1. Ani kibʼaanunk re, naq tooruuq chi aatinak?

 SAʼ XKʼABʼAʼ naq li Jehobʼa nokooxra, kixbʼaanu naq tooruuq chi aatinak. Laj Adán kiroksi li maatan aʼin naq kiʼaatinak rikʼin li Jehobʼa, li Xyuwaʼ. Kiruuk ajwiʼ xyeebʼal jalanebʼ chik li aatin, aʼin kitenqʼank re chi xkʼebʼal xkʼabʼaʼebʼ chixjunil li xul (Gén. 2:19). Ut kʼajoʼ tana xsahil saʼ xchʼool naq kiruuk chi aatinak rikʼin jun chik li kristiʼaan: li xʼEva, li rixaqil (Gén. 2:22, 23).

2. Chanru keʼroksi li maatan re aatinak junxil qʼe kutan ut anaqwan?

² Abʼan moko us ta chik kiʼoksimank li maatan aʼin. Laj Tza kiʼok chi xtikʼtiʼinkil li xʼEva ut saʼ xkʼabʼaʼ aʼin chiqajunilo nokoomaakobʼk ut nokoopaltoʼk (Gén. 3:1-4). Laj Adán moko us ta kiroksi li maatan aʼin naq kixkʼe saʼ xbʼeen li xʼEva ut li Jehobʼa li xmaak (Gén. 3:12). Laj Caín kixtikʼtiʼi li Jehobʼa naq ak kixkamsi laj Abel (Gén. 4:9). Moqon chik, laj Lamec, jun xkomonebʼ laj Caín, kixye naq xuwajel li maaʼusilal saʼ li Ruuchichʼochʼ (Gén. 4:23, 24). Ut ma joʼkan ajwiʼ anaqwan? Li nekeʼawabʼejink inkʼaʼ nekeʼxutaanak chi roksinkil li yibʼru aj aatin chiruhebʼ li junchʼol. Saʼebʼ li xkʼihalil li pelikula nekeʼroksi li yibʼru aj aatin. Aʼin ajwiʼ li aatin li naʼoksimank saʼebʼ li tzolebʼaal ut li kʼanjel. Chixjunil aʼin naxkʼutbʼesi chanru wank li ruuchichʼochʼ.

3. Kʼaru tkʼulmanq wi inkʼaʼ naqakʼe reetal chanru nokooʼaatinak, ut kʼaru tqil saʼ li tzolom aʼin?

³ Wi inkʼaʼ tqakʼe reetal, maare tookʼayq chi rabʼinkil li yibʼru aj aatin ut tooʼoq ajwiʼ xyeebʼal. Naqaj xsahobʼresinkil xchʼool li Jehobʼa joʼkan naq inkʼaʼ naqaj xyeebʼal li yibʼru aj aatin, naqaj bʼan xyalbʼal qaqʼe chi roksinkil  chiʼus li qaatin re xloqʼoninkil ru li Jehobʼa. Saʼ li tzolom aʼin, tqil chanru tqoksi aʼin naq nokoopuktesink, saʼebʼ li chʼutam ut naq nokooʼaatinak rikʼinebʼ li junchʼol. Abʼan xbʼeenwa qatzʼilaq rix kʼaʼut wank xwankil chiru li Jehobʼa li naqaye.

4. Joʼ naxye saʼ Malaquías 3:16, kʼaʼut wank xwankil chiru li Jehobʼa li naqaye?

⁴ (Taayaabʼasi Malaquías 3:16). Kʼaʼut naq li Jehobʼa tixtzʼiibʼa saʼ jun li hu li xkʼabʼaʼebʼ li nekeʼxkʼutbʼesi rikʼin li nekeʼxye naq nekeʼabʼink chiru ut nekeʼxkʼoxla rix li xkʼabʼaʼ? Li kʼaru naqaye naxkʼutbʼesi li kʼaru wank saʼ qachʼool. Li Jesús kixye: «Rikʼin li xnumnujenaqil li chʼoolej naʼaatinak li xtzʼuumal re winq» (Mat. 12:34). Joʼkan naq rikʼin li naqaye naqakʼutbʼesi joʼchʼinal joʼnimal naqara li Jehobʼa. Ut li Jehobʼa naraj naq li nekeʼrahok re teʼwanq xyuʼam chi junelik saʼ li akʼ ruuchichʼochʼ.

