Linnaʼ linyuwaʼ ebʼ aj katoolk, abʼan naq xeʼxkʼe reetal naq li Santil Hu naxye naq li xkʼabʼaʼ li Yos aʼan Jehobʼa, chi anchal xchʼool xeʼok joʼ aj testiiw re li Jehobʼa. Linyuwaʼ aj peechʼ ut naxyiibʼ li reetalil li Jesús, abʼan naq kiʼok joʼ aj Testiiw inkʼaʼ chik kixbʼaanu ut kaw kikʼanjelak re xyiibʼankil jun li naʼaj saʼ li qochoch li tkʼanjelaq joʼ Chʼutlebʼaal Kabʼl. Aʼan li xbʼeen Chʼutlebʼaal Kabʼl li kiwank aran San Juan del Monte, jun li teep li wank Manila, Filipinas.

Xinyoʼlaak saʼ 1952 ut linnaʼ linyuwaʼ xeʼxkʼut chiwu li yaal chirix li Jehobʼa joʼ xeʼxbʼaanu chaq rikʼinebʼ li was ut ebʼ li wanabʼ. Linyuwaʼ junelik naxwaklesi inchʼool re naq rajlal kutan tinyaabʼasi jun li tasal re li Santil Hu. Joʼkan ajwiʼ, naxtzol wikʼin ebʼ li tasal hu. Wank sut saʼ li qochoch nakanaak li cheekel winq li naʼulaʼanink chʼuut ut ebʼ li nekeʼkʼanjelak saʼ Betel. Ebʼ li hermaan aʼin junelik nekeʼxseeraqʼi qe li xeʼxkʼul chaq saʼ li xyuʼam ut aʼin naxsahobʼresi xchʼool li qajunkabʼal ut kixwaklesi qachʼool re naq kʼanjelak chiru li Jehobʼa aʼanaq li jwal wank xwankil saʼ li qayuʼam.

Linnaʼ ut linyuwaʼ xeʼxkanabʼ jun chaabʼil eetalil choʼq we. Linnaʼ kikamk saʼ 1971 xbʼaan jun li yajel ut chirix chik aʼan linyuwaʼ ut laaʼin xooʼok chi kʼanjelak joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink. Abʼan saʼ 1973, naq wank junmay chihabʼ we, kikamk linyuwaʼ. Xwekʼa naq wankin injunes. Abʼanan, li oybʼenihom li «ttzʼaqloq ru ut xaqxo chi kaw» li wank saʼ li Santil Hu, kiwank joʼ jun li ankla li xinxchap re naq kaw tinwanq saʼ linpaabʼal (Heb. 6:19). Naq tojeʼaq xkamik linyuwaʼ, xineʼxtaqla Coron, Palawan, joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink joʼ li nekeʼxbʼaanu 100 hoor anaqwan.

Xinwulak Coron naq wank 21 chihabʼ we. Saʼ xkʼabʼaʼ naq xinkʼiik saʼ li tenamit, kisach inchʼool naq xinwulak saʼ jun li naʼaj bʼarwiʼ maakʼaʼ li kaxlan xaml, li haʼ, chi moko ebʼ li bʼelebʼaal chʼiichʼ. Usta moko naabʼalebʼ ta li hermaan wankebʼ aran, moko wank ta wochbʼeen re naq  tinxik chi puktesink, joʼkan naq wank sut ninxik chi puktesink injunes. Li xbʼeen po li xinwank aran, ninrahi wank rikʼin linjunkabʼal ut ebʼ li wamiiw. Rajlal qʼoqyink ninyaabʼak ut ninkanaak xkaʼyankil li chahim. Nawaj xkanabʼankil linkʼanjel ut sutqʼiik saʼ li wochoch.

Saʼ li hoonal bʼarwiʼ nawekʼa wibʼ injunes, ninte linchʼool chiru li Jehobʼa. Ninjultika ebʼ li naʼlebʼ li xwil saʼ li Santil Hu ut saʼebʼ li qatasal hu. Rajlal ninkʼoxla li naxye saʼ Salmo 19:15 ut xinkʼe reetal naq li Jehobʼa twanq joʼ Linsaqonak ut laj Kolol we wi rajlal ninnaʼlebʼa rix li nawulak chiru, joʼ li xyobʼtesihom ut li xnaʼlebʼ. Wank jun li tzolom re li hu Laj Kʼaakʼalehom, li naxkʼabʼaʼi «Usted nunca está solo», a li kʼajoʼ xinxtenqʼa. Naabʼal sut xinyaabʼasi! Jwal oxloqʼ chiwu ebʼ li hoonal aʼin xbʼaan naq chanchan naq wankin injunes rikʼin li Jehobʼa. Nawoksi li hoonal aʼin re tijok, tzolok ut xnaʼlebʼankil rix li naxye li Santil Hu.

