1. Kʼaru kixbʼaanu li Jehobʼa naq ak xmaakobʼk laj Adán ut li xʼEva? (Génesis 3:15).

 NAQ ak xmaakobʼk laj Adán ut li xʼEva, li Jehobʼa kixkʼe roybʼenihomebʼ li ralal xkʼajol naq kixkʼe li propesiiy, li natawmank saʼ Génesis 3:15 (taayaabʼasi).

2. Kʼaʼut naq chaqʼal ru li esil li naxkʼe Génesis 3:15?

² Li propesiiy aʼin natawmank saʼ li xbʼeen hu re li Santil Hu. Abʼanan, naxchap ribʼ, rikʼin chixjunil li hu li wank saʼ li Santil Hu. Joʼ naq jun li tasal hu naxchap ribʼ chiribʼil ribʼ, li aatin li natawmank saʼ Génesis 3:15 naxbʼaanu naq chixjunil li wank saʼ li Santil Hu juntaqʼeet ut junaj ru li esil li naxye. Kʼaru li esil aʼan? Naq li Yos tixtaqla chaq jun laj Kolol qe li tixsach ru laj Tza ut ebʼ li nekeʼtaqenk re. * Aʼin jun chaqʼal ru esilal choʼq qe li nokoorahok re li Jehobʼa!

3. Kʼaru tqatzʼil rix saʼ li tzolom aʼin?

³ Saʼ li tzolom aʼin tqasume wiibʼ oxibʼ li patzʼom li naxchap ribʼ rikʼin li naxye Génesis 3:15: chirix anihebʼ naʼaatinak li propesiiy aʼin?, chanru yook chi tzʼaqlok ru? ut chanru yook qatenqʼankil?

4. Ani «li kʼantiʼ», ut chanru naqanaw?

⁴ Saʼ Génesis 3:14, 15 naʼaatinak chirix jun li «kʼantiʼ» ut  «li ralal xkʼajol», jun li «ixq» ut «li ralal xkʼajol». Saʼ xkʼabʼaʼ li naxye li Santil Hu, nanawmank ani chi aj ix yook chi aatinak. * Qatikibʼaq xtzʼilbʼal rix «li kʼantiʼ». Aʼin moko tzʼaqal kʼantiʼ ta, xbʼaan naq inkʼaʼ raj kixtaw ru li kixye li Jehobʼa saʼ Edén. Aʼan bʼan jun li wank xnaʼlebʼ. Li Santil Hu naxkʼutbʼesi ani aʼin saʼ Apocalipsis 12:9 naxye naq «li najter kʼantiʼ» aʼan laj Tza. Ut anihebʼ li ralal xkʼajol?

5. Anihebʼ li ralal xkʼajol li kʼantiʼ?

⁵ Wank sut li Santil Hu naroksi li aatin «ralal xkʼajol» naraj xyeebʼal naq aʼanebʼ li nekeʼnaʼlebʼak ut nekeʼkʼoxlak joʼ junaq li naru naxye rehebʼ ex walal inkʼajol. Li ralal xkʼajol laj Tza aʼanebʼ li maaʼus aj musiqʼej ut ebʼ li poyanam li xikʼ nekeʼilok re li Jehobʼa ut li xtenamit, joʼ laj Tza. Saʼ xyanq aʼin, wankebʼ li ánjel li xeʼxkanabʼ li xnaʼaj saʼ choxa saʼ xkutankil laj Noé ut wankebʼ ajwiʼ li poyanam li xikʼ nekeʼilok, joʼ naxbʼaanu laj Tza, li xyuwaʼebʼ (Gén. 6:1, 2; Juan 8:44; 1 Juan 5:19; Jud. 6).

6. Kʼaʼut nayeemank naq «li ixq» li naʼaatinak wiʼ Génesis 3:15 maawaʼ li xʼEva?

⁶ Anaqwan qatzʼilaq rix ani «li ixq». Ma naru naqaye naq aʼan li xʼEva? Inkʼaʼ. Qakʼoxlaq aʼin. Li propesiiy naxye naq li ralal xkʼajol li ixq tixpitzʼ xjolom li kʼantiʼ. Joʼ ak xqil, li kʼantiʼ aʼan laj Tza. Joʼkan naq, inkʼaʼ naru naq ebʼ li ralal xkʼajol li xʼEva, li moko tzʼaqalebʼ ta re ru xyuʼam, teʼxsach chi junajwa laj Tza. Joʼkan bʼiʼ, chanru tsachmanq ru laj Tza?

