Chalen li chihabʼ 1988, laj Jack ut li xMarie-Line, joʼ sumal yookebʼ chi xkʼebʼal chixjunil li xhoonalebʼ chiru li Yos. Nawbʼilebʼ ru xbʼaan naq saʼ junpaat nekeʼkʼayk saʼebʼ li naʼajej bʼarwiʼ nekeʼtaqlaak, ut ak xeʼxbʼaanu naabʼal li kʼanjel saʼ li tenamit Guadalupe ut Guayana Francesa ut li qamolam re Francia naʼilok rehebʼ li teep aʼin saʼebʼ li qakutan. Tqabʼaanu rehebʼ wiibʼ oxibʼ li patzʼom.

Kʼaʼut naq xeetikibʼ kʼanjelak chixjunil leehoonal chiru li Yos?

Marie-Line: Xinkʼiik saʼ li tenamit Guadalupe, ut kʼaynaqin chaq chi puktesink chiru jun kutan rochbʼen linnaʼ, ut linnaʼ junelik kisahoʼk saʼ xchʼool wank choʼq aj Testiiw re li Jehobʼa. Saʼ xkʼabʼaʼ naq kʼajoʼ ninrahebʼ li kristiʼaan, saʼ li chihabʼ 1985 naq xinkʼul wibʼ saʼ li tzolebʼaal, malaj xinraq lintzolbʼal, xinʼok choʼq aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink.

Jack: Naq saajin chaq, junelik xinwank rikʼinebʼ li hermaan li nekeʼxkʼe chixjunil li xhoonalebʼ chiru li Yos ut qʼaxal nekeʼwulak chaq chiru puktesink. Rajlal chihabʼ naq naraqeʼk chaq li tzolok, ninʼok choʼq aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink li nekeʼxbʼaanu 50 hoor. Wank sut, saʼ xraqik li xamaan naqachap li kamiʼoneet ut nokooxik chi puktesink chiru jun kutan rochbʼenebʼ laj kʼamolbʼe saʼ li puktesink. Moqon chik, nokooxik chi rajsinkil qu chire li palaw. Makachʼin chaq xchʼinaʼusal aweʼ.

Xoosumlaak saʼ li chihabʼ 1988. Chirix chik aʼan, xinkʼoxla: «Us raj naq tqakʼe xtzʼaqobʼ li qakʼanjel chiru li Yos. Maakʼaʼ kʼaru nalaatzʼank qe». Joʼkan naq xintikibʼ xkʼebʼal chixjunil linhoonal chiru li Yos joʼ naxbʼaanu chaq li xMarie-Line. Naq kinumeʼk jun chihabʼ, naq ak xoowulak chik saʼ li Tzolok choʼq rehebʼ laj kʼamolbʼe saʼ li puktesink, xooʼeʼxxaqabʼ choʼq aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink li nekeʼxbʼaanu 130 hoor. Xoowank saʼ jalan jalanq li naʼajej re li tenamit Guadalupe bʼarwiʼ xqayal xsahil li qakʼanjel chiru li Yos, ut moqon chik xooʼeʼxtaqla saʼ li tenamit Guayana Francesa.

Kiwank naabʼal eekʼanjel chiruhebʼ li chihabʼ li xeʼnumeʼk. Kʼaru kitenqʼank eere chi kʼayk bʼarwiʼ nekextaqlaak wiʼ?

Marie-Line: Ebʼ li qechpaabʼanel li wankebʼ saʼ Betel re li tenamit Guayana Francesa nekeʼxnaw chaq naq li xraqal li Santil Hu li nawulak chiqu aʼan li naxye saʼ Isaías 6:8. Joʼkan bʼiʼ, naq nokooʼeʼxbʼoq saʼ selular, chanchan tawiʼ bʼatzʼunk yookebʼ naq nekeʼxtikibʼ xyeebʼal qe: «Ma jultik eere bʼar wank li xraqal li Santil Hu  li nawulak cheeru?». Naqanaw naq aweʼ naraj xyeebʼal naq tjalaaq li qakʼanjel, joʼkan naq laaʼo naqaye: «Arin wanko! Chooʼetaqla!».

Inkʼaʼ nawulak chiqu xjuntaqʼeetankil li qakʼanjel rikʼin li xqabʼaanu chaq junxil, xbʼaan naq aʼin naru naxbʼaanu naq inkʼaʼ tqoxloqʼi li yooko xbʼaanunkil anaqwan. Joʼkan ajwiʼ, naq nokoowulak saʼ li naʼajej bʼarwiʼ nokootaqlaak wiʼ, laaʼo xbʼeenwa nokooxik chi xsikʼbʼalebʼ li hermaan re xnawbʼalebʼ ru.

