1. Kʼaru naxkʼe li Jehobʼa re li junjunq chi aj kʼanjel chiru?

SAʼ XKʼABʼAʼ li xrahom, li Jehobʼa naxkʼe xkʼulubʼ li junjunq chi aj kʼanjel chiru saʼ li chʼuut. Usta jalan jalanq li kʼanjel naqabʼaanu, chiqajunilo oxloqʼo ut naʼajmank naq tqatenqʼa qibʼ chiqibʼil qibʼ. Li apóstol Pablo nokooxtenqʼa chi xtawbʼal ru li xnimal ru naʼlebʼ aweʼ. Chanru?

2. Joʼ naxye saʼ Efesios 4:16, kʼaʼut naq tento tqoxloqʼi qibʼ chiqibʼil qibʼ ut tookʼanjelaq saʼ junajil?

² Joʼ naxkʼut li raqal li naxjolomi li tzolom aʼin, laj Pablo kixye naq moko us ta naq tqilebʼ li qechpaabʼanel ut tqaye: «Maakʼaʼ nakat-ok wiʼ we!» (1 Cor. 12:21). Re naq twanq li tuqtuukilal saʼ li chʼuut, tento naq tqoxloqʼi qibʼ chiqibʼil qibʼ ut tookʼanjelaq saʼ junajil (taayaabʼasi Efesios 4:16). Naq wank li junajil, ebʼ li qechpaabʼanel nekeʼkawuuk xchʼool ut nekeʼrekʼa naq nekeʼraheʼk.

3. Kʼaru tqatzʼil rix saʼ li tzolom aweʼ?

³ Joqʼe tento tqakʼutbʼesi naq naqoxloqʼi ruhebʼ li qechpaabʼanel? Saʼ li tzolom aweʼ tqakʼe reetal kʼaru teʼruuq xbʼaanunkil ebʼ li cheekel winq re roxloqʼinkil ribʼ chiribʼilebʼ ribʼ. Chirix chik aʼan tqatzʼil rix chanru tqakʼutbʼesi naq oxloqʼ chiqu ebʼ li qechpaabʼanel winq ut ixq li wankebʼ xjunes; malaj li moko sumsukebʼ ta. Ut tqil ajwiʼ chanru tooruuq xkʼutbʼesinkil naq oxloqʼ chiqu ebʼ li inkʼaʼ nekeʼxnaw aatinak chiʼus saʼ li qaatinobʼaal.

4. Kʼaru li naʼlebʼ kixkʼe li apóstol Pablo saʼ Romanos 12:10 tento teʼxyuʼami ebʼ li cheekel winq?

⁴ Chixjunilebʼ li cheekel winq xaqabʼanbʼilebʼ xbʼaan li xsantil musiqʼej li Jehobʼa, abʼan jalan jalanq li xseebʼalebʼ ut li nekeʼxnaw xbʼaanunkil (1 Cor. 12:17, 18). Maare wiibʼ oxibʼ tojeʼ xeʼxaqabʼaak ut inkʼaʼ nekeʼxnaw chiʼus li kʼanjel, ut wankebʼ chik li inkʼaʼ nekeʼruuk xbʼaanunkil li nekeʼraj raj saʼ xkʼabʼaʼ naq cheekebʼ malaj yajebʼ. Moko us ta naq junaq cheekel winq tril junaq chik cheekel winq ut tixkʼoxla: «Maakʼaʼ nakat-ok wiʼ we!». Tento bʼan teʼxyuʼami li naʼlebʼ li kixkʼe li apóstol Pablo saʼ Romanos 12:10 (taayaabʼasi).

5. Chanru naxkʼutbʼesi junaq li cheekel winq naq naroxloqʼi li jun chik cheekel winq, ut kʼaʼut jwal naʼajmank naq tbʼaanumanq aʼin?

