NAʼLEBʼ RE TZOLOK 9
Li rahok ut li tiikilal saʼ li najter Israel
«Aʼan qʼaxal naxra li tiikil chʼoolej ut li yaal; nujenaq li ruuchichʼochʼ rikʼin xrahom li Yos» (SAL. 33:5).
BʼICH 3 Tú me das fuerza, confianza y valor
RUʼUJIL LI TZOLOM *
1, 2. a) Kʼaru naqarahi ru chiqajunilo? b) Kʼaru raj chʼolchʼooq chiqu?
CHIQAJUNILO naqaj rekʼankil naq nokooʼeʼxra ut naq tiikebʼ xchʼool qikʼin. Naq saʼ reqaj ribʼ naqekʼa naq inkʼaʼ nokooʼeʼxra ut naqakʼul li maaʼusilal chi maakʼaʼ qamaak maare natawaak li qachʼool ut naqakʼoxla naq maakʼaʼ nokooʼok wiʼ.
2 Li Jehobʼa naxnaw naq li qachʼool qʼaxal naxrahi ru li rahok ut li tiikilal (Sal. 33:5). Chʼolchʼooq chiqu naq li Yos makachʼin naq nokooxra ut naraj naq tiikaqebʼ xchʼool qikʼin. Kutan saqenk nakʼutunk aʼin saʼ li chaqʼrabʼ li kixkʼe rehebʼ laj Israel saʼ xkʼabʼaʼ laj Moises. Wi ra wankat saʼ xkʼabʼaʼ naq nakaakʼoxla naq maaʼani narahok aawe malaj xaakʼul junaq maaʼusilal chi maakʼaʼ aamaak, tixkʼojobʼ aachʼool xnawbʼal naq li Xchaqʼrabʼ laj Moises * naxkʼut naq li Yos naxkʼe xchʼool chirixebʼ laj kʼanjel chiru.
3. a) Joʼ naxchʼolobʼ saʼ Romanos 13:8-10, kʼaru naqakʼe reetal naq naqatzʼil rix li Xchaqʼrabʼ laj Moises? b) Kʼaru ebʼ li patzʼom tixsume li tzolom aʼin?
3 Naq naqatzʼil rix li Xchaqʼrabʼ laj Moises, naqakʼe reetal naq kʼajoʼ nokooxra li Qayos (taayaabʼasi Romanos 13:8-10). Saʼ li tzolom aʼin, tqatzʼil rix wiibʼ oxibʼ li chaqʼrabʼ li kixkʼe li Jehobʼa rehebʼ laj Israel ut tqasume ebʼ li patzʼom aʼin: Kʼaʼut naru naqaye naq li Chaqʼrabʼ chalenaq saʼ li rahok? Kʼaʼut naru naqaye naq li Chaqʼrabʼ naxkʼe xwankil li tiikilal? Chan raj ru teʼxkʼanjela ru li wankebʼ chaq xwankil? Ut, anihebʼ xbʼeen xbʼeen kixkol li Chaqʼrabʼ? Li xsumenkil ebʼ li patzʼom aʼin, tixkʼojobʼ qachʼool, tixkʼe qoybʼenihom ut tooxjilosi chixkʼatq li qachoxahil Yuwaʼ li jwal nokooxra (Hech. 17:27; Rom. 15:4).
CHIXJUNIL LI CHAQʼRABʼ CHALENAQ SAʼ LI RAHOK
4. a) Kʼaʼut naru naqaye naq li Xchaqʼrabʼ laj Moises chalenaq saʼ li rahok? b) Joʼ naxye saʼ Mateo 22:36-40, bʼar wank ebʼ li taql li kixkʼe xwankil li Jesus?
4 Kʼaʼut naru naqaye naq li Xchaqʼrabʼ laj Moises chalenaq saʼ li rahok? Xbʼaan naq chixjunil li naxbʼaanu li Jehobʼa ekʼasinbʼil xbʼaan li rahok (1 Juan 4:8). Li Chaqʼrabʼ chalenaq saʼ wiibʼ xninqal ru taqlahom: xraabʼal li Yos ut xraabʼalebʼ li qas qiitzʼin (Lev. 19:18; Deut. 6:5; taayaabʼasi Mateo 22:36-40). Chʼolchʼo naq li junjunq chi chaqʼrabʼ aʼin naxkʼutbʼesi li xrahom li Jehobʼa. Qilaq wiibʼ oxibʼ li eetalil.