Jack: Junxil, wiibʼ oxibʼ li qamiiw chi maakʼaʼ maaʼusilal saʼ xchʼoolebʼ xeʼxyal qaqʼunbʼesinkil re naq inkʼaʼ tqajal li qanaʼaj, saʼ xkʼabʼaʼ naq xeʼraj raj naq toowanq chixkʼatqebʼ. Abʼan, naq xooʼelk saʼ li tenamit Guadalupe, jun li hermaan kixjultika qe li raatin li Jesús li natawmank saʼ Mateo 13:38: «Li chʼochʼ aʼan chixjunil li ruuchichʼochʼ». Joʼkan bʼiʼ, naq nokooxik saʼ jalan chik naʼajej, jultik qe naq moko najalaak ta li yooko xbʼaanunkil, maakʼaʼ naxye bʼar wanqo. Xbʼaan naq li wank tzʼaqal xwankil aʼan ebʼ li kristiʼaan saʼ li teep.

Naq nokoowulak saʼ jalan chik naʼajej, naqakʼe reetal naq ebʼ li kristiʼaan nekeʼxyal wank chi sahebʼ saʼ xchʼool. Joʼkan naq naqayal wank joʼ nekeʼwank aʼan. Maare jalan li tibʼelwa, abʼan naqatzeka li nekeʼxtzeka, aʼut weent naqabʼaanu re naq inkʼaʼ tooyajerq. Naqakʼe qaqʼe re aatinak chi chaabʼil chirix li junjunq chi kʼanjel li naqakʼul.

Marie-Line: Naabʼal ajwiʼ naqatzol rikʼinebʼ li hermaan li wankebʼ saʼ li junjunq chi naʼajej bʼarwiʼ xoowank chaq. Jultik we li xkʼulmank naq tojaʼ toowulaq saʼ li tenamit Guayana Francesa. Yook li mamaʼ habʼ, joʼkan naq xqakʼoxla naq tento raj tqoybʼeni naq tyamaaq re xik chi puktesink. Abʼan jun li hermaan ixq kixye we: «Ma tooxik?». Sachso inchʼool naq xinpatzʼ re: «Abʼan, chanru?». Kixye we naq tinchap linmokooch ut naq tooxik saʼ li qabʼisikleet. Kaʼmaʼin xintzol xik saʼ bʼisikleet ut chi chapcho ajwiʼ linmokooch inbʼaan. Wi inkʼaʼ raj xinbʼaanu, ninkʼoxla naq maajunwa raj xinpuktesink chiru li habʼalqʼe.

Maare oʼlaju sut xeejal leenaʼaj. Ma naru raj nekeeye qe chanru xbʼaanunkil?

Marie-Line: Wank sut chʼaʼaj qʼaxonk saʼ jalan chik naʼajej. Abʼan, jwal us naq wanq junaq li naʼaj re hilank bʼarwiʼ sa taawekʼa aawibʼ naq tatsutqʼiiq chaq chi puktesink.

Jack: Naq nokoowulak saʼ jalan chik naʼajej, kʼaynaqin chi xbʼonbʼal xsaʼ li ochoch. Ebʼ li hermaan li wankebʼ saʼ li qamolam wank sut nekeʼxnaw naq moko naabʼal kutan toowanq aran, joʼkan naq nekeʼxye we: «Jack, bʼaanu usilal, maachʼiʼchʼiʼi aawibʼ chi xbʼonbʼal li ochoch».

Li xMarie-Line seebʼ xchʼool chi xtusbʼal ru li kʼaru qe. Naxkʼehebʼ saʼ karton ut naxkʼe xkʼabʼaʼebʼ. Jun eetalil,  naxtzʼiibʼa: «Re atink ut re li tzʼeqlebʼaal», «Re waribʼaal» malaj «Re kosiin». Chi joʼkan, naq nokoowulak saʼ li jun chik ochoch, naqanaw bʼar xkʼebʼal ebʼ li karton. Ut re naq inkʼaʼ tchʼaʼajkoʼq chiqu xtawbʼal li yooko xsikʼbʼal, li xMarie-Line naxtzʼiibʼa li wank saʼ li junjunq chi karton.

