NAʼLEBʼ RE TZOLOK 23
«Santobʼresinbʼil taxaq laakʼabʼaʼ»
«At Qaawaʼ [Jehobʼa], laakʼabʼaʼ wank chi junelik» (SAL. 135:13).
BʼICH 10 ¡Alabemos a nuestro Dios, Jehová!
RUʼUJIL LI TZOLOM *
1, 2. Joʼ aj Testiiw re li Jehobʼa, chirix kʼaru ebʼ li naʼlebʼ kʼajoʼ nawulak chiqu aatinak?
WANK wiibʼ li naʼlebʼ li qʼaxal wank xwankil chiqu: li xkʼulubʼ li Jehobʼa chi awabʼejink ut li xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ. Joʼ aj Testiiw re li Jehobʼa, kʼajoʼ nawulak chiqu aatinak chirix ebʼ li naʼlebʼ aʼin. Abʼanan, ma naxchap ribʼ li wiibʼ chi naʼlebʼ aʼin? Joʼkan tzʼaqal.
2 Chiqajunilo ak xqatzol naq naʼajmank xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ li Yos ut xkʼutbʼesinkil naq kaʼajwiʼ aʼan naxnaw awabʼejink chiʼus. Joʼkan naq qʼaxal wank xwankil li wiibʼ chi naʼlebʼ aʼin.
3. Kʼaru naʼokenk saʼ li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa?
3 Relik chi yaal, saʼ li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa naʼokenk chixjunil li xnaʼlebʼ ut li xbʼaanuhom, joʼ ajwiʼ chanru naʼawabʼejink. Joʼkan bʼiʼ, wi naqaye naq wank xwankil xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ li Yos yooko ajwiʼ xyeebʼal naq kaʼajwiʼ li Jehobʼa naxnaw awabʼejink chiʼus. Li xkʼabʼaʼ naxchap ribʼ rikʼin li naʼlebʼ li naxkʼutbʼesi naq naʼawabʼejink saʼ xbʼeen li choxachʼochʼ (chaawil li kaaxukuut « Ebʼ li naʼlebʼ li naʼokenk chirix li xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ li Yos»).
4. a) Kʼaru naxye saʼ Salmo 135:13 chirix li xkʼabʼaʼ li Yos? b) Kʼaru ebʼ li patzʼom tqasume saʼ li tzolom aʼin?
4 Maakʼaʼ chik junaq kʼabʼaʼej joʼ li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa (taayaabʼasi Salmo 135:13). Kʼaʼut naq wank tzʼaqal xwankil? Bʼar wank li xbʼeen tikʼtiʼ li kiyoobʼamank chirix li kʼabʼaʼej aʼin? Kʼaru naxbʼaanu li Yos re xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ? Ut, kʼaru tooruuq xbʼaanunkil laaʼo re xkolbʼal rix? Saʼ li tzolom aweʼ tqasume ebʼ li patzʼom aʼin.
LI XWANKIL LI KʼABʼAʼEJ
5. Naq nokooʼaatinak chirix li xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ li Yos, kʼaru ebʼ li patzʼom naru naxkʼoxla junaq li kristiʼaan?
5 Li Jesús kixye naq jun rehebʼ li naʼlebʼ li qʼaxal wank xwankil li tento tqapatzʼ saʼ li qatij aʼan aʼin: «Santobʼresinbʼil taxaq laakʼabʼaʼ» (Mat. 6:9). Kʼaru xyaalal li aatin aweʼ? Wi santobʼresinbʼil junaq kʼaʼaq re ru naraj naxye naq saant, saq ru malaj maakʼaʼ xmuxul. Abʼan maare junaq li kristiʼaan tixkʼoxla: «Ma inkʼaʼ tabʼiʼ saant, saq ru ut maakʼaʼ xmuxul li xkʼabʼaʼ li Yos? Kʼaʼut tento xsantobʼresinkil ru?». Re xsumenkil ebʼ li patzʼom aʼin tento tqakʼoxla chixjunil li naʼokenk chirix junaq li kʼabʼaʼej.
6. Kʼaʼut naq qʼaxal wank xwankil junaq li kʼabʼaʼej?
6 Jun li kʼabʼaʼej moko kaʼaj tawiʼ natzʼiibʼamank chiru junaq li hu chi moko nayeemank saʼ kawil kuxej. Li Santil Hu naxye: «Qʼaxal us naq chaabʼil teʼaatinaq chawix chiru naq taabʼon aawibʼ saʼ kʼiila sununkil bʼan» (Prov. 22:1; Ecl. 7:1). Saʼ li aatinobʼaal li kitzʼiibʼamank wiʼ li Santil Hu naq naxye «chaabʼil teʼaatinaq chawix» naraj xyeebʼal «chaabʼil teʼaatinaq chirix laakʼabʼaʼ». Kʼaʼut naq qʼaxal wank xwankil junaq li kʼabʼaʼej? Xbʼaan naq naʼokenk ajwiʼ li nekeʼxkʼoxla chirix junaq li kristiʼaan. Joʼkan bʼiʼ, moko wank ta xwankil chanru natzʼiibʼamank malaj nayeemank junaq li kʼabʼaʼej, li wank bʼan xwankil aʼan li nachalk saʼ xchʼoolebʼ li kristiʼaan naq nekeʼrabʼi li kʼabʼaʼej aʼan.
