼ junpaat, kixtzʼaama bʼaan re li Jehobʼa naq chixkuyaq xmaak li xMiriam (Num. 12:1-13). Kʼaʼut naq joʼkan kinaʼlebʼak?

9, 10. a) Kʼaru kixtaw ru laj Moises rikʼin li xtenqʼ li Jehobʼa? b) Kʼaru teʼruuq xtzolbʼal li nekeʼjolomink re li junkabʼal ut ebʼ li cheekel winq rikʼin li eetalil li kixkanabʼ laj Moises?

⁹ Laj Moises kinaʼlebʼak chi joʼkan xbʼaan naq naabʼal kixtzol rikʼin li Jehobʼa. 40 chihabʼ tana rubʼelaj aʼin, naq kiwank saʼ xjunkabʼal li awabʼej re Egipto, moko naxyuʼami ta chaq li qʼunil chʼoolej. Kʼajoʼ bʼaan xjosqʼil, joʼkan naq kixkamsi jun li winq xbʼaan naq kixkʼoxla naq li winq aʼin inkʼaʼ us yook xbʼaanunkil. Kixkʼoxla naq li Yos tixkʼulubʼa li kixbʼaanu. Chiru 40 chihabʼ li Jehobʼa kixtenqʼa chi xkʼebʼal reetal naq, re xjolominkil li tenamit Israel moko tzʼaqal ta naq kawaq li xchʼool, aajel bʼaan ru naq qʼunaq li xchʼool. Ut re xbʼaanunkil aʼin, tento ajwiʼ naq tixkubʼsi xwankil, t-abʼinq ut tuulanaq. Kixtzol chiʼus xnaʼlebʼ ut kiwank joʼ jun chaabʼil aj jolominel (Ex. 2:11, 12; Hech. 7:21-30, 36).

¹⁰ Saʼebʼ li qakutan, li nekeʼjolomink re li junkabʼal ut ebʼ li cheekel winq us raj naq teʼxkʼam rehebʼ rikʼin li eetalil li kixkanabʼ laj Moises. Wi laaʼat jun rehebʼ, matpoʼk saʼ junpaat naq inkʼaʼ tateʼroxloqʼi. Kubʼsi aawankil ut kʼulubʼa naq xatpaltoʼk (Ecl. 7:9, 20). Kʼutbʼesi naq nakat-abʼink ut tuqubʼ ru li chʼaʼajkilal joʼ naraj li Jehobʼa, junelik naʼlebʼan saʼ tuulanil (Prov. 15:1). Li nekeʼxjolomi li junkabʼal ut ebʼ li cheekel winq li nekeʼnaʼlebʼak chi joʼkan, nekeʼxsahobʼresi xchʼool li Jehobʼa, nekeʼxsikʼ li tuqtuukilal ut nekeʼxkʼe jun chaabʼil eetalil chirix li qʼunil chʼoolej.

11-13. Kʼaru eetalil keʼxkanabʼ choʼq qe li oxibʼ chi al aj Hebreo?

¹¹ Naq nokooʼeʼxrahobʼtesi. Chalen li qʼe kutan, naabʼalebʼ li awabʼej nekeʼxrahobʼtesi li xtenamit li Jehobʼa. Kʼaʼut? Maare teʼxye naq xqaqʼet li xchaqʼrabʼ li tenamit, abʼan yooqebʼ qarahobʼtesinkil saʼ xkʼabʼaʼ naq naqaj «xbʼeen xbʼeen [...] xpaabʼankil li Yos, ut inkʼaʼ ebʼ li winq» (Hech. 5:29). Maare tooʼeʼreetzʼu, tooʼeʼxkʼe saʼ tzʼalam malaj tooʼeʼxteni. Abʼan li Jehobʼa tooxtenqʼa re naq inkʼaʼ tooʼeqajunq, tuqtu bʼaan ru qachʼool chiru li yalbʼaʼix.

¹² Qakʼoxlaq li eetalil li xeʼxkanabʼ qe ebʼ li oxibʼ chi saaj al aj Hebreo li xeʼkʼameʼk chi preexil saʼ Babilonia: laj Hananias, laj Misael  ut laj Azarias. * Li awabʼej re Babilonia kixye rehebʼ naq teʼxwiqʼibʼ ribʼ chiru jun li nimla jalam u re oor. Saʼ xyaalal ut saʼ tuulanil, keʼxye re li awabʼej naq inkʼaʼ teʼxloqʼoni ru li jalam u, ut keʼxchʼolobʼ chiru kʼaʼut naq inkʼaʼ teʼxbʼaanu. Keʼxpaabʼ li Yos usta li awabʼej kixye naq tixkutebʼ saʼ li kʼatlebʼaal xaml. Li Yos kixkolebʼ saʼ junpaat usta moko aʼin ta yookebʼ roybʼeninkil. Li kʼaru chʼolchʼo chiruhebʼ aʼan xkʼulubʼankil li rajom li Jehobʼa (Dan. 3:1, 8-28). Chi joʼkan keʼxkʼutbʼesi naq li qʼunebʼ xchʼool inkʼaʼ nekeʼxuwak ut maakʼaʼ junaq awabʼej, raaxiikʼ malaj rahobʼtesink li tixram chiqu xloqʼoninkil ru kaʼajwiʼ li Jehobʼa (Ex. 20:4, 5).