5. a) Chanru naxchap ribʼ li loqʼonink rikʼin li naqaye? b) Joʼ nakʼutunk saʼebʼ li jalam u, kʼaru tento inkʼaʼ tqabʼaanu re naq li Jehobʼa sahaq saʼ xchʼool joʼ chanru nokooʼaatinak?

⁵ Li Jehobʼa naril li naqaye re xnawbʼal ma tixkʼulubʼa chanru naqaloqʼoni ru (Sant. 1:26). Naabʼalebʼ li kristiʼaan li inkʼaʼ nekeʼxra li Jehobʼa nekeʼxkʼutbʼesi rikʼin li raatinebʼ naq qʼetqʼetebʼ, josqʼebʼ ut nekeʼxnimobʼresi ribʼ (2 Tim. 3:1-5). Inkʼaʼ naqaj bʼayaq xkʼambʼal qe rikʼinebʼ. Naqaj bʼan naq li Jehobʼa sahaq saʼ xchʼool joʼ chanru nokooʼaatinak. Abʼan, ma sahaq tawiʼ saʼ xchʼool li Jehobʼa rikʼin li naʼaatinak chi sa saʼ xchʼool saʼebʼ li chʼutam, saʼ li puktesink, abʼan naq wank rikʼin li xjunkabʼal kaw naraatinahebʼ ut naxmaajewahebʼ? (1 Ped. 3:7).

6. Kʼaru kikʼulmank saʼ xkʼabʼaʼ naq us naʼaatinak li xKimberly?

⁶ Wi naqoksi chiʼus li ruʼuj qaqʼ, ebʼ li junchʼol teʼxkʼe reetal «li nakʼanjelak chiru li Yos ut li inkʼaʼ napaabʼank chiru» (Mal. 3:18). Chi joʼkan tqakʼutbʼesi naq nokookʼanjelak chiru li Jehobʼa. Qilaq  li kixkʼul li xKimberly. b Naq kikʼanjelak rochbʼen li rechtzolom, aʼan kixkʼe reetal naq jalan nanaʼlebʼak. Maajunwa naxwechʼ rix ebʼ li junchʼol, tuulan xnaʼlebʼ ut inkʼaʼ naxye li yibʼru aj aatin. Li rechtzolom kiraj xnawbʼal kʼaʼut nanaʼlebʼak chi joʼkaʼan, ut moqon kiʼok xtzolbʼal li Santil Hu. Kʼajoʼ nasahoʼk saʼ xchʼool li Jehobʼa naq ebʼ li junchʼol nekeʼraj xnawbʼal li yaal saʼ xkʼabʼaʼ naq us nokooʼaatinak!

7. Chanru nakaawaj roksinkil li maatan li kixkʼe aawe li Jehobʼa?

⁷ Chiqajunilo naqaj naq li qaatin tixkʼe xloqʼal li Jehobʼa ut tooxtenqʼa chi wank joʼ ramiiwebʼ li qechpaabʼanel. Qilaq wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li tkʼanjelaq chiqu re naq us tooʼaatinaq.

8. Chanru tqakʼam qe rikʼin li Jesús naq nokoopuktesink?

⁸ Chaabʼilaqat ut taawoxloqʼi ebʼ li junchʼol naq inkʼaʼ sa tateʼraatina. Naq li Jesús kiwank saʼ li Ruuchichʼochʼ, xeʼxye naq «junes waʼak, junes ukʼak naxbʼaanu», nakʼanjelak chiru laj Tza, inkʼaʼ naroxloqʼi li sábado ut naxmaajewa li Yos (Mat. 11:19; 26:65; Luc. 11:15; Juan 9:16). Abʼanan, li Jesús maajunwa kixmaajewahebʼ. Wi junaq li kristiʼaan kaw nokooraatina saʼ li puktesink, qakʼamaq qe rikʼin li Jesús ut inkʼaʼ tqakʼe reqaj li teʼxbʼaanu qe (1 Ped. 2:21-23). Yaal naq chʼaʼaj xbʼaanunkil aʼin (Sant. 3:2). Kʼaru ttenqʼanq qe?