5, 6. a) Kʼaru naraj li Jehobʼa naq teʼxbʼaanu li sumsukebʼ? b) Kʼaru naxkʼe reetal li Jehobʼa? Kʼe jun eetalil.
5 Li chaqʼrabʼ re xraabʼal li sumʼaatin ut re xkʼirisinkilebʼ li kokʼal. Li Jehobʼa naraj naq li sumsukebʼ wulaj wulaj teʼxkawresi li rahok, re naq twanq chiru chixjunil li xyuʼamebʼ (Gen. 2:24; Mat. 19:3-6). Li muxuk sumlaak aʼan jun li naʼlebʼ li jwal ra tzʼaqal. Joʼkan naq inkʼaʼ nasachk qachʼool naq li xwuq chaqʼrabʼ naxye naq inkʼaʼ tyuʼamiiq li naʼlebʼ aʼin (Deut. 5:18). Li muxuk sumlaak naraj xyeebʼal maakobʼk «chiru li Yos», ut li xrahil naru nawulak toj saʼ xchamal xchʼool li sumʼaatin li maakʼaʼ xmaak (Gen. 39:7-9). Ut li rahilal li narekʼa naq nakʼateʼk roq naru nakanaak saʼ xchʼool chiru naabʼal chihabʼ.
6 Li Jehobʼa yook xkʼebʼal reetal chanru nekeʼril ribʼ li sumsukebʼ. Li Yos kixye rehebʼ laj Israel naq teʼxra li rixaqil. Li bʼeelomej li kiroxloqʼi li Chaqʼrabʼ kixra li rixaqil, ut inkʼaʼ raj tixsikʼ yalaq kʼaru chi naʼlebʼ re jachbʼal li xsumlajik (Deut. 24:1-4; Mat. 19:3, 8). Abʼan, naq nawank jun nimla chʼaʼajkilal ut li bʼeelomej naxjach ribʼ rikʼin li rixaqil, tento tixkʼe li re xhuhil li jachok ibʼ. Li hu aʼin naxkol li ixq naq naqʼabʼaak chirix li muxuk sumlaak. Abʼanan, maare naq toj maajiʼ nakʼemank re li hu aʼin, li bʼeelomej naʼaatinak rikʼinebʼ li cheekel winq re li tenamit. Chi joʼkan teʼruuq xtenqʼankilebʼ li sumal re naq inkʼaʼ teʼxjach ribʼ. Li Jehobʼa moko junelik ta kiʼokenk chirix junaq li ixaqilbʼej li nakanabʼaak xbʼaan li xbʼeelom chi maakʼaʼ xyaalal, abʼan li Yos naril naq nayaabʼak ut narekʼa li xrahilal (Mal. 2:13-16).
7, 8. a) Kʼaru kixye li Jehobʼa naq teʼxbʼaanu li naʼbʼej yuwaʼbʼej? (Taawil li jalam u chiru li hu). b) Kʼaru ebʼ li naʼlebʼ naqatzol?
7 Li Chaqʼrabʼ naxkʼutbʼesi ajwiʼ naq li Jehobʼa naxkʼe xchʼool re naq teʼileʼq chiʼus li kokʼal. Li Jehobʼa moko kaʼaj tawiʼ kixtaqlahebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej chi xchʼolaninkil ebʼ li xkokʼal, tento ajwiʼ teʼxtenqʼahebʼ saʼ li xpaabʼal. Aajel ru naq teʼroksi li xhoonal re naq teʼxtzol roxloqʼinkil xchaqʼrabʼ li Yos ut re naq teʼxra (Deut. 6:6-9; 7:13). Jun rehebʼ li maak li keʼxtoj rix ebʼ laj Israel, aʼan naq xuwajel rilbʼal chanru naq naabʼalebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej keʼxrahobʼtesi li ralal xkʼajol (Jer. 7:31, 33). Ebʼ laj Israel inkʼaʼ raj teʼxkʼoxla naq aʼanebʼ laj echal re li ralal xkʼajol ut naru teʼxkanabʼ chi tzʼeqtzʼo malaj teʼxrahobʼtesi, tento bʼaan teʼril joʼ jun li osobʼtesink, jun li maatan li kʼebʼil xbʼaan li Jehobʼa li tento teʼril ut teʼxra (Sal. 127:3).
