CHIQAJUNILO naqanaw naq li Jehobʼa yook xbʼeresinkil ut xtenqʼankil li xtenamit «saʼ rosoʼjikebʼ li kutan» (2 Tim. 3:1). Abʼan, chiqajunqal tenebʼanbʼil saʼ qabʼeen abʼink chiru. Li qawanjik chanchan li xwanjikebʼ laj Israel naq xeʼwank chaq saʼ li chaqichʼochʼ. Ebʼ aʼan keʼxnaw kʼaru teʼxbʼaanu naq nayaabʼasimank li trompeet.

Li Jehobʼa kixye re laj Moisés naq tixyiibʼ wiibʼ li trompeet «re xbʼoqbʼalebʼ li komonil ut re xyeebʼal rehebʼ naq teʼxik» (Núm. 10:2). Ebʼ laj tij tento raj teʼxyaabʼasi li trompeet chi jalan jalanq ru xyaabʼ re naq ebʼ laj Israel teʼxnaw kʼaru teʼxbʼaanu (Núm. 10:3-8). Joʼ aj kʼanjel chiru li Yos nokoobʼoqeʼk ajwiʼ rikʼin jalan jalanq «xyaabʼ li trompeet». Qilaq oxibʼ li eetalil li naru najuntaqʼeetamank rikʼin li jalan jalanq xyaabʼ li trompeet li kiʼabʼimank chaq saʼ li qʼe kutan: naq nokoobʼoqeʼk saʼebʼ li xninqal ru chʼutam, naq nekeʼtzoleʼk ebʼ li cheekel winq ut naq nakʼemank li akʼ naʼlebʼ rehebʼ li xmoos li Yos.

Naq li Jehobʼa kiraj naq «chixjunil li komonil teʼxchʼutubʼ ribʼ» chixkʼatq li loqʼlaj naʼajej, ebʼ laj tij nekeʼxyaabʼasi li wiibʼ chi trompeet (Núm. 10:3). Naq ebʼ li kaahibʼ chi chʼuut li wankebʼ chi xsutam li loqʼlaj naʼajej nekeʼrabʼi li xyaabʼ li trompeet saʼ junpaat nekeʼxnaw li teʼxbʼaanu. Maare ebʼ laj Israel li moko najt ta nekeʼkanaak rikʼin li loqʼlaj naʼajej, tikto nekeʼwulak, ut li najt nekeʼkanaak, maare nekeʼbʼayk chi wulak. Aʼ yaal chanru, li Jehobʼa kiraj naq chixjunilebʼ teʼrabʼi li xchaqʼrabʼ.

Saʼebʼ li qakutan, nokoobʼoqeʼk ajwiʼ saʼebʼ li xninqal ru chʼutam. Abʼan laaʼo inkʼaʼ nokooxik saʼ li xloqʼlaj muhebʼaal li Yos, nokooxik bʼan saʼebʼ li chʼutam ut saʼebʼ li nimla chʼutam bʼarwiʼ naxkʼe qanaʼlebʼ li Jehobʼa. Ebʼ laj kʼanjel chiru li Yos li wankebʼ saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ nekeʼxtaw rusilal ebʼ li chʼutam aʼin. Wankebʼ nachʼ nekeʼchalk ut wankebʼ najt nekeʼchalk. Abʼan chixjunilebʼ li nekeʼxkʼe xqʼe chi wulak, nekeʼxkʼe reetal naq wank rusilal xbʼaanunkil aʼin.

Abʼan, kʼaru nakʼulmank rikʼinebʼ li kokʼ chʼuut li jwal najt wankebʼ ut inkʼaʼ nekeʼruuk chi wulak saʼebʼ li xninqal ru chʼutam? Saʼ xkʼabʼaʼ naq anaqwan wank chik li Internet, ebʼ li kokʼ chʼuut aweʼ nekeʼrekʼa ribʼ saʼ xyanqebʼ li nekeʼwulak saʼebʼ li chʼutam. Naq jun rehebʼ li ruuchil li qanimla molam kirulaʼani li qamolam li wank Benín, kiruhank xnumsinkil saʼ Internet li chʼutam choʼq rehebʼ li wankebʼ saʼ li tenamit Arlit (Níger), saʼ li chaqichʼochʼ Sahara xkʼabʼaʼ. Xeʼwulak 21 li qechpaabʼanel ut jalanebʼ chik li poyanam. Usta najt wankebʼ rikʼinebʼ li 44,131 li xeʼwulak saʼ li chʼutam,  xeʼrekʼa naq wankebʼ tzʼaqal saʼ xyanqebʼ. Jun li hermaan kixtzʼiibʼa: «Chi anchal qachʼool naqaj xbʼanyoxinkil eere naq xeenumsi qe li chʼutam aʼin. Aweʼ naxkʼutbʼesi chiqu naq qʼaxal nokooʼeera».

Naq ebʼ laj tij nekeʼxyaabʼasi jun ajwiʼ li trompeet «kaʼajwiʼ li xjolomilebʼ li xchʼuutebʼ laj Israel» nekeʼxchʼutubʼ ribʼ chixkʼatq li loqʼlaj naʼajej (Núm. 10:4). Aran laj Moisés kixkʼe rehebʼ li naʼlebʼ ut xkawresihebʼ re naq teʼruuq xbʼaanunkil li xkʼanjelebʼ saʼebʼ li xteep. Wi laaʼo raj jun rehebʼ laj jolominel, peʼyaal naq xqakʼe raj qaqʼe chi wank saʼebʼ li chʼutam aʼan?

