1. Kʼaru li naʼlebʼ kixkʼe li Apostol Pablo rehebʼ laj paabʼanel li yulbʼilebʼ ru?

«MEEKʼAM eere rikʼin li ruuchichʼochʼ aʼin», joʼkaʼin kixye li Apostol Pablo rehebʼ laj paabʼanel li wankebʼ saʼ xkutankil (Rom. 12:2). Kʼaʼut naq chi chʼolchʼo ru kixkʼe li naʼlebʼ aʼin rehebʼ li winq ut li ixq li ak xeʼxqʼaxtesi li xyuʼam chiru li Yos ut yulbʼilebʼ ru rikʼin santil musiqʼej? (Rom. 1:7).

2, 3. a) Kʼaru naxbʼaanu laj Tza re naq toonajtoʼq rikʼin li Jehobʼa? b) Chanru tooruuq xmichʼbʼal saʼ li qakʼaʼuxl chixjunil li naroksi saʼ «li xkʼanjel li maaʼus»?

² Yook chaq xkʼaʼuxl li Apostol Pablo xbʼaan naq chanchan tawiʼ naq li bʼalaqʼil naʼlebʼ ut li xkʼaʼuxl li ruuchichʼochʼ li naxjolomi laj Tza, yook chi taqlank saʼ xbʼeen wiibʼ oxibʼ aj paabʼanel (Efes. 4:17-19). Yalaq ani naru naxkʼul aʼin. Laj Tza li xyosil li ruuchichʼochʼ naroksi jalan jalanq li naʼlebʼ xbʼaan naq yook xsikʼinkil chanru tooxnajtobʼresi rikʼin li Jehobʼa. Jun rehebʼ li naʼlebʼ li naxnaw roksinkil chiʼus aʼan naq naqarahi ru xtawbʼal qawankilal saʼ li ruuchichʼochʼ aʼin. Ut naru naroksi ajwiʼ li xqakʼul saʼ li qayuʼam, li qateep ut li qatzolbʼal re naq tookʼoxlaq joʼ naraj aʼan.

³ Ma tooruuq xmichʼbʼal saʼ li qakʼaʼuxl chixjunil li naroksi saʼ «li xkʼanjel li maaʼus»? Qilaq chanru naxsume aʼin li Apostol Pablo: «Yooko chi xpoʼbʼal li bʼalaqʼil naʼlebʼ ut chixjunil li qʼetqʼetil li naraj numtaak saʼ xbʼeen li xnaʼlebʼ li Yos. Naqaj naq li xkʼaʼuxl chixjunilebʼ taakanaaq rubʼel roq rubʼel ruqʼ li Kriist  re naq teʼpaabʼanq chiru» (2 Cor. 10:4, 5). Joʼkan tzʼaqal, rikʼin li xtenqʼ li Jehobʼa tooruuq xkolbʼal qibʼ chiru li bʼalaqʼil naʼlebʼ. Joʼ jun li bʼan tooxkol chiru junaq li yajel, joʼkan ajwiʼ, li Raatin li Yos naru tooxkol chiru li maaʼusilal li naxkʼam chaq li xruuchichʼochʼ laj Tza.

4. Kʼaru xqajal naabʼalo saʼ li qayuʼam naq xqakʼulubʼa li yaal?

⁴ Qajultikaq kʼaru xqajal saʼ li qayuʼam naq xqakʼulubʼa li yaal li wank saʼ li Santil Hu ut xqasikʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa. Naabʼalo xqakanabʼ xyuʼaminkil li moko us ta (1 Cor. 6:9-11). Kʼajoʼ naqabʼanyoxi re li Yos naq xooxtenqʼa chi xkanabʼankil li yiibʼru aj naʼlebʼ aʼin.