7. Chanru nokooxtenqʼa Apocalipsis 12:1, 2, 5, 10 chi xnawbʼal ani li ixq li naʼaatinak wiʼ Génesis 3:15?

⁷ Saʼ Apocalipsis natawmank resil ani  li ixq li naʼaatinak wiʼ Génesis 3:15 (taayaabʼasi Apocalipsis 12:1, 2, 5, 10). Aʼin moko tzʼaqal ixq ta. Xbʼaan naq wank li po rubʼel roq, ut saʼ xjolom wank jun li koroon kabʼlaju chi chahim wank chiru. Joʼkan ajwiʼ, narala jun li alalbʼej li qʼaxal wank xwankil, aʼ li Xʼawabʼejilal li Yos. Joʼ li Xʼawabʼejilal li Yos wank saʼ li choxa, aran wank li ixq. Reetalil li xmolam li Jehobʼa li wank saʼ choxa bʼarwiʼ nekeʼokenk li ánjel (Gál. 4:26).

8. Ani li xbʼeen ralal li ixq, ut joqʼe kikʼulmank aʼin? (Génesis 22:15-18).

⁸ Saʼ xkʼabʼaʼ li naxye li Santil Hu, naru nanawmank ani li ralal xkʼajol li ixq. Naxye naq tchalq saʼ li xjunkabʼal laj Abrahán (taayaabʼasi Génesis 22:15-18). Ut li propesiiy aʼin kitzʼaqlok ru, xbʼaan naq li Jesús kichalk saʼ li xjunkabʼal laj Abrahán (Luc. 3:23, 34). Li alalbʼej aʼin tento tixbʼaanu jun li nimla kʼanjel li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil junaq li kristiʼaan xbʼaan naq tixsach chi junajwa laj Tza. Joʼkan bʼiʼ, naq wank chaq 30 chihabʼ re li Jesús, kiyuleʼk ru rikʼin santil musiqʼej, ut aʼin kixkʼutbʼesi naq aʼan Ralal li Yos li kiyoʼlaak rikʼin santil musiqʼej. Saʼ li hoonal aʼan, kikʼutunk naq aʼan li xbʼeen ralal li ixq (Gál. 3:16). Chirix li xkamik ut li xwaklijik wiʼ chik chi yoʼyo, li Yos kixkʼe «xloqʼal ut xwankilal» ut kixkʼe re «chixjunil li wankilal, joʼ saʼ choxa joʼ ajwiʼ saʼ ruuchichʼochʼ», ut li wankilal «re xsachbʼal xkʼanjel laj tza» (Heb. 2:7; Mat. 28:18; 1 Juan 3:8).

9, 10. a) Anihebʼ chik nekeʼokenk choʼq ralal xkʼajol li ixq, ut joqʼe nakʼulmank aʼin? b) Kʼaru chik tqatzʼil rix?

⁹ Moko kaʼaj tawiʼ li Jesús twanq choʼq ralal xkʼajol li ixq, twanq ajwiʼ chik xkomon. Li apóstol Pablo kixkʼutbʼesi anihebʼ naq kixtzʼiibʼa rehebʼ laj judiiy li yulbʼilebʼ ru ut jalanebʼ chik xtenamit: «Wi rehex li Kriist, laaʼex riyajilex laj Abrahán chi joʼkanan, aj eechaninelaqex joʼ chanru yeechiʼinbʼil chaq xbʼaan li Yos» (Gál. 3:28, 29). Naq li Jehobʼa naxyul ru junaq li kristiʼaan rikʼin santil musiqʼej, nawank choʼq ralal li ixq. Joʼkan naq, li ralal xkʼajol li ixq aʼin, aʼan li Jesús ut ebʼ li 144,000 li teʼawabʼejinq rochbʼen (Apoc. 14:1). Chixjunilebʼ nekeʼkʼoxlak ut nekeʼnaʼlebʼak joʼ li Jehobʼa, li Xyuwaʼebʼ.

¹⁰ Ak xqanaw anihebʼ naʼaatinak wiʼ Génesis 3:15. Anaqwan tqatzʼil chik bʼayaq rix kʼaru ak kixbʼaanu li Jehobʼa re naq ttzʼaqloq ru li propesiiy aʼin, ut chanru nokooxtenqʼa saʼebʼ li qakutan.

11. Chanru kitiqʼeʼk «rit roq» li ralal xkʼajol li ixq?

¹¹ Saʼ Génesis 3:15 naxye naq li kʼantiʼ tixtiqʼ «rit roq» li ralal xkʼajol li ixq. Aʼin kitzʼaqlok ru naq laj Tza kixbʼaanu naq ebʼ laj judiiy ut ebʼ laj Roma teʼxkamsi li Ralal li Yos (Luc. 23:13, 20-24). Li natiqʼeʼk rit roq inkʼaʼ chik naru chi bʼeek chiru jun qʼehil. Joʼkaʼin kikʼulmank rikʼin li Jesús naq kikamsiik, xbʼaan naq kiwank oxibʼ kutan saʼ li muqlebʼaal kamenaq (Mat. 16:21).

