SAʼ CHIXJUNIL li Ruuchichʼochʼ, oxloqʼ chiruhebʼ li cheekel winq li kʼanjel li nekeʼxbʼaanu ebʼ li cheek saʼ li xmolam li Yos. Ut chiqajunilo nasahoʼk qachʼool naq nekeʼtenqʼank. Abʼan, tojeʼ xyeemank rehebʼ li cheekebʼ chik naq teʼxqʼaxtesi wiibʼ oxibʼ li nimla kʼanjel rehebʼ li cheekel winq li toj saajebʼ.

Chalen naq xeʼxkʼe saʼ ajl li naʼlebʼ aʼin, ebʼ laj ilol chʼuut ut ebʼ li nekeʼkʼutuk saʼebʼ li xtzolebʼaal li Yos nekeʼxkanabʼ li xkʼanjelebʼ naq wank 70 chihabʼ rehebʼ. Joʼkan ajwiʼ, ebʼ li wankebʼ 80 chihabʼ rehebʼ nekeʼxqʼaxtesi wiibʼ oxibʼ li kʼanjel rehebʼ li toj saajebʼ joʼ wank choʼq cheekel winq re xkʼubʼankil ut rilbʼal li xkʼanjel li qamolam malaj joʼ cheekel winq li nakʼubʼank re li kʼanjel saʼ xyanqebʼ li cheekel winq. Chanru nekeʼril aʼin ebʼ li cheekebʼ chik? Nekeʼxkʼojobʼ xchʼool rikʼin li Jehobʼa ut rikʼin li xmolam.

Laj Ken, li xwank tana chiru 49 chihabʼ choʼq cheekel winq re xkʼubʼankil ut rilbʼal li kʼanjel saʼ jun li qamolam, naxye: «Naq xwabʼi li naʼlebʼ aʼin, xinkʼulubʼa chi anchal inchʼool. Ut saʼ li eqʼla ajwiʼ aʼin xintijok chiru li Jehobʼa re xpatzʼbʼal re jun chik li saajil cheekel winq li tixbʼaanu  linkʼanjel». Naabʼalebʼ li cheek saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ nekeʼnaʼlebʼak joʼ laj Ken. Chixjunilebʼ li cheek aʼin sahebʼ chaq saʼ xchʼool chi xbʼaanunkil li kʼanjel choʼq rehebʼ li rechpaabʼanel, joʼkan naq, wankebʼ xeʼchʼinaak bʼayaq xchʼool naq xeʼrabʼi li tkʼulmanq.

Laj Esperandio, li xwank choʼq cheekel winq li nakʼubʼank re li kʼanjel saʼ xyanqebʼ li cheekel winq, naxye naq xrahoʼk bʼayaq xchʼool naq xrabʼi aʼin. Abʼan naxye ajwiʼ, naq naʼayaynaq aj chik, ut naq naraj xhoonal re xbʼanbʼal ribʼ. Joʼ kʼaynaq xbʼaanunkil, inkʼaʼ naxkanabʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa ut kʼanjelak choʼq rehebʼ li rechpaabʼanel.

Abʼan, kʼaru xkʼulmank rikʼinebʼ li xeʼkʼanjelak chiru naabʼal chihabʼ choʼq aj ilol chʼuut? Laj Allan, li xwank chiru 38 chihabʼ, naxye: «Ke xinxkanabʼ rabʼinkil aʼin». Abʼan naxye ajwiʼ naq wank rusilal xkawresinkilebʼ li saaj, ut toj yook chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa.

Laj Russell xwank chiru 40 chihabʼ choʼq aj ilol chʼuut ut choʼq aj kʼutunel saʼ li xtzolebʼaal li Yos. Naxye naq, saʼ xtiklajik, aʼan ut li rixaqil xeʼchʼinaak xchʼool. Naxchʼolobʼ: «Qʼaxal oxloqʼ chiqu li qakʼanjel ut chanchan tawiʼ toj wank qametzʼew re kʼanjelak». Saʼebʼ li qakutan, li xkabʼichalebʼ yookebʼ roksinkil li xnawomebʼ ut li xnaʼlebʼebʼ saʼ li chʼuut bʼarwiʼ wankebʼ, ut ebʼ li rechpaabʼanel sahebʼ saʼ xchʼool rikʼinebʼ.

Maare maajunwa xqekʼa qibʼ joʼebʼ li qechpaabʼanel aʼin. Usta joʼkan, xtzʼilbʼal rix li eetalil li wank saʼ 2 Samuel tooxtenqʼa chi xtawbʼal ruhebʼ.

Qajultikaq li xkʼulmank saʼ jun kutan naq laj Absalon kixqʼet ribʼ chiru li awabʼej David, li xyuwaʼ. Naq laj David xʼelelik, xʼelk Jerusalen ut xkoho Mahanaim, bʼarwiʼ naʼelk li saqʼe re li nimaʼ Jordan. Saʼ li naʼaj aʼan, laj David ut ebʼ laj kʼanjel chiru xeʼxkʼe reetal naq aajel ru li kʼaru rehebʼ re naq inkʼaʼ teʼkamq. Abʼan, kʼaru xkʼulmank?