Naq tojeʼ xinwulak Coron, xineʼxxaqabʼ joʼ cheekel winq ut saʼ xkʼabʼaʼ naq maajun chik li cheekel winq wank saʼ li teep tento naq tinbʼeresi li tzolok chirix xpuktesinkil li chaabʼil esilal, li Tzolok chirix li Xkʼanjel li Yos, li Xtzolbʼal li Santil Hu saʼ li chʼuut ut li Xtzolbʼal li hu Laj Kʼaakʼalehom. Joʼkan ajwiʼ, tento tinkʼe li nimla seeraqʼ rajlal xamaan. Xbʼaan chixjunil aʼin, jwal laatzʼ wu, ut moko wank ta linhoonal re naq twekʼa wibʼ injunes.

Jwal ninyal xsahil li puktesink aran Coron ut moqon chik wiibʼ oxibʼ li kristiʼaan li ninkʼe xtzolom xeʼkubʼeek xhaʼ. Abʼan, kiwank ajwiʼ ebʼ li naʼlebʼ li kichʼaʼajkoʼk chiwu. Joʼ eetalil, re naq tinwulaq saʼ li naʼaj bʼar tinpuktesinq, wank sut tento tinbʼeeq jun waʼlebʼ ut moko ninnaw ta bʼar tinwarq. Li chʼuut ajwiʼ tento naq tpuktesinq saʼ naabʼal li kokʼ naʼaj li sutsu chi haʼ, abʼan re wulak aran tento naq tinxik saʼ kayuuk ut naabʼal sut jwal xiwxiw numeʼk saʼ palaw. Ut laaʼin moko ninnaw ta numxik! Abʼan li Jehobʼa junelik xinxkol ut xinxtenqʼa. Moqon xinkʼe reetal naq aʼin yook inkawresinkil choʼq re jalan chik li kʼanjel bʼarwiʼ tintaw naabʼal li chʼaʼajkilal.

Saʼ 1978 xineʼxtaqla saʼ Papúa Nueva Guinea, aʼin jun li tenamit li nachʼ nakanaak rikʼin Australia ut wank naabʼalebʼ li tzuul. Li xnimal chanchan xnimal li tenamit España. Usta aran wankebʼ tana oxibʼ miyon li kristiʼaan, nekeʼaatinak saʼ numenaq 800 li aatinobʼaal. Abʼanan li xkʼihalil li kristiʼaan nekeʼaatinak saʼ pidgin re Nueva Guinea, li nakʼabʼaʼiik ajwiʼ tok pisin.

Xbʼeenwa xineʼxtaqla saʼ jun li chʼuut re li aatinobʼaal inglés aran Port Moresby. Abʼan moko najt ta xinwank aran xbʼaan naq xinqʼaxonk saʼ jun li chʼuut re li aatinobʼaal tok pisin ut xinʼok xtzolbʼal li aatinobʼaal. Saʼ xkʼabʼaʼ naq rajlal nawoksi saʼ li puktesink li yookin xtzolbʼal chirix li aatinobʼaal, moko naabʼal ta li hoonal kinumeʼk naq yookin xkʼebʼal ebʼ li seeraqʼ saʼ tok pisin. Naq toj maajiʼ nanumeʼk jun chihabʼ linwulajik saʼ Papúa Nueva Guinea, xineʼxxaqabʼ joʼ li cheekel winq li naʼulaʼanink chʼuut ut xeʼxye we naq tento twulaʼani ebʼ li chʼuut li nekeʼaatinak tok pisin.

Ebʼ li chʼuut najt wankebʼ, joʼkan naq xinkʼubʼ naabʼal ebʼ li nimla chʼutam ut rajlal yookin chi bʼihajik. Ut saʼ xkʼabʼaʼ naq moko ninnaw ta li tenamit, li aatinobʼaal chi moko li kʼaynaqebʼ xbʼaanunkil ebʼ li kristiʼaan, nawekʼa naq  wankin injunes. Ut saʼ xkʼabʼaʼ naq tzuul ru li bʼe moko naru ta tinxik saʼ bʼelebʼaal chʼiichʼ. Joʼkan naq rajlal xamaan ninbʼihajik saʼ avión. Wank sut kaʼajwiʼ laaʼin ninbʼihajik chisaʼ ut li avión moko us ta chik wank. Naq ninbʼihajik kʼajoʼ naʼok inkʼaʼuxl joʼ naq ninbʼihajik saʼ kayuuk.