9. Kʼaru ttenqʼanq qe chi xkʼoxlankil chiʼus li tqaye naq toopuktesinq?

⁹ Wi junaq li kristiʼaan kaw nakatraatina naq nakaapuktesi li Raatin li Yos, maakʼe saʼ aachʼool. Laj Sam naxye: «Nawaj xkʼoxlankil naq li kristiʼaan aʼin traj rabʼinkil li chaabʼil esilal ut tixjal xnaʼlebʼ». Maare yook xjosqʼil xbʼaan naq inkʼaʼ sa wank. Naq naqataw junaq li qas qiitzʼin li yook xjosqʼil, qakʼamaq qe rikʼin li xLucía: tootijoq saʼ junpaat re xpatzʼbʼal re li Jehobʼa naq tooxtenqʼa re naq inkʼaʼ toosumenq saʼ josqʼil ut re naq inkʼaʼ tqaye junaq li aatin li ra tnaq wiʼ.

10. Joʼ naxye saʼ 1 Timoteo 4:13, kʼaru naqaj xtawbʼal?

¹⁰ Yal aaqʼe re naq tatkʼutuq chiʼus. Usta laj Timoteo naxnaw chaq puktesink, abʼan toj naʼajmank ajwiʼ naq tixtzol kʼutuk chiʼus (taayaabʼasi 1 Timoteo 4:13). Kʼaru tooxtenqʼa chi kʼutuk chiʼus? Tento naq tqakawresi qibʼ. Re xbʼaanunkil aʼin, wank li qakʼanjelobʼaal li qʼaxal nokooxtenqʼa, joʼ li hu Tzol chiʼus ilok ru hu ut kʼutuk, ut li tasal «Qatzolaq chanru tookʼutuq chiʼus» saʼ li Xhuhil li qachʼutam  Qayuʼam ut Qakʼanjel joʼ aj Paabʼanel. Ma yookat roksinkil chiʼus aʼin? Wi nakaakawresi aawibʼ, inkʼaʼ tchalq aaxiw ut sa tat-aatinaq.

11. Kʼaru keʼxbʼaanu wiibʼ oxibʼ li hermaan re naq teʼkʼutuq chiʼus?

¹¹ Jun chik li naʼlebʼ li tooruuq xbʼaanunkil, aʼan xkʼambʼal qe rikʼinebʼ li nekeʼkʼutuk chiʼus saʼ li chʼuut. Laj Sam, li xooʼaatinak chirix saʼ li raqal 9, naril chixjunil li nekeʼxbʼaanu wiibʼ oxibʼ li hermaan re kʼutuk chiʼus. Joʼkan naq naxkʼe xchʼool chi rabʼinkilebʼ ut naxkʼam re rikʼinebʼ. Li xTalía naxkʼe xchʼool chi rabʼinkil chanru nekeʼxkʼe li seeraqʼ li nekeʼxnaw xbʼaanunkil aʼin. Chi joʼkan, kixtzol naʼlebʼak ut aatinak chirix li nekeʼxye ebʼ li kristiʼaan naq napuktesink.

12. Kʼaru nekeʼchʼaʼajkoʼk chiru wiibʼ oxibʼ li hermaan?

¹² Chiqajunilo naru nokootzʼaqonk saʼebʼ li chʼutam naq nokoobʼichank ut naq naqakawresi qibʼ re sumenk (Sal. 22:23). Wankebʼ nekeʼchʼaʼajkoʼk chiru bʼichank ut sumenk saʼebʼ li chʼutam. Ma joʼkan ajwiʼ nakaakʼul? Twulaq chaawu xnawbʼal kʼaru kitenqʼank rehebʼ li junchʼol re naq inkʼaʼ chik teʼxuwaq.

13. Kʼaru ttenqʼanq aawe chi bʼichank chi sa saʼ laachʼool saʼebʼ li chʼutam?

¹³ Bʼichan chi sa saʼ laachʼool. Us naq taajultika naq naqaj xloqʼoninkil ru li Jehobʼa naq nokoobʼichank chi anchal qachʼool. Qakʼoxlaq li naxkʼul li xSara. Usta naxkʼoxla naq moko chʼinaʼus ta nabʼichank, abʼan naraj xbʼaanunkil re xkʼebʼal xloqʼal li Yos. Ut naq naxkawresi ribʼ choʼq rehebʼ li chʼutam, naril ajwiʼ ebʼ li bʼich. Naxtzol li bʼich ut naril chanru naxchap ribʼ rikʼin li t-ilmanq saʼ li chʼutam. Aʼan naxye: «Chixjunil aʼin nikinxtenqʼa chi xtzʼilbʼal rix li naxye ut maawaʼ chanru ninbʼichank».