Oxibʼ li winq re li naʼaj aʼin, qʼaxal chaabʼilebʼ xeʼxkʼam rehebʼ chʼaat, tzekemq ut wiibʼ oxibʼ li kʼaʼaq re ru li naʼajmank. Jun rehebʼ, aʼan laj Barzilai (2 Sam. 17:27-29). Naq xqʼaxeʼk ru laj Absalon, laj David kisutqʼiik Jerusalen, ut laj Barzilai kiʼochbʼenink re toj Jordan. Laj David kixye re laj Barzilai naq txik chirix aran Jerusalen ut kixye ajwiʼ re, naq twanq xtzakahemq, abʼan moko aajel ta chiru laj Barzilai xbʼaan naq bʼihomil winq (2 Sam. 19:31-33). Maare oxloqʼ laj Barzilai chiru laj David xbʼaan li xchaabʼilal ru li xbʼaanuhom ut li naʼlebʼ li naru tixkʼe moqon xbʼaan naq cheek chik. Qʼaxal oxloqʼ raj chiru laj Barzilai kanaak ut kʼanjelak saʼ rochoch li awabʼej.

Abʼanan, laj Barzilai chʼolchʼo chiru li naru ut li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil ut kixye re laj David naq anaqwan naq wank 80 chihabʼ re inkʼaʼ chik naru rilbʼal «kʼaru wank xsahil ut kʼaru inkʼaʼ». Chirix kʼaru yook chi aatinak? Saʼ  chixjunil li xyuʼam laj Barzilai kixtaw naabʼal xnaʼlebʼ. Ut toj kiruuk xkʼebʼal li chaabʼil naʼlebʼ, joʼ li naʼlebʼ li kikʼeheʼk re li awabʼej Rehoboam xbʼaanebʼ «li cheekel winq» (1 Rey. 12:6, 7; Sal. 92:13-15; Prov. 16:31). Joʼkan bʼiʼ, maare laj Barzilai yook chi aatinak chirix li xjunxaqalil xbʼaan naq cheek chik. Joʼkan ajwiʼ, kixye naq saʼ xkʼabʼaʼ li xtiixilal inkʼaʼ narekʼa xsahil li naxwaʼ chi moko naʼabʼink ta chik (Ecl. 12:4, 5). Joʼkan naq, kixyal xyeebʼal re laj David naq tixkʼam Jerusalen, li saajil winq Kimham, maare ralal (2 Sam. 19:35-40).

Li naʼlebʼ li naxye saʼ xtiklajik li tzolom aʼin chanchan li xkʼaʼuxl laj Barzilai li xmoos li Yos. Qajultikaq naq rikʼin li moos aʼin, kiʼajmank xkʼoxlankil li xyuʼam ut li naru xbʼaanunkil. Ut, saʼebʼ li qakutan, aajel ajwiʼ ru xkʼoxlankil kʼaru us choʼq rehebʼ li cheekel winq re chixjunil li Ruuchichʼochʼ.

Ebʼ li cheek aʼin chʼolchʼo chiruhebʼ li nekeʼruuk ut li inkʼaʼ nekeʼruuk xbʼaanunkil ut saʼ junpaat nekeʼxtaw ru kʼaru rusilal naxkʼam chaq naq najalaak xkʼanjelebʼ. Wi teʼxkanabʼ naq ebʼ li saaj teʼxbʼaanu li nimla kʼanjel li nekeʼxbʼaanu chaq, li qamolam truuq rilbʼal li xkʼiijik li xtenamit li Yos. Naabʼal rehebʼ li cheek aʼin, xeʼxkawresi ebʼ li saaj, joʼ kixbʼaanu tana laj Barzilai rikʼin li ralal malaj joʼ kixbʼaanu li Apostol Pablo rikʼin laj Timoteo (1 Cor. 4:17; Filip. 2:20-22). Ebʼ li saaj aʼin ak xeʼxkʼutbʼesi naq ebʼ aʼan «winq choʼq maatan» ut naru nekeʼtzʼaqonk «re xkabʼlankil li xtzʼejwal li Kriist» (Efes. 4:8-12; juntaqʼeeta rikʼin Numeros 11:16, 17, 29).

Saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ, naabʼalebʼ li qechpaabʼanel li xeʼxqʼaxtesi wiibʼ oxibʼ li nimla kʼanjel, nekeʼxkʼe xhoonal re xkʼebʼal xtzʼaqobʼ li xkʼanjelebʼ chiru li Jehobʼa.