5. Kʼaru wiibʼ chi naʼlebʼ nokooxtaqla xbʼaanunkil Romanos 12:2?

⁵ Abʼanan, maajunwa tqakʼoxla naq tzʼaqal re ru chik li qayuʼam. Usta ak xqakanabʼ li nimla maak li xqayuʼami naq toj maajiʼ nakubʼeek qahaʼ, toj tento tqakʼe qaqʼe re xtzʼeqtaanankil yalaq kʼaru chi naʼlebʼ li tooxkʼam chi tʼaneʼk wiʼ chik saʼ li maak. Chanru naqabʼaanu? Li Apostol Pablo kixye: «Meekʼam eere rikʼin li ruuchichʼochʼ aʼin, chejal bʼan leeyuʼam, cheʼakʼobʼresi leenaʼlebʼ» (Rom. 12:2). Joʼkan naq tento tqabʼaanu wiibʼ li naʼlebʼ. Xbʼeen, qakanabʼaq xkʼambʼal qe rikʼin li ruuchichʼochʼ aʼin. Xkabʼ, tento tqajal li qayuʼam rikʼin xʼakʼobʼresinkil li qakʼaʼuxl.

6. Kʼaru naqatzol saʼ li eetalil li kixkʼe li Jesus saʼ Mateo 12: 43-45?

⁶ Li jalok li naxye li Apostol Pablo moko kaʼaj tawiʼ naraj xyeebʼal xjalbʼal li naʼilmank chi kutankil. Naʼokenk bʼan chixjunil li qayuʼam (chaawil li kaaxukuut « Xjalbʼal chixjunil malaj yal li naʼilmank chi kutankil?»). Tento tqaʼakʼobʼresi li qakʼaʼuxl, aʼin naraj xyeebʼal, li nawulak chiqu, li qanaʼlebʼ ut li naqekʼa saʼ  xchamal li qachʼool. Joʼkan bʼiʼ, us naq chiqajunilo tqakʼoxla aʼin: «Chanru yookin xjalbʼal innaʼlebʼ re naq tinkʼam we rikʼin li Kriist? Ma yal yookin xjalbʼal li naʼilmank chi kutankil? Malaj yookin xjalbʼal li wank toj saʼ xchamal inchʼool?». Li xjalanil li junjunq chi naʼlebʼ wank xwankil. Saʼ Mateo 12:43-45 li Jesus kixkʼe jun eetalil li naxkʼutbʼesi kʼaru tento tqabʼaanu (taayaabʼasi). Li eetalil aʼin naxkʼe xwankil jun li xnimal ru naʼlebʼ: moko tzʼaqal ta rikʼin risinkil li tzʼaj aj naʼlebʼ saʼ li qakʼaʼuxl; tento bʼan tqakʼe chisaʼ li naʼlebʼ li nawulak chiru li Yos.

7. Chanru tooruuq xjalbʼal li wank saʼ xchamal li qachʼool?

⁷ Ma relik chi yaal naq tooruuq xjalbʼal li wank saʼ xchamal li qachʼool? Li Raatin li Yos naxsume: «Akʼobʼresinbʼilaq taxaq lee raam ut lee kʼaʼux. Akʼobʼresinbʼilaq lee yuʼam ut chexwaanq taxaq joʼ naraj li Dios. Santaqex ut chaabʼilaqex xbʼan naq nekenaw chik li xyaalal» (Efes. 4:23, 24, Wy). Joʼ naqil, tooruuq xjalbʼal li qayuʼam, abʼan chʼaʼaj xbʼaanunkil. Moko tzʼaqal ta rikʼin xkuybʼal qibʼ chiru ratawankil ut xbʼaanunkil li moko us ta. Tento tqajal li qaanm ut li qakʼaʼuxl. Aʼin naraj xyeebʼal xjalbʼal li naqarahi ru, li naxik wiʼ qachʼool ut li naʼekʼasink qe. Re naq tooruuq xbʼaanunkil aʼin, aajel ru naq inkʼaʼ tqakanabʼ xkʼebʼal qaqʼe.

8, 9. Chanru naxkʼutbʼesi li kixkʼul jun li qechpaabʼanel naq aajel ru xjalbʼal li wank saʼ xchamal li qachʼool?

