1, 2. a) Chanru naʼaatinak li Jehobʼa rikʼinebʼ li qas qiitzʼin? b) Kʼaru tqatzol saʼ li tzolom aʼin?

LI JEHOBʼA sa naril aatinak qikʼin. Naxbʼaanu aʼin re naq tqanaw chanru nakʼoxlak ut chanru nanaʼlebʼak. Saʼ li qʼe kutan, kiroksi ebʼ li propeet, ebʼ li anjel ut li Jesukriist, li Ralal, re xbʼaanunkil aʼin (Amos 3:7; Gal. 3:19; Apoc. 1:1). Saʼebʼ li qakutan nokooraatina rikʼin li Santil Hu, li Raatin.

² Joʼkan ajwiʼ, naq li Jesus kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ, oxibʼ sut kiʼaatinak chaq li Jehobʼa toj saʼ choxa. Qilaq kʼaru kixye, kʼaru naqatzol rikʼin li raatin ut kʼaru tqabʼaanu re naq tqataw rusilal.

3. Joʼ naxye saʼ Marcos 1:9-11, kʼaru kixye li Jehobʼa naq kikubʼeek xhaʼ li Jesus, ut kʼaru kixchʼolobʼ rikʼin li raatin?

³ (Taayaabʼasi Marcos 1:9-11). Aʼin li xbʼeen sut naq kiʼaatinak chaq li Jehobʼa toj saʼ choxa. Kixye: «Laaʼat li walal raarookat inbʼaan; aawikʼin nasahoʼk inchʼool». Makachʼin tana kiwaklesiik xchʼool li Jesus naq li Xyuwaʼ kixye re, naq naxra ut kʼojkʼo xchʼool chirix. Qatzʼilaq oxibʼ li naʼlebʼ li jwal wank xwankil li kixkanabʼ chi chʼolchʼo ru li Jehobʼa: naq li Jesus aʼan li Ralal, naq naxra ut naq nasahoʼk xchʼool rikʼin.

4. Naq kikubʼeek xhaʼ li Jesus, kʼaru li akʼ wanjik kixmaatani rikʼin li Jehobʼa?

⁴ «Laaʼat li walal». Rikʼin li aatin aʼin, li Jehobʼa kixye naq li Ralal li raaro xbʼaan, li Jesus, anaqwan akʼ chik li xwanjik chiru. Naq li Jesus wank chaq saʼ choxa aʼan chaq jun rehebʼ li ralal li Yos. Abʼan, naq kikubʼeek xhaʼ kiyuleʼk ru rikʼin  santil musiqʼej. Saʼ li hoonal aʼan, li Yos kixkʼutbʼesi naq li Jesus aʼan li Ralal li yulbʼil ru ut naroybʼeni sutqʼiik saʼ choxa re naq txaqabʼaaq xbʼaan li Yos joʼ Awabʼej ut joʼ Xyuwaʼil aj Tij (Luc. 1:31-33; Heb. 1:8, 9; 2:17). Joʼkan bʼiʼ, naq kikubʼeek xhaʼ li Jesus, wank xyaalal chiru li Jehobʼa re xyeebʼal: «Laaʼat li walal» (Luc. 3:22).

5. Re naq tqakʼam qe rikʼin li Jehobʼa, kʼaru tento tqabʼaanu?

⁵ «Laaʼat li [...] raarookat inbʼaan». Joʼ chanru naq li Jehobʼa kixye re li Jesus naq raaro xbʼaan ut kixwaklesi xchʼool, laaʼo ajwiʼ tento tqasikʼ li hoonal re xkʼutbʼesinkil aʼin rikʼinebʼ li junchʼol (Juan 5:20). Naq li nokooxra naxwaklesi ut naxkʼe xsahil qachʼool saʼ xkʼabʼaʼ junaq li chaabʼil naʼlebʼ li xqabʼaanu, sa naqekʼa qibʼ. Naʼajmank ajwiʼ chiruhebʼ li qechpaabʼanel re li chʼuut ut li qajunkabʼal naq tqakʼutbʼesi naq naqarahebʼ ut tqawaklesihebʼ xchʼool. Wi naqabʼaanu, tqatenqʼahebʼ chi xkawresinkil li xpaabʼal ut re naq inkʼaʼ teʼxkanabʼ li Jehobʼa. Jwal aajel ru naq li naʼbʼej yuwaʼbʼej teʼxwaklesi ut teʼxkʼe xsahil xchʼool li ralal xkʼajol ut teʼxkʼutbʼesi naq nekeʼxra. Chi joʼkan, teʼxtenqʼa li ralal xkʼajol chi xbʼaanunkil chixjunil chi anchalebʼ xchʼool.

