1, 2. a) Joʼ naxye li xtaql li Jesus li natawmank saʼ Mateo 28:18-20, bʼar wank li kʼanjel li qʼaxal wank xwankil chiruhebʼ laj paabʼanel? b) Kʼaru ebʼ li patzʼom tqasume saʼ li tzolom aʼin?

NUMTAJENAQ tana xsahilebʼ xchʼool li Xʼapostol li Jesus naq xeʼxchʼutubʼ ribʼ chixkʼatq jun li tzuul. Naq ak kiwakliik wiʼ chik chi yoʼyo li Jesus kixye rehebʼ naq aran teʼxtaw ribʼ rikʼin (Mat. 28:16). Maare aʼan li hoonal bʼarwiʼ «kixkʼut ribʼ chiruhebʼ numenaq oʼkʼaal xkabʼ oʼqʼobʼ (500) chi qas qiitzʼin» (1 Cor. 15:6). Kʼaʼut naq kixkʼubʼ li Jesus li chʼutam aʼin? Re xtaqlankilebʼ li xtzolom chi xbʼaanunkil li chaqʼal ru kʼanjel aʼin: «Ayuqex bʼiʼ, ut kʼehomaqebʼ choʼq intzolom chixjunilebʼ li tenamit» (taayaabʼasi Mateo 28:18-20).

² Li keʼrabʼi li raatin li Jesus xeʼtzʼaqonk saʼebʼ li xchʼuut laj paabʼanel saʼ xkutankilebʼ li Apostol. Li kʼanjel li qʼaxal wank chaq xwankil chiruhebʼ aʼan xtawbʼal jalan chik xtzolom li Kriist. * Saʼebʼ li qakutan, saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ wank naabʼal li chʼuut rehebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel. Ut yookebʼ xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin li jwal aajel ru. Saʼ li tzolom aʼin, tqasume kaahibʼ li patzʼom: Kʼaʼut jwal aajel ru xkʼebʼal ebʼ li poyanam choʼq xtzolom li Kriist? Chanru nabʼaanumank li kʼanjel aʼin? Ma nekeʼtzʼaqonk chixjunilebʼ laj paabʼanel re xbʼaanunkil aweʼ? Ut, kʼaʼut wanq qakuyum naq tqabʼaanu li kʼanjel aʼin?

3. Joʼ naxye saʼ Juan 14:6 ut 17:3, kʼaʼut naq jwal aajel ru xkʼebʼal ebʼ li poyanam choʼq xtzolom li Kriist?

³ Kʼaʼut jwal aajel ru xkʼebʼal ebʼ li poyanam choʼq xtzolom li Kriist? Xbʼaan naq kaʼajwiʼ li nekeʼxtaqe li Kriist naru nekeʼwank choʼq ramiiw li Yos. Joʼkan ajwiʼ, nachʼaabʼiloʼk ru li xyuʼamebʼ ut saʼ li kutan chalk re nekeʼxyoʼoni rechaninkil li junelik yuʼam (taayaabʼasi Juan 14:6; 17:3). Yaal naq li Jesus kixkʼe saʼ quqʼ jun li nimla kʼanjel, abʼan moko wanko ta qajunes. Li Apostol Pablo kixye naq aʼan ut ebʼ li junchʼol chik aj paabʼanel aʼanebʼ «aj tenqʼ re li Yos» (1 Cor. 3:9). Relik chi yaal, usta laaʼo aj maak li Jehobʼa ut li Jesus keʼxkʼe qe jun xchaqʼal ru maatan.