Saʼebʼ li qakutan, ebʼ li cheekel winq moko nekeʼxkʼoxla ta naq aʼanebʼ li nekeʼtaqlank saʼ li chʼuut ut inkʼaʼ nekeʼnumtaak «saʼ xbʼeenebʼ» (1 Ped. 5:1-3). Abʼan nekeʼxkʼe xchʼool chi xbʼeresinkil chiʼus ebʼ li xkarneer li Yos. Joʼkan naq nekeʼxkʼulubʼa chi anchalebʼ xchʼool wank saʼ li Tzolok choʼq rehebʼ li nekeʼxbʼeresi li chʼuut. Chi joʼkaʼin nekeʼxtzol xbʼaanunkil chiʼus li xkʼanjelebʼ saʼ li chʼuut. Saʼ xkʼabʼaʼ li tzolok aʼin, ebʼ li cheekel winq ut ebʼ li junchʼol chi hermaan, nekeʼruuk chi jilok chixkʼatq li Jehobʼa. Usta maajunwa toowulaq saʼ li tzolok aweʼ, naru naqataw rusilal li nekeʼxtzol chaq ebʼ li cheekel winq.

Wank sut, ebʼ laj tij moko najt ta roq li xyaabʼ li trompeet naq nekeʼxyaabʼasi. Naq nabʼaanumank aʼin, aʼan resil naq li Jehobʼa naraj naq ebʼ laj Israel teʼxchap xbʼehebʼ (Núm. 10:5, 6). Usta yaal naq sachbʼachʼoolej rilbʼal chanru naq nekeʼxik chi chʼutchʼu ebʼ laj Israel, abʼan kiʼajmank ajwiʼ naq chixjunilebʼ teʼxkʼe xqʼe chi xbʼaanunkil. Maare wiibʼ oxibʼ aj Israel kichʼaʼajkoʼk chiruhebʼ xbʼaanunkil li naʼlebʼ aweʼ. Kʼaʼut?

Maare wiibʼ oxibʼ rehebʼ xeʼxkʼoxla naq kokʼaj xsaʼ ut chi maakʼaʼ saʼ xchʼoolebʼ naq nabʼaanumank aʼin. Li Santil Hu naxye naq wank sut «li choql nawank saʼ xbʼeen li Loqʼlaj Naʼajej yal jun qʼoqyink» ajwiʼ ut wank sut «wiibʼaq kutan malaj jun po malaj jun chihabʼ» (Núm. 9:21, 22). Ut, jarubʼ sut xeʼxjal xnaʼaj ebʼ laj Israel? Kachʼin chik ma 40 chi naʼajej natawmank xkʼabʼaʼ saʼ li tasal 33 re li hu Números bʼarwiʼ xeʼnaʼajink ebʼ laj Israel.

Wank sut maare wiibʼ oxibʼ rehebʼ laj Israel xeʼxtaw jun li mu re hilank saʼ «li nimla ut xiwajel naʼajej» aʼan (Deut. 1:19). Joʼkan naq xeʼxkʼoxla tana naq maakʼaʼ aj e naq teʼxjal xnaʼajebʼ.

Naq nayaabʼasimank li trompeet saʼ reqaj ribʼ ut moko najt ta roq li xyaabʼ, chixjunilebʼ laj Israel nekeʼabʼink re, abʼan moko junxikikebʼ ta chi elk. Maare wiibʼ oxibʼ aj Israel nekeʼtitzʼk chi roybʼeninkil joqʼe teʼxchap xbʼe. Naq nekeʼrabʼi li trompeet saʼ reqaj ribʼ, aʼan reetalil li relikebʼ li teep li wankebʼ saʼ relebʼl saqʼe, aʼ laj Judá, laj Isacar ut laj Zabulón (Núm. 2:3-7; 10:5, 6). Naq ak xkohebʼ chik ebʼ li teep aʼan, ebʼ laj tij nekeʼxyaabʼasi wiʼ chik li trompeet re naq teʼelq ebʼ li teep li wankebʼ saʼ rokebʼl iqʼ. Ut inkʼaʼ nekeʼxkanabʼ xbʼaanunkil aʼin toj reetal nekeʼxchap xbʼe chixjunilebʼ laj Israel.

Maare xchʼaʼajkoʼk chiqu xkʼulubʼankil naq li qamolam xjal junaq li naʼlebʼ. Kixkʼe tana qakʼaʼuxl xkʼoxlankil naq maakʼaʼ saʼ qachʼool naq nakʼulmank aʼin. Malaj sa saʼ qachʼool joʼ chanru nabʼaanumank junaq li naʼlebʼ saʼ li xtenamit li Yos ut naqaj raj naq maajunwa tjalmanq. Maakʼaʼ naxye kʼaru kikʼulmank, maare kiyalmank rix li qakuyum ut kichʼaʼajkoʼk chiqu kʼayk saʼ li akʼ wanjik. Abʼan chʼolchʼo chiqu naq tento tqabʼaanu. Wi naqakʼe qaqʼe, relik chi yaal naq li Jehobʼa toorosobʼtesi.

Saʼ xkutankil laj Moisés li Jehobʼa kixbʼeresihebʼ chi miyon ebʼ li poyanam, winq, ixq ut kokʼal saʼ li chaqichʼochʼ. Xeʼkamk raj wi inkʼaʼ raj kirilebʼ ut kixbʼeresihebʼ. Saʼebʼ li kutan aʼin li qʼaxal xiwxiw ru, li Jehobʼa inkʼaʼ naxkanabʼ qabʼeresinkil ut qatenqʼankil re naq kawaq li qapaabʼal. Joʼkan bʼiʼ, qabʼaanuhaq chixjunil li wank saʼ quqʼ re xkʼambʼal qe rikʼinebʼ laj Israel xbʼaan naq ebʼ aʼan saʼ junpaat nekeʼxnaw kʼaru teʼxbʼaanu naq nayaabʼasimank li trompeet.