1, 2. Bʼar wank li nimla kʼanjel kixkʼul laj Josue naq kikamk laj Moises?

TOJ yook chi ekʼank saʼ xxik laj Josue li kiyeheʼk re xbʼaan li Jehobʼa: «Kamenaq chik laj Moisés, aj kʼanjel chiwu. Ayu ut numen junpakʼal li nimaʼ Jordán aawochbʼeen chixjunilebʼ li tenamit aʼin. Texxik saʼ li naʼajej li tinqʼaxtesi eere» (Jos. 1:1, 2). Saʼ junpaat xjalaak chixjunil! Kachʼin chik ma 40 chihabʼ xwank choʼq aj tenqʼahom re laj Moises, abʼan anaqwan wank choʼq aj kʼamolbʼe chiruhebʼ laj Israel.

² Saʼ xkʼabʼaʼ naq laj Moises naabʼal chihabʼ kiwank choʼq aj kʼamolbʼe chiru li tenamit, laj Josue kiʼok tana xkʼoxlankil kʼaru tixye li tenamit naq aʼan chik tkʼamoq bʼe chiruhebʼ (Deut. 34:8, 10-12). Jun li hu kixchʼolobʼ aʼin chirix li naxye saʼ Josue 1:1, 2: «Naq najalaak junaq li awabʼej aʼan li hoonal bʼarwiʼ nanimank xchʼaʼajkilal junaq li tenamit, joʼkan kikʼulmank junxil ut joʼkan ajwiʼ nakʼulmank saʼebʼ li qakutan».

3, 4. Kʼaʼut nayeemank naq laj Josue kixkʼutbʼesi naq wank xnaʼlebʼ naq kixkʼojobʼ xchʼool rikʼin li Yos, ut kʼaru li patzʼom naru naqakʼoxla?

³ Usta wank xyaalal naq laj Josue yook xkʼaʼuxl, kixkʼojobʼ xchʼool saʼ junpaat rikʼin li Jehobʼa ut kiʼok chi kʼanjelak (Jos. 1:9-11). Laj  Josue kixkʼutbʼesi naq wank xnaʼlebʼ! Li Santil Hu naxye naq li Jehobʼa kiroksi jun li anjel re xkʼutbʼal xbʼe laj Josue ut ebʼ laj Israel. Chʼolchʼo tzʼaqal naq li anjel aʼin aʼan li xbʼeen Ralal li Yos, «li Aatin» (Juan 1:1; Ex. 23:20-23).

⁴ Li tenamit Israel inkʼaʼ kichʼaʼajkoʼk chiru xpaabʼankil laj Josue, laj kʼamolbʼe, xbʼaan naq li Jehobʼa kixtenqʼahebʼ. Ut saʼebʼ li qakutan, chixjunil ajwiʼ yook chi jalaak. Joʼkan naq, maare tqakʼoxla: «Saʼ xkʼabʼaʼ naq li Xmolam li Yos yook chi xik saʼ junpaat, ma wank xyaalal naq kʼojkʼooq qachʼool rikʼin li Jesus, laj Kʼamolbʼe?» (taayaabʼasi Mateo 23:10). Joʼkan bʼiʼ, qilaq chanru kixbʼeresi li Jehobʼa li xtenamit naq xjalaak li xwanjik.

5. Rikʼin ani kixtaw ribʼ laj Josue chixkʼatq li tenamit Jerico? (Taawil li jalam u saʼ xtiklajik).

⁵ Ak xeʼnumeʼk laj Israel junpakʼal li nimaʼ Jordan naq laj Josue kixkʼul jun li naʼlebʼ li inkʼaʼ naroybʼeni. Chixkʼatq li tenamit Jerico, xril jun li winq ut rikʼin wank jun li xqʼesnal chʼiichʼ. Saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ naxnaw ani, kixpatzʼ re: «Ma qakomonat [...] malaj xkomon[at] li xikʼ nekeʼilok qe?». Xsachk xchʼool naq li winq kixye naq aʼan laj «jolominel rehebʼ li xkʼiila ánjel li Qaawaʼ» li ak yoʼon wank re xkolbʼal li xtenamit li Yos (taayaabʼasi Josue 5:13-15). Usta wank jalan chik ebʼ li xraqal li Santil Hu li naxye naq li Jehobʼa kiʼaatinank re laj Josue, chʼolchʼo tzʼaqal naq kixbʼaanu saʼ xkʼabʼaʼ jun li anjel, joʼ kixbʼaanu chaq naabʼal sut (Ex. 3:2-4; Jos. 4:1, 15; 5:2, 9; Hech. 7:38; Gal. 3:19).

