1, 2. Joʼ aj paabʼanel, kʼaʼut us raj naq tqakʼe qachʼool chirix li hu Levitico?

LI APOSTOL Pablo kixjultika re li ramiiw laj Timoteo li toj saaj naq «chixjunil li Santil Hu aʼan musiqʼanbʼil xbʼaan li Yos ut nakʼanjelak» (2 Tim. 3:16). Jun xtasal «li Santil Hu» aʼin, aʼan li hu Levitico. Kʼaru nakaakʼoxla laaʼat chirix? Wiibʼ oxibʼ li kristiʼaan nekeʼxkʼoxla naq li hu aʼin yal nujenaq chi chaqʼrabʼ li maakʼaʼ naʼok wiʼ saʼebʼ li qakutan. Abʼan, joʼ tzʼaqal aj paabʼanel jalan nokoonaʼlebʼak.

² Maare 3500 chihabʼ chik anaqwan kitzʼiibʼamank li hu Levitico, abʼan li Jehobʼa kixkʼula «re qatzolbʼal» (Rom. 15:4). Li musiqʼanbʼil hu aʼin nokooxtenqʼa chi xtawbʼal ru chanru nakʼoxlak li Yos, joʼkan bʼiʼ, us raj naq tqakʼe qachʼool chi xtzʼilbʼal rix li naxye. Relik chi yaal, naru naqataw naabʼal li chaabʼil naʼlebʼ chisaʼ. Qilaq kaahibʼ rehebʼ.

3. Kʼaʼut nayeechiʼimank chaq li mayej saʼ li Xkutankil li Kuyuk Maak rikʼin li xkikʼel li xul?

³ Li xbʼeen chaabʼil naʼlebʼ: naʼajmank li rusilal li Jehobʼa re naq tixkʼulubʼa li qamayej. Rajlal chihabʼ naq keʼxninqʼehi li Xkutankil li Kuyuk Maak rikʼin li xkikʼel li xul, li tenamit Israel naxchʼutubʼ chaq ribʼ ut li xyuwaʼil aj tij naxyeechiʼi ebʼ li xul choʼq mayej. Aʼin kixjultika rehebʼ laj Israel naq tento naq maakʼaʼaqebʼ xmaak. Abʼan, wank jun li naʼlebʼ li naxbʼaanu li xyuwaʼil aj tij naq toj maajiʼ naʼok saʼ li naʼaj li Qʼaxal Saant rikʼin li xkikʼel li mayej, relik chi yaal naq li naʼlebʼ aʼin qʼaxal wank chaq xwankil chiru li xkuybʼal xmaak li tenamit.

4. Joʼ naqil saʼ Levitico 16:12, 13, kʼaru naxbʼaanu chaq li xyuwaʼil aj tij naq naʼok xbʼeen sut saʼ li naʼaj li Qʼaxal Saant saʼ li Xkutankil li Kuyuk Maak rikʼin li xkikʼel li xul? (Taawil li jalam u chiru li hu).

 ⁴ (Taayaabʼasi Levitico 16:12, 13). Kʼoxlanqo chirix aʼin. Li xyuwaʼil aj tij naʼok saʼ rochoch li Yos. Saʼ jun li ruqʼ naxkʼam jun li naʼaj rikʼin sununkil kʼajpom ut saʼ li jun chik naxkʼam jun li sansaar re oor nujenaq rikʼin ruxaml. Naxaqliik chiru li tzʼaplebʼ tʼikr li naxmuq li rokebʼaal li naʼaj li Qʼaxal Saant. Naxkubʼsi ribʼ chi anchal xchʼool naq naʼok xbʼeen sut, tixbʼaanu wiibʼ sut chik chiru li kutan, ut naxaqliik chiru li Xkaaxil li Sumwank. Chanchan tawiʼ naq wank tzʼaqal chiru li Jehobʼa. Tojaʼ naq, naxkut li kʼajpom saʼ xbʼeen li ruxaml ut li xbʼook li jwal sununk naxnujobʼresi li naʼaj. * Moqon, t-oq wiʼ chik saʼ li naʼaj li Qʼaxal Saant rikʼin li xkikʼel li mayej re kuyuk maak. Qakʼehaq reetal aʼin: naxkʼat li kʼajpom naq toj maajiʼ naxyeechiʼi li xkikʼel li mayej re kuyuk maak.

