1. Kʼaʼut tento tqakawresi qibʼ choʼq re li rahobʼtesiik?

NAQ jun qʼoqyink aj chik ma nakamk, li Qaawaʼ Jesus kixye naq li ruuchichʼochʼ xikʼ tril li teʼraj wank choʼq xtzolom (Juan 17:14). Chalen li kutan aʼan, li xikʼ nekeʼril li tzʼaqal loqʼonink nekeʼxrahobʼtesi ebʼ laj paabʼanel li inkʼaʼ nekeʼxtzʼeqtaana li Yos (2 Tim. 3:12). Ut naqoybʼeni naq tnumtaaq li xikʼ ilok naq yooq chaq chi nachʼok li rosoʼjik (Mat. 24:9).

2, 3. a) Kʼaru chʼolchʼooq chiqu chirix li xuwak? b) Kʼaru tqil saʼ li tzolom aʼin?

² Chanru tqakawresi qibʼ anaqwan choʼq re li rahobʼtesiik? Moko us ta naq tooʼoq xkʼoxlankil chixjunil li maaʼusilal li naru tqakʼul. Wi tqabʼaanu raj aʼin, kʼajoʼ naq t-oq qaxiw ut maare tqakanabʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa naq toj maajiʼ nokooxtaw li chʼaʼajkilal (Prov. 12:25; 17:22). Jun li maaʼusilal li naroksi li xikʼ naʼilok qe «aʼ laj tza» aʼan xchʼikbʼal qaxiw (1 Ped. 5:8, 9). Joʼkan naq, kʼaru tqabʼaanu anaqwan re xkawresinkil qibʼ?

³ Saʼ li tzolom aʼin tqil kʼaru tqabʼaanu re naq tkawuuq li qawanjik rikʼin li Jehobʼa ut kʼaʼut jwal aajel ru xbʼaanunkil anaqwan. Tqatzʼil ajwiʼ rix kʼaru tqabʼaanu re naq tqakawresi chiʼus li qachʼool, ut chanru toonaʼlebʼaq naq ebʼ li kristiʼaan xikʼ tooʼeʼril.

4. Joʼ naxye saʼ Hebreos 13:5, 6, kʼaru tqapaabʼ chi anchal qachʼool, ut kʼaʼut wank xwankil aʼin?

⁴ Qapaabʼaq chi anchal qachʼool naq li Jehobʼa nokooxra ut naq maajunwa tooxkanabʼ (taayaabʼasi Hebreos 13:5, 6). Naabʼal chihabʼ chik anaqwan, li hu Laj Kʼaakʼalehom kixye: «Li kristiʼaan li naxnaw ru chiʼus li Jehobʼa aʼanaq li qʼaxal tixkʼojobʼ xchʼool rikʼin  saʼ xqʼehil li rahobʼtesiik». Tzʼaqal yaal aʼin. Re naq tqakuy li rahobʼtesiik tento naq tqara li Jehobʼa, tqakʼojobʼ qachʼool rikʼin ut minumeʼk bʼayaq saʼ qachʼool naq inkʼaʼ nokooxra (Mat. 22:36-38; Sant. 5:11).

5. Kʼaru tooxtenqʼa re naq tqakʼe reetal li xrahom li Jehobʼa?

⁵ Qilaq xsaʼ li Santil Hu wulaj wulaj re naq qʼaxal toojiloq chixkʼatq li Jehobʼa (Sant. 4:8). Naq yooqo chi xyaabʼasinkil li Santil Hu, qakʼehaq qachʼool chirix li xchʼinaʼusil ru xnaʼlebʼ. Qakʼehaq reetal joʼnimal nokooxra rikʼin li naxye ut li naxbʼaanu (Ex. 34:6). Maare chiru wiibʼ oxibʼ li kristiʼaan chʼaʼaj xpaabʼankil naq nekeʼraheʼk xbʼaan li Yos, saʼ xkʼabʼaʼ naq maajunwa xeʼrekʼa naq nekeʼraheʼk. Wi joʼkan nokookʼoxlak, kʼaʼut naq inkʼaʼ naqatzʼiibʼa wulaj wulaj saʼ jun li hu wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li tixkʼutbʼesi chiqu chanru xooruxtaana ut xoorusila li Jehobʼa? (Sal. 78:38, 39; Rom. 8:32). Maare tooruuq xtzʼiibʼankil naabʼal li naʼlebʼ wi naqakʼoxla rix li xqakʼul saʼ li qayuʼam ut li xqil saʼ li Santil Hu. Naq qʼaxal tqoxloqʼi li naxbʼaanu li Jehobʼa, qʼaxal kawaq li qawanjik rikʼin (Sal. 116:1, 2).