6-8. a) Kʼaʼut chanchan tawiʼ maakʼaʼ xyaalal li xtaql li Jehobʼa? b) Kʼaʼut xwank xyaalal ut rusilal li taql aʼin? (Taawil li xyaalal).

⁶ Li anjel ak kixye re laj Josue chi chʼolchʼo ru chanru t-echanimanq li tenamit Jerico. Maare saʼ xtiklajik, laj Josue kixkʼoxla naq li naʼlebʼ aʼin inkʼaʼ tkʼanjelaq re rechaninkil li tenamit. Jun eetalil, li Yos kixye naq ebʼ li winq aj Israel tento teʼseteʼq xtzʼuumal li xtzʼejwal. Ut saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, ebʼ li winq aj Israel inkʼaʼ teʼruuq chi yalok chiru naabʼal kutan. Ma aʼan tawiʼ xhoonal re xbʼaanunkil aʼin? (Gen. 34:24, 25; Jos. 5:2, 8).

⁷ Saʼ xkʼabʼaʼ naq ra wankebʼ li winq aj Israel xeʼok tana xkʼoxlankil chanru teʼxkol ebʼ li xjunkabʼal naq ebʼ li xikʼ nekeʼilok teʼchalq chi yalok saʼ xbʼeenebʼ. Abʼan, ebʼ laj Jerico, li xikʼ nekeʼilok, inkʼaʼ xeʼyalok saʼ xbʼeenebʼ. Xeʼxbʼaanu bʼaan jun li naʼlebʼ li inkʼaʼ naʼoybʼenimank. Li Santil Hu naxye: «Maaʼani naʼelk chi moko naʼok Jerikó, xbʼaan naq tzʼaptzʼookebʼ [...] xbʼaan xxiwebʼ chiruhebʼ laj Israel» (Jos. 6:1). Relik chi yaal naq li naʼlebʼ aʼin, kixkawresi xchʼoolebʼ laj Israel rikʼin li Jehobʼa.

⁸ Abʼan, li Jehobʼa kixye rehebʼ naq inkʼaʼ teʼyaloq saʼ xbʼeenebʼ laj Jerico. Kixye bʼaan rehebʼ naq chiru waqibʼ kutan chi tzol teʼxkʼe ribʼ re xsutinkil li tenamit ut teʼxbʼaanu aʼin jun sut ajwiʼ chiru li kutan ut saʼ li xwuq kutan, wuqubʼ sut teʼxbʼaanu. Maare wankebʼ laj puubʼ re Israel keʼxkʼoxla naq aʼin yal subʼuk hoonal ut metzʼew. Abʼan, li Jehobʼa, laj Kʼamolbʼe xbʼehebʼ laj Israel li inkʼaʼ naʼilmank ru, naxnaw chiʼus li yook xbʼaanunkil. Naq ebʼ laj Israel keʼxbʼaanu li kixye li Jehobʼa aʼan kitenqʼank rehebʼ chi rechaninkil li tenamit ut chi xkawresinkilebʼ li xpaabʼal. Ut kixtenqʼahebʼ ajwiʼ, re naq inkʼaʼ teʼyaloq rikʼinebʼ laj puubʼ re Jerico, li qʼaxal kawebʼ ribʼ (Jos. 6:2-5; Heb. 11:30). *

9. Kʼaʼut tento tqakʼulubʼa li taql li naxkʼe li xmolam li Yos? Kʼe jun eetalil.

⁹ Kʼaru naqatzol saʼ li eetalil aʼin? Maare wanq sut inkʼaʼ tqataw chi tzʼaqal re ru kʼaʼut li qamolam naxbʼaanu junaq li naʼlebʼ. Jun eetalil, maare junxil inkʼaʼ xqakʼulubʼa roksinkil ebʼ  li selular malaj ebʼ li tableta re xtzolbʼal qibʼ qajunes, saʼ li puktesink ut saʼebʼ li chʼutam. Abʼan, anaqwan naq naxkʼe ribʼ chiqu, naqil chik rusilal. Joʼkan bʼiʼ, usta wanq sut t-oq qakʼaʼuxl, tento tqapaabʼ li naxye li xmolam li Yos. Naq tqil li rusilal li naxkʼam chaq aʼin, li qapaabʼal ut li qajunajil tkawuuq.