8 Li naqatzol: Li Jehobʼa naxkʼe reetal chanru nekeʼril ribʼ li sumsukebʼ. Naraj naq li naʼbʼej yuwaʼbʼej teʼxra li ralal xkʼajol ut aʼan naraqok aatin saʼ xbʼeenebʼ aʼ yaal chanru nekeʼril ebʼ li xkokʼal.
9-11. Kʼaʼut naq li Jehobʼa kixkʼe li chaqʼrabʼ chirix li atawank?
9 Li chaqʼrabʼ chirix li atawank. Li xlaje chaqʼrabʼ naxye naq moko us ta li atawank, malaj, xrahinkil ru junaq li kʼaʼaq re ru li maawaʼ qe (Deut. 5:21; Rom. 7:7). Rikʼin li chaqʼrabʼ aʼin, li Jehobʼa kixkʼut chiruhebʼ li xmoos jun li chaabʼil naʼlebʼ: tento naq teʼxkol li nekeʼxkʼoxla ut li nekeʼrekʼa, malaj, li xchʼoolebʼ. Aʼan naxnaw naq li maaʼusil bʼaanuhom namoq chaq saʼ li qakʼaʼuxl ut saʼ li qekʼahom (Prov. 4:23). Wi junaq aj Israel naxkanabʼ naq li yiibʼ aj naʼlebʼ tkʼiiq saʼ li raanm, maare tixkanabʼ xraabʼal ebʼ li junchʼol. Aweʼ tzʼaqal kixkʼul li awabʼej David. Moko maaʼus ta xchʼool, abʼan saʼ jun kutan kixrahi ru jun li ixq li sumsu, ut aʼin kikʼamok re chi maakobʼk (Sant. 1:14, 15). Kimuxuk sumlaak, kixyal xbʼalaqʼinkil li xbʼeelom li ixq ut moqon kixbʼaanu naq tkamsiiq saʼ jun li yalok (2 Sam. 11:2-4; 12:7-11).
10 Li Jehobʼa naxnaw li wank saʼ li chʼoolej, joʼkan bʼiʼ, naq junaq aj Israel naxqʼet li chaqʼrabʼ chirix li atawank, li Yos naxkʼe reetal (1 Cron. 28:9). Li chaqʼrabʼ aʼin naxkʼut chiruhebʼ li xmoos li Yos naq tento teʼxtzʼeqtaana li yiibʼ aj kʼaʼuxl li tkʼamoq rehebʼ chi xbʼaanunkil li moko us ta. Peʼyaal naq li Jehobʼa aʼan jun Yuwaʼbʼej li wank xnaʼlebʼ ut narahok?
11 Li naqatzol: Li Jehobʼa moko kaʼaj tawiʼ naril chanru nokooʼilok. Naril bʼaan li qaanm, li wank tzʼaqal saʼ xchamal qachʼool (1 Sam. 16:7). Inkʼaʼ tooruuq xmuqbʼal chiru li naqakʼoxla, li naqekʼa ut li naqabʼaanu. Naxsikʼ li xchaabʼilal qachʼool ut nokooxtenqʼa chi xyuʼaminkil. Abʼan, naraj ajwiʼ naq tqakʼe reetal bʼar wank ebʼ li yiibʼ aj kʼaʼuxl ut tqaqʼax ruhebʼ re naq inkʼaʼ tooʼeʼxkʼe chi maakobʼk (2 Cron. 16:9; Mat. 5:27-30).
CHIXJUNIL LI CHAQʼRABʼ NAXKʼUT LI TIIKILAL
12. Kʼaru naxkʼe xwankil li Xchaqʼrabʼ laj Moises?
12 Li Xchaqʼrabʼ laj Moises naxkʼe ajwiʼ xwankil naq li Jehobʼa naxra li tiikilal (Sal. 37:28; Is. 61:8). Li Yos kixkʼutbʼesi chi tzʼaqal re ru chanru rilbʼalebʼ saʼ tiikilal li junchʼol. Kirosobʼtesihebʼ laj Israel naq keʼxpaabʼ li xchaqʼrabʼ, abʼan, naq keʼxqʼet kixkanabʼ naq teʼrahobʼtesiiq. Qatzʼilaq rix wiibʼ chik li taqlahom li wank saʼ li lajeebʼ chi chaqʼrabʼ.
