1. Kʼaru tento tixbʼaanu junaq li kristiʼaan naq toj maajiʼ naxtikibʼ xkabʼlankil li rochoch?

KʼOXLA naq jun li winq naraj kabʼlak ut ak wank saʼ xchʼool chanru tixyiibʼ li rochoch. Joʼkan bʼiʼ, ma naru naq junwaakaj txik chi xloqʼbʼal li naʼajmank re xyiibʼankil li rochoch ut tixtikibʼ xkabʼlankil? Chʼolchʼo naq inkʼaʼ. Naq toj maajiʼ naxtikibʼ kabʼlak, aajel ru naq tixbʼir rix joʼnimal tixsach saʼ li kʼanjel aʼin. Kʼaʼut? Xbʼaan naq tento naq chʼolchʼooq chiru ma tzʼaqal li xtumin re xyiibʼankil li rochoch malaj inkʼaʼ. Chi joʼkan, truuq tana xyiibʼankil li rochoch.

2. Joʼ naxye saʼ Lucas 14:27-30, kʼaru tento taakʼoxla rix chiʼus naq toj maajiʼ nakubʼeek aahaʼ?

² Ma qʼaxal nakaara li Jehobʼa ut nakatbʼanyoxink chiru joʼkan naq nakaawaj xkubʼsinkil aahaʼ? Wi joʼkan, juntaqʼeet li nakaawaj xbʼaanunkil rikʼin li winq li naraj xyiibʼankil li rochoch. Kʼaʼut naqaye aweʼ? Kʼoxla li kixye li Jesús saʼ Lucas 14:27-30 (taayaabʼasi). Li Jesús kixchʼolobʼ kʼaru naraj xyeebʼal wank choʼq xtzolom: aajel ru naq tqakʼulubʼa «joʼnimal» tqasach, malaj, tqakʼulubʼa li chʼaʼajkilal li naxkʼam chaq ut tqakanabʼ chiʼixbʼej li nawulak chiqu (Luc. 9:23-26; 12:51-53). Joʼkan bʼiʼ, naq toj maajiʼ nakubʼeek aahaʼ, aajel ru naq taakʼoxla rix chiʼus chixjunil li naxkʼam chaq xtaqenkil li Kriist. Chi joʼkan, kawresinbʼilaqat chiʼus re kʼanjelak chi anchal aachʼool chiru li Yos naq ak xkubʼeek chik aahaʼ.

3. Kʼaru tqatzʼil rix saʼ li tzolom aʼin?

³ Saʼ xkʼabʼaʼ naq aajel ru xbʼaanunkil chixjunil aweʼ, ma wank rusilal li kubʼihaʼ? Relik chi yaal naq joʼkan. Li xkubʼik aahaʼ tixkʼam chaq naabʼal li osobʼtesihom saʼ laayuʼam anaqwan ut saʼ li kutan chalk re. Saʼ li tzolom aʼin, tqatzʼil rix wiibʼ oxibʼ li patzʼom li wank xwankil chirix li kubʼihaʼ. Aweʼ ttenqʼanq aawe chi xkʼebʼal reetal ma ak kawresinbʼilat re xkubʼsinkil aahaʼ.

4. a) Kʼaru naraj xyeebʼal xqʼaxtesinkil laayuʼam chiru li Yos? b) Joʼ naxye Mateo 16:24, kʼaru naraj xyeebʼal xtzʼeqtaanankil li kʼaru naxrahi ru li qachʼool?

⁴ Kʼaru naraj xyeebʼal xqʼaxtesinkil laayuʼam chiru li Yos? Aʼin tento taabʼaanu naq toj maajiʼ nakubʼeek aahaʼ. Nakaaqʼaxtesi laayuʼam chiru li Jehobʼa naq nakattijok ut chi anchal aachʼool nakaaye re, naq taawoksi laayuʼam re kʼanjelak chiru chi junelik. Naq junaq li kristiʼaan naxqʼaxtesi li xyuʼam chiru li Jehobʼa, naxtzʼeqtaana li kʼaru naxrahi ru li xchʼool (taayaabʼasi Mateo 16:24). Chalen li hoonal aʼan li Jehobʼa chik laj echal aawe ut qʼaxal oxloqʼ aweʼ (Rom. 14:8). Naq nakaabʼaanu aʼin, nakaaye re, naq chalen li hoonal aʼan taakʼe chiʼubʼej saʼ laayuʼam xbʼaanunkil li rajom, maawaʼ chik li nawulak chaawu laaʼat. Naq taaqʼaxtesi laayuʼam chiru li Yos taabʼaanu re jun li yeechiʼom, malaj, taakʼe re laawaatin. Li Jehobʼa inkʼaʼ naxmin qu chi xbʼaanunkil aweʼ. Abʼan, naroybʼeni naq tqabʼaanu li naqayeechiʼi re (Sal. 116:12, 14).