4. Kʼaru naqatzol rikʼin li keʼxkʼul laj Ivan ut li xMatilde?

⁴ Xkʼebʼal ebʼ li poyanam choʼq xtzolom li Kriist naru naxkʼe naabʼal xsahil qachʼool. Qilaq li keʼxkʼul laj Ivan ut li xMatilde, jun li sumal re Colombia. Keʼxpuktesi li yaal re laj Davier jun li saaj winq, aʼan kixye rehebʼ: «Nawaj raj xjalbʼal linyuʼam, abʼan inkʼaʼ ninruuk». Li xkʼanjel laj Davier aʼan chaq pleetik saʼ mochbʼil uqʼ, naroksi li bʼan li nakanobʼresink u ut aj kalajenaq. Joʼkan ajwiʼ, yal xeʼxkʼam ribʼ rikʼin li xʼErika li xsum raanm. Laj Ivan naxseeraqʼi: «Xooʼok rulaʼaninkil saʼ li najtil teep bʼarwiʼ wank chaq. Naabʼal li hoonal nokooxik saʼ bʼisikleet saʼebʼ li beʼ li nujenaq chi sulul, naq li xʼErika kiril naq laj Davier kixjal li xnaʼlebʼ ut li xbʼaanuhom, kiʼok ajwiʼ xtzolbʼal li Santil Hu». Moqon chik, li saaj winq aʼin kixkanabʼ roksinkil li bʼan li nakanobʼresink u, kalaak ut pleetik saʼ mochbʼil uqʼ. Kisumlaak ajwiʼ rikʼin li xʼErika. Li xMatilde naxseeraqʼi: «Saʼ 2016, naq laj Davier ut li xʼErika keʼkubʼeek xhaʼ, xqajultika li naxye: “Nawaj raj xjalbʼal linyuʼam, abʼan inkʼaʼ ninruuk”. Inkʼaʼ xqakuy qibʼ ut xooʼok chi yaabʼak». Chʼolchʼo naq qʼaxal naxkʼe xsahil qachʼool xtenqʼankil junaq li kristiʼaan chi xtaqenkil li Kriist.

5. Kʼaru tqabʼaanu xbʼeenwa re xkʼebʼalebʼ li kristiʼaan choʼq xtzolom li Kriist?

⁵ Li tqabʼaanu xbʼeenwa aʼan xsikʼbʼalebʼ li nekeʼraj xnawbʼal ru li Jehobʼa (Mat. 10:11). Naqakʼutbʼesi naq laaʼo tzʼaqal aj Testiiw re li Jehobʼa wi nokooʼaatinak rikʼin chixjunilebʼ li naqataw saʼ li qabʼe. Ut naqakʼutbʼesi naq tzʼaqalo aj paabʼanel wi naqapaabʼ li xtaqlahom li Jesus chirix li puktesink.

6. Kʼaru ttenqʼanq qe re naq us tooʼelq saʼ li puktesink?

⁶ Wankebʼ li poyanam nekeʼxrahi ru xnawbʼal li yaal li wank saʼ li Santil Hu. Abʼan junchʼol chik, saʼ xtiklajik chanchan tawiʼ naq maakʼaʼ nekeʼraj ut maare toj tqasikʼ kʼaru tqabʼaanu re naq teʼraj qabʼinkil. Re naq us tooʼelq saʼ li puktesink, aajel ru naq tqanaw chiʼus kʼaru tqaye. Qasikʼaq li naʼlebʼ li maare twulaq chiruhebʼ ut qakʼoxlaq chanru tqoksi.

7. a) Chan raj ru tqatikibʼ aatinak? b) Kʼaʼut nakaakʼoxla laaʼat naq aajel ru rabʼinkilebʼ ut roxloqʼinkilebʼ li kristiʼaan?

⁷ Jun eetalil, naru raj tqaye: «Nawaj raj xnawbʼal li nakaakʼoxla chirix li naʼlebʼ aʼin. Saʼebʼ li qakutan yalaq bʼar natawmank li chʼaʼajkilal. Ma nakaakʼoxla naq naʼajmank jun ajwiʼ li awabʼej saʼ xbʼeen chixjunil li Ruuchichʼochʼ re xtuqubʼankil ru ebʼ li chʼaʼajkilal?». Moqon naru tqayaabʼasi ut tqatzʼil rix Daniel 2:44. Malaj naru raj naqaye: «Nawaj raj xbʼaanunkil aawe jun li patzʼom. Kʼaru tqabʼaanu re naq chaabʼilaqebʼ xnaʼlebʼ li qakokʼal?». Moqon naru naqatzʼil rix li naxye Deuteronomio 6:6, 7. Aʼ yaal kʼaru chi  naʼlebʼ tqasikʼ re aatinak, qakʼoxlaq ajwiʼ ebʼ li kristiʼaan li teʼabʼinq qe. Qakʼoxlaq kʼaru rusilal teʼxtaw wi teʼxtzol li yaal li wank saʼ li Santil Hu. Naq tooʼaatinaq rikʼinebʼ aajel ru naq tqabʼihebʼ ut oxloqʼaq chiqu li teʼxye qe. Chi joʼkan tqataw ru chiʼus li nekeʼxkʼoxla ut maare teʼraj qabʼinkil.

