Ma nakaanaw?
Chanru naxkʼut li ladriiy li xtawmank Babilonia ut chanru yiibʼanbʼil naq yaal li naxye li Santil Hu?
LI NEKEʼBʼEKOK malaj li nekeʼpikok najteril kʼaʼaq re ru xeʼxtaw chi miyon li ladriiy li xeʼroksi re xyiibʼankil li najteril Babilonia. Joʼ kixye laj Robert Koldewey, li nabʼekok najteril kʼaʼaq re ru ebʼ li ladriiy nayiibʼamank «chirix li tenamit bʼarwiʼ wank naabʼal li sebʼ» naraj xyeebʼal, naabʼal li cheʼ re kʼateʼk.
Li tzʼiibʼanbʼil junxil naxkʼut naq ebʼ laj kʼanjel re Babilonia nekeʼroksi li xaml re xbʼaanunkil junaq li maaʼusilal. Laj Paul-Alain Beaulieu, li nakʼutuk saʼ li nimla tzolebʼaal re Toronto, li naxnaw chirix li kikʼulmank chaq ut li raatinobʼaal li najteril Siria, naxye: «Li tzʼiibʼanbʼil xbʼaanebʼ laj Babilonia […] naxkʼut naq li awabʼej naxtenebʼ li chaqʼrabʼ, li ani naxqʼet ribʼ chiru malaj inkʼaʼ naroxloqʼi li kʼaʼaq re ru li wank xwankil, tkuteʼq saʼ xaml ut tkʼateʼq». Jun li hu li tzʼiibʼanbʼil saʼ xqʼehil li awabʼej Nabucodonosor naxye li kawil aatin aʼin: «Kamsihomaqebʼ, kʼatomaqebʼ, pomomaqebʼ, […] saʼ xaml […], kanaqebʼ joʼ sibʼ. Ut li xaml tkamsinq rehebʼ».
Chixjunil aʼin naxbʼaanu naq tqakʼoxla rix li wank saʼ li tasal oxibʼ re li hu Daniel. Joʼ naxye li hu aʼin, li awabʼej Nabucodonosor kixyiibʼ jun xnimal ru jalam u re oor, saʼ li ru taqʼa re Dura, chirix Babilonia. Laj Sadrac, laj Mesac ut laj Abednego, li oxibʼ aj hebreo inkʼaʼ xeʼxwiqʼibʼ ribʼ chiru li jalam u. Xbʼaan aʼin qʼaxal kijosqʼoʼk laj Nabucodonosor joʼkan naq kixtaqlahebʼ naq «chikʼeemanq xxamlel li kʼatlebʼaal wuqubʼ wa chik chiru li xtiqwal» re naq teʼxkʼut «saʼ li xam kʼajoʼ xtiqwal» ebʼ li oxibʼ chi saaj aʼin. Abʼan jun li ánjel kixkolebʼ chiru li kamk (Dan. 3:1-6, 19-28).
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Jun li ladriiy bʼarwiʼ tzʼiibʼanbʼil li xkʼabʼaʼ laj Nabucodonosor.
Ebʼ li ladriiy li kitawmank Babilonia naxkʼutbʼesi naq paabʼajel li Santil Hu. Chiru naabʼal li ladriiy tzʼiibʼanbʼil ebʼ li aatin re xkʼebʼal xloqʼal li awabʼej. Jun rehebʼ naxye: «Laj Nabucodonosor, awabʼej re Babilonia […]. Laaʼin xinyiibʼank re li wochoch, bʼarwiʼ nawank xnimla ru inloqʼal […]. Aʼ taxaq ebʼ li walal inkʼajol teʼawabʼejinq chi junelik». Ebʼ li aatin aʼin chanchan li natawmank saʼ Daniel 4:30 bʼarwiʼ laj Nabucodonosor kixye ebʼ li aatin aʼin: «Aʼan aʼin li nimla Babilonia li xinwaklesi choʼq xnimal tenamit rikʼin linwankilal, re xkʼutbʼal linloqʼal chiruhebʼ chixjunil».
