Li Jehobʼa naraj naq li nekeʼsumlaak sahaqebʼ saʼ xchʼool ut naq li xsumlajikebʼ jwal kawaq ut inkʼaʼ teʼxraq ru (Mat. 19:4-6). Wi taawaj sumlaak, chanru taataw junaq chaabʼil bʼeelomej malaj ixaqilbʼej? Xbʼaan naq li Jehobʼa kiyobʼtesink qe, naxnaw li tento tqabʼaanu re naq us tooʼelq naq yooqo raatinankil qibʼ ut saʼ li qasumlajik. Xyuʼaminkil ebʼ li naʼlebʼ li natawmank saʼ li Santil Hu nokooxtenqʼa re naq us tooʼelq. Qilaq junjunq rehebʼ li naʼlebʼ aʼin.

Xbʼeen, tento naq chʼolchʼooq chiqu aʼin: «Qʼaxal aj bʼalaqʼ li xchʼool li poyanam, kʼajoʼ xyibʼal ru chiru chixjunil li kʼaʼaq re ru» (Jer. 17:9). Naq wiibʼ li poyanam nekeʼxtikibʼ raatinankil ribʼebʼ, saʼ junpaat naʼok chi kʼiik li nekeʼrekʼa ut maare inkʼaʼ chik teʼkʼoxlaq chiʼus. Ut wi nekeʼsumlaak yal xbʼaan li kʼaru nekeʼrekʼa, maare teʼxkʼe reetal naq moko joʼkan ta peʼ (Prov. 28:26). Joʼkan naq, li yookebʼ raatinankil ribʼebʼ moko us ta naq teʼaatinaq saʼ xtiklajik chirix li kʼaru tzʼaqal nekeʼrekʼa malaj teʼxye li kʼaru teʼraj xbʼaanunkil wi toj maajiʼ nekeʼxnaw ru chiʼus chiribʼilebʼ ribʼ.

Proverbios 22:3 naxye: «Li wank xnaʼlebʼ inkʼaʼ naxchʼik ribʼ saʼ li raaxiikʼ naq naril; abʼan li maakʼaʼ xkʼaʼuxl tiik naxik ut naxkʼul li rahilal». Bʼar wank junjunq ebʼ li chʼaʼajkilal li naxkʼam chaq roksinkil ebʼ li naʼaj saʼ internet ut ebʼ li kʼanjelobʼaal re xsikʼbʼal aasumʼaatin? Ra xyeebʼal, abʼan junjunq xeʼrahobʼtesiik xchʼool naq xeʼraatina jun li poyanam saʼ internet li inkʼaʼ nekeʼxnaw ru. Joʼkan ajwiʼ, wankebʼ li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ li xeʼxyiibʼ ebʼ li naʼaj saʼ internet re xbʼalaqʼinkilebʼ ut relqʼankil xtuminebʼ li junchʼol. Wank sut, li xeʼbʼaanunk re li maaʼusilal aʼin nekeʼxye naq aʼanebʼ aj testiiw re li Jehobʼa.

Qilaq jun chik chʼaʼajkilal. Wiibʼ oxibʼ rehebʼ li naʼaj saʼ internet nekeʼroksi li kʼanjelobʼaal re xnawbʼal ani xkʼulubʼ joʼ aasumʼaatin. Abʼan inkʼaʼ nanawmank ma nakʼanjelak malaj inkʼaʼ. Ma us raj xkanabʼankil naq jun kʼanjelobʼaal joʼ aʼin tixye qe kʼaru tqabʼaanu naq tqaj sumlaak? Relik chi yaal naq inkʼaʼ. Xbʼaan naq maakʼaʼ junaq kʼanjelobʼaal li naru naxjuntaqʼeeta ribʼ rikʼin li naʼlebʼ li natawmank saʼ li Santil Hu (Prov. 1:7; 3:5-7).

Saʼ Proverbios 14:15 naqataw jun chik li naʼlebʼ. Aran naxye: «Li inkʼaʼ nakʼoxlak naxpaabʼ chixjunil li nayeheʼk re; li wank xnaʼlebʼ naxkʼe reetal bʼar yo chi xik». Naq toj maajiʼ naqakʼulubʼa ani twanq joʼ chaabʼil bʼeelomej malaj ixaqilbʼej us raj naq xbʼeenwa tqanaw ru chiʼus. Ut chʼaʼaj xbʼaanunkil  aʼin wi yal naqanaw ru saʼ internet. Usta wiibʼ li poyanam nekeʼxye wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ chirix li xyuʼamebʼ ut nekeʼxnumsi naabʼal li hoonal chi aatinak saʼ internet, ma naru xyeebʼal naq nekeʼxnaw ru chiʼus chiribʼilebʼ ribʼ? Wankebʼ xeʼxkʼoxla naq ak xeʼxtaw li xsumʼaatin abʼan xeʼsach xchʼool naq xeʼxnaw ru saʼ kristiʼaanil xbʼaan naq moko joʼkan ta peʼ joʼ xeʼyeheʼk re.