8. Kʼaʼut inkʼaʼ toolubʼq chi rulaʼaninkilebʼ li kristiʼaan?

⁸ Maare naabʼal sut tqulaʼani jun li qas qiitzʼin re naq tixkʼulubʼa xtzolbʼal li Santil Hu. Kʼaʼut? Maare maaʼanihaq saʼ rochoch naq toowulaq malaj inkʼaʼ truuq qakʼulbʼal. Joʼkan ajwiʼ, maare naʼajmank naq naabʼal sut toowulaq re naq sa trekʼa ribʼ qikʼin ut tixkʼulubʼa xtzolbʼal li Santil Hu. Jultikaq qe naq jun li chʼina cheʼ naru nakʼiik wi rajlal naqatʼaqresi. Joʼkan ajwiʼ, naru nakʼiik li xrahom chirix li Jehobʼa ut li Kriist wi rajlal nokooʼaatinak rikʼin chirix li Raatin li Yos.

9, 10. Kʼaʼut naqaye naq chiqajunilo laj puktesinel nokootzʼaqonk chi xtawbʼalebʼ li kristiʼaan li chaabʼilebʼ xchʼool?

⁹ Chiqajunilo laj puktesinel nokootzʼaqonk re xtawbʼalebʼ li kristiʼaan li chaabʼilebʼ xchʼool. Li qakʼanjel naru najuntaqʼeetamank rikʼin li naʼuxmank naq nasach jun li chʼinaʼal. Kʼaʼut naqaye aʼin? Qilaq li kikʼulmank jun sut. Naq kisach jun li chʼinaʼal li wank oxibʼ chihabʼ re, keʼtzʼaqonk chi xsikʼbʼal 500 tana chi poyanam. Naq ak xnumeʼk tana junmay hoor xsachik li chʼinaʼal, kitaweʼk saʼ xyanq li kʼal xbʼaan jun rehebʼ li kitzʼaqonk chi xsikʼbʼal. Abʼan aʼan moko kixye ta naq xjunes kixtaw, kixye bʼan: «Xqataw saʼ xkʼabʼaʼ naq chi siʼeent li poyanam keʼxkʼe xqʼe chi xsikʼbʼal».

¹⁰ Naabʼalebʼ nekeʼrekʼa naq sachenaqebʼ joʼ li chʼinaʼal aʼin. Maakʼaʼebʼ roybʼenihom abʼan  nekeʼxrahi ru naq teʼtenqʼaaq (Efes. 2:12). Numenaq waqxaqibʼ miyon aj Testiiw yooko xsikʼbʼalebʼ li kristiʼaan aʼin. Maare moko chiqajunilo ta naqataw junaq li kristiʼaan li naraj xtzolbʼal li Santil Hu, abʼan junchʼol chik li nekeʼpuktesink saʼ li naʼajej aʼin nekeʼxtaw xtzolom. Naq jun li qechpaabʼanel naxtaw junaq li kristiʼaan li naʼok choʼq xtzolom li Kriist, chiqajunilo nasahoʼk saʼ qachʼool.

11. Usta inkʼaʼ yooko xtzolbʼal junaq li kristiʼaan chirix li Santil Hu, chanru chik naru nokootzʼaqonk re naq teʼoq choʼq xtzolom li Kriist?

¹¹ Usta inkʼaʼ yooko xtzolbʼal junaq li kristiʼaan chirix li Santil Hu, naru nokootzʼaqonk ajwiʼ re naq teʼoq choʼq xtzolom li Kriist. Jun eetalil, naq jun li ulaʼ nakʼulunk saʼ li Chʼutlebʼaal Kabʼl, naru naqakʼul chi sa saʼ qachʼool re naq sa trekʼa ribʼ. Chi joʼkan, tqatenqʼa chi xkʼebʼal reetal naq li rahok naxkʼutbʼesi naq laaʼo tzʼaqal aj paabʼanel (Juan 13:34, 35). Joʼkan ajwiʼ naq nokoosumenk saʼ li chʼutam usta yal rikʼin wiibʼ oxibʼ aatin, naru naqakʼut chiru xyeebʼal chi anchal xchʼool ut saʼ tuulanil li narekʼa. Naru ajwiʼ nokoopuktesink rikʼin jun akʼ aj puktesinel ut tqatenqʼa chi roksinkil li Santil Hu re naq tnaʼlebʼaq rikʼinebʼ li poyanam. Naq naqabʼaanu aʼin, naqakʼut chiru xkʼambʼal re rikʼin li Kriist (Luc. 10:25-28).