5. Kʼaru naqatzol chirix chanru keʼroksi chaq li kʼajpom saʼ li Xkutankil li Kuyuk Maak rikʼin li xkikʼel li xul?

⁵ Kʼaru naqatzol chirix chanru keʼroksi chaq li kʼajpom saʼ li Xkutankil li Kuyuk Maak rikʼin li xkikʼel li xul? Li Santil Hu naxjuntaqʼeeta rikʼin kʼajpom li tij li nekeʼxbʼaanu laj paabʼanel li inkʼaʼ nekeʼxqʼet ribʼ chiru li Yos (Sal. 141:2; Apoc. 5:8). Qajultikaq naq li xyuwaʼil aj tij naxkubʼsi ribʼ chi anchal xchʼool naq naxkʼam li kʼajpom chiru li Jehobʼa. Joʼkan ajwiʼ, naq nokootijok chiru li Yos naqakubʼsi qibʼ chi anchal qachʼool. Oxloqʼ chiqu naq laj Yobʼtesinel re li choxachʼochʼ naxkanabʼ naq toojiloq chixkʼatq, joʼ naxbʼaanu jun li yuwaʼbʼej rikʼin li ralal (Sant. 4:8). Naxkʼulubʼa naq toowanq choʼq ramiiw (Sal. 25:14). Jwal oxloqʼ tzʼaqal chiqu aʼin, joʼkan naq inkʼaʼ naqaj xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ li inkʼaʼ nawulak chiru.

6. Kʼaru naxkʼut chiqu chirix li Jesus naq li xyuwaʼil aj tij naxkʼat li kʼajpom naq toj maajiʼ naxyeechiʼi li mayej?

⁶ Jultikaq qe naq li xyuwaʼil aj tij tento tixkʼat chaq li kʼajpom naq toj maajiʼ naxyeechiʼi li mayej. Chi joʼkan chʼolchʼo chiru naq xtaw rusilal li Jehobʼa. Kʼaru naqatzol chirix aʼin? Naq li Jesus kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ ut toj maajiʼ naxyeechiʼi li xyuʼam joʼ mayej kixbʼaanu jun li naʼlebʼ li wank xwankil, qʼaxal wank xwankil aʼin chiru xkolbʼalebʼ li kristiʼaan. Re naq li Jehobʼa tixkʼulubʼa joʼ mayej, kiʼabʼink chiru chi anchal xchʼool. Chi joʼkan, kixkʼut chiqu naq qʼaxal us wank joʼ naxye li Jehobʼa. Li Jesus kixkʼutbʼesi naq li xnimajwal wankilal li Xyuwaʼ ut li xʼawabʼejihom tiik ru.

7. Kʼaʼut naq chixjunil li kixbʼaanu li Jesus naq kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ kixsahobʼresi xchʼool li Jehobʼa?

⁷ Li Jesus kixpaabʼ li xloqʼlaj chaqʼrabʼ li Jehobʼa chi tzʼaqal re ru chiru chixjunil li xyuʼam naq kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ. Maajun li aaleek chi moko li yalbʼaʼix, chi moko xnawbʼal naq xuwajel ru tixkʼul naq tkamsiiq, kixbʼaanu naq tixkanabʼ xkʼutbʼesinkil naq kaʼajwiʼ li Xyuwaʼ naxnaw awabʼejink (Filip. 2:8). Li Jesus «kitzʼaamank ut kiʼelajink chi kaw xyaabʼ xkux ut rikʼin xyaʼal ru» naq kixnumsi li yalbʼaʼix (Heb. 5:7). Naq kitijok chi anchal xchʼool kixkʼutbʼesi naq inkʼaʼ naxtzʼeqtaana li Jehobʼa ut kixkawresi xchʼool chi abʼink chiru. Li tij aʼin chanchan xsununkil xbʼook li kʼajpom chiru li Jehobʼa. Chixjunil li kixbʼaanu li Jesus saʼ li xyuʼam kixsahobʼresi xchʼool li Xyuwaʼ ut kixterqʼusi xloqʼal li xnimajwal wankilal.

8. Chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin li Jesus?

⁸ Naru naqakʼam qe rikʼin li Jesus naq tqabʼaanu chixjunil li wank saʼ quqʼ re xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ li Yos ut re naq inkʼaʼ tqatzʼeqtaana. Naq naqakʼul li yalbʼaʼix, naqatzʼaama re  li Jehobʼa naq tooxtenqʼa xbʼaan naq naqaj xsahobʼresinkil xchʼool. Rikʼin xbʼaanunkil chixjunil aʼin, naqakʼutbʼesi naq nokooʼokenk chirix li xʼawabʼejihom. Naqanaw naq inkʼaʼ tixkʼulubʼa li qatij wi naqabʼaanu junaq li naʼlebʼ li jwal xikʼ naril. Abʼanan, wi junelik naqabʼaanu li nawulak chiru, chʼolchʼooq chiqu naq li tij li naqaye chi anchal qachʼool chanchanaq xbʼook li sununkil kʼajpom chiru. Ut chʼolchʼooq ajwiʼ chiqu naq kʼajoʼ nasahoʼk xchʼool li qachoxahil Yuwaʼ chi rilbʼal naq nokooʼabʼink chiru ut inkʼaʼ naqatzʼeqtaana (Prov. 27:11).

9. Kʼaʼut nayeechiʼimank chaq li mayej chirix li kʼamok ibʼ saʼ usilal?

⁹ Li xkabʼ chaabʼil naʼlebʼ: nokookʼanjelak chiru li Jehobʼa saʼ xkʼabʼaʼ naq nokoobʼanyoxink chiru. Qatzʼilaq rix jun chik li naʼlebʼ li wank xwankil li nekeʼxbʼaanu chaq laj Israel naq nekeʼxloqʼoni ru li Yos: li mayej re kʼamok ibʼ saʼ usilal. * Saʼ li hu Levitico, naqatzol naq ebʼ laj Israel naru nekeʼxyeechiʼi li mayej re kʼamok ibʼ saʼ usilal re xkʼutbʼesinkil naq nekeʼxnaw «bʼanyoxink» (Lev. 7:11-13, 16-18). Moko keʼxyeechiʼi ta li mayej aweʼ yal xbʼaan naq tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ, saʼ xkʼabʼaʼ bʼan naq nekeʼraj xbʼaanunkil. Joʼkan naq aʼin jun li mayej li naʼalaak chaq saʼ xchʼoolebʼ, saʼ xkʼabʼaʼ naq nekeʼxra li Jehobʼa, li Xyos. Li naxyeechiʼi li mayej, li xjunkabʼal ut ebʼ laj tij nekeʼxtzeka chaq xtibʼel li mayejanbʼil xul. Abʼan, wiibʼ oxibʼ li xchaʼal li xul nakʼemank kaʼajwiʼ re li Jehobʼa. Bʼar wank rehebʼ?

10. Kʼaru naqatzol chirix li mayej re kʼamok ibʼ saʼ usilal li natawmank saʼ Levitico 3:6, 12, 14-16 chirix li kiʼekʼasink re li Jesus chi xbʼaanunkil li rajom li Xyuwaʼ?