14. Wi inkʼaʼ naʼelk aawu chi aatinak, kʼaru ttenqʼanq aawe re naq tatsumenq saʼebʼ li chʼutam?

¹⁴ Maakanabʼ sumenk saʼebʼ li chʼutam. Abʼan wank sut nachʼaʼajkoʼk aʼin chiruhebʼ li hermaan. Li xTalía, li xooʼaatinak wiʼ saʼ li raqal 11, naxye: «Usta inkʼaʼ nakʼutunk saʼ li xyaabʼ linkux, abʼan qʼaxal nachalk inxiw naq ninʼaatinak chiruhebʼ li junchʼol. Joʼkan naq qʼaxal nachʼaʼajkoʼk chiwu sumenk saʼebʼ li chʼutam». Abʼan aʼin moko naraj ta xyeebʼal naq inkʼaʼ nasumenk. Naq naxkawresi ribʼ choʼq re li chʼutam, naxjultika naq li xbʼeen sumenk li tixkʼe tento naq moko nimaq ta roq ut kaʼajwiʼ tixye li naʼajmank. Aʼan naxye: «Tento naq li tinye moko najt  ta roq, moko chʼaʼajkaq ta xtawbʼal ru ut tinye chi chʼolchʼo ru, xbʼaan naq aʼin tkʼanjelaq chiru li nabʼeresink re li tzolom».

15. Kʼaru tento tqajultika chirix li sumenk saʼebʼ li chʼutam?

¹⁵ Kʼaʼut wank sut wankebʼ inkʼaʼ nekeʼsumenk saʼ li chʼutam usta inkʼaʼ nachʼaʼajkoʼk chiruhebʼ aatinak? Li xJuliet naxye: «Wank sut nachʼaʼajkoʼk chiwu sumenk xbʼaan naq ninkʼoxla naq li tinye moko wank ta xwankil ut moko chaabʼil ta». Ma joʼkan ajwiʼ nakaakʼul? Wi joʼkan, jultikaq aawe naq li Jehobʼa naraj naq tqakʼe qachʼool chi xbʼaanunkil li wank saʼ quqʼ. c Li Jehobʼa qʼaxal naroxloqʼi naq naqayal qaqʼe chi sumenk saʼebʼ li chʼutam usta wank sut nachʼaʼajkoʼk chiqu.

16. Kʼaru ebʼ li aatin inkʼaʼ tqoksi?

¹⁶ Maawoksi li aatin re «majewank» (Efes. 4:31). Joʼ ak xqil, junaq aj paabʼanel maajunwa raj troksi li yibʼru aj aatin. Abʼan maare wank sut tqatochʼebʼ xchʼool li junchʼol rikʼin li naqaye, joʼkan naq weent tqabʼaanu. Inkʼaʼ raj tqoksi li aatin re xmaajewankilebʼ xbʼaan li raatinobʼaalebʼ, li xbʼaanuhomebʼ ut li xtenamitebʼ. Ut inkʼaʼ ajwiʼ naqaj roksinkil li aatin li tixtochʼebʼ xchʼool. Jun li hermaan naxye: «Wank sut ninye li aatin li ninkʼoxla naq chaabʼil ut maawaʼ re hobʼok, abʼan xintochʼebʼ xchʼool li junchʼol. Saʼ xnumikebʼ li chihabʼ xinchaabʼilobʼresi linnaʼlebʼ xbʼaan naq li wixaqil xinxtenqʼa naq naxye we wi xinye junaq li aatin li kixtochʼ xchʼool aʼan malaj junaq chik li poyanam».