5. Kʼaru xjalanil li xqʼaxtesinkil laayuʼam chiru li xkubʼik aahaʼ?

⁵ Kʼaru xjalanil li xqʼaxtesinkil laayuʼam chiru li xkubʼik aahaʼ? Naq nakaaqʼaxtesi laayuʼam chiru li Yos, aajunes nakaabʼaanu ut maaʼani chik nanawok re, kaʼajwiʼ laaʼat ut li Jehobʼa. Abʼanan, li kubʼihaʼ nabʼaanumank chiru naabʼal li kristiʼaan, ut li xkʼihalil li kubʼihaʼ nabʼaanumank saʼebʼ li nimla chʼutam. Naq nakubʼeek aahaʼ, nakaakʼutbʼesi chiru ebʼ li junchʼol naq ak xaaqʼaxtesi chik laayuʼam chiru li Jehobʼa. * Rikʼin wiibʼ oxibʼ li aatin, nakaakʼut chiru ebʼ li junchʼol naq nakaara li Yos chi anchal aachʼool, chi anchal aawaanm, chi anchal aakʼaʼuxl ut chi anchal aametzʼew, ut naq xaakʼulubʼa kʼanjelak chiru chi junelik (Mar. 12:30).

6, 7. Joʼ naxye 1 Pedro 3:18-22, bʼar wank li wiibʼ chi naʼlebʼ li naxbʼaanu naq jwal aajel ru xkubʼsinkil qahaʼ?

⁶ Ma jwal aajel ru naq tkubʼeeq aahaʼ? Kʼoxla li aatin li natawmank saʼ 1 Pedro 3:18-22 (taayaabʼasi). Joʼ naq li jukubʼ kabʼl aʼan chaq reetalil li xpaabʼal laj Noé, li xkubʼik aahaʼ aʼan ajwiʼ reetalil naq laaʼat xaaqʼaxtesi chik laayuʼam chiru li Jehobʼa. Abʼan, ma jwal aajel ru xbʼaanunkil aʼin? Heeheʼ. Ut li apóstol Pedro kixchʼolobʼ kʼaʼut. Xbʼeenwa kixye: «Li kubʼihaʼ kolbʼilex wiʼ laaʼex anaqwan». Li kubʼihaʼ naru nokooxkol wi naqakʼutbʼesi rikʼin li qabʼaanuhom naq wank qapaabʼal chirix li Jesús ut naqapaabʼ naq kikamk saʼ qakʼabʼaʼ, naq kiwakliik wiʼ chik chi yoʼyo ut naq «kitaqeʼk saʼ choxa ut wank chik anaqwan saʼ xnim uqʼ li Yos».

⁷ Chirix chik aʼan kixye naq li kubʼihaʼ nokooxtenqʼa chi xtawbʼal «jun chaabʼil chʼoolej». Naq naqaqʼaxtesi li qayuʼam chiru li Yos ut nakubʼeek qahaʼ, nokooʼok chi wank saʼ tzʼaqal amiiwil rikʼin. Saʼ xkʼabʼaʼ naq xqayotʼ qachʼool ut xqajal qanaʼlebʼ ut wank qapaabʼal chirix li xkamik li Kriist, li Yos naxkuy qamaak. Chi joʼkan, nokooruuk chi wank chi tuqtu ru li qachʼool chiru.

8. Kʼaru raj tento t-ekʼasinq aawe chi xkubʼsinkil aahaʼ?

⁸ Kʼaru raj tento t-ekʼasinq aawe chi xkubʼsinkil aahaʼ? Saʼ xkʼabʼaʼ naq nakaatzʼil rix chiʼus li naxye li Santil Hu, naabʼal li naʼlebʼ ak xaatzol chirix li Jehobʼa, joʼ li xnaʼlebʼ ut li xbʼaanuhom. Chixjunil aʼin narekʼasi laachʼool chi xraabʼal li Yos. Joʼkan bʼiʼ, us raj naq laarahom chirix li Jehobʼa t-ekʼasinq tzʼaqal aawe chi xkubʼsinkil aahaʼ.