7. Chanru naq ebʼ li kristiʼaan nekeʼxtzʼajni ru li xkʼabʼaʼ li Yos?
7 Naq ebʼ li kristiʼaan nekeʼxye tikʼtiʼ chirix li Jehobʼa yookebʼ chi xtzʼajninkil ru li xkʼabʼaʼ. Li xbʼeen tikʼtiʼ li kiyoobʼamank chirix li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa aʼan li kikʼulmank saʼ li naʼajej Edén. Qilaq kʼaru tooruuq xtzolbʼal chirix aʼin.
LI XBʼEEN TIKʼTIʼ LI KIYOOBʼAMANK CHIRIX LI XKʼABʼAʼ LI JEHOBʼA
8. a) Kʼaru nekeʼxnaw chaq laj Adán ut li xʼEva? b) Kʼaru ebʼ li patzʼom naru naqakʼoxla?
8 Laj Adán ut li xʼEva nekeʼxnaw chaq li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa ut ebʼ li xninqal ru naʼlebʼ chirix, joʼ naq aʼan laj Yobʼtesinel, naq kixkʼehebʼ saʼ jun Chʼinaʼusil Naʼajej ut naq tzʼaqal re ru li xyuʼamebʼ (Gén. 1:26-28; 2:18). Abʼan, ma junelik keʼxkʼoxla rix li kixbʼaanu li Jehobʼa chirixebʼ? Ma junelik xkʼi li xrahomebʼ chirix li Yos ut inkʼaʼ xeʼxkanabʼ bʼanyoxink chiru? Li xsumenkil ebʼ li patzʼom kinawmank naq keʼyaleʼk rix xbʼaan laj Tza.
9. Joʼ naxye saʼ Génesis 2:16, 17 ut 3:1-5, kʼaru kixye li Jehobʼa re laj Adán ut li xʼEva, ut chanru naq laj Tza kixjalpaqi ru li kixye li Yos?
9 (Taayaabʼasi Génesis 2:16, 17; 3:1-5). Laj Tza kiroksi jun li kʼantiʼ re xpatzʼbʼal re li xʼEva: «Ma yaal naq li Yos xye eere naq inkʼaʼ naru teelow ruhebʼ li cheʼ li wankebʼ saʼ xnaʼaj li awimq?». Laj Tza kixnaw xchʼikbʼal li tikʼtiʼ saʼ li xpatzʼom. Xbʼaan naq li Yos kixye naq jun ajwiʼ li cheʼ inkʼaʼ teʼxlow li ru. Joʼkan naq wank tana kʼiila paay ru li awimq li teʼxlow laj Adán ut li xʼEva (Gén. 2:9). Chʼolchʼo naq li Jehobʼa qʼaxal chaabʼil chaq rikʼinebʼ. Abʼan kixye rehebʼ naq wank jun li cheʼ inkʼaʼ teʼxlow li ru. Rikʼin li patzʼom li kixbʼaanu laj Tza, kixjalpaqi ru li kixye li Yos ut kiraj xkʼutbʼesinkil naq moko chaabʼil ta rikʼinebʼ. Maare li xʼEva kixkʼoxla naq wank li chaabʼil echej li naxmuq li Yos chiruhebʼ.
10. Chanru naq laj Tza kixtzʼajni ru li xkʼabʼaʼ li Yos, ut kʼaru kixkʼam chaq aʼin?
10 Chiru li hoonal aʼan, li xʼEva toj naxkʼulubʼa naq li Yos nataqlank saʼ xbʼeen. Joʼkan naq kixye re laj Tza li taql kʼebʼil rehebʼ xbʼaan li Yos ut kixye ajwiʼ naq moko naru ta teʼxchʼeʼ li cheʼ. Naxnaw naq li Yos kixye rehebʼ naq wi inkʼaʼ teʼabʼinq teʼkamq. Joʼkan bʼiʼ, laj Tza chi maakʼaʼ bʼayaq xxutaan kixye: «Inkʼaʼ. Moko texkamq ta» (Gén. 3:2-4). Chi joʼkaʼin laj Tza kixtzʼajni ru li xkʼabʼaʼ li Yos, xbʼaan naq kixye naq li Yos aj tikʼtiʼ. Joʼkan naq laj Tza kisutqʼiik joʼ li maaʼus aj winq, malaj aj yoobʼanel tikʼtiʼ. Kibʼalaqʼiik li xʼEva joʼkan naq kixpaabʼ re laj Tza (1 Tim. 2:14). Kiʼabʼink chiru laj Tza ut inkʼaʼ chiru li Jehobʼa, joʼkan naq qʼaxal yibʼru li kixbʼaanu: kixqʼet ribʼ chiru li Yos ut kixlow ru li cheʼ. Moqon, kixkʼe re laj Adán (Gén. 3:6).