Marie-Line: Saʼ xkʼabʼaʼ naq xqatzol xkʼubʼankil qibʼ chiʼus, inkʼaʼ nokoobʼayk chi xtikibʼankil li qakʼanjel chiru li Yos.

Chanru nekeekʼubʼ leehoonal re naq inkʼaʼ teekanabʼ xbʼaanunkil leekʼanjel chiru li Yos chi tzʼaqal re ru? (2 Tim. 4:5).

Marie-Line: Saʼ li kutan lunes nokoohilank ut naqakawresi qibʼ choʼq re li chʼutam. Ut chalen li kutan martes toj domingo nokooʼelk chi puktesink.

Jack: Yaal naq tento tqaqʼaxtesi chixjunil li hoonal li napatzʼmank qe, abʼan moko chirix ta aʼin naxik qachʼool. Li naqakʼe chiʼubʼej saʼ li qayuʼam aʼan li puktesink. Chalen naq nokooʼelk saʼ li qochoch toj naq nokoosutqʼiik chaq, naqabʼaanu joʼchʼinal joʼnimal re aatinak rikʼin chixjunilebʼ li kristiʼaan li naqatawebʼ saʼ bʼe.

Marie-Line: Jun eetalil, naq nokooxik chi bʼeek re rajsinkil qu saʼ junaq naʼajej, junelik ninkʼam wikʼin wiibʼ oxibʼ rehebʼ li qahu. Wankebʼ kristiʼaan nekeʼnachʼok qikʼin ut nekeʼxpatzʼ junaq li qahu, usta inkʼaʼ naqaye rehebʼ naq laaʼo aj Testiiw re li Jehobʼa. Joʼkan naq, weent naqabʼaanu chanru naqatiqibʼ qibʼ ut chanru nokoonaʼlebʼak. Ebʼ li poyanam nekeʼxkʼe saʼ ru li naʼlebʼ aweʼ.

Jack: Naqakʼe ajwiʼ jun chaabʼil eetalil naq naqatenqʼahebʼ li qechkabʼal. Kʼaynaqin chi xxokbʼal li mul saʼ li bʼe, chi xchʼutubʼankil li mul ut chi xsaabʼesinkil li xnaʼaj li uutzʼuʼuj li wank saʼ li qasutam. Ebʼ li qechkabʼal nekeʼxkʼe reetal li naqabʼaanu ut wank sut nekeʼxpatzʼ we: «Ma naru raj nakaasi junaq inSantil Hu?».

Rajlal xexwulak chi puktesink saʼebʼ li najtil naʼajej. Ma wank junaq rehebʼ li bʼihajik aʼin li inkʼaʼ nasach saʼ leechʼool?

Jack: Saʼ li tenamit Guayana Francesa, wank li naʼajej bʼarwiʼ jwal chʼaʼaj wulak. Naabʼal sut xoobʼihajik chiru jun xamaan 600 kilómetros (370 millas) saʼ li bʼe li kʼajoʼ xyibʼal ru. Inkʼaʼ nasach saʼ inchʼool naq xqulaʼani li kʼalebʼaal Saint Élie, li wank saʼ li Amazonia. Re wulak aran, xoobʼihajik chiru naabʼal hoor saʼ jun li bʼelebʼaal chʼiichʼ yiibʼanbʼil chiʼus ut moqon saʼ jun li kayuuk. Li xkʼihalil li kristiʼaan li wankebʼ saʼ li naʼajej aʼan, nekeʼkʼanjelak joʼ aj sikʼol oor. Makachʼin naq xeʼxbʼanyoxi li tasal hu li xqaqʼaxtesi rehebʼ, joʼkan naq wankebʼ xeʼraj tenqʼank ut xeʼxkʼe qe wiibʼ oxibʼ tʼorol li oor. Naq xqʼoqyinoʼk, xqakʼut jun li bʼideo re li qamolam ut xeʼwulak naabʼal li kristiʼaan.

Marie-Line: Wiibʼ oxibʼ chihabʼ anaqwan, xeʼxye re laj Jack naq chixkʼehaq li seeraqʼ re li xnimankil xkamik li Jesús aran Camopi. Xoobʼihajik kaahibʼ hoor saʼ kayuuk chiru li nimaʼ Oyapock re wulak toj aran. Kʼajoʼ xwulak chaq chiqu li bʼihajik aʼan!