¹³ Chanru tqakʼam qe rikʼin li oxibʼ chi al aj Hebreo naq tooʼeʼraale chi xtzʼeqtaanankil li Jehobʼa? Rikʼin xkubʼsinkil qawankil ut xkʼojobʼankil qachʼool naq aʼan tkoloq qe (Sal. 118:6, 7). Ut, naq nokooqʼabʼaak chirix junaq maaʼusilal, nokoosumenk saʼ xyaalal ut saʼ tuulanil (1 Ped. 3:15). Joʼkan ajwiʼ, maajunwa naqakʼulubʼa xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ li tixsach li qamiiwil rikʼin li Qayuwaʼ li wank saʼ choxa li jwal nokooxra.

14, 15. a) Kʼaru naru nakʼulmank naq naʼok qakʼaʼuxl? b) Joʼ naxye saʼ Isaias 53:7, 10, kʼaʼut naq li Jesus aʼan li xnimal ru eetalil chirix li qʼunil chʼoolej usta nim ru xkʼaʼuxl?

¹⁴ Naq nanimank qakʼaʼuxl. Wank jalan jalanq li naʼlebʼ li naxkʼe qakʼaʼuxl. Jun eetalil, maare naq tqabʼaanu junaq qaʼexaam saʼ li tzolebʼaal malaj naq teʼxkʼe saʼ quqʼ jun xnimal ru kʼanjel. Wank sut naxkʼe ajwiʼ qakʼaʼuxl xkʼoxlankil naq toochoʼeʼq malaj naq toonumeʼq saʼ exaam rikʼin laj bʼanonel. Chʼaʼaj xyuʼaminkil li qʼunil chʼoolej naq inkʼaʼ sa naqekʼa qibʼ. Maare naʼok qachʼiʼchʼiʼinkil junaq naʼlebʼ li junxil maakʼaʼ naqaj re. Ut, maare kaw tqaatinahebʼ li junchʼol malaj inkʼaʼ sa tqilebʼ. Wi junsutaq tnimanq qakʼaʼuxl, qakʼoxlaq li kixkʼul Jesus.

¹⁵ Naq wiibʼ oxibʼ po aj chik twanq saʼ Ruuchichʼochʼ, kixkuy naabʼal li rahilal. Naxnaw naq tkamsiiq ut xuwajel ru naq trahobʼtesiiq (Juan 3:14, 15; Gal. 3:13). Wiibʼ oxibʼ po rubʼelaj li xkamik, kixye naq makachʼin nayotʼeʼk li xchʼool (Luc. 12:50). Wiibʼ oxibʼ kutan rubʼelaj li xkamik kixye: «Nayotʼnak li waanm». Nakʼutunk naq naxkubʼsi xwankil ut naʼabʼink chiru li Yos naq kixte li xchʼool chiru ut kixpatzʼ re: «At inYuwaʼ, chinaakol chiru li honal aʼin [...] Abʼan aʼan aj e naq xinchalk: re li honal aʼin! At inYuwaʼ, chanima xloqʼal laakʼabʼa» (Juan 12:27, 28). Naq xwulak li hoonal, inkʼaʼ kixuwak ut kixqʼaxtesi ribʼ saʼ ruqʼebʼ li xikʼ nekeʼilok re li Yos, xko wiʼ chik xbʼeen li keʼxbʼaanu re, naq keʼxtzʼeqtaana ut keʼxrahobʼtesi. Usta qʼaxal yook xkʼaʼuxl ut yook xkʼulbʼal li rahilal, junelik kixyuʼami li qʼunil chʼoolej ut kixbʼaanu li rajom li Yos. Chʼolchʼo naq, li Jesus aʼan li xnimal ru eetalil chirix li qʼunil chʼoolej usta qʼaxal nim li xkʼaʼuxl (taayaabʼasi Isaias 53:7, 10).

16, 17. a) Chanru keʼxyal rix li xqʼunil ru xchʼool li Jesus ebʼ li Xʼapostol? b) Chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin li Jesus?