⁸ Qilaq jun eetalil chirix jun li qechpaabʼanel winq li qʼaxal josqʼ chaq, nakalaak ut nawulak chiru pleetik. Naq kixjal li xnaʼlebʼ ut kixyuʼami li naxpatzʼ li Yos re naq tkubʼeeq xhaʼ, kixkʼe jun chaabʼil eetalil saʼ li kʼalebʼaal bʼarwiʼ kiwank chaq. Abʼan saʼ jun kutan, naq tojeʼ xkubʼeek xhaʼ, maakʼaʼ saʼ xchʼool naq kiyaleʼk rix; jun aj kalajenaq kiwulak saʼ rochoch re xchiqʼbʼal xjosqʼil. Saʼ xtiklajik li qechpaabʼanel kixkuy ribʼ re naq inkʼaʼ tpleetiq. Abʼan, naq li winq kixmaajewa li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa inkʼaʼ chik kixkuy ribʼ, joʼkan naq kiʼelk saʼ rochoch ut kixsakʼ li winq. Kʼaʼut naq kixbʼaanu aʼin? Xbʼaan naq, usta li Santil Hu kitenqʼank re chi xkuybʼal li xjosqʼil, toj maajiʼ naxjal li raanm ut li xkʼaʼuxl. Aʼin naraj xyeebʼal naq toj maajiʼ naxjal li wank tzʼaqal saʼ xchamal li xchʼool.

⁹ Usta joʼkan, inkʼaʼ kixkanabʼ xjalbʼal li xnaʼlebʼ (Prov. 24:16). Saʼ xkʼabʼaʼ naq kitenqʼaak xbʼaan ebʼ li cheekel winq, inkʼaʼ kixkanabʼ kʼiik saʼ li xpaabʼal ut saʼ xnumikebʼ li kutan kixbʼaanu li naxpatzʼ li Jehobʼa re naq tkʼanjelaq choʼq cheekel winq. Abʼan saʼ jun li qʼoqyink naq wank chirix li Chʼutlebʼaal Kabʼl, kiyaleʼk wiʼ chik rix joʼ kiyaleʼk rix wiibʼ oxibʼ chihabʼ rubʼelaj: jun aj kalajenaq kiraj xsakʼbʼal jun li cheekel winq. Kʼaru kixbʼaanu li qechpaabʼanel saʼ li hoonal aʼin? Saʼ xyaalal ut saʼ tuulanil kinaʼlebʼak rikʼin laj kalajenaq, li qechpaabʼanel kixkotz xjosqʼil li winq ut kixtenqʼa re naq twulaq saʼ rochoch. Kʼaʼut naq joʼkaʼin kinaʼlebʼak li qechpaabʼanel? Saʼ xkʼabʼaʼ naq xʼakʼobʼresi li wank saʼ li raanm ut saʼ li xkʼaʼuxl. Kixjal li wank saʼ xchamal li xchʼool, anaqwan aʼan jun kristiʼaan li naxyuʼami li tuulanil ut li kubʼsink ibʼ, li akʼobʼresink aʼin kixkʼe xloqʼal li Jehobʼa.

10. Kʼaru naʼajmank re xjalbʼal li wank saʼ xchamal li qachʼool?

¹⁰ Ebʼ li naʼlebʼ aʼin inkʼaʼ najalmank saʼ junpaat chi moko yal ta chi joʼkan. Maare chiru naabʼal chihabʼ tento tqakʼe qaqʼe (2 Ped. 1:5). Moko tzʼaqal ta rikʼin wank choʼq aj paabʼanel chiru jarubʼaq chihabʼ. Tento tqakʼe qaqʼe chi xjalbʼal li wank saʼ xchamal li qachʼool.  Kʼaru ttenqʼanq qe? Qilaq wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li wank xwankil ut tento tqabʼaanu.