Jack: Bʼarwiʼ moko cham ta li nimaʼ, xiwxiw li xkawil roq. Relik chi yaal naq sachbʼachʼoolej tzʼaqal rilbʼal naq nokoowulak chixkʼatq li xkawil roq li nimaʼ. Li nabʼeresink re li kayuuk tento naq chʼolchʼooq chiru li yook xbʼaanunkil. Abʼan kʼajoʼ chaq xchʼinaʼusal! Usta waqibʼ ajwiʼ aj Testiiw xeʼwulak chi xnimankil li xkamik li Kriist, abʼan xeʼwulak tana 50 chi poyanam, saʼ xyanq xeʼwulak ajwiʼ wiibʼ oxibʼ aj Amerindia.

Marie-Line: Li chaqʼal ru naʼlebʼ aʼin li xqakʼul, naru ajwiʼ nekeʼxkʼul li saaj li nekeʼraj xkʼebʼal xtzʼaqobʼ li xkʼanjelebʼ chiru li Jehobʼa. Naq nakʼulmank aweʼ, us xkʼojobʼankil qachʼool rikʼin li Jehobʼa, ut saʼ xkʼabʼaʼ aʼin tkawuuq li qapaabʼal. Kokʼaj xsaʼ naqil chanru nokooxtenqʼa li Jehobʼa.

Ak xeetzol naabʼal li aatinobʼaal. Ma ak re, naq seebʼ leekʼaʼuxl?

Jack: Inkʼaʼ, maajoqʼe bʼiʼanan. Xintzol ebʼ li aatinobʼaal aʼan xbʼaan naq kiʼajmank chiwu. Jun eetalil, xinjolomi li Tzolok chirix li hu Laj Kʼaakʼalehom saʼ li aatinobʼaal Sranangtongo * usta maajiʼ ninyaabʼasi junsutaq li Santil Hu saʼ li chʼuut saʼ li aatinobʼaal aʼan. Xinpatzʼ re jun li hermaan ma kitawmank ru li kʼaru xinye, ut aʼan kixye we: «Wank sut inkʼaʼ xqataw ru wiibʼ oxibʼ li aatin, abʼan chaabʼil xaabʼaanu». Qʼaxal xineʼxtenqʼa ebʼ li kokʼal. Saʼ xkʼabʼaʼ naq jalan nekeʼnaʼlebʼak chiruhebʼ li ninq, xeʼxye we bʼar yookin chi paltoʼk. Naabʼal xintzol rikʼinebʼ.

Marie-Line: Saʼ jun rehebʼ li naʼaj, xintzolebʼ chaq li kristiʼaan chirix li Santil Hu saʼ li aatinobʼaal Francés, Portugués ut Sranangtongo. Jun li hermaan ixq kixye we naq us raj naq xbʼeenwa tintzolebʼ chirix li Santil Hu li nekeʼaatinak saʼ li aatinobʼaal Portugués, li qʼaxal nachʼaʼajkoʼk chiwu, ut re xraqbʼal tintzolebʼ li nekeʼaatinak  saʼ li aatinobʼaal li inkʼaʼ nachʼaʼajkoʼk chiwu. Saʼ junpaat xinkʼe reetal naq jwal us peʼ li naʼlebʼ kixkʼe we.

Saʼ jun kutan, xinwulak chi xtzolbʼalebʼ wiibʼ li kristiʼaan chirix li Santil Hu, jun saʼ Sranangtongo ut li jun chik saʼ Portugués. Naq xintikibʼ xtzolbʼal li naʼaatinak saʼ Portugués, li hermaan ixq li naʼochbʼenink we, kixye: «Marie-Line, li qanaʼchin inkʼaʼ naxtaw ru li nakaaye re». Xinkʼe reetal naq yookin peʼ chi raatinankil li qanaʼchin li nachalk Brasil saʼ Sranangtongo, ut maawaʼ saʼ Portugués.

Kʼajoʼ naq nekexraheʼk xbʼaan ebʼ li hermaan bʼarwiʼ xexkʼanjelak chaq. Chanru xeebʼaanu re xtawbʼal eechaabʼil amiiw?