17. Joʼ naxye saʼ Efesios 4:29, chanru tooruuq xtenqʼankil ut xwaklesinkil xchʼool ebʼ li junchʼol?

¹⁷ Ye li aatin li natenqʼank ut nawaklesink chʼool. Maawechʼ rix ebʼ li junchʼol, waklesi bʼan xchʼoolebʼ (taayaabʼasi Efesios 4:29). Inkʼaʼ naqaj wank joʼebʼ laj Israel. Usta naabʼal li keʼruuk raj xbʼanyoxinkil, abʼan junes wechʼok nekeʼxbʼaanu, moko us ta aʼin xbʼaan naq ebʼ li junchʼol teʼoq ajwiʼ xbʼaanunkil. Saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ us keʼxye li 10 chi winq li keʼwulak chi xchʼuukinkil li tenamit, «chixjunilebʼ laj Israel keʼxwechʼ rix laj Moisés» (Núm. 13:31-14:4). Aʼut xkʼebʼal xsahilebʼ xchʼool li junchʼol qʼaxal wank rusilal. Qakʼoxlaq li xrabʼin laj Jefté. Saʼ xkʼabʼaʼ naq kiwaklesiik xchʼool xbʼaanebʼ li ramiiw, aʼin kitenqʼank re naq inkʼaʼ tixkanabʼ li xkʼanjel (Juec. 11:40, TNM). Li xSara, li xooʼaatinak  chirix saʼ li raqal 13, naxye: «Naq naqakʼe xsahilebʼ xchʼool ebʼ li junchʼol, nekeʼrekʼa naq sa ilbʼilebʼ saʼ li xmolam li Yos ut naq li Jehobʼa naxrahebʼ». Maakanabʼ xwaklesinkilebʼ xchʼool ebʼ li junchʼol.

18. Joʼ naxye saʼ Salmo 15:1, 2, kʼaʼut naq junelik tqaye li yaal, ut kʼaru naʼok chisaʼ aʼin?

¹⁸ Junelik taaye li yaal. Wi inkʼaʼ naqabʼaanu, li Jehobʼa inkʼaʼ sa tooril, xbʼaan naq aʼan xikʼ naril li tikʼtiʼ (Prov. 6:16, 17). Usta ebʼ li kristiʼaan maakʼaʼ nekeʼraj re, naq nekeʼtikʼtiʼik, abʼan laaʼo naqaj kʼoxlak joʼ li Jehobʼa (taayaabʼasi Salmo 15:1, 2). Usta yaal naq maajunwa tqaye junaq li nimla tikʼtiʼ, abʼan moko us ta ajwiʼ naq tqamuq junaq li naʼlebʼ re naq ebʼ li junchʼol jalan chik teʼxkʼoxla.

19. Kʼaru inkʼaʼ naqaj xbʼaanunkil?

¹⁹ Matnumsink aatin (Prov. 25:23; 2 Tes. 3:11). Li xJuliet, li xooʼaatinak chirix saʼ li raqal 15, naxye naq li numsink aatin inkʼaʼ natenqʼank. Naxye: «Naq nawabʼi junaq li kristiʼaan chi numsink aatin, naxchʼina inchʼool ut inkʼaʼ chik ninkʼojobʼ linchʼool rikʼin. Chanru tinnaw ma inkʼaʼ ajwiʼ t-aatinaq chiwix?». Wi nakaakʼe reetal naq okebʼ re chi numsink aatin, aatinan chirix junaq chik chaabʼil naʼlebʼ (Col. 4:6).

20. Kʼaru nakaawaj xbʼaanunkil?

²⁰ Wanko saʼ jun li ruuchichʼochʼ bʼarwiʼ inkʼaʼ us nekeʼaatinak. Joʼkan naq tento tqayal qaqʼe chi aatinak joʼ naraj li Jehobʼa. Jultikaq aawe naq aʼin jun xmaatan li Jehobʼa, ut li naqaye wank xwankil chiru. Wi naqayal qaqʼe chi xkʼebʼal xloqʼal li Jehobʼa rikʼin li naqaye saʼ li puktesink, saʼebʼ li chʼutam ut naq nokooseeraqʼik, aʼan toorosobʼtesi. Naq maakʼaʼaqo chik rubʼel xwankil li ruuchichʼochʼ aʼin, inkʼaʼ chik tchʼaʼajkoʼq chiqu xkʼebʼal xloqʼal li Jehobʼa rikʼin li naqaye (Jud. 15). Joʼkan bʼiʼ, qayalaq qaqʼe chi wank joʼ kixye jun rehebʼ li kitzʼiibʼank re li Salmo: «Li waatin ninye, chiwulaq chawe chawu […] at Qaawaʼ» (Sal. 19:15).