Naabʼalebʼ li kristiʼaan moko wankebʼ ta xselular. Joʼkan naq re xyeebʼal jun li naʼlebʼ re li chʼuut nintzʼiibʼa ebʼ li esilhu ut naabʼal sut xbʼeenwa ninwulak chi rulaʼaninkilebʼ ut toj maajiʼ nekeʼxkʼul li esilhu. Joʼkan naq nintzʼaama xtenqʼ rehebʼ li kristiʼaan li wankebʼ saʼ li teep re xtawbʼalebʼ li hermaan. Naq nintawebʼ li hermaan nikineʼxkʼulubʼa chi anchalebʼ xchʼool, nekeʼxkʼutbʼesi chiwu li xrahom ut aʼin naxjultika chiwu kʼaʼut naq yookin xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin. Xinkʼe reetal naq li Jehobʼa yook intenqʼankil saʼ jalan jalanq li naʼlebʼ ut aʼin kixbʼaanu naq twekʼa naq nachʼ wankin rikʼin.

Li xbʼeen sut naq xinwulak saʼ jun li chʼutam aran Bougainville xeʼnachʼok wikʼin jun li sumal li seʼseʼ ruhebʼ ut xeʼxpatzʼ we: «Ma nokooʼaajultika?». Chʼolchʼo naq ninjultikahebʼ! Xinnawebʼ ru saʼ li puktesink naq tojeʼ xinwulak Port Moresby ut chiru jun qʼehil xintzolebʼ rikʼin li Santil Hu, moqon jun chik li hermaan kixkʼehebʼ xtzolom. Anaqwan ak xeʼkubʼeek xhaʼ! Aʼin jun rehebʼ li osobʼtesihom li xinkʼul chiru li oxibʼ chihabʼ li xinwank Papúa Nueva Guinea.

Toj maajiʼ ninʼelk chaq Coron naq saʼ 1978 xinnaw ru li xʼAdel, jun li hermaan li junes yook xkʼirisinkil li xkokʼal (laj Samuel ut li xShirley), yook rilbʼal xnaʼ ut wank ajwiʼ joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink joʼ li nekeʼxbʼaanu 50 hoor anaqwan. Jwal chʼinaʼus li xnaʼlebʼ li xʼAdel ut kaw nakʼanjelak! Saʼ mayo 1981, xinsutqʼiik Filipinas re naq tinsumlaaq rikʼin li xʼAdel ut saʼ kabʼichal xooʼok chi kʼanjelak joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink joʼ li nekeʼxbʼaanu 50 hoor anaqwan ut xooʼok xchʼolaninkil li qajunkabʼal.

Usta ak wank injunkabʼal, saʼ 1983 xineʼxxaqabʼ wiʼ chik joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink joʼ li nekeʼxbʼaanu 100 hoor anaqwan ut xineʼxtaqla Linapacan, Palawan. Najt wank chaq li naʼaj aʼin abʼan chiqajunilo joʼ junkabʼal xookoho aran usta maakʼaʼebʼ laj Testiiw. Jun chihabʼ qawulajik aran naq li xnaʼ li xʼAdel kikamk. Abʼan xkʼebʼal qachʼool saʼ li puktesink xooxtenqʼa re naq tooʼelq chiʼubʼej. Naabʼalebʼ yookebʼ xtzolbʼal li Santil Hu qikʼin ut yookebʼ chi kʼiik saʼebʼ li xpaabʼal ut xqakʼe reetal naq naʼajmank jun li Chʼutlebʼaal Kabʼl rehebʼ laj Testiiw aran Linapacan joʼkan naq xqakabʼla jun li Chʼutlebʼaal Kabʼl. Kʼajoʼ kixkʼe xsahil qachʼool rilbʼal naq usta oxibʼ chihabʼ qawulajik aran 110 li kristiʼaan xeʼwulak chi Xnimankil li Xkamik li Jesús ut naabʼalebʼ xeʼkubʼeek xhaʼ usta moko wanko ta chik aran.