13, 14. a) Kʼaru kixtaqla xbʼaanunkil li wiibʼ xbʼeen chaqʼrabʼ? b) Kʼaru rusilal keʼxtaw ebʼ laj Israel naq keʼxpaabʼ li chaqʼrabʼ aʼin?
13 Li chaqʼrabʼ re xloqʼoninkil ru kaʼajwiʼ li Jehobʼa. Li wiibʼ xbʼeen chaqʼrabʼ naxtaqlahebʼ laj Israel chi xloqʼoninkil ru kaʼajwiʼ li Jehobʼa ut kixye naq nimla maak xloqʼoninkil ebʼ li pechʼbʼil yos (Ex. 20:3-6). Relik chi yaal naq moko li Jehobʼa ta naxtaw rusilal rikʼinebʼ li chaqʼrabʼ aʼin, ebʼ laj Israel bʼaan nekeʼtawok rusilal. Us nekeʼelk naq inkʼaʼ nekeʼxtzʼeqtaana li Yos, abʼan ra nekeʼxkʼul naq nekeʼxloqʼoni li xyosebʼ li tenamit.
14 Aatinaqo chirix li kikʼulmank rikʼinebʼ li wankebʼ Canaan. Xuutanal keʼxbʼaanu naq keʼxloqʼoni li pechʼbʼil yos ut inkʼaʼ li tzʼaqal ut yoʼyokil Yos (Sal. 115:4-8). Saʼebʼ li xpaabʼal keʼxyuʼami li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ ut xuwajel ru naq keʼxmayeja ebʼ li kokʼal. Joʼkan ajwiʼ kikʼulmank rikʼinebʼ laj Israel, naq keʼxqʼet ribʼ chiru li Jehobʼa ut keʼxloqʼoni li pechʼbʼil yos, keʼxkʼe ribʼ saʼ xutaan ut keʼxrahobʼtesi li xjunkabʼal (2 Cron. 28:1-4). Li wankebʼ xwankil keʼxtzʼeqtaana li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa, keʼnumtaak saʼ xbʼeenebʼ li tenamit ut keʼxrahobʼtesi li moko kawebʼ ta ribʼ ut tzʼeqtaananbʼilebʼ (Ezeq. 34:1-4). Li Jehobʼa kixye re li xtenamit naq traqoq aatin saʼ xbʼeenebʼ li teʼxrahobʼtesi ebʼ li ixq ut ebʼ li kokʼal li inkʼaʼ nekeʼruuk xkolbʼal ribʼ xjunes (Deut. 10:17, 18; 27:19). Abʼanan, kirosobʼtesihebʼ laj Israel naq inkʼaʼ keʼxtzʼeqtaana ut keʼxyuʼami li tiikilal (1 Rey. 10:4-9).
15. Kʼaru ebʼ li naʼlebʼ naqatzol chirix li Jehobʼa?
15 Li naqatzol: Li Jehobʼa moko wank ta xmaak naq ebʼ li nekeʼxye naq nekeʼkʼanjelak chiru, teʼxqʼet li xchaqʼrabʼ ut teʼxrahobʼtesi li xmoos. Usta joʼkan, nokooxra ut naxkʼe reetal Is. 49:15). Usta maare li Yos moko saʼ junpaat ta tixraq aatin saʼ xbʼeenebʼ li nekeʼrahobʼtesink ut inkʼaʼ nekeʼxyotʼ xchʼool, abʼan tixbʼaanu saʼ xqʼehil.
naq naqakʼul li maaʼusilal chi maakʼaʼ qamaak. Ra narekʼa naq naril naq nokoorahobʼtesiik, li narekʼa li Jehobʼa chiqix naxqʼax ru li narekʼa junaq li naʼbʼej naq ra yook xkʼulbʼal li xkʼuulaʼal (CHAN RAJ RU TKʼANJELAMANQ RU LI CHAQʼRABʼ
16-18. a) Kʼaru kixkʼe saʼ ajl li Xchaqʼrabʼ laj Moises? b) Kʼaru ebʼ li naʼlebʼ naqatzol?