 ¹⁰ Li rox chaabʼil naʼlebʼ: naqakʼe re li Jehobʼa li qʼaxal chaabʼil saʼ xkʼabʼaʼ naq naqara. Choʼq re li Jehobʼa li xxeebʼul li xul aʼan chaq li qʼaxal chaabʼil. Kixye ajwiʼ naq wiibʼ oxibʼ li xchaʼal li xul li kʼajoʼ nakʼanjelak, joʼ li xkenqʼ, jwal wank chaq xwankil chiru (taayaabʼasi Levitico 3:6, 12, 14-16). Joʼkan naq li Jehobʼa kʼajoʼ naq nasahoʼk chaq xchʼool naq jun aj Israel naxyeechiʼi chi anchal xchʼool li xchaʼal li xul li qʼaxal nakʼanjelak ut li xxeebʼul. Laj Israel li naxyeechiʼi li mayej aʼin naxkʼutbʼesi naq naraj xkʼebʼal re li Jehobʼa li qʼaxal chaabʼil. Joʼkan ajwiʼ, li Jesus kixyeechiʼi re li Xyuwaʼ li qʼaxal chaabʼil naq kikʼanjelak chiru chi anchal xchʼool saʼ xkʼabʼaʼ li rahom li narekʼa chirix (Juan 14:31). Numtajenaq chaq xsahil xchʼool li Jesus chi xbʼaanunkil li rajom li Xyuwaʼ ut naxra chaq chi anchal xchʼool li xchaqʼrabʼ (Sal. 40:9). Makachʼin tana kisahoʼk saʼ xchʼool li Jehobʼa naq kiril chanru naq li Ralal kixyeechiʼi ribʼ re kʼanjelak chiru!

11. a) Kʼaʼut naq li qakʼanjel chiru li Yos chanchan li mayej re kʼamok ibʼ saʼ usilal? b) Chanru truuq xkʼojobʼankil qachʼool aʼin?

¹¹ Li mayej re kʼamok ibʼ saʼ usilal naʼalaak chaq saʼ xchʼoolebʼ li kristiʼaan ut naxkʼutbʼesi naq nekeʼxra li Yos. Li qakʼanjel chiru li Jehobʼa chanchan li mayej aʼan, xbʼaan naq naqakʼutbʼesi chiru naq saʼ li qachʼool naʼalaak chaq li naqekʼa chirix. Naqakʼe re li qʼaxal chaabʼil, ut naqabʼaanu saʼ xkʼabʼaʼ naq naqara chi anchal qachʼool. Kʼajoʼ tana nasahoʼk saʼ xchʼool li Jehobʼa naq naril naq chi miyon li qas qiitzʼin nekeʼkʼanjelak chiru, xbʼaan naq numtajenaq li xrahomebʼ chirix ut chirix li xchaqʼrabʼ. Naxkʼojobʼ qachʼool xjultikankil naq moko kaʼaj tawiʼ naril ut naroxloqʼi li naqabʼaanu, naxkʼe bʼan saʼ ru li naʼekʼasink qe chi xbʼaanunkil. Jun eetalil, wi saʼ xkʼabʼaʼ li qacheekelal inkʼaʼ chik nokooruuk xbʼaanunkil chixjunil li tqaj raj, chʼolchʼooq chiqu naq li Jehobʼa moko naxkʼe ta xchʼool chirix li inkʼaʼ nokooruuk xbʼaanunkil. Maare tqakʼoxla naq maakʼaʼ ajwiʼ naqakʼe re, abʼan li Yos naril li xnimal ru qarahom chirix li naʼekʼasink qe chi xbʼaanunkil chixjunil li wank saʼ quqʼ. Nasahoʼk xchʼool chi xkʼulubʼankil li qʼaxal chaabʼil li nokooruuk xkʼebʼal re.