⁵ Junaq li cheekel winq naxkʼutbʼesi naq naroxloqʼi li jun chik cheekel winq naq naxkʼe xchʼool chi rabʼinkil. Jwal naʼajmank aʼin naq ebʼ li cheekel winq nekeʼxchʼutubʼ ribʼ re xtzʼilbʼal rix junaq li xnimal ru naʼlebʼ. Kʼaʼut? Qilaq li kixye li hu Laj Kʼaakʼalehom 1 re octubre 1988, maakʼaʼ saʼ qʼeqchiʼ: «Ebʼ li cheekel winq teʼxtaw ru naq li Kriist naru naroksi junaq li cheekel winq re naq li cheekel winq aʼan tixnaw kʼaru li xraqal li Santil Hu tkʼanjelaq re xtuqubʼankil ru junaq li chʼaʼajkilal malaj re xkʼubʼankil junaq li naʼlebʼ li wank xwankil (Hechos 15:6-15). Maajun li cheekel winq tixye naq kaʼajwiʼ saʼ xbʼeen nakʼanjelak li xsantil musiqʼej li Jehobʼa».

6. a) Kʼaru ttenqʼanq rehebʼ li cheekel winq chi kʼanjelak saʼ junajil? b) Kʼaru rusilal naxtaw li chʼuut?

⁶ Wi junaq cheekel winq naroxloqʼi ebʼ li junchʼol chik chi cheekel winq, moko saʼ junpaat ta tixye li naxkʼoxla naq nekeʼxchʼutubʼ ribʼebʼ. Moko tnumtaaq ta saʼ xbʼeenebʼ li junchʼol chi moko tixkʼoxla ta naq tento tbʼaanumanq li naxye. Tixye bʼan saʼ xyaalal ut saʼ tuulanil li naxkʼoxla, ut tixkʼe xchʼool chi rabʼinkilebʼ li junchʼol. Ut xbʼeen xbʼeen, chi anchal xchʼool tixtzʼil rix li naxye li Santil Hu ut tixpaabʼ li naxye «li moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ» (Mat. 24:45-47). Naq ebʼ li cheekel winq nekeʼxtzʼil rix junaq li naʼlebʼ saʼ xyaalal ut saʼ tuulanil, li Yos naxkʼe li xsantil musiqʼej saʼ xbʼeenebʼ  ut aʼin natenqʼank rehebʼ chi xkʼubʼankil junaq li naʼlebʼ li tixkawubʼresi li chʼuut (Sant. 3:17, 18).

7. Kʼaru naxkʼoxla chaq li Jesús chirixebʼ li wankebʼ xjunes?

⁷ Moko kaʼaj tawiʼ li sumsukebʼ ut li wankebʼ ralal xkʼajol wankebʼ saʼ li chʼuut, wank ajwiʼ li hermaan winq ut ixq li wankebʼ xjunes. Kʼaru raj tento tqakʼoxla chirixebʼ li qahermaan li wankebʼ xjunes? Qajultikaq li naxkʼoxla chaq li Jesús chirixebʼ li wankebʼ xjunes. Naq aʼan kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ, moko kisumlaak ta ut kixkʼe chixjunil li xhoonal ut li xchʼool chirix li xkʼanjel li Yos. Moko kixkʼut ta naq tenebʼanbʼil saʼ xbʼeen junaq laj paabʼanel naq tento tsumlaaq malaj naq twanq xjunes. Abʼan kixye naq wiibʼ oxibʼ aj paabʼanel inkʼaʼ teʼraj sumlaak (Mat. 19:11, 12). * Naroxloqʼi chaq ruhebʼ li wankebʼ xjunes ut maajunwa kixkʼoxla naq maakʼaʼ nekeʼok wiʼ malaj wank kʼaru napaltoʼk saʼ li xyuʼamebʼ.

8. Joʼ kixye laj Pablo saʼ 1 Corintios 7:7-9, kʼaru raj tento teʼxkʼoxla ebʼ laj paabʼanel?

⁸ Joʼ li Jesús, li apóstol Pablo moko kisumlaak ta ajwiʼ. Maajunwa kixkʼut naq maak li sumlaak, xbʼaan naq naxnaw naq aʼ yaal re li junjunq kʼaru tixbʼaanu. Usta joʼkan, kixwaklesi xchʼool ebʼ laj paabʼanel chi xkʼoxlankil ma teʼruuq raj kʼanjelak chiru li Jehobʼa chi inkʼaʼ teʼsumlaaq (taayaabʼasi 1 Corintios 7:7-9). Relik chi yaal naq laj Pablo moko kixtzʼeqtaanahebʼ ta li wankebʼ xjunes. Kiroksi bʼan laj Timoteo li wank xjunes, chi xbʼaanunkil li xninqal ru kʼanjel (Filip. 2:19-22). * Joʼkan utan, moko us ta naq tqakʼoxla naq junaq hermaan kawresinbʼil chiʼus malaj inkʼaʼ yal saʼ xkʼabʼaʼ naq sumsu malaj naq wank xjunes (1 Cor. 7:32-35, 38).