9. Joʼ naxye Mateo 28:19, 20, kʼaru naraj xyeebʼal xkubʼsinkil aahaʼ «saʼ xkʼabʼaʼ li Yuwaʼbʼej, li Kʼajolbʼej ut li Santil Musiqʼej»?

⁹ Li t-ekʼasinq ajwiʼ aawe chi xkubʼsinkil aahaʼ aʼan li naʼlebʼ li xaatzol saʼ li Santil Hu ut xaakʼulubʼa. Kʼoxla li kixye li Jesús naq kixkʼe li taql re xkʼebʼal ebʼ li kristiʼaan choʼq xtzolom (taayaabʼasi Mateo 28:19, 20). Aʼan kixye naq  li nekeʼkubʼeek xhaʼ tento teʼxbʼaanu «saʼ xkʼabʼaʼ li Yuwaʼbʼej, li Kʼajolbʼej ut li Santil Musiqʼej». Aʼin naraj xyeebʼal naq taapaabʼ chi anchal aachʼool li naxkʼut li Santil Hu chirix li Jehobʼa, chirix li Jesukriist, ut chirix li santil musiqʼej. Chixjunil li naʼlebʼ aweʼ jwal wank xwankil ut naru nawulak toj saʼ xchamal aachʼool (Heb. 4:12). Qajultikaq wiibʼ oxibʼ rehebʼ.

10, 11. Kʼaru li loqʼlaj naʼlebʼ chirix li Yuwaʼbʼej ak xaatzol ut ak xaakʼulubʼa laaʼat?

¹⁰ Ma jultik aawe naq xaatzol li loqʼlaj naʼlebʼ aʼin chirix li Yuwaʼbʼej? Li xkʼabʼaʼ aʼan «Jehova», aʼan «li Nimajwal Yos saʼ xbʼeen chixjunil li ruuchichʼochʼ» ut kaʼajwiʼ aʼan «li tzʼaqal Yos» (Éx. 6:3, Exodo en Kʼekchiʼ, Sociedades Bíblicas en Guatemala. Akʼ tzʼiibʼ; Sal. 83:19; Jer. 10:10). Joʼkan ajwiʼ, aʼan laj Yobʼtesinel qe ut rikʼin «nachalk li kolbʼa ibʼ» (Sal. 3:9; 36:10). Ak kixsikʼ ajwiʼ chanru tooxkol chiru li maak ut li kamk, ut naxyeechiʼi qe li junelik yuʼam (Juan 17:3). Naq taaqʼaxtesi laayuʼam chiru li Yos ut naq tkubʼeeq aahaʼ, taakʼutbʼesi chiruhebʼ li kristiʼaan naq laaʼat chik aj Testiiw re li Jehobʼa (Is. 43:10-12). Tattzʼaqonq saʼ jun li junkabʼal li wank saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ li nekeʼxloqʼoni ru li Yos, oxloqʼ chiruhebʼ naq nawbʼilebʼ ru joʼ aj Testiiw re li Jehobʼa ut nekeʼxkʼe chi naweʼk li xkʼabʼaʼ li Yos (Sal. 86:12).

¹¹ Qʼaxal oxloqʼ xtawbʼal ru li naxye li Santil Hu chirix li Yuwaʼbʼej. Naq taakʼulubʼa li loqʼlaj naʼlebʼ aʼin, laachʼool t-ekʼasinq aawe chi xqʼaxtesinkil laayuʼam chiru li Jehobʼa ut xkubʼsinkil aahaʼ.

12, 13. Bʼar wank li loqʼlaj naʼlebʼ xaatzol chirix li Ralal li Yos ut ak xaakʼulubʼa laaʼat?