12. Chanru kirekʼa ribʼ li Jehobʼa naq nayeechiʼimank li mayej re kʼamok ibʼ saʼ usilal, ut kʼaru chʼolchʼooq chiqu?

¹² Kʼaru naxkʼut chiqu li mayej re kʼamok ibʼ saʼ usilal? Kʼajoʼ naq kisahoʼk saʼ xchʼool li Jehobʼa naq nataqeʼk li xsibʼel li xaml li naxkʼat li xchaʼal li xul li qʼaxal chaabʼil. Joʼkan naq, chʼolchʼooq chiqu naq sa saʼ xchʼool li Jehobʼa rikʼin li kʼanjel li naʼalaak saʼ qachʼool xbʼaanunkil choʼq re chi anchal qachʼool (Col. 3:23). Qakʼoxlaq chanru naqakʼe xsahil xchʼool rikʼin li naqabʼaanu. Choʼq re li Yos, chixjunil li nokoorekʼasi chi xbʼaanunkil li rahok saʼ li xkʼanjel, maakʼaʼ naxye ma naabʼal malaj jun miin ajwiʼ, qʼaxal oxloqʼ chiru ut maajunwa tsachq saʼ xchʼool (Mat. 6:20; Heb. 6:10).

13. Joʼ naxye saʼ Levitico 9:23, 24, chanru kixkʼutbʼesi li Jehobʼa naq naxkʼulubʼa naq laj Aaron ut ebʼ li ralal teʼwanq choʼq aj tij?

¹³ Li xka chaabʼil naʼlebʼ: li Jehobʼa narosobʼtesi li xmolam li wank saʼ Ruuchichʼochʼ. Qatzʼilaq rix li kikʼulmank saʼ li chihabʼ 1512 naq toj maajiʼ nachalk li Jesus saʼ Ruuchichʼochʼ, naq kiyiibʼamank li xmuhebʼaal li Yos saʼ xtaqʼahil li tzuul Sinai (Ex. 40:17). Laj Moises kijolomink re li chʼutam bʼarwiʼ keʼxaqabʼaak choʼq aj tij laj Aaron ut ebʼ li ralal. Li tenamit Israel kixchʼutubʼ ribʼ re rilbʼal chanru naq ebʼ laj tij teʼxyeechiʼi xbʼeen sut li mayejanbʼil  xul (Lev. 9:1-5). Chanru kixkʼutbʼesi li Jehobʼa naq naxkʼulubʼa ebʼ laj tij li tojaʼ keʼxaqabʼaak? Naq laj Aaron ut laj Moises keʼrosobʼtesi ebʼ laj Israel, li Jehobʼa kixtaqla chaq xaml re xkʼatbʼal chi junajwa li mayej saʼ xbʼeen li altar (taayaabʼasi Levitico 9:23, 24).

14. Kʼaʼut naq wank xwankil choʼq qe naq li Yos kixkʼulubʼa laj Aaron ut ebʼ li ralal choʼq aj tij?

¹⁴ Rikʼin li sachbʼachʼoolej aʼin, li Jehobʼa kixkʼutbʼesi naq naxkʼulubʼa laj Aaron ut ebʼ li ralal choʼq aj tij. Naq ebʼ laj Israel keʼril chi kutankil naq li Jehobʼa naxkʼulubʼa ebʼ laj tij, keʼxtaw ru naq tento ajwiʼ teʼokenq chirixebʼ chi anchalebʼ xchʼool. Aʼin wank ajwiʼ xwankil choʼq qe xbʼaan naq li xkʼanjelebʼ laj tij saʼ li tenamit Israel xwank choʼq xmuhel li xkʼanjelebʼ jun chʼuut chik aj tij li qʼaxal wank xwankil. Li Kriist aʼan li xnimal ru Xyuwaʼil aj Tij, ut wankebʼ 144.000 li teʼkʼanjelaq joʼ aj tij ut awabʼej rochbʼen saʼ choxa (Heb. 4:14; 8:3-5; 10:1).

15, 16. Kʼaru ebʼ li naʼlebʼ naxkʼutbʼesi naq li Jehobʼa yook xtenqʼankil «li moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ»?

¹⁵ Saʼ li chihabʼ 1919, li Jesus kixxaqabʼ jun chʼina chʼuut chi aj paabʼanel li yulbʼilebʼ ru rikʼin santil musiqʼej re naq teʼwanq joʼ «li moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ». Li moosej aʼin naxjolomi li puktesink ut naxkʼe rehebʼ li xtzolom li Kriist li «xwahebʼ saʼ xqʼehil» (Mat. 24:45). Ma kutan saqenk chiqu naq li Yos naxkʼulubʼa li moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ?