6. Joʼ naxye saʼ Salmo 94:17-19, chanru nokooxtenqʼa tijok chi anchal qachʼool?

⁶ Rajlal chootijoq. Qakʼoxlaq naq jun li chʼinaʼal naqʼaluuk xbʼaan li xyuwaʼ. Maakʼaʼ xkʼaʼuxl chi xseeraqʼinkil re li xyuwaʼ chixjunil li kixkʼul chiru li kutan, maakʼaʼ naxye ma chaabʼil malaj inkʼaʼ. Joʼkan ajwiʼ tqekʼa qibʼ rikʼin li Jehobʼa wi wulaj wulaj nokootijok chiru chi anchal qachʼool (taayaabʼasi Salmo 94:17-19). Qatehaq li qachʼool chiru, malaj qakanabʼaq chi elk chixjunil li wank chisaʼ, «joʼ li haʼ [li] yo chi xik», ut qayehaq re li naxkʼe qaxiw ut qakʼaʼuxl (Lam. 2:19). Chi joʼkan tqekʼa «li tuqtuukil usilal li nachalk rikʼin li Yos ut naxqʼax ru chixjunil li naʼlebʼ» (Filip. 4:6, 7). Wi inkʼaʼ naqakanabʼ tijok chi joʼkan, qʼaxal toojiloq chixkʼatq li Jehobʼa (Rom. 8:38, 39).

7. Kʼaʼut tento tqapaabʼ chi anchal qachʼool naq ttzʼaqloq ru li osobʼtesink li tixkʼam chaq li Xʼawabʼejilal li Yos?

⁷ Qapaabʼaq chi anchal qachʼool naq ttzʼaqloq ru li osobʼtesink li tixkʼam chaq li Xʼawabʼejilal li Yos (Num. 23:19). Wi moko kaw ta li qapaabʼal chirix li yeechiʼom aʼin, moko tchʼaʼajkoʼq ta chiru laj Tza ut li nekeʼokenk chirix xchʼikbʼal qaxiw (Prov. 24:10; Heb. 2:15). Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil anaqwan re naq kaw tqakʼojobʼ qachʼool chirix li Xʼawabʼejilal li Yos? Qakʼehaq qahoonal chi xtzolbʼal li osobʼtesink li naxyeechiʼi li Jehobʼa rubʼel li Xʼawabʼejilal ut kʼaru xyaalal wank chiqu re xpaabʼankil naq ttzʼaqloq ru aʼin. Re xtawbʼal ru kʼaʼut wank tzʼaqal xwankil aʼin, qilaq li eetalil li kixkanabʼ laj Stanley Jones, aʼan kiwank saʼ tzʼalam chiru 7 chihabʼ saʼ xkʼabʼaʼ li xpaabʼal. * Aʼan kixye kʼaru kitenqʼank re chi xkuybʼal: «Kaw linpaabʼal xbʼaan naq ninnaw chirix li Xʼawabʼejilal li Yos ut li tixkʼam chaq, ut maajunwa xwiibʼank inchʼool. Inkʼaʼ xeʼruuk xqʼaxbʼal wu». Wi kaw li  qapaabʼal chirix li xyeechiʼom li Yos, qʼaxal toojiloq chixkʼatq ut inkʼaʼ tixqʼax qu li xiw (Prov. 3:25, 26).