Laj Marco, li xwank choʼq aj ilol chʼuut chiru 19 chihabʼ, naxye: «Saʼ xkʼabʼaʼ naq xjalaak linyuʼam wank chik inhoonal re aatinak rikʼinebʼ li xbʼeelom li qechpaabʼanel ixq li maawaʼebʼ aj Testiiw».

Laj Geraldo, li xwank choʼq aj ilol chʼuut chiru 28 chihabʼ, naxye: «Li wixaqil ut laaʼin xqakʼoxla xkʼebʼal xtzʼaqobʼ li kʼanjel li naqaj chirix li Yos, saʼ xyanq aʼin wank xtenqʼankilebʼ li xeʼkehoʼk saʼebʼ li xpaabʼal ut xtzolbʼalebʼ li qas qiitzʼin chirix li Santil Hu». Nekeʼxye naq saʼebʼ li qakutan wank 15 xtzolomebʼ ut naabʼal rehebʼ li xeʼkehoʼk chaq saʼebʼ li xpaabʼal yookebʼ chi wulak saʼebʼ li chʼutam.

Laj Allan, li ak xooʼaatinak chirix, naxye: «Anaqwan junes chirix li puktesink naqakʼe qachʼool. Qʼaxal nawulak chiqu puktesink saʼebʼ li naʼaj bʼarwiʼ naabʼalebʼ li qas qiitzʼin, saʼebʼ li kʼayibʼaal ut rikʼinebʼ li qechkabʼal. Wiibʼ rehebʼ li qechkabʼal ak xooʼeʼrochbʼeni saʼ li Chʼutlebʼaal Kabʼl».

Ma laaʼat jun rehebʼ li qechpaabʼanel aʼin, li xaakʼul jalan chik aakʼanjel? Wi joʼkan, jun chik li naʼlebʼ re naq tattzʼaqonq rikʼin li Jehobʼa aʼan naq taawotz laanaʼlebʼ rikʼinebʼ li qʼaxal saajebʼ chaawu. Laj Russell, li ak xooʼaatinak chirix, naxye: «Li Jehobʼa naxtzol ut naroksi ebʼ li saaj li chaabʼilebʼ ut seebʼebʼ xchʼool. Li xtenamit li Yos naxtaw rusilal naq chi sa saʼ xchʼoolebʼ nekeʼkʼutuk ut nekeʼril ebʼ li karneer» (taawil li kaaxukuut « Tenqʼahebʼ li saajil winq chi roksinkil chiʼus li xseebʼalebʼ»).

Wi tojeʼ xjalaak laakʼanjel, kʼulubʼa chi anchal aachʼool. Li kʼanjel li xaabʼaanu chaq ak xtenqʼa naabʼalebʼ li qas qiitzʼin, ut toj naru nakaatenqʼahebʼ. Laaʼat ak raarokat ut inkʼaʼ teʼxkanabʼ aaraabʼal.

Li wank tzʼaqal xwankil, naq xaakanabʼ laaweetalil saʼ xchʼool li Jehobʼa. Aʼan kixye naq maajunwa tsachq saʼ xchʼool «li kʼanjel li nekeebʼaanu ut li rahok li xeekʼutbʼesi choʼq re li xkʼabʼaʼ, xbʼaan naq xexkʼanjelak chiruhebʼ li saant ut toj yookex chi kʼanjelak» (Heb. 6:10, TNM). Ebʼ li musiqʼanbʼil aatin aʼin naxchʼolobʼ  chiqu naq moko kaʼaj tawiʼ najultikoʼk re li xqabʼaanu chaq. Saʼ xkʼabʼaʼ naq oxloqʼat chiru li Jehobʼa, inkʼaʼ nasachk saʼ xchʼool li xaabʼaanu ut li toj yookat xbʼaanunkil re xsahobʼresinkil xchʼool.

Ut wi toj maajiʼ nekeʼxjal li qakʼanjel? Usta joʼkan, naru ajwiʼ nokootzʼaqonk saʼ li naʼlebʼ aʼin. Kʼaʼut?

Xbʼaan naq, maare nokooʼaatinak rikʼin wiibʼ oxibʼ li cheek li xeʼjalaak xkʼanjel. Wi joʼkan, naru naqataw rusilal ebʼ li xpaabʼal ut li xnawomebʼ. Qapatzʼaq qanaʼlebʼ rehebʼ ut xyehaqebʼ qe li tooruuq xbʼaanunkil. Joʼkan ajwiʼ, qilaq chanru nekeʼroksi li xnawomebʼ saʼ li kʼanjel li nekeʼxbʼaanu anaqwan.

Maakʼaʼ naxye ma laaʼo jun rehebʼ li xjalaak xyuʼam malaj jun rehebʼ li ixq malaj winq li tixtaw rusilal li xnawomebʼ li cheek, qajultikaq naq li Jehobʼa naroxloqʼihebʼ li xeʼkʼanjelak naabʼal chihabʼ chiru ut toj yookebʼ xbʼaanunkil.