¹⁶ Laj Tza ut li xruuchichʼochʼ nekeʼxyal xrambʼal li xkʼanjel li moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ. Relik chi yaal, li moosej aʼin inkʼaʼ raj kiruuk xbʼaanunkil li xkʼanjel wi inkʼaʼ raj kitenqʼaak xbʼaan li Jehobʼa. Ak xwank wiibʼ li Nimla Yalok U ut saʼ chixjunil li Ruuchichochʼ kimaakʼaʼoʼk li tumin, joʼkan ajwiʼ, xikʼ nekeʼileʼk chi maakʼaʼebʼ xmaak ut kaw nekeʼrahobʼtesiik li xtenamit li Yos. Usta nakʼulmank chixjunil aʼin, li moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ  inkʼaʼ naxkanabʼ xchʼolaninkil li xpaabʼal li xtzolom li Kriist arin saʼ Ruuchichʼochʼ. Kʼoxlanqo chirix li xkʼihalil chi tasal hu li natawmank chi sibʼil saʼ numenaq 900 chi aatinobʼaal. Aʼin naxkʼutbʼesi chi tzʼaqal re ru naq li Jehobʼa yook chi okenk chirix. Li puktesink naxkʼutbʼesi ajwiʼ li rosobʼtesihom li Jehobʼa. Li chaabʼil esil yook chi puktesimank «saʼ chixjunil li ruuchichʼochʼ» (Mat. 24:14). Chʼolchʼo tzʼaqal naq li Jehobʼa yook xbʼeresinkil ut rosobʼtesinkil chi yoʼon li xmolam.

17. Chanru naqakʼutbʼesi naq nokooʼokenk chirix li molam li yook chi roksinkil li Jehobʼa?

¹⁷ Qakʼoxlaq: «Ma ninbʼanyoxi wank saʼ xyanq li xmolam li Yos li wank saʼ Ruuchichʼochʼ?». Li eetalil li naxkʼe qe li Jehobʼa re xkʼutbʼesinkil naq naʼokenk chirix li xmolam, kutan saqenk joʼ li xaml li kikubʼeek chaq saʼ choxa saʼ xkutankil laj Moises ut laj Aaron. Chʼolchʼo tzʼaqal naq numtajenaq xyaalalil chiqu re naq toobʼanyoxinq (1 Tes. 5:18, 19). Chanru naqakʼutbʼesi naq nokooʼokenk chirix li molam li yook chi roksinkil li Jehobʼa? Naq naqayuʼami li naʼlebʼ li naxkʼe li Santil Hu li naqakʼul saʼebʼ li qatasal hu, saʼebʼ li chʼutam, saʼebʼ li nimla chʼutam ut naq naqabʼaanu joʼchʼinal joʼnimal nokooruuk saʼ li puktesink ut chi xkʼebʼalebʼ li kristiʼaan choʼq xtzolom li Kriist (1 Cor. 15:58).

18. Kʼaru seebʼaqo chi xbʼaanunkil?

¹⁸ Tento naq seebʼaqo chi xyuʼaminkil li chaabʼil naʼlebʼ li natawmank saʼ li hu Levitico. Qakʼehaq qaqʼe chi xtawbʼal li rusilal li Jehobʼa re naq tixkʼulubʼa li qamayej. Chookʼanjelaq chiru li Yos saʼ xkʼabʼaʼ naq nokoobʼanyoxink chiru. Miqakanabʼ xkʼebʼal re li qʼaxal chaabʼil saʼ xkʼabʼaʼ naq naqara chi anchal qachʼool. Ut chooʼokenq chi anchal li qaanm chirix li molam li yook chi roksinkil saʼebʼ li qakutan. Rikʼin xbʼaanunkil chixjunil aʼin, tqakʼutbʼesi re li Jehobʼa naq qʼaxal oxloqʼ chiqu naq naqamaatani kʼanjelak chiru joʼ Xtestiiw.