6. Kʼaʼut naru naqakʼojobʼ qachʼool rikʼin li Jesukriist?

⁶ «Aawikʼin nasahoʼk inchʼool». Naq kixye aʼin, chʼolchʼo chiru li Jehobʼa naq li Jesus tixbʼaanu li rajom. Wi li Yos qʼaxal naxkʼojobʼ chaq xchʼool chirix li Ralal, chʼolchʼooq ajwiʼ chiqu naq li Jesus tixkʼe chi tzʼaqlok ru chixjunil li xyeechiʼom li Jehobʼa (2 Cor. 1:20). Naq naqakʼoxla li eetalil li kixkʼe qe li Jesus naq maajunwa kixtzʼeqtaana li Jehobʼa, naxkawresi li qachʼool chi  xtzolbʼal li xnaʼlebʼ ut chi xkʼambʼal qe rikʼin. Ut, kʼojkʼo ajwiʼ xchʼool li Jehobʼa naq ebʼ li xmoos inkʼaʼ teʼxkanabʼ xtaqenkil li xnums li Ralal saʼ komonil (1 Ped. 2:21).

7. Joʼ naxye saʼ Mateo 17:1-5, joqʼe chik kiʼaatinak chaq li Jehobʼa toj saʼ choxa, ut kʼaru kixye?

⁷ (Taayaabʼasi Mateo 17:1-5). Li xkabʼ sut naq kiʼaatinak chaq li Jehobʼa toj saʼ choxa kikʼulmank naq li Jesus kijalaak li xjunxaqalil. Li Jesus kixye re laj Pedro, laj Santiago ut laj Juan naq teʼxik chirix saʼ xbʼeen jun li tzuul. Aran keʼril jun li xnimal ru moy u, li rilobʼaal ut li raqʼ li Jesus kilemtzʼunoʼk. Wiibʼ li winq, laj Moises ut laj Elias, keʼok chi aatinak rikʼin li Jesus chirix li xkamik ut li xwaklijik wiʼ chik chi yoʼyo. Usta li oxibʼ chi Apostol «numtajenaqebʼ xwara», keʼril li xnimal ru moy u aʼin naq keʼajk ru chiʼus (Luc. 9:29-32). Moqon, jun li choql li nalemtzʼunk kimuhelank rehebʼ, ut chisaʼ kiʼelk chaq li xyaabʼ xkux li Yos. Joʼ kixbʼaanu naq kikubʼeek xhaʼ li Jesus, li Jehobʼa kixkʼutbʼesi naq naxra ut nasahoʼk xchʼool rikʼin li Ralal naq kixye: «Aʼin li walal raaro inbʼaan. Rikʼin aʼan nasahoʼk inchʼool». Abʼan kixye ajwiʼ: «Cherabʼihaq».

8. Chanru kikʼanjelak li moy u chiru li Jesus ut chiruhebʼ li xtzolom?

⁸ Li moy u kixkʼutbʼesi li xloqʼal ut li xwankilal li Jesus naq t-oq joʼ Awabʼej saʼ li Xʼawabʼejilal li Yos. Chʼolchʼo naq aʼin kixwaklesi ut kixkawresi xchʼool li Kriist chi xkuybʼal li rahobʼtesiik ut li kamk li ok re xkʼulbʼal. Joʼkan ajwiʼ, li moy u aʼin kixkawresihebʼ li xpaabʼal li xtzolom ut kixtenqʼahebʼ re naq tzʼaqalaq ru li xchʼoolebʼ chiru li Jehobʼa naq teʼyaleʼq rix ut chiru li xnimal ru kʼanjel li chalk re saʼ xbʼeenebʼ. Naq ak xnumeʼk 30 chihabʼ, li Apostol Pedro kiʼaatinak chirix li moy u aʼin, naraj xyeebʼal naq toj wank saʼ xchʼool li kikʼulmank (2 Ped. 1:16-18).