11. Chanru tooxtenqʼa li tij re naq tqajal li wank saʼ xchamal li qaanm ut li qakʼaʼuxl?

¹¹ Xbʼeen, tento tootijoq. Tento tqapatzʼ li kixtzʼaama li kitzʼiibʼank re li Salmo naq kixye: «Kʼe we jun tiikil chʼoolej ut saq ru; chinaaʼakʼobʼresi aj tawiʼ saʼ linmusiq» (Sal. 51:12). Chʼolchʼooq chiqu naq naʼajmank xʼakʼobʼresinkil li qaanm ut li qakʼaʼuxl ut tqapatzʼ re li Jehobʼa naq tooxtenqʼa. Kʼaʼut naqanaw naq tooxtenqʼa? Qilaq li kixyeechiʼi rehebʼ li qʼetqʼet aj Israel saʼ xkutankil li propeet Ezequiel: «Tinkʼe rehebʼ jun akʼ chʼoolej ut jun akʼ musiqʼej; [...] ut tinkʼe rehebʼ jun qʼunil chʼoolej» malaj li tixkʼulubʼa naq tbʼeresiiq xbʼaan li Yos (Ezeq. 11:19). Li aatin aʼin naxwaklesi qachʼool. Li Jehobʼa chi anchal xchʼool kiraj xtenqʼankilebʼ laj Israel re naq teʼxjal xnaʼlebʼ ut naraj ajwiʼ qatenqʼankil anaqwan.

12, 13. a) Joʼ naxye saʼ Salmo 119:59, kʼaru li naʼlebʼ tento tqakʼoxla rix? b) Kʼaru ebʼ li patzʼom tento tqakʼoxla?

¹² Xkabʼ, qʼaxal wank xwankil xkʼoxlankil rix li naʼlebʼ. Aajel ru naq wulaj wulaj tqil xsaʼ li Santil Hu ut tqakʼe qahoonal re xkʼoxlankil rix kʼaru li naʼlebʼ ut li bʼaanuhom tento tqajal (taayaabʼasi Salmo 119:59; Heb. 4:12; Sant. 1:25). Qakʼehaq reetal bʼar wank xnaʼlebʼ li ruuchichʼochʼ li yook chi taqlank saʼ li qakʼaʼuxl. Tento naq chʼolchʼooq chiqu bʼar wank li xmaajelal li qanaʼlebʼ ut tqakʼe qaqʼe chi xjalbʼal.

¹³ Re naq tooruuq xbʼaanunkil aʼin, naru naqakʼoxla ebʼ li patzʼom aweʼ: «Ma wank li kaqalink malaj li sowenk saʼ linchʼool» (1 Ped. 2:1). «Ma ninqʼetqʼeti wibʼ saʼ xkʼabʼaʼ li xinkʼul chaq saʼ linyuʼam, lintzolbʼal malaj lintumin?» (Prov. 16:5). «Ma nintzʼeqtaana li nebʼaʼebʼ chiwu malaj li jalanebʼ xtenamit?» (Sant. 2:2-4). «Ma naxik inchʼool chirix li naxyeechiʼi li xruuchichʼochʼ laj Tza?» (1 Juan 2:15-17). «Ma nawulak chiwu li ajsibʼaal u li naxkʼut li muxuk ibʼ ut li kamsink?» (Sal. 97:10, Wy; 101:3; Amos 5:15). Maare li xsumenkil ebʼ li patzʼom aʼin tixkʼutbʼesi chiqu kʼaru tento tqachaabʼilobʼresi saʼ li qanaʼlebʼ. Wi naqajukʼ «chixjunil li xkʼanjel li maaʼus», tqasahobʼresi xchʼool li Qayuwaʼ li wank saʼ choxa (Sal. 19:15).

14. Kʼaʼut wank xwankil naq tqasikʼebʼ li chaabʼil amiiw?

¹⁴ Rox, aajel ru naq tqasikʼebʼ li chaabʼil amiiw. Usta tqakʼe reetal malaj inkʼaʼ, li wankebʼ choʼq qamiiw nokooʼeʼxbʼon rikʼin li xnaʼlebʼ (Prov. 13:20). Saʼ li tzolebʼaal malaj saʼ li kʼanjel, naqataw ebʼ li qas qiitzʼin li inkʼaʼ nokooʼeʼxtenqʼa chi kʼoxlak joʼ li Jehobʼa. Abʼanan, saʼebʼ li chʼutam naru naqataw ebʼ li chaabʼil amiiw li teʼxkawresi qachʼool chi rahok ut chi xbʼaanunkil li chaabʼil kʼanjel (Heb. 10:24, 25).

15, 16. Chanru naxyal laj Tza xjalbʼal li naqakʼoxla?

¹⁵ Qajultikaq naq laj Tza naxkʼe xqʼe re xjalbʼal li naqakʼoxla. Naroksi yalaq kʼaru chi naʼlebʼ re naq inkʼaʼ tkanaaq saʼ li qakʼaʼuxl li yaal li wank saʼ li Raatin li Yos.