12. Ma aajel ru naq qʼaxal naabʼalaq li qatzolbʼal re xtenqʼankilebʼ li poyanam re naq teʼoq choʼq xtzolom li Jesus? Kʼe jun eetalil.

¹² Moko aajel ta ru naq qʼaxal naabʼalaq li qatzolbʼal re xtenqʼankil junaq li poyanam re naq t-oq choʼq xtzolom li Jesus. Li kixkʼul li xFaustina, li wank Bolivia, nokooxtenqʼa chi xtawbʼal ru aʼin. Naq kixnawebʼ ru laj Testiiw re li Jehobʼa moko naxnaw ta chaq ilok ru hu, abʼan ak xtzol chik bʼayaq. Anaqwan ak xkubʼeek chik xhaʼ, ut kʼajoʼ naq nawulak chiru xkʼutbʼal li yaal chiruhebʼ li poyanam. Rajlal xamaan oobʼ tana li tzolom chirix li Santil Hu naxbʼeresi. Usta li xFaustina moko naxnaw ta ilok ru hu joʼebʼ li nekeʼtzolok rikʼin, ak kixtenqʼa waqibʼ li kristiʼaan re naq teʼraj xkubʼsinkil xhaʼ (Luc. 10:21).

13. Usta jwal laatzʼ qu, kʼaru li osobʼtesink naru tqakʼul wi nokootzʼaqonk chi xkʼebʼalebʼ li kristiʼaan choʼq xtzolom li Jesus?

¹³ Tenebʼanbʼil saʼ xbʼeen naabʼal li qechpaabʼanel jalan jalanq li kʼanjel ut saʼ xkʼabʼaʼ aʼin jwal laatzʼebʼ ru. Usta joʼkan, nekeʼxsikʼ xhoonal re kʼehok tzolom, li kʼanjel aʼin kʼajoʼ naq naxkʼe xsahilebʼ xchʼool. Qilaq li xkʼulmank rikʼin li xMelanie. Aʼan chaq jun li naʼbʼej li maakʼaʼ xbʼeelom ut wank jun xkoʼ li waqxaqibʼ chihabʼ wank re. Joʼkan ajwiʼ, nakʼanjelak chixjunil li kutan ut natenqʼank chi rilbʼal li xyuwaʼ, li kichapeʼk  xbʼaan li kanser. Li xMelanie xwank saʼ jun li najtil teep re Alaska, ut kaʼajwiʼ aʼan chaq aj Testiiw re li Jehobʼa saʼ li naʼajej aʼin. Saʼ reqaj ribʼ kixpatzʼ re li Yos naq tixkʼe xmetzʼew re xik chi puktesink usta kʼajoʼ xkehal, xbʼaan naq naraj xtawbʼal junaq li kristiʼaan li twulaq chiru xtzolbʼal li Santil Hu. Moqon kixtaw li xSara, aʼan kʼajoʼ kisahoʼk saʼ xchʼool xnawbʼal naq wank xkʼabʼaʼ li Yos. Moqon chik, li ixq aʼin xkʼulubʼa xtzolbʼal li Santil Hu. Li xMelanie naxye: «Chiru li kutan Viernes ewu qʼaxal lubʼlukin. Abʼan rikʼin linkoʼ nokooxik chi xtzolbʼal li xSara, ut aʼin kʼajoʼ naq xooxtenqʼa. Jwal xwulak chiqu xsikʼbʼal li naʼlebʼ re xsumenkil li xpatzʼom, ut kʼajoʼ naq xsahoʼk qachʼool rilbʼal naq xʼok choʼq ramiiw li Jehobʼa». Li xSara kaw chaq xchʼool chi xqʼaxbʼal li xikʼ ilok, kixkanabʼ li xʼiglees ut kikubʼeek xhaʼ.

14. a) Chanru najuntaqʼeetamank li qakʼanjel rikʼin li karibʼk? b) Kʼaru nokoorekʼasi chi xbʼaanunkil li raatin li Apostol Pablo li wank saʼ 2 Timoteo 4:1, 2?