16 Li Xchaqʼrabʼ laj Moises naxkʼe saʼ ajl jalan jalanq li naʼlebʼ saʼ xyuʼamebʼ laj Israel. Ebʼ li cheekel winq li xaqabʼanbʼilebʼ chi raqok aatin moko kaʼaj tawiʼ nekeʼxtuqubʼ ru li chʼaʼajkilal chirix li paabʼal, nekeʼxtuqubʼ ajwiʼ ru li chʼaʼajkilal saʼ xyanqebʼ li tenamit ut naq nakamsiik junaq li qas qiitzʼin. Joʼkan naq, aajel ru naq teʼxkʼanjela ru saʼ tiikilal li chaqʼrabʼ. Qilaq wiibʼ oxibʼ li eetalil.
17 Wi junaq aj Israel naxkamsi junaq kristiʼaan, moko saʼ junpaat ta nakamsiik. Ebʼ li cheekel winq re li tenamit tento raj teʼxtzʼil rix chiʼus li chʼaʼajkilal re naq teʼril ma xkʼulubʼ naq ttenebʼaaq kamk saʼ xbʼeen (Deut. 19:2-7, 11-13). Joʼkan ajwiʼ, nekeʼxraq aatin chirix jalan jalanq li chʼaʼajkilal, joʼ li pleetik chirix li junkabʼlal malaj chirix li xchʼaʼajkilal li sumsukebʼ (Ex. 21:35; Deut. 22:13-19). Naq ebʼ li cheekel winq keʼxyuʼami li tiikilal ut ebʼ laj Israel keʼxpaabʼ li Chaqʼrabʼ, chixjunilebʼ keʼxtaw rusilal ut li tenamit naxkʼe xloqʼal li Jehobʼa (Lev. 20:7, 8; Is. 48:17, 18).
18 Li naqatzol: Li Jehobʼa naxkʼe xchʼool chirix chixjunil li nakʼulmank saʼ li qayuʼam. Naraj naq tqarahebʼ ut tiikaq qachʼool rikʼinebʼ li junchʼol. Ut, naxkʼe reetal li naqaye ut li naqabʼaanu usta wanqooq qajunes saʼ li qochoch (Heb. 4:13).
19-21. a) Chan raj ru teʼril li xtenamit li Yos ebʼ li cheekel winq ut ebʼ laj raqol aatin? b) Kʼaru ebʼ li chaqʼrabʼ kitenqʼank re naq traqmanq aatin saʼ tiikilal? c) Kʼaru ebʼ li naʼlebʼ naqatzol?
19 Ebʼ li tenamit li wankebʼ chi xsutam laj Israel ebʼ aj bʼalaqʼ ut ebʼ aj elqʼ. Li Jehobʼa inkʼaʼ kiraj naq li xtenamit tixtzol li naʼlebʼ aʼin, joʼkan naq kixye rehebʼ li cheekel winq ut ebʼ laj raqol aatin naq inkʼaʼ teʼsikʼoq u. Ut, kixye ajwiʼ rehebʼ naq inkʼaʼ teʼtaqlanq saʼ kawilal, tento bʼaan teʼxra li tiikilal (Deut. 1:13-17; 16:18-20).
20 Saʼ xkʼabʼaʼ li toqʼobʼank u, li Jehobʼa kixkʼe li chaqʼrabʼ re naq traqmanq aatin saʼ tiikilal. Qilaq jun li eetalil. Li Chaqʼrabʼ natenqʼank re naq inkʼaʼ tqʼabʼaaq junaq li kristiʼaan. Chanru natenqʼank? Xbʼeen, li yook chi qʼabʼaak tento tixnaw ani yook chi jitok re (Deut. 19:16-19; 25:1). Ut xkabʼ, re naq ttenebʼaaq li maak saʼ xbʼeen, naʼajmank naq wiibʼ aj testiiw teʼjitoq re (Deut. 17:6; 19:15). Abʼanan, ut wi junaq li qas qiitzʼin namaakobʼk ut jun ajwiʼ naʼilok re? Li kristiʼaan aʼin moko tixkʼoxla ta naq maakʼaʼ tixkʼul xbʼaan naq li Jehobʼa ak kiril chixjunil. Joʼkan ajwiʼ, li naʼbʼej yuwaʼbʼej kʼebʼilebʼ xwankil saʼ li junkabʼal, abʼan moko naru ta naq teʼnumtaaq. Wank sut naq ebʼ li cheekel winq re li tenamit tento teʼokenq re raqok aatin saʼ xbʼeen li xchʼaʼajkilal li junkabʼal (Deut. 21:18-21).