8. Chʼolobʼ kʼaru naxkʼutbʼesi li naqakʼoxla chirixebʼ li chʼutam.

⁸ Miqakanabʼ li qachʼutam. Ebʼ li chʼutam nokooʼeʼxtenqʼa re naq jwal toojiloq chixkʼatq li Jehobʼa. Li kʼaru naqakʼoxla chirix li chʼutam naxkʼutbʼesi ma tqakuy li rahobʼtesiik malaj inkʼaʼ (Heb. 10:24, 25). Qilaq kʼaʼut. Wi anaqwan naqakanabʼ naq yalaq kʼaru chi naʼlebʼil tixram chiqu xik saʼebʼ li chʼutam, kʼaru tqabʼaanu naq xiwxiwaq ru xchʼutubʼankil qibʼ rikʼinebʼ li qech aj paabʼanel? Abʼanan, wi chʼolchʼo chiqu naq maajunwa tqakol junaq li chʼutam, li xikʼ nekeʼilok qe inkʼaʼ teʼruuq xrambʼal chiqu. Joʼkan naq, anaqwan xhoonalil re naq tqatzol roxloqʼinkil li qachʼutam. Wi naqabʼaanu aʼin, chi moko li xikʼ ileʼk chi moko junaq xchaqʼrabʼ li awabʼej tixram chiqu xpaabʼankil xbʼeen xbʼeen li Yos ut inkʼaʼ ebʼ li winq (Hech. 5:29).

9. Re xkawresinkil qibʼ choʼq re li rahobʼtesiik, kʼaʼut jwal us naq tkanaaq saʼ li qachʼool ebʼ li xraqal li Santil Hu?

⁹ Chikanaaq saʼ li qachʼool ebʼ li xraqal li Santil Hu li nawulak chiqu (Mat. 13:52). Usta moko tzʼaqal ta re ru li qakʼaʼuxl, abʼan li Jehobʼa naru naroksi li xsantil musiqʼej re naq tchalq wiʼ chik saʼ li qachʼool ebʼ li raqal aʼin (Juan 14:26). Jun li qechpaabʼanel li kitzʼapeʼk saʼ jun li tzʼalam re Alemania oriental ut maaʼani aj ikʼin kiruuk aatinak, kixye: «Kʼajoʼ xkʼanjelak chiwu naq numenaq wiibʼ siʼeent xraqal li Santil Hu xkanaak saʼ linchʼool, xbʼaan naq chiruhebʼ li kutan naq tzʼaptzʼokin xinruuk xkʼoxlankil rix jalan jalanq xnaʼlebʼ li Santil Hu». Ebʼ li raqal aʼin kitenqʼank re chi wank chixkʼatq li Jehobʼa ut re naq inkʼaʼ tixtzʼeqtaana.

10. Kʼaʼut naq tento tkanaaq saʼ li qachʼool ebʼ li bʼich re xnimankil ru li Jehobʼa?

¹⁰ Chikanaaq saʼ li qachʼool ebʼ li bʼich re xnimankil ru li Jehobʼa ut qabʼichaq. Naq li Apostol Pablo ut laj Silas xeʼkʼeheʼk saʼ tzʼalam aran Filipos, keʼxbʼicha chiru li Jehobʼa li bʼich li wank saʼ xchʼoolebʼ (Hech. 16:25). Ebʼ li qechpaabʼanel re li najter tenamit Union Sovietica li xeʼkʼameʼk chi preexil aran Siberia, joʼkan ajwiʼ xeʼxbʼaanu re xkawresinkil li xpaabʼal. Li xMariya Fedun jun li qechpaabʼanel kixjultika: «Xooʼok xbʼichankil chixjunil li bʼich li kikanaak saʼ qachʼool, ebʼ li nekeʼtawmank saʼ li bʼichlebʼaal». Kixye naq ebʼ li bʼich aʼin xwaklesihebʼ xchʼool ut kixtenqʼahebʼ re naq chixjunilebʼ qʼaxal teʼjiloq chixkʼatq li Jehobʼa. Ma naxkawresi qachʼool xbʼichankil ebʼ li bʼich li nawulak chiqu li natawmank saʼ li bʼichlebʼaal ut saʼ li qanaʼaj saʼ Internet?  Wi joʼkan, cheʼkanaaq bʼiʼ saʼ li qachʼool anaqwan (taawil li kaaxukuut « Chaakʼe xkawubʼ inchʼool»).