9. Kʼaru naru naqaye chirixebʼ li nekeʼsumlaak ut li wankebʼ xjunes?

⁹ Li Jesús ut laj Pablo moko xeʼxkʼut ta naq tento tsumlaaq malaj twanq xjunes junaq laj paabʼanel. Joʼkan bʼiʼ, kʼaru naru naqaye chirixebʼ li nekeʼsumlaak ut li wankebʼ xjunes? Li hu Laj Kʼaakʼalehom 1 re octubre 2012, maakʼaʼ saʼ qʼeqchiʼ, kixchʼolobʼ chi chaabʼil li naʼlebʼ aweʼ: «Relik chi yaal, wi junaq li hermaan nasumlaak  malaj wank xjunes, naru naril aʼin joʼ jun xmaatan li Yos. [...] Aʼut li Jehobʼa moko naxkʼoxla ta naq rahilal ut xutaan choʼq re junaq li kristiʼaan li wank xjunes». Chʼolchʼo naq tento tqoxloqʼi li xkʼulubʼebʼ saʼ li chʼuut li wankebʼ xjunes.

10. Chanru tqakʼutbʼesi naq naqoxloqʼi ruhebʼ li qechpaabʼanel li wankebʼ xjunes?

¹⁰ Chanru tqakʼutbʼesi naq naqoxloqʼi li nekeʼrekʼa ut li xwanjikebʼ li qechpaabʼanel li wankebʼ xjunes? Tento tqajultika naq wiibʼ oxibʼ li qechpaabʼanel wankebʼ xjunes xbʼaan naq joʼkan naʼalaak saʼ xchʼoolebʼ. Jalanebʼ chik nekeʼraj raj sumlaak, abʼan toj maajiʼ nekeʼxtaw li hermaan li naxkʼulubʼa li xchʼoolebʼ. Ut wankebʼ maare xeʼkamk li xsumʼaatin. Maakʼaʼ naxye chanru li xwanjikebʼ, miqapatzʼ rehebʼ kʼaʼut naq toj maajiʼ nekeʼsumlaak chi moko tqayeechiʼi qibʼ chi xtenqʼankilebʼ re naq teʼxtaw li xsumʼaatin. Yaal naq wankebʼ maare teʼraj naq tqatenqʼahebʼ chi xtawbʼal li xsumʼaatin. Abʼan, wi inkʼaʼ, qakʼoxlaq chanru teʼrekʼa ribʼ wi tqayeechiʼi qibʼ chi xtenqʼankilebʼ (1 Tes. 4:11; 1 Tim. 5:13). Qilaq kʼaru nekeʼxye wiibʼ oxibʼ li qechpaabʼanel li wankebʼ xjunes.

11, 12. Chanru naru naqachʼina xchʼoolebʼ li wankebʼ xjunes usta moko saʼ maaʼusilal ta tqabʼaanu?

¹¹ Jun laj ilol chʼuut li wank xjunes naxye naq wank rusilal naq moko sumsu ta, abʼan naxye naq wank sut nachʼinaak xchʼool naq ebʼ li hermaan usta moko saʼ maaʼusilal ta nekeʼxpatzʼ re kʼaʼut naq maajiʼ nasumlaak. Jun li qechpaabʼanel winq li wank xjunes ut nakʼanjelak saʼ Betel, naxye: «Wank sut ninkʼoxla naq ebʼ li hermaan nekeʼxtoqʼobʼa ruhebʼ li wankebʼ xjunes, chanchan tawiʼ naq aʼin jun li iiq ut moko jun li maatan ta».