9. Kʼaru li naʼlebʼ li moko chʼaʼaj ta xyuʼaminkil kixkʼe li Jesus rehebʼ li xtzolom?

⁹ «Cherabʼihaq». Li Jehobʼa kixkanabʼ chi chʼolchʼo ru naq naraj naq tqabʼi ut tqapaabʼ li naxye li Ralal. Naq kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ li Jesus kixye naabʼal li naʼlebʼ ut us raj naq tqataw rusilal. Jun eetalil, kixkʼut chiruhebʼ li xtzolom xpuktesinkil li chaabʼil esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos ut saʼ reqaj ribʼ kixjultika rehebʼ naq teʼyoʼleʼq (Mat. 24:42; 28:19, 20). Inkʼaʼ kixkanabʼ xyeebʼal rehebʼ naq teʼxkʼe xqʼe chi xbʼaanunkil ut naq inkʼaʼ teʼchʼinaaq xchʼool (Luc. 13:24). Ut, kixjultika wiʼ chik rehebʼ naq aajel ru naq teʼxra ribʼ chiribʼilebʼ ribʼ, teʼwanq saʼ junajil ut teʼxpaabʼ li xchaqʼrabʼ (Juan 15:10, 12, 13). Relik chi yaal naq li naʼlebʼ li kixkʼe chaq rehebʼ moko chʼaʼaj ta xyuʼaminkil ut toj nakʼanjelak saʼebʼ li qakutan.

10, 11. Chanru naqakʼutbʼesi naq naqabʼi xyaabʼ xkux li Jesus?

¹⁰ Li Jesus kixye: «Chixjunil li naʼokenk chirix li yaal, narabʼi li xyaabʼ inkux» (Juan 18:37). Naqakʼutbʼesi naq naqabʼi li xyaabʼ xkux naq naqayuʼami li naʼlebʼ aʼin: «Chekuyaq eeribʼ cheribʼil eeribʼ [...] chekʼam eeribʼ saʼ usilal» (Col. 3:13; Luc. 17:3, 4). Naqakʼutbʼesi ajwiʼ aʼin naq nokoopuktesink chi sa saʼ li qachʼool naq sa nokooʼeʼxkʼul ut naq qʼaxal chʼaʼaj xbʼaanunkil (2 Tim. 4:2).

¹¹ Li Jesus kixye ajwiʼ naq ebʼ li xkarneer nekeʼrabʼi li xyaabʼ xkux (Juan 10:27). Moko kaʼaj tawiʼ naqabʼi li xyaabʼ xkux, naqakʼutbʼesi ajwiʼ naq naqayuʼami li naxye. Inkʼaʼ naxik qachʼool «chi xkʼoxlankil rix» li qayuʼam (Luc. 21:34). Xbʼeen xbʼeen naqapaabʼ li xtaql li Jesus usta yooko xnumsinkil  li chʼaʼajkilal. Naabʼalebʼ li qechpaabʼanel yookebʼ xnumsinkil naabʼal li nimla chʼaʼajkilal, joʼ naq nekeʼrahobʼtesiik xbʼaan li xikʼ naʼilok rehebʼ, li nebʼaʼil ut li kaqsut-iqʼ. Abʼan maakʼaʼ naxye kʼaru tkʼulmanq inkʼaʼ nekeʼxtzʼeqtaana li Jehobʼa. Li Jesus naxyeechiʼi rehebʼ: «Ani aj ikʼin wankebʼ linchaqʼrabʼ, wi naxpaabʼ li nekeʼxye, aʼan li narahok we. Ut li narahok we, taaraheʼq xbʼaan linYuwaʼ» (Juan 14:21).