¹⁴ Usta chanchan tawiʼ naq moko naʼuuchink ta li qakʼanjel, miqakʼoxla naq maajunwa tqataw junaq li kristiʼaan li naru t-oq choʼq xtzolom li Jesus. Jultikaq qe naq li Jesus kixjuntaqʼeeta li qakʼanjel rikʼin li karibʼk. Ebʼ laj kar naru nekeʼxnumsi naabʼal li hoonal saʼ li xkʼanjel ut maajun li kar nekeʼxchap. Rajlal sut nekeʼkʼanjelak chiru qʼoqyink malaj naq nasaqewin, ut wank sut najt nekeʼxkʼam li jukubʼ (Luc. 5:5). Joʼkan ajwiʼ, wiibʼ oxibʼ aj Testiiw naabʼal hoor nekeʼxnumsi chi «karibʼk» ut wankebʼ xkuyum chi xbʼaanunkil saʼ jalan jalanq chi naʼajej ut hoonal. Nekeʼxbʼaanu aʼin re naq teʼruuq  xtawbʼal naabʼal li poyanam. Li nekeʼxkʼe xqʼe chi xbʼaanunkil aʼin rajlal nekeʼxtaw li kristiʼaan li nekeʼraj rabʼinkil li esil. Ma naru raj toopuktesinq saʼ junaq li hoonal malaj naʼaj bʼarwiʼ maare tqatawebʼ li poyanam? (Taayaabʼasi 2 Timoteo 4:1, 2).

15. Kʼaʼut naq naʼajmank li kuyum naq nokookʼehok tzolom?

¹⁵ Kʼaʼut naq naʼajmank li kuyum naq nokookʼehok tzolom? Jun rehebʼ xyaalal aʼan naq moko kaʼaj tawiʼ tqatenqʼa li qatzolom chi xnawbʼal ru ut chi xraabʼal li naxkʼut li Santil Hu. Tento ajwiʼ tqatenqʼa chi xnawbʼal ru ut xraabʼal li Kimusiqʼank re, li Jehobʼa. Ut, moko kaʼaj tawiʼ tqakʼut chiru kʼaru naxpatzʼ li Jesus rehebʼ li xtzolom, tento bʼan tqatenqʼa chi xnawbʼal chanru twanq joʼ tzʼaqal aj paabʼanel. Tento wanqo rikʼin naq yooq xkʼebʼal xqʼe chi xyuʼaminkil li naʼlebʼ li naxkʼut li Santil Hu. Wankebʼ yal chiru wiibʼ oxibʼ po nekeʼruuk xjalbʼal li nekeʼxkʼoxla ut li kʼaynaqebʼ xbʼaanunkil, abʼan wankebʼ chik timil nekeʼxbʼaanu.

16. Kʼaru naqatzol rikʼin li kixkʼul laj Raul?

¹⁶ Li kixkʼul jun li qechpaabʼanel winq li taqlanbʼil chi puktesink saʼ li tenamit Peru, naxkʼut li rusilal li kuyum. Aʼan kixseeraqʼi: «Laj Raul ak xtzol chaq wiibʼ li hu chirix li Santil Hu. Abʼan toj wank li nimla chʼaʼajkilal saʼ li xyuʼam. Maakʼaʼ chaq rusil li xsumlajik, junes tzʼaj aj aatin naxye ut nachʼaʼajkoʼk chiruhebʼ li ralal xkʼajol roxloqʼinkil ru. Abʼan, saʼ xkʼabʼaʼ naq rajlal kiwulak saʼ li chʼutam, inkʼaʼ xinkanabʼ rulaʼaninkil laj Raul ut li xjunkabʼal. Numenaq oxibʼ chihabʼ chalen naq xinnaw ru kixbʼaanu li naʼajmank re naq tkubʼeeq xhaʼ».

17. Kʼaru tqatzʼil rix saʼ li jun chik tzolom?

¹⁷ Li Jesus kixye qe: «Ayuqex bʼiʼ, ut kʼehomaqebʼ choʼq intzolom chixjunilebʼ li tenamit». Re xpaabʼankil li taql aʼin, wank sut tento tooʼaatinaq rikʼinebʼ li poyanam li moko nekeʼkʼoxlak ta joʼ laaʼo, joʼkan ajwiʼ rikʼinebʼ li maakʼaʼebʼ xpaabʼal malaj inkʼaʼ nekeʼxpaabʼ naq wank li Yos. Saʼ li jun chik tzolom, tqatzʼil rix chanru tooruuq aatinak rikʼinebʼ chirix li Xʼawabʼejilal li Yos.