10. Ani kiʼokenk chi xtuqubʼankil li chʼaʼajkilal li keʼxkʼam chiruhebʼ Li Nekeʼjolomink re Xtenamit li Yos saʼ Jerusalen?

¹⁰ Oxlaju chihabʼ tana rokik choʼq aj paabʼanel laj Cornelio ut maawaʼ aj Judiiy chi moko setbʼil ta xtzʼuumal xtzʼejwal, naq jun chʼuut aj Judiiy aj paabʼanel yookebʼ xkʼebʼal xwankil li naʼlebʼ chirix li xsetbʼal xtzʼuumal li tzʼejwal (Hech. 15:1, 2). Naq xeʼxchoqi ribʼ saʼ Antioquia chirix li naʼlebʼ aʼin, kiyeheʼk re laj Pablo naq txik Jerusalen chi xkʼebʼal li chʼaʼajkilal aʼin chiruhebʼ Li Nekeʼjolomink re Xtenamit li Yos. Abʼan, ani yook chi okenk chirix aʼin? Laj Pablo kixye naq xkoho «xbʼaan naq li Qaawaʼ kixkʼut ribʼ» chiru. Chʼolchʼo tzʼaqal naq li Kriist kixbʼaanu naq ebʼ Li Nekeʼjolomink re Xtenamit li Yos teʼtuqubʼanq re li chʼaʼajkilal (Gal. 2:1-3).

11. a) Kʼaru toj yookebʼ chaq xpaabʼankil naabʼalebʼ aj Judiiy aj paabʼanel chirix li xsetbʼal xtzʼuumal li tzʼejwal? b) Chanru kixkʼutbʼesi laj Pablo naq naʼabʼink chiruhebʼ li cheekel winq re Jerusalen? (Taawil ajwiʼ li xyaalal).

¹¹ Rikʼin li naʼlebʼ li kixkʼe li Kriist, Li Nekeʼjolomink re Xtenamit li Yos keʼxkanabʼ chi chʼolchʼo naq ebʼ laj paabʼanel li maawaʼebʼ aj Judiiy moko tenebʼanbʼil ta saʼ xbʼeenebʼ xsetbʼal xtzʼuumal li xtzʼejwal (Hech. 15:19, 20). Abʼan, saʼ xnumikebʼ li chihabʼ, ebʼ laj paabʼanel aj Judiiy toj yookebʼ xsetbʼal xtzʼuumalebʼ li xtzʼejwal ebʼ li ralal. Naq ebʼ li cheekel winq re Jerusalen xeʼrabʼi naq ebʼ li qas qiitzʼin yookebʼ xyeebʼal naq laj Pablo inkʼaʼ yook xpaabʼankil li Xchaqʼrabʼ laj Moises, xeʼxye re, naq tento tixbʼaanu jun li naʼlebʼ (Hech. 21:20-26). * Tixkʼam kaahibʼ li winq re naq teʼxchʼajobʼresi ribʼ joʼ naxye li chaqʼrabʼ re naq ebʼ li qas qiitzʼin teʼril naq naxpaabʼ «li Chaqʼrabʼ». Laj Pablo kiruuk raj xqʼetbʼal ribʼ chiruhebʼ ut kixye raj naq  li xxeʼil li chʼaʼajkilal aʼan naq ebʼ laj Judiiy, inkʼaʼ nekeʼxtaw ru chiʼus li naʼlebʼ chirix li xsetbʼal xtzʼuumal li tzʼejwal. Abʼan, inkʼaʼ kixbʼaanu, kixbʼaanu bʼaan li kiyeheʼk re xbʼaanebʼ li cheekel winq ut kixkubʼsi xwankil re naq twanq li junajil saʼ xyanqebʼ laj paabʼanel. Abʼanan, maare tqakʼoxla: «Wi li xkamik li Jesus kirisi xwankil li Chaqʼrabʼ aʼin, kʼaʼut kibʼayk chi xchʼolobʼankil?» (Col. 2:13, 14).