Saʼ 1986 xineʼxtaqla Culion, jun li naʼaj bʼarwiʼ wankebʼ li kristiʼaan li saqlep rix. Moqon li xʼAdel kixxaqabʼaak ajwiʼ joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink joʼ li nekeʼxbʼaanu 100 hoor anaqwan. Saʼ xtiklajik kichʼaʼajkoʼk bʼayaq chiqu puktesink rikʼinebʼ li kristiʼaan li xuwajel ru li xjunxaqalil. Abʼan ebʼ laj puktesinel li wankebʼ aran xeʼxye qe naq ebʼ li kristiʼaan li wankebʼ saʼ li naʼaj aʼan ak xeʼbʼaneʼk ut inkʼaʼ teʼxletz qe li xyajel. Wankebʼ li kristiʼaan li saqlep rix nekeʼwulak saʼebʼ li chʼutam saʼ  rochoch jun li hermaan. Saʼ junpaat xookʼayk ut kʼajoʼ xwulak chiqu xwotzbʼal li naxye li Santil Hu rikʼinebʼ li kristiʼaan li nekeʼrekʼa naq tzʼeqtaananbʼilebʼ xbʼaan li Yos ut xbʼaanebʼ li junchʼol chik chi kristiʼaan. Chaabʼil rilbʼal li sahil chʼoolejil li nekeʼrekʼa naq nekeʼxnaw naq saʼ jun kutan tzʼaqalaqebʼ chik re ru li xyuʼam (Luc. 5:​12, 13).

Re naq ebʼ li qakokʼal teʼkʼayq aran Culion, xqabʼoq wiibʼ li tuqʼixq re Coron re naq tooʼeʼrochbʼeeni ut chi joʼkan ebʼ li qakokʼal teʼwanq ebʼ li ramiiw. Laj Samuel, li xShirley ut ebʼ li hermaan aʼin kʼajoʼ nekeʼxyal xsahil xtenqʼankilebʼ li junchʼol chi xnawbʼal li yaal. Nekeʼxtzol naabʼalebʼ li kokʼal rikʼin li Santil Hu ut li xʼAdel ut laaʼin naqatzolebʼ li xnaʼ xyuwaʼ. Xwulak li hoonal naq naqatzolebʼ rikʼin li Santil Hu junlaju li junkabʼal. Ut moqon saʼ xkʼabʼaʼ naq naabʼalebʼ li kristiʼaan yookebʼ chi kʼiik saʼebʼ li xpaabʼal xooruuk xaqabʼankil jun li chʼuut.

Saʼ xtiklajik kaʼajwiʼ laaʼin wankin joʼ cheekel winq saʼ li teep aʼan, joʼkan naq li qamolam kixpatzʼ we naq tinbʼeresi ebʼ li chʼutam rajlal xamaan choʼq rehebʼ li waqxaqibʼ aj puktesinel li wankebʼ aran ut xeʼxye we naq tinbʼaanu aʼin ajwiʼ aran Marily jun li teep bʼarwiʼ wankebʼ bʼeleebʼ aj puktesinel. Re wulak Marily tento naq toobʼihajiq chiru oxibʼ hoor saʼ li palaw ut naq naraqeʼk li chʼutam rikʼin li qajunkabʼal nokoobʼeek naabʼal hoor saʼebʼ li tzuul re kʼehok tzolom aran Halsey.

Saʼ xnumikebʼ li chihabʼ naabʼalebʼ li kristiʼaan xeʼok joʼ aj Testiiw aran Marily ut Halsey joʼkan naq xqayiibʼ jun li Chʼutlebʼaal Kabʼl saʼ li wiibʼ chi teep. Ebʼ li hermaan ut ebʼ li kristiʼaan li xeʼwulak chiru li chaabʼil esil, kachʼin chik ma xeʼxkʼe chixjunil li kiʼajmank re xkabʼlankil li Chʼutlebʼaal Kabʼl joʼ kikʼulmank aran Linapacan. Saʼ li naʼaj li kikabʼlamank aran Marily naru teʼoq chisaʼ 200 chi qas qiitzʼin ut naru xnimobʼresinkil re naq t-uxmanq aran ebʼ li nimla chʼutam.

Saʼ 1993 naq ak xeʼnimank chik ebʼ li qakokʼal xinʼok joʼ li cheekel winq li naʼulaʼanink chʼuut ut xookoho rikʼin li xʼAdel aran Filipinas. Ut saʼ li chihabʼ 2000, xineʼxbʼoq re naq tintzʼaqonq saʼ li tzolok choʼq rehebʼ li winq li inkʼaʼ sumsukebʼ re xkawresinkil wibʼ joʼ aj kʼutunel. Xwekʼa naq inkʼaʼ tinruuq xbʼaanunkil aʼin abʼan li xʼAdel junelik  naxwaklesi linchʼool ut naxjultika chiwu naq li Jehobʼa tinxtenqʼa re naq tinbʼaanu linkʼanjel (Filip. 4:13). Naxnaw chirix kʼaru naʼaatinak xbʼaan naq junelik naxbʼaanu li xkʼanjel usta yaj.