12. Joqʼe ut chanru tpitzʼmanq xjolom li kʼantiʼ?

¹² Kitzʼaqlok ru li naxye Génesis 3:15, naq li Jesús inkʼaʼ naru kikanaak saʼ li muqlebʼaal kamenaq xbʼaan naq, aʼan tixpitzʼ xjolom li kʼantiʼ. Joʼkan naq, li xtiqʼilal li Jesús tento tkʼiraaq. Ut kikʼiraak chi junajwa! Naq oxibʼ kutan chik xkamik li Jesús, kiwakliik chi yoʼyo joʼ  jun li musiqʼej li maajunwa chik tkamq. Ut naq twulaq li qʼehil li kixxaqabʼ li Jehobʼa, li Jesús tixsach ru chi junajwa laj Tza (Heb. 2:14). Ebʼ li teʼawabʼejinq rikʼin li Kriist, teʼxtenqʼa chi xsachbʼal ru li xikʼ nekeʼilok re li Yos li wankebʼ saʼ Ruuchichʼochʼ, li ralal xkʼajol li kʼantiʼ (Apoc. 17:14; 20:4, 10). *

13. Chanru nokooxtenqʼa xtzʼaqlojik ru li propesiiy aʼin?

¹³ Wi laaʼat jun rehebʼ laj kʼanjel chiru li Yos, li propesiiy aʼin ak yook chi kʼanjelak saʼ laayuʼam. Li Jesús kikʼulunk saʼ Ruuchichʼochʼ ut kixkʼutbʼesi chi tzʼaqal re ru li xnaʼlebʼ li Xyuwaʼ (Juan 14:9). Rikʼin li kixbʼaanu nokooxtenqʼa xnawbʼal ru ut xraabʼal li Xyuwaʼ. Li Jesús nokooxtenqʼa ajwiʼ rikʼin chanru nakʼutuk ut chanru naxjolomi ebʼ li chʼuut saʼebʼ li qakutan. Kixkʼut ajwiʼ chiqu chanru tqasahobʼresi xchʼool li Jehobʼa. Joʼ ajwiʼ naq kitiqʼeʼk li rit roq, malaj li xkamik, naru naqataw ajwiʼ rusilal. Naq kiwakliik wiʼ chik chi yoʼyo, li Jehobʼa kixkʼulubʼa li xkikʼel li kixyeechiʼi joʼ mayej saʼ qakʼabʼaʼ li «nokooxchʼajobʼresi chiru chixjunil li maak» (1 Juan 1:7).

14. Chanru naqanaw naq li kixye li Jehobʼa saʼ li naʼajej Edén inkʼaʼ kitzʼaqlok ru saʼ li hoonal aʼan?

¹⁴ Li kixye li Jehobʼa saʼ li Edén, kixkʼutbʼesi naq li propesiiy aʼin moko ttzʼaqloq ta ru saʼ li hoonal aʼan. Tento naq tnumeʼq li hoonal re naq li ixq twanq li ralal xkʼajol, ut naq laj Tza tixchʼutubʼ li nekeʼtaqenk re, re naq chi joʼkan xikʼ teʼril ribʼ chiribʼilebʼ ribʼ. Chanru nokooxtenqʼa xnawbʼal aʼin? Xbʼaan naq naxkʼe qanaʼlebʼ: li ruuchichʼochʼ li naxjolomi laj Tza, xikʼ teʼril laj kʼanjel chiru li Jehobʼa. Naabʼal chihabʼ chirix aʼin, li Jesús kixkʼe ajwiʼ jun li naʼlebʼ choʼq rehebʼ li xtzolom (Mar. 13:13; Juan 17:14). Relik chi yaal yooko rilbʼal li xtzʼaqlojik ru li propesiiy aʼin, chiru li 100 chihabʼ li ak xeʼnumeʼk. Kʼaʼut naqaye aʼin?

15. a) Kʼaʼut naq kʼajoʼ xikʼ nokooril li ruuchichʼochʼ? b) Kʼaʼut inkʼaʼ tqaxuwa ru laj Tza?