12. Bʼar wank jun chik li naʼlebʼ re xkʼutbʼesinkil naq naqabʼi xyaabʼ xkux li Jesus?

¹² Jun chik li naʼlebʼ re xkʼutbʼesinkil naq naqabʼi li Jesus aʼan naq nokooʼabʼink chiruhebʼ li kixxaqabʼ re qabʼeresinkil (Heb. 13:7, 17). Wiibʼ oxibʼ chihabʼ anaqwan xqil chanru naq li xmolam li Yos kixjal naabʼal li naʼlebʼ. Jun eetalil, kixkʼe qe akʼ naʼlebʼ ut akʼ kʼanjelobʼaal choʼq re li puktesink. Joʼkan ajwiʼ, kixjal wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ saʼ li chʼutam li nawank saʼ xyanq xamaan, ut chanru nakabʼlamank, nayiibʼamank ut nasabʼeesimank ru ebʼ li Chʼutlebʼaal Kabʼl. Peʼyaal naq naqabʼanyoxi naq saʼ tuulanil ut chi chaabʼil nokooʼeʼxbʼeresi? Chʼolchʼo naq li Jehobʼa toorosobʼtesi wi naqakʼe qaqʼe chi abʼink chiru li xmolam li naxkʼe qanaʼlebʼ saʼ xqʼehil.

13. Kʼaru rusilal naqataw naq naqabʼi li naxye li Jesus?

¹³ Naabʼal rusilal naqataw naq naqabʼi chixjunil li kixkʼut li Jesus. Chanru? Jun eetalil, kixyeechiʼi rehebʼ li xtzolom naq li xkʼutum tixkʼojobʼebʼ xchʼool. Kixye: «Sa texwanq. Xbʼaan naq li kʼaru nekexintaqla wiʼ moko ra ta, ut li ninkʼe cheriiqani moko aal ta» (Mat. 11:28-30). Li Raatin li Yos, saʼ xyanq aʼin wankebʼ li kaahibʼ chi hu li nekeʼaatinak chirix li xyuʼam ut li xkʼanjel li Jesus, nokooxkawresi, nokooxtenqʼa saʼ li qapaabʼal ut naxkʼe qanaʼlebʼ (Sal. 19:8; 23:3). Li Jesus kixye: «Us bʼan xaq rehebʼ li nekeʼabʼink re li raatin li Yos ut nekeʼxkʼuula saʼ xchʼoolebʼ!» (Luc. 11:28).

14, 15. a) Joʼ naxye saʼ Juan 12:27, 28, bʼar wank li rox sut naq kiʼaatinak chaq li Jehobʼa toj saʼ choxa? b) Kʼaʼut naq li raatin li Jehobʼa kixkʼojobʼ ut kixkawresi xchʼool li Jesus?

¹⁴ (Taayaabʼasi Juan 12:27, 28). Saʼ li hu li kixtzʼiibʼa li Apostol Juan chirix li xyuʼam li Jesus natawmank li rox sut naq kiʼaatinak chaq li Jehobʼa toj saʼ choxa. Wiibʼ oxibʼ kutan rubʼelaj li xkamik, li Jesus wank chaq Jerusalen xbʼaan naq jun sut aj chik  tixninqʼehi li Paswa. Naq ak xye naq nayotʼotʼnak li xchʼool, kixpatzʼ re li Yos saʼ li xtij: «At inYuwaʼ, chanima xloqʼal laakʼabʼaʼ». Ut li Jehobʼa kixsume chaq toj saʼ choxa: «Ak xinnima xloqʼal ut tinnima wiʼ chik».

¹⁵ Qʼaxal yook xkʼaʼuxl li Jesus xbʼaan naq tenebʼanbʼil saʼ xbʼeen abʼink chiru li Jehobʼa. Naxnaw naq teʼxrap chi tzʼuum ut teʼxkamsi (Mat. 26:38). Abʼan li qʼaxal wank xwankil chiru aʼan xnimankil xloqʼal li xkʼabʼaʼ li Yos. Yook xkʼaʼuxl xbʼaan naq li xkamik naru naxtzʼajni li xkʼabʼaʼ li Xyuwaʼ, xbʼaan naq keʼxqʼabʼa naq xmaajewa li Yos. Abʼan, li aatin li kiyeheʼk re xbʼaan li Xyuwaʼ kixtenqʼa tana chi xnawbʼal naq tnimaaq xloqʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Chʼolchʼo naq aʼin kixkʼojobʼ ut kixkawresi xchʼool re naq tixkuy li rahobʼtesiik. Maare kaʼajwiʼ li Jesus kixtaw ru aʼin, abʼan li Jehobʼa kixbʼaanu naq tkanaaq chi tzʼiibʼanbʼil re naq chiqajunilo tqataw rusilal (Juan 12:29, 30).