¹² Jun li hermaan ixq li wank xjunes ut nakʼanjelak saʼ Betel, naxye: «Wankebʼ li qechpaabʼanel nekeʼxkʼoxla naq chixjunilebʼ li wankebʼ xjunes nekeʼraj sumlaak ut naq nekeʼxchʼutubʼ ribʼ re rajsinkil ruhebʼ, aʼan xhoonalil li payok ibʼ. Saʼ jun kutan xineʼxtaqla chi kʼanjelak saʼ jalan chik naʼajej ut xinwulak naq yook li chʼutam. Li hermaan li kikʼehok wochochnal kixye naq wankebʼ saʼ li chʼuut wiibʼ li hermaan winq li juntaqʼeet linchihabʼ rikʼinebʼ. Kixye we naq moko yook ta xsikʼbʼal junaq xsumwaanm, abʼan naq xoowulak saʼ li Chʼutlebʼaal Kabʼl, xinxkelo toj bʼar wankebʼ wiʼ li hermaan re naq tinkʼe xsahilebʼ xchʼool. Kʼajoʼ naq xooxutaanak!».

13. Kʼaru kitenqʼank re jun li hermaan li wank xjunes?

¹³ Jun chik li qechpaabʼanel ixq li wank xjunes ut nakʼanjelak saʼ Betel, naxye: «Ninnaw ru wiibʼ oxibʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink li ak cheekebʼ chik, aʼut nekeʼnaʼlebʼak chiʼus, nekeʼxkʼe xchʼool chirixebʼ li junchʼol, nekeʼxkʼe xqʼe ut sahebʼ saʼ xchʼool saʼebʼ li xkʼanjel, ut naabʼal nekeʼtenqʼank saʼ li chʼuut. Joʼkaʼin nekeʼnaʼlebʼak: inkʼaʼ nekeʼxkʼoxla naq nimebʼ xwankil yal saʼ xkʼabʼaʼ naq wankebʼ xjunes, chi moko nekeʼxkʼoxla ta naq maakʼaʼ nekeʼok wiʼ xbʼaan naq moko sumsukebʼ ta ut maakʼaʼebʼ ralal xkʼajol». Makachʼin xchʼinaʼusal wank saʼ jun li chʼuut bʼarwiʼ tateʼroxloqʼi, bʼarwiʼ inkʼaʼ teʼxtoqʼobʼa aawu xbʼaan laawanjik chi moko tateʼxkaqali, ut inkʼaʼ tateʼxtzʼeqtaana chi moko teʼxnima aawu. Chixjunilebʼ sa nekeʼrekʼa ribʼ.

14. Chanru naqakʼutbʼesi naq naqoxloqʼi ruhebʼ li wankebʼ xjunes?

¹⁴ Ebʼ li qechpaabʼanel li wankebʼ xjunes nekeʼxbʼanyoxi naq oxloqʼ chiqu li xchaabʼilal ru xnaʼlebʼebʼ ut naq inkʼaʼ nokooraqok aatin saʼ xbʼeenebʼ xbʼaan li xwanjikebʼ. Miqatoqʼobʼa ruhebʼ xbʼaan naq wankebʼ xjunes, oxloqʼaq bʼan chiqu naq inkʼaʼ nekeʼxtzʼeqtaana li Yos. Wi joʼkan naqabʼaanu, maajunwa teʼxkʼoxla naq chanchan tawiʼ yooko xyeebʼal rehebʼ: «Maakʼaʼ nakat-ok wiʼ we!» (1 Cor. 12:21). Teʼxnaw bʼan  naq naqoxloqʼi ruhebʼ ut naq oxloqʼ chiqu li xkʼulubʼebʼ saʼ li chʼuut.

15. Kʼaru ebʼ li naʼlebʼ xeʼxjal saʼ xyuʼam wiibʼ oxibʼ aj puktesinel re naq teʼruuq xkʼebʼal xtzʼaqobʼ li xkʼanjelebʼ chiru li Yos?