21 Li naqatzol: Li Jehobʼa naxkʼe jun eetalil li tzʼaqal re ru, xbʼaan naq maajunwa naxbʼaanu junaq maaʼusilal (Sal. 9:7). Naxqʼakamuhebʼ li inkʼaʼ nekeʼtzʼeqtaanank re ut nekeʼxpaabʼ li xchaqʼrabʼ, abʼan naraqok aatin saʼ xbʼeenebʼ li wankebʼ xwankil ut nekeʼnumtaak (2 Sam. 22:21-23; Ezeq. 9:9, 10). Maare wankebʼ wiibʼ oxibʼ li kristiʼaan li teʼxbʼaanu li maaʼusilal ut chanchan tawiʼ naq maajunwa nekeʼxtoj li xmaak, abʼan saʼ xqʼehil li Jehobʼa tixraq aatin saʼ xbʼeenebʼ (Prov. 28:13). Ut wi inkʼaʼ nekeʼxyotʼ xchʼool, twulaq xhoonal bʼarwiʼ teʼxtzol naq: «Qʼaxal xiwajel li tʼaneʼk saʼ ruqʼ li yoʼyookil Yos!» (Heb. 10:30, 31).
ANIHEBʼ XBʼEEN XBʼEEN KIXKOL LI CHAQʼRABʼ?
22-24. a) Anihebʼ xbʼeen xbʼeen kixkol li Chaqʼrabʼ? b) Kʼaru naqatzol chirix li Jehobʼa? c) Kʼaru li qʼusuk naqataw saʼ Exodo 22:22-24?
22 Li Chaqʼrabʼ kixkolebʼ xbʼeen xbʼeen li inkʼaʼ nekeʼruuk xkolbʼal ribʼ xjunes, joʼebʼ li nebʼaʼyox, li malkaʼan ut ebʼ laj abʼl tenamit. Li naraqok aatin saʼ li tenamit Israel tento raj tixpaabʼ li chaqʼrabʼ aʼin: «Inkʼaʼ taajal ru li xkʼulubʼ laj abʼl tenamit chi moko li nebʼaʼyox; inkʼaʼ taaxok li xtʼikr li xmalkaʼan choʼq reeqaj li toʼ» (Deut. 24:17). Li Jehobʼa kixkʼe xchʼool chirix li junjunq chi kristiʼaan li inkʼaʼ nekeʼruuk xkolbʼal ribʼ xjunes ut kixraq aatin saʼ xbʼeenebʼ li nekeʼrahobʼtesink rehebʼ (taayaabʼasi Exodo 22:22-24).
23 Re xkolbʼal li junkabʼal, li Chaqʼrabʼ inkʼaʼ naxkanabʼ naq ebʼ li qas qiitzʼin teʼxmux, malaj, teʼwanq rikʼinebʼ li rech-alal (Lev. 18:6-30). Li tenamit li wankebʼ chi xsutam maakʼaʼ nekeʼxye malaj nekeʼxkʼulubʼa chixjunil li yiibʼ aj naʼlebʼ aʼin. Abʼan, li xtenamit li Jehobʼa tento raj tril joʼ naril aʼan, joʼ jun naʼlebʼ li qʼaxal tzʼaj ru.
24 Li naqatzol: Li Jehobʼa naraj naq li kʼebʼilebʼ xwankil xbʼaan teʼxkʼe xchʼool chi rilbʼal li qʼaxtesinbʼilebʼ saʼ ruqʼ. Xikʼ naril naq namuxeʼk malaj nabʼatzʼuneʼk ru junaq li kristiʼaan ut naraj naq ebʼ laj kʼanjel chiru teʼkoleʼq ut teʼileʼq saʼ tiikilal, xbʼeen xbʼeen li inkʼaʼ nekeʼruuk xkolbʼal ribʼ xjunes.