11, 12. a) Joʼ naxye saʼ 1 Samuel 17:37, 45-47, kʼaʼut naq inkʼaʼ kixuwak laj David? b) Kʼaru li xnimal ru naʼlebʼ naqatzol rikʼin li eetalil li kixkanabʼ laj David?

¹¹ Re naq tooruuq xkuybʼal li rahobʼtesiik, aajel ru xkawubʼ qachʼool. Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil wi naqekʼa naq nachalk qaxiw? Qajultikaq naq li xkawubʼ qachʼool moko nachalk ta saʼ xkʼabʼaʼ li xnajtil qoq, li qametzʼew malaj li qaseebʼal. Qilaq li kixkʼul laj David. Saʼ xsaajilal, kipleetik rikʼin laj Goliat, li nimla winq. Laj David jwal kachʼin ut maakʼaʼ xmetzʼew chiru laj Filistea aʼan. Joʼkan ajwiʼ, moko xkawresihom ta rib choʼq re li yalok chi moko wank ta junaq li xqʼesnal chʼiichʼ. Abʼan, qʼaxal kaw li xchʼool ut inkʼaʼ kixuwak naq xkoho chi pleetik rikʼin li qʼetqʼet aj winq aʼin.

¹² Kʼaʼut naq inkʼaʼ kixuwak laj David? Xbʼaan naq chʼolchʼo tzʼaqal chiru naq li Jehobʼa yook chi tenqʼank re (taayaabʼasi 1 Samuel 17:37, 45-47). Moko kiʼok ta xkʼoxlankil naq maakʼaʼ naʼok wiʼ chiru laj Goliat, kixkʼoxla bʼan naq maakʼaʼ naʼok wiʼ laj Goliat chiru li Jehobʼa. Saʼ li eetalil aʼin naqatzol jun li xnimal ru naʼlebʼ: inkʼaʼ tooxuwaq wi kʼojkʼo qachʼool naq li Jehobʼa yook qatenqʼankil ut wi chʼolchʼo chiqu naq li Qanimajwal Yos qʼaxal nim xwankil chiruhebʼ li xikʼ nokooʼeʼril (2 Cron. 20:15; Sal. 16:8). Re naq qʼaxal kawaq li qachʼool, kʼaru tooruuq xbʼaanunkil anaqwan naq toj maajiʼ nachalk li rahobʼtesiik?

13. Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re naq qʼaxal tkawuuq li qachʼool? Chʼolobʼ.

¹³ Xpuktesinkil li chaabʼil esilal chirix li Xʼawabʼejilal li Yos tooxtenqʼa re naq qʼaxal kawaq li qachʼool. Kʼaʼut? Naq naqabʼaanu aʼin naqatzol xkʼojobʼankil qachʼool rikʼin li Jehobʼa ut re naq inkʼaʼ tqaxuwa ruhebʼ li kristiʼaan (Prov. 29:25). Joʼ naq li qajunxaqalil naxtaw xmetzʼew naq rajlal yooko xkawresinkil qibʼ. Joʼkan ajwiʼ, jwal nakawuuk li qachʼool naq nokoopuktesink chirekabʼlal, bʼarwiʼ nekeʼnumeʼk naabʼal li kristiʼaan, yalaq joqʼe hoonal ut saʼebʼ li kʼayil. Wi anaqwan nokoopuktesink chi maakʼaʼ qaxiw, inkʼaʼ tqakanabʼ xbʼaanunkil li qakʼanjel usta teʼxram chiqu (1 Tes. 2:1, 2).

14, 15. Kʼaru naqatzol rikʼin li xeʼxkʼul li xNancy Yuen ut li xValentina Garnovskaya?