¹² Chanru xaawekʼa aawibʼ naq xaatzol li loqʼlaj naʼlebʼ aʼin chirix li Alalbʼej? Li Jesús aʼan li xkabʼ li qʼaxal wank xwankil saʼ xbʼeen li choxachʼochʼ. Aʼan laj Kolol qe, xbʼaan naq chi anchal xchʼool kixkʼe li xyuʼam saʼ qakʼabʼaʼ. Naq naqakʼutbʼesi rikʼin li qabʼaanuhom naq wank qapaabʼal chirix li xkamik, naru nakuyeʼk qamaak, naru nokoowank saʼ amiiwil rikʼin li Yos ut naru naqataw li junelik yuʼam (Juan 3:16). Li Jesús aʼan ajwiʼ li Xyuwaʼil aj Tij li naʼokenk chiqix, xbʼaan naq naraj qatenqʼankil re naq tqataw rusilal li xkamik ut re naq toowanq saʼ tzʼaqal amiiwil rikʼin li Jehobʼa (Heb. 4:15; 7:24, 25). Saʼ xkʼabʼaʼ naq aʼan li Awabʼej saʼ li Xʼawabʼejilal li Yos, li Jehobʼa troksi re xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ, re risinkil li maaʼusilal ut toorosobʼtesi junqʼe junqʼe kutan saʼ li Chʼinaʼusil Naʼajej (Mat. 6:9, 10; Apoc. 11:15). Joʼkan ajwiʼ, tento tqakʼam qe rikʼin li xnaʼlebʼ li Jesús (1 Ped. 2:21). Kixqʼaxtesi li xyuʼam chi xbʼaanunkil li rajom li Yos ut chi joʼkan kixkʼut chiqu li bʼe li tento tqakʼam (Juan 4:34).

¹³ Naq laaʼat taakʼulubʼa li naxkʼut li Santil Hu chirix li Jesús, taara li Ralal li Jehobʼa li jwal raaro xbʼaan. Ut laarahom chirix li Jesús t-ekʼasinq aawe chi roksinkil laayuʼam re xbʼaanunkil li rajom li Yos joʼ kixbʼaanu aʼan. Ut saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, t-alaaq saʼ laachʼool xqʼaxtesinkil laayuʼam chiru li Jehobʼa ut xkubʼsinkil aahaʼ.

14, 15. Kʼaru li loqʼlaj naʼlebʼ xaatzol chirix li santil musiqʼej ut ak xaakʼulubʼa laaʼat?

¹⁴ Kʼaru xaakʼoxla naq xaatzol li loqʼlaj naʼlebʼ aʼin chirix li santil musiqʼej? Naq maawaʼ jun yos, aʼan bʼan li xmetzʼew li Yos. Li Jehobʼa kiroksi li xsantil musiqʼej re xbʼeresinkil ebʼ li winq li xeʼtzʼiibʼank re li Santil Hu, ut aʼan ajwiʼ natenqʼank qe chi xtawbʼal ru ut chi xyuʼaminkil li naqatzol saʼ li Raatin (Juan 14:26; 2 Ped. 1:21). Li Jehobʼa naroksi li xsantil musiqʼej re xkʼebʼal qe «li xnimal ru wankilal» (2 Cor. 4:7). Li santil musiqʼej naxkʼe qametzʼew re xpuktesinkil li chaabʼil esilal, re xkolbʼal qibʼ chiru li aaleek, re xqʼaxbʼal ru li chʼinank chʼoolej ut re xkuybʼal li yalbʼaʼix. Joʼkan ajwiʼ, nokooxtenqʼa chi xyuʼaminkil li chaqʼal ru naʼlebʼ «li naruuchin li Musiqʼej» (Gál. 5:22). Li Yos chi anchal xchʼool naxkʼe li xsantil musiqʼej rehebʼ  li nekeʼxkʼojobʼ xchʼool rikʼin ut chi anchalebʼ li raanm nekeʼxtzʼaama re (Luc. 11:13).

¹⁵ Naxkʼojobʼ tzʼaqal qachʼool xnawbʼal naq li nekeʼloqʼonink re li Jehobʼa naru nekeʼxkʼojobʼ xchʼool naq li santil musiqʼej ttenqʼanq rehebʼ chi kʼanjelak chiru li Yos. Naq laaʼat taakʼulubʼa li loqʼlaj naʼlebʼ li ak xaatzol chirix li santil musiqʼej, aʼin t-ekʼasinq aawe chi xqʼaxtesinkil laayuʼam chiru li Yos ut chi xkubʼsinkil aahaʼ.