LI CHAQʼRABʼ KIWANK CHOʼQ «XMUHEEL LI SAHILAL TOJ CHAALEL»
25, 26. a) Kʼaʼut naru naqaye naq li rahok ut li tiikilal chanchan li yuʼam ut li musiqʼank? b) Kʼaru tqatzol saʼ li jun chik tzolom li wank saʼ xyanq li kaahibʼ chi naʼlebʼ re tzolok?
25 Naru nayeemank naq li rahok ut li tiikilal chanchan li yuʼam ut li musiqʼank: Jun ajwiʼ rehebʼ inkʼaʼ nakʼanjelak. Naq chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa tiik xchʼool qikʼin, nanimank li qarahom chirix. Ut, naq naqara li Yos ut li xchaqʼrabʼ, naqarahebʼ li junchʼol ut tiik ajwiʼ qachʼool rikʼinebʼ.
26 Ebʼ laj Israel xeʼruuk wank saʼ amiiwil rikʼin li Jehobʼa xbʼaan li sumwank li kixaqabʼaak saʼ xkʼabʼaʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moises. Abʼanan, kisachmank xwankil li Chaqʼrabʼ naq li Jesus kixkʼe chi tzʼaqlok ru ut qʼaxal chaabʼil chik li kikanaak choʼq reqaj (Rom. 10:4). Li Apostol Pablo kixye naq li Chaqʼrabʼ kiwank choʼq «xmuheel li sahilal toj chaalel» (Heb. 10:1). Li jun chik tzolom li wank saʼ xyanq li kaahibʼ chi naʼlebʼ re tzolok, t-aatinaq chirix wiibʼ oxibʼ li sahilal li toj chaalel li kiʼaatinak wiʼ li Apostol Pablo ut li xwankil li rahok ut li tiikilal saʼ li chʼuut.
BʼICH 109 Amémonos de todo corazón
^ párr. 5 Aʼin li xbʼeen tzolom li wank saʼ xyanq kaahibʼ chi naʼlebʼ re tzolok li tixchʼolobʼ kʼaʼut chʼolchʼooq chiqu naq Ii Jehobʼa naxkʼe xchʼool chiqix. Ebʼ li junchʼol chik chi tzolom teʼelq saʼ li hu Laj Kʼaakʼalehom re Mayo 2019. Teʼaatinaq chirix chanru naxkʼutbʼesi li Jehobʼa li rahok ut li tiikilal saʼ li chʼuut, chanru teʼruuq li cheekel winq xkolbʼal li chʼuut re naq inkʼaʼ teʼmuxeʼq ru li kokʼal ut kʼaru teʼruuq xbʼaanunkil li naʼbʼej yuwaʼbʼej re xkolbʼalebʼ li ralal xkʼajol, ut chanru tooruuq xtenqʼankilebʼ li xeʼmuxeʼk ru saʼ xkachʼinal.
^ párr. 2 XNIMAL RU NAʼLEBʼ: Numenaq 600 li chaqʼrabʼ li kixkʼe li Jehobʼa rehebʼ laj Israel saʼ xkʼabʼaʼ laj Moises. Ut ebʼ aʼin nawbʼilebʼ ru joʼ: li Xchaqʼrabʼ laj Moises, li Chaqʼrabʼ ut ebʼ li taql. Joʼkan ajwiʼ, li hu Genesis toj Deuteronomio nayeemank ajwiʼ re li Chaqʼrabʼ. Ut wank sut joʼkan ajwiʼ nakʼabʼaʼiik li Santil Hu li kitzʼiibʼamank saʼ Hebreo.
^ párr. 60 XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U. Jun li naʼbʼej naʼaatinak chi sa saʼ xchʼool rikʼin ebʼ li xkoʼ naq yookebʼ chi kʼubʼank. Ut chirix, li yuwaʼbʼej naxkʼut chiru li ralal chanru rilbʼalebʼ li karneer.
^ párr. 64 XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U. Ebʼ li cheekel winq li wankebʼ saʼ rokebʼaal li tenamit nekeʼxtenqʼa saʼ tuulanil jun li malkaʼan ut li xyum li keʼrahobʼtesiik xbʼaan jun aj yakonel re li tenamit.