12. Kʼaru tawiʼ xyaalal naq li Kriist kibʼayk chi xchʼolobʼankil li naʼlebʼ chirix li xsetbʼal xtzʼuumal li tzʼejwal?

¹² Wankebʼ nekeʼraj naabʼal li kutan malaj chihabʼ re naq teʼruuq xkʼulubʼankil junaq li akʼ naʼlebʼ chirixebʼ li xpaabʼal. Ebʼ laj Judiiy, aj paabʼanel, moko saʼ junpaat ta keʼxkʼulubʼa li naʼlebʼ chirix li xsetbʼal xtzʼuumal li tzʼejwal (Juan 16:12). Wankebʼ keʼrahoʼk saʼ xchʼool chi xkʼoxlankil naq maakʼaʼaq chik jun li eetalil li tkʼutbʼesinq re, naq sikʼbʼilebʼ ru xbʼaan li Yos (Gen. 17:9-12). Wankebʼ xeʼxuwak chi xkʼoxlankil naq teʼrahobʼtesiiq saʼebʼ li xtenamit xbʼaan naq jalan nekeʼnaʼlebʼak (Gal. 6:12). Abʼan saʼ xnumikebʼ li kutan, li Kriist kixkʼe xkomon li naʼlebʼ rikʼin ebʼ li hu li kixtzʼiibʼa laj Pablo (Rom. 2:28, 29; Gal. 3:23-25).

13. Kʼaru tooxtenqʼa chi xkʼulubʼankil li naʼlebʼ li naxkʼe qe li Kriist saʼebʼ li qakutan?

¹³ Naq inkʼaʼ naqataw ru kʼaʼut li qamolam naxjal ru junaq li naʼlebʼ, us raj naq tqakʼoxla chanru kixbʼeresi chaq li Kriist ebʼ laj kʼanjel chiru li Yos. Joʼ saʼ xkutankil laj Josue ut saʼ xkutankilebʼ li Apostol, li Jesus junelik kixkʼut xbʼehebʼ re xkolbʼalebʼ, re xkawresinkilebʼ li xpaabʼal ut re naq teʼwanq saʼ junajil (Heb. 13:8).

14-16. Rikʼin li naʼlebʼ li naxkʼe li Kriist saʼ xkʼabʼaʼ «li moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ» chanru naxkʼutbʼesi naq naxkʼe xchʼool chirix li qapaabʼal?

¹⁴ «Li moosej tiik xchʼool» naxkʼe qanaʼlebʼ saʼ xqʼehil (Mat. 24:45). Aʼin naxkʼutbʼesi li xrahom li Kriist ut naxkʼe xchʼool chirix li qapaabʼal. Laj Marc, li kaahibʼ xkokʼal, naxye: «Re naq tkubʼeeq xpaabʼal li chʼuut, laj Tza naxkʼe saʼ chʼaʼajkilal ebʼ li junkabʼal. Joʼkan naq, nayeemank qe naq rajlal xamaan tqaloqʼoni li Yos joʼ junkabʼal. Chʼolchʼo ru li naʼlebʼ choʼq rehebʼ li nekeʼjolomink re li junkabʼal: Ilomaq leejunkabʼal».

¹⁵ Naq naqil chanru nakʼehok naʼlebʼ li Kriist, nachʼolaak chiqu naq naraj qatenqʼankil re naq kawaq li qapaabʼal. Laj Patrick, jun li cheekel winq, naxye: «Saʼ xtiklajik, wankebʼ nekeʼchʼinaak chaq xchʼool yal rikʼin xkʼoxlankil naq tqachʼutubʼ qibʼ saʼ kokʼ chʼuut re puktesink saʼ xraqik xamaan. Abʼan xbʼaanunkil aʼin, naxkʼut jun rehebʼ li xnimal ru naʼlebʼ li Jesus: aʼan naxkʼe xchʼool chirixebʼ li nekeʼxkubʼsi xwankil. Ebʼ li qechpaabʼanel li inkʼaʼ nekeʼelk ru chi aatinak malaj raasa nekeʼelk chi puktesink anaqwan nekeʼrekʼa naq oxloqʼinbʼilebʼ ut wank rusilal li xkʼanjelebʼ. Ut saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, anaqwan kaw yookebʼ chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa».

¹⁶ Li Kriist moko kaʼaj tawiʼ naril li naʼajmank saʼ li qapaabʼal. Nokooxtenqʼa ajwiʼ re naq tqakʼe qachʼool saʼ li kʼanjel li wank tzʼaqal xwankil saʼebʼ li qakutan (taayaabʼasi Marcos 13:10). Laj Andre, li tojaʼ xʼok choʼq cheekel winq, junelik yook rilbʼal kʼaru li akʼ naʼlebʼ yook xkʼebʼal li xmolam li Yos. Aʼan naxye: «Rilbʼal naq xeʼxjebʼ qakʼihal saʼ Betel, naxjultika chiqu naq wanko saʼ rosoʼjik ut tento tqakʼe qachʼool chi puktesink».