Saʼ li chihabʼ 2006, naq toj wankin joʼ aj tzolonel choʼq rehebʼ li winq li inkʼaʼ sumsukebʼ xeʼxye naq li xʼAdel wank jun xyajel li naxkʼabʼaʼi párkinson. Kisach qachʼool rabʼinkil aʼin. Xinye re li xʼAdel naq tqakanabʼ li qakʼanjel re naq tinkʼe inchʼool chi rilbʼal, abʼan aʼan kixye we: «Bʼaanu usilal sikʼ junaq laj bʼanonel re naq tinxtenqʼa rikʼin linyajel, chʼolchʼo chiwu naq li Jehobʼa tooxtenqʼa re naq inkʼaʼ tqakanabʼ li qakʼanjel». Chiru waqibʼ chihabʼ li xʼAdel kikʼanjelak chiru li Jehobʼa chi anchal xchʼool ut maajunwa kiwechʼok. Naq inkʼaʼ chik kiruuk bʼeek, kipuktesink saʼ silla re ruedas. Ut naq kichʼaʼajkoʼk chiru aatinak, junelik kitzʼaqonk saʼebʼ li chʼutam usta yaal wiibʼ oxibʼ li aatin naxye. Ebʼ li hermaan junelik nekeʼxye re naq nekeʼxra ut naq aʼan jun chaabʼil eetalil chirix li kuyuk ut aʼin kikʼulmank toj saʼ li chihabʼ 2013 naq kikamk. Xinwank numenaq 30 chihabʼ rikʼin li xʼAdel, jun li ixq li jwal chaabʼil xnaʼlebʼ abʼan naq kikamk kʼajoʼ kirahoʼk inchʼool ut qʼaxal wiʼ chik xwekʼa wibʼ injunes.

Chʼolchʼo chiwu naq li xʼAdel kiraj naq tinkanaaq saʼ linkʼanjel ut joʼkan xinbʼaanu ut aʼin kinxtenqʼa re naq laatzʼaq wu ut re xqʼaxbʼal ru li wank saʼ junesal. Chalen li chihabʼ 2014 toj saʼ li chihabʼ 2017 xineʼxxaqabʼ re naq twulaʼani ebʼ li chʼuut li nekeʼaatinak saʼ tagalo saʼebʼ li tenamit bʼarwiʼ ramro li qakʼanjel. Moqon xwulaʼani li chʼuut li nekeʼaatinak ajwiʼ saʼ tagalo aran Taiwán, Estados Unidos ut Canadá. Saʼ li chihabʼ 2019, xinwank joʼ aj kʼutunel saʼ li Tzolok chirix li Xʼawabʼejilal li Yos li kikʼemank saʼ inglés aran India ut Tailandia. Xwulak chiwu xbʼaanunkil ebʼ li kʼanjel aʼin. Sa nawekʼa wibʼ naq laatzʼ wu chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa.

Aʼ yaal bʼar ninwulak chi kʼanjelak jwal ninrahebʼ li hermaan joʼkan naq nachʼaʼajkoʼk chiwu xkanabʼankilebʼ. Abʼan xintzol naq saʼebʼ li hoonal aʼan tento naq tinkʼojobʼ inchʼool rikʼin li Jehobʼa. Junelik ninkʼe reetal chanru li Jehobʼa nikinxtenqʼa naq najalaak linwanjik. Anaqwan wankin joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink joʼ li nekeʼxbʼaanu 100 hoor aran Filipinas. Jwal sa inchʼool saʼ linkʼanjel! Li chʼuut bʼarwiʼ wankin chanchan linjunkabʼal ut jwal ninrahebʼ. Ut jwal sa inchʼool xnawbʼal naq laj Samuel ut li xShirley kawebʼ saʼ xpaabʼal joʼ li xnaʼ (3 Juan 4).

Yaal naq naabʼal li chʼaʼajkilal xinkʼul saʼ linyuʼam, joʼ rilbʼal chanru li wixaqil timil timil yook chi kamk xbʼaan li yajel ut naabʼal sut tento naq xinkʼayk xbʼaan naq kijalaak linwanjik. Abʼan xwil naq li Jehobʼa «moko najt ta wank qikʼin chiqajunqal» (Hech. 17:27). Maajunwa xinkʼoxla naq li Jehobʼa maakʼaʼ xwankil re xtenqʼankil ebʼ laj kʼanjel chiru usta wankebʼ saʼebʼ li naʼaj li jwal najt nakanaak (Is. 59:1). Jwal ninbʼanyoxi re li Jehobʼa naq aʼan Linsaqonak ut junelik kiwank wikʼin saʼ linyuʼam. Maajunwa xinwank injunes.