Jun rehebʼ li kitzʼiibʼank re li Salmo kixye: «Inkʼaʼ xinhilank saʼ xyanqebʼ laj bʼalaqʼ, chi moko xinjunaji wibʼ rikʼinebʼ laj kaʼpakʼal u» (Sal. 26:4). Naabʼalebʼ maakʼaʼ nekeʼraj re bʼalaqʼik chirix li xyuʼam saʼebʼ li naʼajej aʼin re naq naabʼalebʼ teʼiloq re. Maare naq nekeʼxtaqla ebʼ li esil nekeʼxmuq tzʼaqal anihebʼ malaj li xpaltilebʼ. Wankebʼ maare teʼxye naq aʼanebʼ aj testiiw re li Jehobʼa, abʼan, ma yaal naq xeʼkubʼeek xhaʼ? Ma xeʼkʼiik saʼ li xpaabʼal? Ma wankebʼ saʼ amiiwil rikʼin li Jehobʼa? Ma nekeʼoxloqʼiik ru saʼ li chʼuut? Malaj inkʼaʼ us rochbʼeninkilebʼ ut «inkʼaʼ usebʼ xnaʼlebʼ»? (1 Cor. 15:33, Wy; 2 Tim. 2:20, 21). Ma maakʼaʼ naramok chiruhebʼ re naq teʼsumlaaq joʼ naxye li Santil Hu? Aʼin junjunq li naʼlebʼ li tento xnawbʼal, abʼan inkʼaʼ tooruuq xbʼaanunkil wi inkʼaʼ nokooʼaatinak rikʼinebʼ li hermaan li nekeʼxnaw ru li poyanam aʼin (Prov. 15:22). Ut, chʼolchʼo naq junaq aj kʼanjel chiru li Yos maajunwa raj tnumeʼq saʼ xchʼool sumlaak rikʼin li moko xkubʼsihom ta xhaʼ «re riiqaninkil li moko» xkʼulubʼ ta (2 Cor. 6:14; 1 Cor. 7:39).

Xbʼaan naq ebʼ li naʼaj saʼ internet ut ebʼ li kʼanjelobʼaal wank xchʼaʼajkilal, ma wank junaq naʼlebʼ re xsikʼbʼal ut xnawbʼal ani chaabʼilaq joʼ bʼeelomej malaj ixaqilbʼej? Naq naruhank xchʼutubʼankil qibʼ, wank li hoonal re xnawbʼalebʼ ru jalan chik ebʼ aj Testiiw saʼebʼ li qachʼutam, saʼebʼ li nimla chʼutam ut saʼ jalan chik chʼutam joʼkebʼ aʼin.

Naq inkʼaʼ nokooruuk xchʼutubʼankil qibʼ, joʼ anaqwan xbʼaan li COVID-19, naqoksi jalan jalanq li kʼanjelobʼaal re rabʼinkil li qachʼutam ut aran nawank ajwiʼ li hoonal re xnawbʼalebʼ ru jalan chik ebʼ aj testiiw re li Jehobʼa li moko sumsukebʼ ta. Chi joʼkan naruhank rilbʼal chanru nekeʼtzʼaqonk saʼebʼ li chʼutam ut nekeʼxkʼutbʼesi li xpaabʼal rikʼin li kʼaru nekeʼxye (1 Tim. 6:11, 12). Joʼkan ajwiʼ, naq naraqeʼk li chʼutam, naruhank seeraqʼik saʼebʼ li kokʼ chʼuut wi joʼkan nabʼaanumank bʼarwiʼ wankat. Naruhank ajwiʼ xbʼaanunkil aʼin naq ebʼ li hermaan nekeʼroksi li internet re wank junpaataq saʼ komonil. Saʼ li hoonal aʼan naruhank rilbʼal chanru naraatinahebʼ li junchʼol ut chanru tzʼaqal li xnaʼlebʼ (1 Ped. 3:4). Naq yooqebʼ xnawbʼal ru chiribʼilebʼ ribʼ, teʼruuq xnawbʼal kʼaru nekeʼraj xbʼaanunkil saʼebʼ li xyuʼam, ma juntaqʼeet xnaʼlebʼebʼ ut ma nekeʼxkʼam ribʼ saʼ usilal.

Wi jun li poyanam li wank xjunes naxsikʼ li xnaʼlebʼ saʼ li Santil Hu re xnawbʼal rikʼin ani tsumlaaq, chʼolchʼo naq sahaq saʼ xchʼool saʼ li xsumlajik. Joʼ naxye li hu re Proverbios: «Li xtaw rixaqil, [“chaabʼil rixaqil”, TNM] xtaw li sahilal; ut xtaw ajwiʼ li rusilal li Yos» (Prov. 18:22). Joʼkan ajwiʼ nayeemank naq li ixq naxtaw jun xchaabʼil bʼeelom.