16. Kʼaʼut wank sut naxkʼe qakʼaʼuxl naq teʼxtzʼajni li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa?

¹⁶ Joʼ li Jesus, maare laaʼo ajwiʼ naxkʼe qakʼaʼuxl naq teʼxtzʼajni li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Maare tooʼeʼxrahobʼtesi chi maakʼaʼ qamaak, joʼ kixkʼul aʼan. Malaj tixkʼe qakʼaʼuxl rabʼinkil li tikʼtiʼ li nekeʼxye chiqix li xikʼ nokooʼeʼril. Maare tqakʼoxla naq kʼajoʼ naxtzʼajni li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa ut li xmolam li nekeʼxye. Abʼan, moko txik ta qachʼool chirix aʼin. Saʼ li hoonal aʼan, li kixye li Jehobʼa re li Jesus tixkʼe  qatuqtuukilal. Li Jehobʼa junelik tixnima xloqʼal li xkʼabʼaʼ. Troksi li Xʼawabʼejilal re risinkil chixjunil li rahilal li tixbʼaanu laj Tza ut li ruuchichʼochʼ aʼin rehebʼ li xmoos li junelik nekeʼabʼink chiru (Sal. 94:22, 23; Is. 65:17). Chʼolchʼo chiqu naq li aatin aʼin ttzʼaqloq ru: «Li tuqtuukil usilal li nachalk rikʼin li Yos ut naxqʼax ru chixjunil li naʼlebʼ, tixkʼuula leechʼool ut leekʼaʼuxl rikʼin li Kristo Jesus» (Filip. 4:6, 7).

17. Joʼ naxye saʼ Isaias 30:21, chanru nokooraatina li Jehobʼa saʼebʼ li qakutan?

¹⁷ Saʼebʼ li qakutan li Jehobʼa nokooraatina ajwiʼ (taayaabʼasi Isaias 30:21). Yaal naq inkʼaʼ naqabʼi li xyaabʼ xkux. Abʼan, nokooraatina rikʼin li Santil Hu, li Raatin. Joʼkan ajwiʼ, li xsantil musiqʼej narekʼasi «li moosej tiik xchʼool» re naq inkʼaʼ tixkanabʼ xchʼolaninkil li qapaabʼal rikʼin li tasal hu, li natawmank saʼ Internet, li bʼideo ut li xokbʼil saʼ xyaabʼ kuxej (Luc. 12:42). Peʼyaal naq naqakʼul naabʼal li naʼlebʼ re xchʼolaninkil li qapaabʼal?

18. Kʼaʼut naq li raatin li Jehobʼa naxkawresi li qapaabʼal ut li qachʼool?

¹⁸ Maajunwa taxaq chisachq saʼ qachʼool li kixye li Jehobʼa naq kiwank li Ralal saʼ Ruuchichʼochʼ. Us raj naq li raatin li tzʼiibʼanbʼil saʼ li Santil Hu tixkʼojobʼ qachʼool naq chixjunil wank rubʼel roq rubʼel ruqʼ li Yos. Ut, maakʼaʼ junaq rahilal li tixbʼaanu qe laj Tza ut li maaʼus aj ruuchichʼochʼ aʼin li inkʼaʼ truuq xtuqubʼankil ru. Seebʼaqo bʼiʼ chi rabʼinkil li xyaabʼ xkux li Jehobʼa. Wi naqabʼaanu, tooruuq xkuybʼal yalaq kʼaru chi chʼaʼajkilal anaqwan ut saʼ li kutan chalk re. Li Santil Hu naxjultika qe: «Naʼajmank ru naq wanq eekuyum saʼ li rahilal re xbʼaanunkil li rajom li Yos ut xkʼulbʼal li kʼaru yeechiʼinbʼil chaq xbʼaan» (Heb. 10:36).