¹⁵ Li Jesús kiʼok choʼq Awabʼej saʼ li Xʼawabʼejilal li Yos chiru li chihabʼ 1914 ut chirix chik aʼin kirisi chaq laj Tza saʼ choxa. Anaqwan kaʼaj chik nataqlank saʼ xbʼeen li Ruuchichʼochʼ ut yook roybʼeninkil li xsachik (Apoc. 12:9, 12). Ut wank kʼaru yook xbʼaanunkil. Kʼajoʼ xjosqʼil, ut yook xrahobʼtesinkil li xtenamit li Jehobʼa (Apoc. 12:13, 17). Aʼan tzʼaqal li xyaalalil naq kʼajoʼ xikʼ nokooril li ruuchichʼochʼ. Abʼanan, maakʼaʼ xyaalal naq tqaxuwa ru laj Tza ut li nekeʼochbʼenink re. Tento bʼan naq kʼojkʼooq li qachʼool joʼ li apóstol Pablo, naq kixtzʼiibʼa: «Wi li Yos, naʼokenk chiqix, ani truuq twanq saʼ xiikʼilal qikʼin?» (Rom. 8:31). Tento naq kʼojkʼooq qachʼool rikʼin li Jehobʼa xbʼaan naq ak yook chi tzʼaqlok ru li propesiiy li wank saʼ Génesis 3:15.

16-18. Chanru kitenqʼaak laj Curtis, li xJessica, ut li xʼUrsula chi xtawbʼal ru li naxye Génesis 3:15?

¹⁶ Li kixye li Jehobʼa saʼ Génesis 3:15 nokooxtenqʼa chi xqʼaxbʼal ru yalaq kʼaru chi chʼaʼajkilal. Laj Curtis, jun li hermaan li wank Guam, naxye: «Wank sut nawank linchʼaʼajkilal ut nachʼinaak inchʼool ut aʼin naxbʼaanu naq tyaleʼq rix linpaabʼal. Abʼan, xnaʼlebʼankil rix li naxye Génesis 3:15 nikinxtenqʼa chi xkʼojobʼankil inchʼool rikʼin li Jehobʼa».  Laj Curtis naraj chi anchal xchʼool naq li Jehobʼa tixraq chi junajwa li rahilal.

¹⁷ Li xʼUrsula jun li hermaan li wank Baviera (Alemania) naxye naq xtawbʼal ru li naxye Génesis 3:15 kitenqʼank re chi xpaabʼankil naq li Santil Hu aʼan Raatin li Yos. Li kixkʼojobʼ xchʼool li hermaan aʼin, aʼan naq chixjunil li propesiiy li wank saʼ li Santil Hu naxchap ribʼ rikʼin Génesis 3:15. Aʼan naxye: «Qʼaxal naxkʼe xsahil inchʼool naq li Jehobʼa wank kʼaru kixbʼaanu re naq wanqebʼ roybʼenihom li poyanam».

¹⁸ Li xJessica, jun li hermaan li wank Micronesia, naxye: «Toj najultikoʼk we chanru kiwekʼa wibʼ naq xinnaw li yaal. Yook chi tzʼaqlok ru li naxye Génesis 3:15! Kichʼolaak chiwu naq li yooko xyuʼaminkil anaqwan moko aʼan ta li tzʼaqal yuʼam. Li propesiiy aʼin naxkutanobʼresi chiwu naq kʼanjelak chiru li Jehobʼa naxkʼe tzʼaqal xsahil qachʼool anaqwan abʼanan qʼaxal chik saʼ li kutan chalk re».

19. Kʼaʼut chʼolchʼo chiqu naq ttzʼaqloq ru chi junajwa li propesiiy aʼin?

¹⁹ Joʼ ak xqil, li naxye Génesis 3:15 ak yook chi tzʼaqlok ru. Naqanaw tzʼaqal anihebʼ ralal xkʼajol li ixq ut anihebʼ ralal xkʼajol li kʼantiʼ. Li Jesús, li xbʼeen ralal xkʼajol li ixq, kikʼiraak naq kitiqʼeʼk li rit roq, anaqwan aʼan jun li Awabʼej li maajunwa tkamq ut kʼajoʼ xloqʼal. Li Jehobʼa, jayeʼq chi ma naraqeʼk xsikʼbʼal ru ebʼ li teʼawabʼejinq rochbʼen li Ralal saʼ choxa. Ak naqanaw naq jun jachal re li propesiiy aʼin ak xtzʼaqlok ru, joʼkan ajwiʼ naqanaw naq ttzʼaqloq ru chi junajwa: laj Tza tpitzʼeʼq li xjolom! Naq tsacheʼq ru laj Tza chi junajwa, aʼin qʼaxal tixkʼam chaq sahil chʼoolejil choʼq rehebʼ li poyanam li tiikebʼ xchʼool chiru li Jehobʼa. Naq toj maajiʼ nawulak li kutan aʼan, michʼinaak li qachʼool. Li Jehobʼa naraj naq kʼojkʼooq qachʼool chiru. Saʼ xkʼabʼaʼ li ralal xkʼajol li ixq, tixkʼe rehebʼ naabʼal li osobʼtesihom saʼ «chixjunil li tenamit saʼ ruuchichʼochʼ» (Gén. 22:18).