¹⁵ Chiruhebʼ li chihabʼ li tojeʼ xeʼnumeʼk, naabʼalebʼ laj puktesinel xeʼxkʼubʼ xtzolbʼal jun chik li aatinobʼaal re naq teʼruuq xkʼebʼal xtzʼaqobʼ li xkʼanjelebʼ chiru li Yos. Aʼin naraj xyeebʼal naq xeʼxjal wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ saʼebʼ li xyuʼam. Xeʼqʼaxonk saʼ jalan chik chʼuut re tenqʼank bʼarwiʼ naʼajmank aj puktesinel usta jalan li aatinobʼaal (Hech. 16:9). Ebʼ li hermaan aʼin yal xeʼalaak saʼ xchʼool xkʼebʼal xtzʼaqobʼ li xkʼanjelebʼ chiru li Yos. Usta naabʼal chihabʼ teʼroksi re xtzolbʼal chiʼus li aatinobʼaal, abʼan qʼaxal nekeʼtenqʼank saʼ li chʼuut. Rikʼin li xchaabʼilal ru xnaʼlebʼebʼ ut li xnawomebʼ, nekeʼxkawubʼresi xchʼool ebʼ li hermaan. Peʼyaal naq oxloqʼ chiqu naq nekeʼxkʼe xqʼe chi xbʼaanunkil aʼin?

16. Kʼaru tento teʼxkʼe reetal ebʼ li cheekel winq naq teʼxtzʼil rix ma txaqabʼaaq junaq li hermaan choʼq cheekel winq malaj joʼ aj tenqʼanel saʼ li chʼuut?

¹⁶ Ma us raj naq jun chʼuut chi cheekel winq inkʼaʼ teʼxkʼulubʼa naq junaq hermaan txaqabʼaaq choʼq cheekel winq malaj joʼ aj tenqʼanel saʼ li chʼuut yal saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ naʼaatinak chiʼus saʼ li raatinobʼaal li chʼuut? Chʼolchʼo naq inkʼaʼ. Naq teʼxtzʼil rix ma txaqabʼaaq junaq hermaan choʼq cheekel winq malaj joʼ aj tenqʼanel saʼ li chʼuut, tento teʼxkʼe reetal ma yook xyuʼaminkil li naxye li Santil Hu ut inkʼaʼ yal saʼ xkʼabʼaʼ naq naʼaatinak chiʼus saʼ junaq aatinobʼaal (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9).

17. Kʼaru tento teʼxkʼoxla ebʼ li junkabʼal li nekeʼqʼaxonk saʼ jalan chik tenamit?

¹⁷ Wiibʼ oxibʼ li junkabʼal xeʼqʼaxonk saʼ jalan chik tenamit re xkolbʼal ribʼebʼ malaj re xsikʼbʼal xkʼanjelebʼ. Maare naq teʼxik saʼ li tzolebʼaal, ebʼ li alalbʼej teʼtzoloq saʼ li raatinobʼaal li tenamit ut ebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej tento ajwiʼ teʼxtzol li aatinobʼaal aʼin re naq teʼruuq xtawbʼal xkʼanjelebʼ. Abʼan qayehaq naq saʼ li tenamit aʼan wank jun li chʼuut malaj jun li chʼina chʼuut bʼarwiʼ nekeʼaatinak saʼ li raatinobʼaalebʼ. Saʼ kʼaru raj li chʼuut tento teʼtzʼaqonq wiʼ: saʼ li raatinobʼaal li tenamit malaj saʼ li raatinobʼaalebʼ?

18. Joʼ naxchʼolobʼ saʼ Gálatas 6:5, chanru naqakʼutbʼesi naq inkʼaʼ naqawechʼ rix li naxbʼaanu li najolomink re li junkabʼal?

¹⁸ Aʼ yaal re li najolomink re li junkabʼal bʼar teʼtzʼaqonq. Re xbʼaanunkil aʼin, tento tixkʼe reetal li tixkʼam chaq rusilal choʼq re li xjunkabʼal (taayaabʼasi Gálatas 6:5). Xbʼaan naq li junjunq yaal re kʼaru tixbʼaanu, tento naq inkʼaʼ tqawechʼ rix li tixbʼaanu li najolomink re li junkabʼal. Qakʼulubʼaq li tixbʼaanu ut qakʼulaq chi sa saʼ qachʼool li junkabʼal saʼ li chʼuut (Rom. 15:7).