¹⁶ Naq jun qʼoqyink aj chik xwank saʼ Ruuchichʼochʼ, ebʼ li ramiiw, li Xʼapostol, keʼxbʼaanu jun li naʼlebʼ li kixyal rix li xqʼunil ru xchʼool. Qakʼoxlaq li nimla kʼaʼuxl li kixnumsi saʼ li qʼoqyink aʼin. Wi inkʼaʼ tixtzʼeqtaana li Yos ut tixkuy toj saʼ xkamik, naabʼalebʼ li kristiʼaan teʼruuq xtawbʼal li junelik yuʼam. Ma truuq xbʼaanunkil? (Rom. 5:18, 19). Ut li wank tzʼaqal xwankil aʼan naq li tixbʼaanu naru naxkʼe xloqʼal malaj naxtzʼajni li xkʼabʼaʼ li Xyuwaʼ (Job 2:4). Abʼanan, naq junsut aj chik kixnima li waʼak rikʼinebʼ li ramiiw li raarokebʼ xbʼaan, keʼok xwechʼinkil ribʼebʼ chirix «ani rehebʼ nimaq xwankil» saʼ xyanqebʼ. Moko xbʼeen sut ta naxqʼusebʼ chirix aʼin, usta tojaʼ ajwiʼ kixkʼehebʼ xnaʼlebʼ chirix aʼin! Keʼok wiʼ chik chi wechʼink.  Chaabʼil xyeebʼal naq li Jesus moko kijosqʼoʼk ta rikʼinebʼ, kiwank saʼ tuulanil. Saʼ xyaalal abʼan chi chʼolchʼo ru kixkʼut ut kixchʼolobʼ chiruhebʼ chan raj ru teʼnaʼlebʼaq. Moqon, kixwaklesihebʼ xchʼool xbʼaan naq maajunwa keʼxtzʼeqtaana (Luc. 22:24-28; Juan 13:1-5, 12-15).

¹⁷ Chan raj ru xoonaʼlebʼak laaʼo wi xqakʼul raj aʼin? Naru naqakʼam qe rikʼin li Jesus ut tuulanaqo usta qʼaxal nim qakʼaʼuxl. Qapaabʼaq chi anchal qachʼool li xtaql li Jehobʼa: «Chekuyaq eeribʼ cheribʼil eeribʼ» (Col. 3:13). Tooruuq xbʼaanunkil wi inkʼaʼ nasachk saʼ qachʼool naq chiqajunilo naqaye ut naqabʼaanu junaq li naʼlebʼ li naxchʼiʼchʼiʼi ebʼ li junchʼol (Prov. 12:18; Sant. 3:2, 5). Ut, us naq tqawaklesihebʼ xchʼool li qas qiitzʼin saʼ xkʼabʼaʼ li xchaabʼil naʼlebʼ (Efes. 4:29).

18. a) Chanru naxtenqʼahebʼ li Jehobʼa li qʼunebʼ xchʼool re naq chaabʼilaqebʼ li xbʼaanuhom? b) Kʼaru tento teʼxbʼaanu re naq li Yos tixtenqʼahebʼ?

¹⁸ Chi joʼkan junelik chaabʼilaq li tqasikʼ xbʼaanunkil. Naq tchʼaʼajkoʼq chiqu xnawbʼal kʼaru tqabʼaanu saʼ li qayuʼam, li Jehobʼa tooxtenqʼa wi qʼun li qachʼool. Naxye qe naq narabʼi li xtij li nekeʼnaʼlebʼak chi joʼkan (Sal. 10:17). Ut moko kaʼajwiʼ ta aʼin tixbʼaanu, xbʼaan naq li Santil Hu naxyeechiʼi naq tixbʼeresihebʼ ajwiʼ. Naxye: «Naxbʼeresi li tuulan saʼ xbʼehil li tiikil chʼoolej, ut naxkʼut li xbʼe chiruhebʼ li nebʼaʼ» (Sal. 25:9). Li Jehobʼa nokooxbʼeresi rikʼin li Santil Hu, li tasal hu, * ebʼ li bʼideo ut ebʼ li chʼutam li naxkawresi «li moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ» (Mat. 24:45-47). Abʼan, wank ajwiʼ kʼaru tqabʼaanu, tento tqakubʼsi qawankil ut tqakʼulubʼa naq aajel ru naq tooʼeʼxtenqʼa, tqatzʼil rix li naʼlebʼ li naxkʼe qe li Jehobʼa ut tqayuʼami chi anchal qachʼool li naqatzol.

19-21. a) Chanru kipaltoʼk laj Moises saʼ li naʼajej Qades? b) Kʼaru naʼlebʼ naqatzol chirix li kixkʼul laj Moises?