¹⁶ Laj Tza toj yook ajwiʼ xbʼaanunkil li patzʼom li kixbʼaanu re li xʼEva saʼ li naʼajej Eden: «Ma yaal naq li Yos xye eere naq...?» (Gen. 3:1). Saʼ li ruuchichʼochʼ li wank rubʼel xwankil laj Tza, naabʼal sut ajwiʼ nekeʼxbʼaanu qe ebʼ li patzʼom aʼin li naru naxwiibʼa ru li qachʼool: «Ma yaal naq li Yos inkʼaʼ naxkʼulubʼa naq teʼsumlaaq winq rikʼin winq malaj ixq rikʼin ixq? Ma yaal naq li Yos inkʼaʼ naxkanabʼ  naq teeninqʼehi li ralankil malaj xkutankil leeyoʼlajik? Ma yaal naq Leeyos naxye eere naq inkʼaʼ teekʼulubʼa li kikʼ saʼ leerichʼmul? Ma yaal naq li Xyosil li rahok naxram cheeru wank rikʼinebʼ leekomon li xeʼisiik saʼ li chʼuut?».

17. a) Kʼaru tento tqabʼaanu naq teʼxpatzʼ qe junaq li naʼlebʼ li tooxkʼe chi xkʼoxlankil ma yaal tawiʼ li naqapaabʼ? b) Joʼ naxye saʼ Colosenses 2:6, 7, kʼaru tkʼulmanq wi joʼkan toonaʼlebʼaq?

¹⁷ Tento naq inkʼaʼ twiibʼanq qachʼool chirix li naqapaabʼ. Wi inkʼaʼ naqataw xsumenkil ebʼ li patzʼom chirix li qapaabʼal, maare tooʼoq xkʼoxlankil ma yaal tawiʼ li naqapaabʼ ut tqajalpaqi li qakʼaʼuxl ut tqajukʼ li qapaabʼal. Joʼkan naq, kʼaru tento tqabʼaanu? Li Raatin li Yos naxye naq tqaʼakʼobʼresi li qakʼaʼuxl re naq tqanaw xkʼebʼal reetal «kʼaru naraj li Yos: aʼ li bʼarwan us, nawulak chiru ut tzʼaqal re ru» (Rom. 12:2). Tzolok chi rajlal tooxtenqʼa re naq chʼolchʼooq chiqu naq li xqatzol saʼ li Santil Hu aʼan li yaal, Joʼkan ajwiʼ, chʼolchʼooq tzʼaqal chiqu naq tiik ru li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, chanchanaqo jun li cheʼ li naxxeʼi ribʼ chiʼus ut kaw xaqxoqo «saʼ li paabʼaal» (taayaabʼasi Colosenses 2:6, 7).

18. Kʼaru tooxtenqʼa chi xkolbʼal qibʼ chiru li maaʼusilal li naxkʼam chaq li xruuchichʼochʼ laj Tza?

¹⁸ Maaʼani naru tooxxaqabʼ chi kaw saʼ li qapaabʼal; tento naq laaʼo toobʼaanunq re. Joʼkan utan, miqakanabʼ xʼakʼobʼresinkil li qaanm ut li qakʼaʼuxl. Junelik chootijoq chiru li Jehobʼa ut qapatzʼaq re li xsantil musiqʼej. Qakʼehaq qahoonal chi xkʼoxlankil li naʼlebʼ, junelik qatzʼilaq rix li naqakʼoxla ut li naʼekʼasink qe. Qasikʼaq li chaabʼil amiiw; choowanq rikʼinebʼ li tooʼeʼxtenqʼa chi xʼakʼobʼresinkil li qakʼaʼuxl. Wi tqabʼaanu chixjunil aʼin, tqakol qibʼ chiru li maaʼusilal li naxkʼam chaq li xruuchichʼochʼ laj Tza ut tqapoʼ ru «li bʼalaqʼil naʼlebʼ ut chixjunil li qʼetqʼetil li naraj numtaak saʼ xbʼeen li xnaʼlebʼ li Yos» (2 Cor. 10:4, 5).