17, 18. Kʼaʼut us xkʼoxlankil kʼaru rusilal naxkʼam chaq xkʼulubʼankil li akʼ naʼlebʼ?

¹⁷ Li naʼlebʼ li naxkʼe qe li Kriist, li Awabʼej, nokooxtenqʼa anaqwan ut saʼ li kutan chalk re. Joʼkan bʼiʼ, chi sahoʼq saʼ qachʼool xkʼoxlankil li rusilal li naxkʼam chaq xkʼulubʼankil junaq li akʼ naʼlebʼ. Wi naqatzʼil saʼ li loqʼonink joʼ junkabʼal, ebʼ li akʼ naʼlebʼ li xeʼjalaak saʼebʼ li  qachʼutam ut saʼ li puktesink, ut li rusilal li naxkʼam chaq, relik chi yaal naq tixwaklesi qachʼool.

¹⁸ Wi naqataw ru li naraj li xmolam li Jehobʼa naq naxkʼe qanaʼlebʼ ut li rusilal li naxkʼam chaq, toopaabʼanq chi anchal qachʼool. Nasahoʼk qachʼool naq xkubʼeek xsachomq li qamolam naq moko kʼi ta chik li hu narisi chi huhil. Li qamolam naroksi li kʼanjelobʼaal chʼiichʼ re naq yalaq bʼar twulaq li chaabʼil esil. Joʼkan bʼiʼ, wi naruhank, qakʼehaq saʼ li selular malaj saʼ li tableta ebʼ li tasal hu ut ebʼ li bʼideo. Wi joʼkan tqabʼaanu, tqakʼutbʼesi li naraj li Kriist chirix roksinkil chiʼus li xtumin li qamolam.

19. Kʼaʼut tento tqapaabʼ chi anchal qachʼool li naxye li Kriist?

¹⁹ Xpaabʼankil chi anchal qachʼool li naxye li Kriist, aʼin natenqʼank re naq tkawuuq xpaabʼal ut teʼwanq saʼ junajil ebʼ li qechpaabʼanel. Laj Andre kixye ajwiʼ chirix li xeʼisiikʼ saʼ Betel: «Rilbʼal chanru xeʼxkʼulubʼa li xkʼanjelebʼ li xeʼelk saʼ Betel, naxkʼojobʼ inchʼool ut nawoxloqʼihebʼ. Sahebʼ saʼ xchʼool rikʼin li xkʼanjelebʼ, maakʼaʼ naxye bʼar kʼebʼilebʼ ut chi joʼkan nekeʼbʼeek rochbʼen li xmolam li Jehobʼa».

20, 21. a) Kʼaʼut tooruuq xkʼojobʼankil qachʼool rikʼin li Kriist, laj Kʼamol qabʼe? b) Chirix kʼaru tooʼaatinaq saʼ li jun chik tzolom?

²⁰ Chi seebʼ, li Jesukriist, laj Kʼamol qabʼe, «taaqʼaxoq [...] u» ut tixbʼaanu li xninqal ru naʼlebʼ (Apoc. 6:2; Sal. 45:4). Abʼan, anaqwan yook xkawresinkilebʼ laj kʼanjel chiru li Yos re naq teʼruuq chi wank saʼ li akʼ Ruuchichʼochʼ ut choʼq re li kʼanjel li t-uxmanq moqon, naq chiqajunqal tqatzolebʼ li teʼwakliiq chi yoʼyo ut tootzʼaqonq re naq t-usaaq chixjunil li Ruuchichʼochʼ.

²¹ Maakʼaʼ naxye kʼaru tkʼulmanq, wi inkʼaʼ naqakanabʼ xkʼojobʼankil qachʼool rikʼin li Kriist, chapchoqo chi ruqʼ naq tooʼoq saʼ li akʼ Ruuchichʼochʼ (taayaabʼasi Salmo 46:2-4). Relik chi yaal, naq wank sut nachʼaʼajkoʼk chiqu xkʼulubʼankil junaq li naʼlebʼ, abʼan qʼaxal kaw wiʼ chik, naq maakʼaʼ saʼ qachʼool naq najalaak li qayuʼam. Naq nakʼulmank aʼin, chanru tqataw xtuqubʼankil ut xkʼojobʼankil qachʼool rikʼin li Jehobʼa? Chirix aʼin tooʼaatinaq saʼ li jun chik tzolom.