16. Kʼaru ak xqatzʼil rix?

¹⁶ Naq taakʼoxla xqʼaxtesinkil laayuʼam chiru li Yos ut xkubʼsinkil aahaʼ, aʼan jun li naʼlebʼ li qʼaxal wank xwankil. Joʼ ak xqil, laaʼat tento taakʼulubʼa «joʼnimal» taasach. Abʼan numtajenaq wiʼ chik li rusilal taataw chiru yalaq kʼaru li chʼaʼajkilal taanumsi malaj chiru li taakanabʼ chiʼixbʼej. Li kubʼihaʼ naru naxkol laayuʼam ut tixbʼaanu naq saqaq ru laachʼool chiru li Yos. Us raj naq li t-ekʼasinq tzʼaqal aawe chi xkubʼsinkil aahaʼ aʼan laarahom chirix li Jehobʼa. Joʼkan ajwiʼ, tento taapaabʼ chi anchal laachʼool li loqʼlaj naʼlebʼ li ak xaatzol chirix li Yuwaʼbʼej, li Alalbʼej ut li santil musiqʼej. Joʼkan bʼiʼ, saʼ xkʼabʼaʼ naq ak xqatzʼil rix chixjunil aʼin, ma taaye raj naq kawresinbʼilat chik re xkubʼsinkil aahaʼ?

17. Bʼar wank wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li tento taabʼaanu re xkubʼsinkil aahaʼ?

¹⁷ Wi nakaakʼoxla naq kawresinbʼilat chik re naq tkubʼeeq aahaʼ, relik chi yaal naq ak xaabʼaanu chik naabʼal li naʼlebʼ re naq tatwanq tzʼaqal saʼ amiiwil rikʼin li Jehobʼa. * Saʼ xkʼabʼaʼ naq rajlal nakateʼxtzol chirix li Santil Hu, naabʼal li naʼlebʼ xaatzol chirix li Jehobʼa ut li Jesús, ut xkawuuk laapaabʼal (Heb. 11:6). Nakaapaabʼ chi anchal laachʼool li xyeechiʼom li Jehobʼa li natawmank saʼ li Santil Hu, ut chʼolchʼo chaawu naq laapaabʼal chirix li xkamik li Jesús naru nakatxkol chiru li maak ut li kamk. Ak xaayotʼ laachʼool ut xaajal laanaʼlebʼ, malaj, qʼaxal narahoʼk saʼ laachʼool xbʼaan naq xattʼaneʼk saʼ li maak, ut xaapatzʼ xkuybʼal aamaak chiru li Jehobʼa. Xaajal chi junajwa laayuʼam, naraj xyeebʼal, xaatzʼeqtaana chi anchal aachʼool laanajteril yuʼam ut anaqwan nakaabʼaanu chik li nawulak chiru li Yos (Hech. 3:19). Chi anchal aachʼool nakaawaj aatinak rikʼin jalan chik poyanam chirix laapaabʼal. Ak xaabʼaanu li naʼajmank re wank choʼq aj puktesinel li toj maajiʼ nakubʼeek xhaʼ, ut nakat-elk chik chi puktesink rochbʼen li chʼuut (Mat. 24:14). Oxloqʼ chiru li Jehobʼa ut makachʼin xsahil saʼ xchʼool naq laaʼat yookat xyuʼaminkil li junjunq chi naʼlebʼ aʼin (Prov. 27:11).

18. Kʼaru chik tento taabʼaanu naq toj maajiʼ nakubʼeek aahaʼ?

¹⁸ Re naq tatruuq xkubʼsinkil aahaʼ, tento naq taabʼaanu wiibʼ oxibʼ chik li naʼlebʼ. Joʼ ak xqil rubʼelaj, tento naq taaqʼaxtesi laayuʼam chiru li Yos, naraj xyeebʼal, tattijoq saʼ junesal ut chi anchal aachʼool taayeechiʼi re, naq taawoksi laayuʼam re xbʼaanunkil li rajom (1 Ped. 4:2). Moqon, taaye re li cheekel winq li nakʼubʼank re li kʼanjel saʼ xyanqebʼ li cheekel winq  naq nakaawaj xkubʼsinkil aahaʼ. Aʼan tixye re wiibʼ oxibʼ li cheekel winq naq teʼaatinaq aawikʼin. Ut matkʼoxlak, xbʼaan naq ebʼ li raarokil hermaan aʼin ak nekeʼxnaw aawu ut nakateʼxra. Aʼanebʼ teʼxjultika aawe li naʼlebʼ li naʼaatinak wiʼ li Santil Hu li ak xaatzol re rilbʼal ma nakaataw ru ut ma nakaanaw naq wank xwankil xqʼaxtesinkil laayuʼam chiru li Yos ut xkubʼsinkil aahaʼ. Wi nekeʼril naq kawresinbʼilat chik, teʼxye aawe naq naru nakubʼeek aahaʼ saʼ li nimla chʼutam li twanq chi seebʼ.