¹⁹ Chi joʼkan moko rajlal ta toopaltoʼq. Aatinaqo wiʼ chik chirix laj Moises. Chiru laajetq chihabʼ, kixyuʼami li qʼunil chʼoolej ut kixbʼaanu li naraj li Jehobʼa. Abʼanan, naq kachʼin chik ma nekeʼxnumsi 40 chihabʼ chi xbʼeninkil li chaqi chʼochʼ, inkʼaʼ kixyuʼami li qʼunil chʼoolej. Li ranabʼ, li kikolok tana re aran Egipto, tojaʼ xkamk ut kimuqeʼk Qades. Ut, ebʼ laj Israel keʼok wiʼ chik chi choqink saʼ xkʼabʼaʼ naq wankebʼ saʼ rajbʼal ru. Li Santil Hu  naxye naq «ebʼ li tenamit keʼxchoqi laj Moisés» xbʼaan naq maakʼaʼ li haʼ. Usta li Jehobʼa kiroksi laj Moises re xbʼaanunkil naabʼal li sachbʼachʼoolej, ut laj Moises chiru naabʼal chihabʼ chaabʼil naxbʼeresihebʼ, inkʼaʼ nekeʼxkanabʼ wechʼok. Ut nekeʼxkʼe ajwiʼ riiq laj Moises, chanchan tawiʼ naq saʼ xmaak maakʼaʼ li haʼ (Num. 20:1-5, 9-11).

²⁰ Chiru li nimla chʼaʼajkilal aʼin, li xnimal ru xjosqʼil kixbʼaanu naq laj Moises inkʼaʼ tixyuʼami li qʼunil chʼoolej. Usta li Jehobʼa kixye re, naq traatina li pek, aʼan saʼ josqʼil kiraatinahebʼ laj Israel ut kixye rehebʼ naq tixbʼaanu jun li sachbʼachʼoolej. Tojaʼ naq wiibʼ sut kixsakʼ li pek, ut nabʼululnak chi elk li haʼ. Li qʼetqʼetil ut li xkʼahil xchʼool kixbʼaanu naq tpaltoʼq (Sal. 106:32, 33). Saʼ xkʼabʼaʼ naq junpaat ajwiʼ inkʼaʼ kixyuʼami li qʼunil chʼoolej, li Jehobʼa inkʼaʼ kixkanabʼ chi ok saʼ li chʼochʼ li yeechiʼinbʼil chaq rehebʼ (Num. 20:12).

²¹ Kʼaru naʼlebʼ li wank xwankil naqatzol chirix li kixkʼul laj Moises? Xbʼeen, tento tqayal qaqʼe re naq inkʼaʼ tqakanabʼ xyuʼaminkil li qʼunil chʼoolej. Wi naqakanabʼ xbʼaanunkil, usta jun chʼina kʼamok ajwiʼ, naru nokooqʼetqʼetoʼk ut tqaye malaj tqabʼaanu junaq toontil naʼlebʼ. Xkabʼ, naq qʼaxal nim qakʼaʼuxl naru nokootʼaneʼk, joʼkan naq qayalaq qaqʼe chi xkʼutbʼesinkil li qʼunil chʼoolej usta wank qachʼaʼajkilal.

22, 23. a) Kʼaʼut inkʼaʼ tqakanabʼ xkʼebʼal qaqʼe chi xyuʼaminkil li qʼunil chʼoolej? b) Kʼaru naraj xyeebʼal li aatin li wank saʼ Sofonias 2:3?

²² Chi joʼkan tookoleʼq. Chi seebʼ, li Jehobʼa tixsach ruhebʼ li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ saʼ xbʼeen li Ruuchichʼochʼ ut tixkanabʼebʼ kaʼajwiʼ li qʼunebʼ xchʼool. Tojaʼ naq, saʼ li Ruuchichʼochʼ twanq li tzʼaqal tuqtuukilal (Sal. 37:10, 11). Ma toowanq saʼ xyanqebʼ li qʼunebʼ xchʼool li teʼrechani li Ruuchichʼochʼ? Tooruuq chi wank aran wi yooko xbʼaanunkil li naxye qe li Jehobʼa saʼ Sofonias 2:3 (yaabʼasi).

²³ Kʼaʼut naxye Sofonias naq «mare anchal» tookoleʼq? Ma naraj xyeebʼal naq moko chʼolchʼo ta naq li Jehobʼa tixkolebʼ laj kʼanjel chiru li raarokebʼ xbʼaan ut nekeʼxkʼe xqʼe chi kʼanjelak chiru? Inkʼaʼ. Naraj bʼaan xyeebʼal naq laaʼo ajwiʼ tqabʼaanu li naxye qe re naq tookoleʼq. Naru nokookoleʼk saʼ «xkutankil li xjosqʼil li Qaawaʼ» ut naru nawank qayuʼam chi junelik, wi anaqwan naqayal qaqʼe chi xyuʼaminkil li qʼunil chʼoolej ut chi xsahobʼresinkil xchʼool li Jehobʼa.