¹⁴ Naabʼal naqatzol rikʼin li eetalil li keʼxkanabʼ wiibʼ li qechpaabʼanel ixq li inkʼaʼ keʼxtzʼeqtaana li Yos, keʼxkʼutbʼesi naq qʼaxal kaw li xchʼoolebʼ.  Jun rehebʼ aʼan li xNancy Yuen. Usta maare yal jun meetr rikʼin 50 centimetros xnajtil roq, moko saʼ junpaat ta nekeʼruuk xsebʼesinkil. * Saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ kixkanabʼ xpuktesinkil li esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos, kikʼeheʼk saʼ tzʼalam maare chiru junmay chihabʼ saʼ li tenamit China. Li nekeʼtaqlank saʼ li tenamit li xeʼokenk chi xpatzʼinkil re xeʼxye naq «maajun junaq chik kristiʼaan li qʼaxal naxqʼet ribʼ joʼ aʼan» saʼ li tenamit.

¹⁵ Li jun chik qechpaabʼanel aʼan li xValentina Garnovskaya. Oxibʼ sut kiwank saʼ tzʼalam chiru 21 chihabʼ saʼ li najteril tenamit Union Sovietica. * Saʼ xkʼabʼaʼ naq chʼolchʼo chiru naq inkʼaʼ tixkanabʼ puktesink, li nekeʼtaqlank saʼ li tenamit xeʼxye naq «xuwajel ru li xmaaʼusilal». Kʼaʼut naq inkʼaʼ xeʼxuwak li wiibʼ chi qechpaabʼanel aʼin li inkʼaʼ nekeʼxtzʼeqtaana li Yos? Xbʼaan naq chi anchal xchʼool nekeʼxpaabʼ naq li Jehobʼa natenqʼank rehebʼ.

16. Bʼar tzʼaqal natawmank li kawil chʼoolej?

¹⁶ Joʼ ak xqil, re naq inkʼaʼ tooxuwaq moko tqakʼojobʼ ta qachʼool rikʼin li qametzʼew malaj li qasebʼaal. Kʼojkʼooq bʼan qachʼool naq li Jehobʼa wank qikʼin ut naq yook chi yalok saʼ qakʼabʼaʼ (Deut. 1:29, 30; Zac. 4:6). Aʼin tzʼaqal li naʼajmank xbʼaanunkil re xtawbʼal li kawil chʼoolej.

17, 18. Joʼ naxchʼolobʼ Juan 15:18-21, kʼaru kixye li Jesus naq tqakʼul, ut kʼaʼut?

¹⁷ Nawulak chiqu naq ebʼ li junchʼol nokooʼeʼroxloqʼi, abʼan miqakʼoxla naq maakʼaʼ nokooʼok wiʼ wi inkʼaʼ sa nokooʼeʼril. Li Jesus kixye: «Us xaq eere naq xikʼ texʼileʼq xbʼaanebʼ li poyanam, texʼisiiq saʼ xyanqebʼ, texhobʼeʼq ut teʼxtzʼeqtaana leekʼabʼaʼ joʼ inkʼaʼ us, saʼ xkʼabʼaʼ li Kʼajolbʼej» (Luc. 6:22). Kʼaru naraj xyeebʼal li aatin aʼin?

¹⁸ Li Jesus moko kiraj ta xyeebʼal naq joʼ aj paabʼanel twulaq chiqu naq xikʼ tooʼeʼril, kixye bʼan saʼ xkʼabʼaʼ naq naxnaw naq tkʼulmanq aʼin. Xikʼ nokooʼeʼril xbʼaan naq moko reho ta li ruuchichʼochʼ, naqabʼeresi li qayuʼam rikʼin li xkʼutum li Jesus ut naqapuktesi li esil li kixpuktesi chaq aʼan (taayaabʼasi Juan 15:18- 21). Naqaj xsahobʼresinkil xchʼool li Jehobʼa. Aʼ yaal chik rehebʼ li kristiʼaan wi xikʼ nokooʼeʼril xbʼaan naq naqara li Qayuwaʼ.