19. Kʼaru tento tixbʼaanu li najolomink re li junkabʼal wi ebʼ li ralal xkʼajol inkʼaʼ nekeʼxtaw ru chiʼus li raatinobʼaal li chʼuut?

¹⁹ Maare wiibʼ oxibʼ li junkabʼal wankebʼ saʼ  jun li chʼuut bʼarwiʼ nekeʼaatinak saʼ li raatinobʼaalebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej. Abʼan, wi ebʼ li alal kʼajolbʼej naq nekeʼxik saʼ li tzolebʼaal nekeʼtzolok saʼ li raatinobʼaal li tenamit, maare tchʼaʼajkoʼq chiruhebʼ aatinak saʼ li raatinobʼaal li xnaʼ xyuwaʼ. Joʼkan naq maare tchʼaʼajkoʼq chiruhebʼ xtawbʼal ru li tyeemanq saʼebʼ li chʼutam ut moko teʼkʼiiq ta saʼebʼ li xpaabʼal. Naq tkʼulmanq aweʼ, li najolomink re li junkabʼal tento naq ttijoq ut tixkʼoxla chan raj ru truuq xtenqʼankil ebʼ li ralal xkʼajol re naq teʼjiloq chixkʼatq li Jehobʼa ut chixkʼatq li xtenamit. Wank wiibʼ li naʼlebʼ chiruhebʼ: naru nekeʼxtenqʼa ebʼ li ralal xkʼajol re naq teʼxtzol chiʼus li raatinobʼaalebʼ, malaj teʼxkʼoxla ma naru nekeʼqʼaxonk saʼ jun li chʼuut bʼarwiʼ ebʼ li alal kʼajolbʼej nekeʼxtaw ru li aatinobʼaal. Aʼ yaal li teʼxbʼaanu, li wankebʼ saʼ li chʼuut tento naq teʼxkʼe xqʼe re naq li junkabʼal aʼin sa trekʼa ribʼ aran.

20. Chanru naqakʼutbʼesi naq oxloqʼ chiqu li yookebʼ xtzolbʼal junaq chik aatinobʼaal?

²⁰ Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, saʼ naabʼal li chʼuut wankebʼ hermaan li nekeʼxkʼe xchʼool chi xtzolbʼal jalan chik aatinobʼaal. Maare nachʼaʼajkoʼk chiruhebʼ aatinak saʼ li aatinobʼaal aʼan. Abʼan, wi inkʼaʼ naqakʼe qachʼool chirix li inkʼaʼ nekeʼruuk xbʼaanunkil, tqil li xrahomebʼ chirix li Jehobʼa ut naq nekeʼraj kʼanjelak chiru. Aʼin tixbʼaanu naq tqarahebʼ ut tqoxloqʼi ruhebʼ chi anchal qachʼool. Inkʼaʼ tqakʼoxla naq maakʼaʼ nekeʼok wiʼ yal saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ nekeʼxnaw aatinak chiʼus saʼ li qaatinobʼaal.

21, 22. Kʼaru naqabʼanyoxi re li Jehobʼa chi anchal qachʼool?

²¹ Naqabʼanyoxi re li Jehobʼa chi anchal qachʼool naq chiqajunilo wank qakʼulubʼ saʼ li chʼuut. Maakʼaʼ naxye ma winqo malaj ixqo, wanko qajunes malaj sumsuko, saajo malaj cheeko, naqanaw aatinak chiʼus saʼ jun li aatinobʼaal malaj qʼaxal nachʼaʼajkoʼk chiqu: chiqajunilo oxloqʼo chiru li Jehobʼa ut chiruhebʼ li qahermaan (Rom. 12:4, 5; Col. 3:10, 11).

²² Kʼajoʼ xchaqʼalil ru li naʼlebʼ xqatzol saʼ li eetalil li kiroksi li apóstol Pablo chirix li junxaqalil. Wi naqayuʼami, tqasikʼ joqʼe chik tqakʼutbʼesi naq oxloqʼ chiqu li qakʼulubʼ ut li xkʼulubʼebʼ li junchʼol saʼ li chʼuut.