Jack: Saʼ Proverbios 11:25 naxye: «Li natenqʼank chi anchal xchʼool, nabʼihomoʼk». Inkʼaʼ naqakʼoxla wiibʼ sut naq naqabʼaanu junaq li usilal rehebʼ li junchʼol. Naq nintzʼaqonk chi xyiibʼankil li napoʼeʼk saʼ li Chʼutlebʼaal Kabʼl, wiibʼ oxibʼ li hermaan nekeʼxye we: «Kanabʼ naq ebʼ laj puktesinel teʼbʼaanunq re aʼan». Abʼan laaʼin ninye rehebʼ: «Laaʼin ajwiʼ aj puktesinel. Wi wank kʼaru naʼajmank xbʼaanunkil, nawaj tenqʼank». Yaal naq chiqajunilo naʼajmank chiqu hilank junpaataq bʼarwiʼ maaʼani tchʼiʼchʼiʼinq qe, abʼan li wixaqil ut laaʼin inkʼaʼ naqakanabʼ naq aʼin tixram chiqu xtenqʼankilebʼ li junchʼol.

Marie-Line: Naqakʼe qachʼool chirixebʼ li junjunq chi hermaan. Chi joʼkan naqanaw ma naʼajmank chiruhebʼ naq anihaq t-iloq rehebʼ li xkokʼal malaj txik chi xxokbʼalebʼ saʼ li tzolebʼaal. Joʼkan naq naqakʼubʼ ru chiʼus li qahoonal re xtenqʼankilebʼ. Chi joʼkan nokoowank saʼ tzʼaqal amiiwil rikʼinebʼ ut yoʼon wanko re xtenqʼankilebʼ naq naʼajmank chiruhebʼ.

Kʼaru ebʼ li osobʼtesink xeekʼul saʼ xkʼabʼaʼ naq xexkʼanjelak bʼarwiʼ naʼajmank aj puktesinel?

Jack: Xkʼebʼal chixjunil li qahoonal chiru li Yos qʼaxal naxkʼe xsahil qachʼool. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin rajlal xqil li xjarpayil ru li xyobʼtesihom li Jehobʼa ut kʼajoʼ naq xkʼe xsahil qachʼool. Usta kiwank qachʼaʼajkilal, junelik tuqtu ru li qachʼool, xbʼaan naq naqanaw naq maakʼaʼ naxye bʼar wanqo, junelik tooʼeʼxtenqʼa ebʼ li xmoos li Yos.

Saʼ linsaajilal, xinwank chaq saʼ tzʼalam saʼ li tenamit Guayana Francesa xbʼaan naq inkʼaʼ xwaj wank choʼq aj puubʼ. Maajunwa xnumeʼk saʼ linchʼool sutqʼiik joʼ aj puktesinel saʼ li tenamit aʼan ut naq wanq inleseens re rulaʼaninkil ebʼ li tzʼalam joʼ aj paabʼanel. Relik chi yaal, numtajenaq li rosobʼtesihom li Jehobʼa saʼ qabʼeen.

Marie-Line: Li naxkʼe tzʼaqal xsahil inchʼool aʼan xtenqʼankilebʼ li junchʼol. Qʼaxal nawulak chiqu kʼanjelak chiru li Jehobʼa. Aʼin xkawubʼresi ajwiʼ li qasumlajik. Wank sut, laj Jack naxye we ma naru raj naqabʼoq junaq li sumal li kichʼinaak xchʼoolebʼ chi waʼak saʼ qochoch. Ut naabʼal sut xinye re, naq aʼan ajwiʼ tzʼaqal yookin xkʼoxlankil laaʼin. Kokʼaj xsaʼ naqakʼul aweʼ.

Jack: Wiibʼ oxibʼ chihabʼ anaqwan, xeʼxye we naq wank kanser saʼ xchaʼal lintzʼejwal. Ut, usta li xMarie-Line inkʼaʼ nawulak chiru rabʼinkil aʼin, ak inyehom re: «At inrahom, wi tinkamq raj wulaj, yaal naq inkʼaʼ tinkamq saʼ xkʼabʼaʼ naq cheekin chik chiʼus ut xikenaq chik inchihabʼ. Abʼan sahaq saʼ linchʼool xbʼaan naq xwoksi linyuʼam re xbʼaanunkil li qʼaxal wank xwankil; kʼanjelak chiru li Jehobʼa» (Gén. 25:8).

Marie-Line: Li Jehobʼa kixkʼe qe naabʼal li kʼanjel li inkʼaʼ raj naqoybʼeni ut xooxkanabʼ xbʼaanunkil li kʼanjel li maajunwa raj xqakʼoxla. Numtajenaq li osobʼtesihom xqakʼul saʼ li qayuʼam. Xbʼaan naq kʼojkʼo tzʼaqal qachʼool rikʼin li Jehobʼa tooxik aʼ yal bʼarwiʼ tooʼeʼxtaqla li xmolam.