19. Chanru tqakʼam qe rikʼin li eetalil li keʼxkanabʼ li Apostol?

¹⁹ Maajunwa chooxutaanaq chi wank joʼ aj Testiiw re li Jehobʼa saʼ xkʼabʼaʼ li teʼxye malaj teʼxbʼaanu li yal qechpoyanamil (Miq. 4:5). Li kʼaru ttenqʼanq qe re naq inkʼaʼ tqaxuwa ruhebʼ li kristiʼaan, aʼan xtzʼilbʼal rix li eetalil li keʼxkanabʼ li Apostol aran Jerusalen naq tojeʼaq keʼxkamsi li Jesus. Nekeʼxnaw naq xikʼ tzʼaqal nekeʼileʼk xbʼaan ebʼ li nekeʼkʼamok bʼe saʼebʼ li xpaabʼal laj Judiiy (Hech. 5:17, 18, 27, 28). Usta joʼkan, wulaj wulaj nekeʼwulak saʼ li rochoch li Yos ut nekeʼxye rehebʼ li junchʼol naq aʼanebʼ li xtzolom li Jesus (Hech. 5:42). Moko xeʼmemoʼk ta xbʼaan li xiw. Laaʼo ajwiʼ tooruuq xqʼaxbʼal ru li xiw wi junelik naqaye saʼ li qakʼanjel, saʼ li tzolebʼaal malaj rikʼinebʼ li qechkabʼal naq laaʼo aj Testiiw re li Jehobʼa (Hech. 4:29; Rom. 1:16).

20. Kʼaʼut naq keʼsahoʼk saʼ xchʼool ebʼ li Apostol usta xikʼ nekeʼileʼk?

²⁰ Ebʼ li Apostol nekeʼsahoʼk chaq saʼ xchʼool xbʼaan naq nekeʼxnaw kʼaʼut xikʼ nekeʼileʼk. Joʼkan ajwiʼ, oxloqʼ chiruhebʼ naq teʼrahobʼtesiiq xbʼaan naq nekeʼxbʼaanu li rajom li Jehobʼa (Luc. 6:23; Hech. 5:41). Moqon, li Apostol Pedro kixtzʼiibʼa: «Us ta teekʼul rahilal saʼ xkʼabʼaʼ li tiikilal, us xaq eere» (1 Ped. 2:19-21; 3:14). Naq chʼolchʼo chiqu naq xikʼ nokooʼeʼril xbʼaan naq chaabʼil li qanaʼlebʼ, li nekeʼrekʼa moko naxram ta chiqu kʼanjelak chiru li Yos.

21, 22. a) Kʼaru taabʼaanu laaʼat re xkawresinkil aawibʼ choʼq re li rahobʼtesiik? b) Kʼaru tqatzʼil rix saʼ li jun chik tzolom?

²¹ Inkʼaʼ naqanaw joqʼe tooʼeʼxrahobʼtesi malaj joqʼe ebʼ li awabʼej teʼxram li qakʼanjel. Abʼanan, naqanaw naq tooruuq xkawresinkil qibʼ anaqwan wi qʼaxal nokoojilok chixkʼatq li Jehobʼa, wi naqakawresi li qachʼool re naq inkʼaʼ tooxuwaq ut wi naqanaw chanru toonaʼlebʼaq naq xikʼ tooʼeʼril. Xkawresinkil qibʼ anaqwan tooxtenqʼa re naq kawaq li qachʼool saʼebʼ li kutan chalk re.

²² Abʼan, kʼaru tqabʼaanu wi saʼ jun kutan li nekeʼtaqlank saʼebʼ li tenamit teʼxram li qakʼanjel? Saʼ li jun chik tzolom tqatzʼil rix ebʼ li naʼlebʼ li naxkʼe li Santil Hu li tooʼeʼxtenqʼa re naq inkʼaʼ tqakanabʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa naq teʼxram li qakʼanjel.