19, 20. Kʼaru tento taabʼaanu naq ak xkubʼeek chik aahaʼ, ut kʼaru ttenqʼanq aawe?

¹⁹ Kʼaru tento taabʼaanu naq ak xkubʼeek chik aahaʼ? * Chijultikoʼq aawe naq li xqʼaxtesinkil laayuʼam chiru li Yos aʼan jun li yeechiʼom ut li Jehobʼa naroybʼeni naq taabʼaanu li xaayeechiʼi re. Joʼkan bʼiʼ, naq ak xkubʼeek chik aahaʼ, tento taayuʼami li xaaye re, naq xaaqʼaxtesi laayuʼam chiru. Kʼaru ttenqʼanq aawe?

²⁰ Matnajtoʼk rikʼin laachʼuut. Naq tkubʼeeq aahaʼ, tattzʼaqonq saʼ xyanq «chixjunilebʼ laj paabʼanel» (1 Ped. 2:17, TNM). Laawechpaabʼanel aʼanaqebʼ chik laajunkabʼal, ut wi rajlal nakatwulak saʼebʼ li chʼutam, tatwanq tzʼaqal saʼ amiiwil rikʼinebʼ. Wulaj wulaj chaawil xsaʼ li Santil Hu ut kʼe aahoonal chi xkʼoxlankil rix li naxye (Sal. 1:1, 2). Aʼin naraj xyeebʼal; naq ak xaayaabʼasi chik junaq li xtasal li Santil Hu, tento taakʼe aahoonal chi xkʼoxlankil rix li naxye. Chi joʼkan, li taawil saʼ li Raatin li Yos twulaq toj saʼ xchamal aachʼool. Tento ajwiʼ taabʼaanu li kixye li Jesús: «Tijonqex» (Mat. 26:41). Li tij li nakaabʼaanu chi anchal aachʼool tatxjilosi chixkʼatq li Jehobʼa. Ut maakanabʼ xsikʼbʼal «xbʼenwa li xnimajwal awabʼejihom li Yos» (Mat. 6:33). Chanru taabʼaanu aweʼ? Naq taakʼe chiʼubʼej li puktesink saʼ laayuʼam. Wi rajlal nakatpuktesink, kawaq laapaabʼal ut maare taatenqʼa jalanebʼ chik chi xtawbʼal li xbʼehil li junelik yuʼam (1 Tim. 4:16).

21. kʼaru taamaatani saʼ xkʼabʼaʼ li xkubʼik aahaʼ?

²¹ Naq taaqʼaxtesi laayuʼam chiru li Jehobʼa ut tkubʼeeq aahaʼ aʼanaq li naʼlebʼ li qʼaxal wank xwankil li taabʼaanu chiru chixjunil laayuʼam. Yaal naq wank wiibʼ oxibʼ li xsachomq. Abʼan tzʼaqal yaal naq wank rusilal xbʼaanunkil. Li chʼaʼajkilal li taakʼul saʼ li ruuchichʼochʼ aʼin «junpaat ajwiʼ ut moko aal ta riiqankil» (2 Cor. 4:17). Abʼanan, saʼ xkʼabʼaʼ li xkubʼik aahaʼ, taataw xsahil aachʼool anaqwan ut «li tzʼaqal yuʼam» saʼ li kutan chalk re (1 Tim. 6:19). Joʼkan bʼiʼ, kʼoxla rix chiʼus, tijon chiru li Jehobʼa ut chaqʼbʼeʼ li patzom: «Ma kawresinbʼilin chik re xkubʼsinkil inhaʼ?».