11. Kʼaru raj xeʼxbʼaanu laj Adán ut li xʼEva?
11 Qakʼoxlaq chan raj ru kiruuk chi sumenk li xʼEva. Maare kixye raj aʼin re laj Tza: «Laaʼin inkʼaʼ ninnaw aawu abʼan ninnaw naq li Jehobʼa aʼan Linyuwaʼ. Ninra ut kʼojkʼo inchʼool rikʼin. Aʼan kikʼehok re chixjunil li wank qe. Ma inkʼaʼ nakatxutaanak chi yoobʼank aatin chirix? Elen chiwu! Minaachʼiʼchʼiʼi chik!». Makachʼin raj kisahoʼk saʼ xchʼool li Jehobʼa wi traj li xrabʼin kiroksi raj li aatin aʼin re xkʼutbʼesinkil li xrahom ut li xtiikilal xchʼool chiru (Prov. 27:11). Abʼan laj Adán ut li xʼEva moko tzʼaqal yaal ta naq nekeʼxra li Jehobʼa. Joʼkan naq moko xeʼxkol ta rix li xkʼabʼaʼ li Xyuwaʼ.
12. Kʼaru kixbʼaanu laj Tza re naq twiibʼanq ru li xchʼool li xʼEva, ut kʼaru inkʼaʼ xeʼxbʼaanu laj Adán ut li xʼEva?
12 Joʼ ak xqil, laj Tza kixtzʼajni ru li xkʼabʼaʼ li Yos naq kixbʼaanu naq li xʼEva tixkʼoxla naq moko chaabʼil Yuwaʼbʼej ta. Joʼkan bʼiʼ, naq laj Adán ut li xʼEva moko xeʼxkol ta rix li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa, keʼxpaabʼ li xtikʼtiʼ laj Tza ut keʼxqʼet ribʼebʼ chiru. Saʼebʼ li qakutan, laj Tza naroksi ajwiʼ ebʼ li naʼlebʼ aʼin. Naxtzʼajni li xkʼabʼaʼ li Yos rikʼin li tikʼtiʼ li naxyoobʼ ut naxbʼaanu naq ebʼ li nekeʼpaabʼank re li tikʼtiʼ aʼin teʼxtzʼeqtaana li Jehobʼa.
LI JEHOBʼA NAXSANTOBʼRESI LI XKʼABʼAʼ
13. Chanru naxchʼolobʼ Ezequiel 36:23 li xjolomil li naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu?
13 Ma inkʼaʼ kixkol ribʼ li Jehobʼa naq xeʼxye tikʼtiʼ chirix? Chʼolchʼo naq kixkol ribʼ. Saʼ li Santil Hu nachʼolobʼamank li kixbʼaanu li Jehobʼa re xkʼutbʼesinkil naq tikʼtiʼ li kixye laj Tza (Gén. 3:15). Relik chi yaal, li xjolomil li naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu naru nayeemank rikʼin wiibʼ oxibʼ li aatin: li Jehobʼa naroksi li Xʼawabʼejilal saʼ ruqʼ li Ralal re xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ ut li Awabʼejilal aweʼ naxkʼam chaq li tuqtuukilal ut li tiikilal saʼ li Ruuchichʼochʼ. Saʼ li Santil Hu nayeemank chanru naq li Jehobʼa tixsantobʼresi li xkʼabʼaʼ (taayaabʼasi Ezequiel 36:23).
14. Chanru naxsantobʼresi li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa naq naxbʼeresi li chʼaʼajkilal li kitiklaak chaq saʼ li naʼajej Edén?
14 Yalaq kʼaru naxyal xbʼaanunkil laj Tza re naq moko ttzʼaqloq ta ru li rajom li Jehobʼa, abʼan moko us ta naʼelk. Li Santil Hu naxye chanru nanaʼlebʼak li Jehobʼa ut naxkʼutbʼesi naq maajun junaq chik joʼ aʼan. Yaal naq kirahoʼk xchʼool naq laj Tza ut li nekeʼtaqenk re xeʼxqʼet ribʼ chiru (Sal. 78:40). Abʼan li Jehobʼa naxkʼutbʼesi naq wank xnaʼlebʼ, tiik xchʼool ut wank xkuyum naq naxbʼeresi li chʼaʼajkilal aʼin. Joʼkan ajwiʼ, jalan jalanq li naʼlebʼ naroksi re xkʼutbʼesinkil li xnimal ru xwankilal. Ut, saʼ chixjunil li xbʼaanuhom nakʼutunk tzʼaqal li xrahom (1 Juan 4:8). Li Jehobʼa inkʼaʼ naxkanabʼ kʼanjelak re xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ.
Naq laj Tza kiʼaatinak rikʼin li xʼEva, kixyoobʼ tikʼtiʼ chirix li Jehobʼa ut chalen li qʼe kutan inkʼaʼ naxkanabʼ xtzʼajninkil ru li xkʼabʼaʼ li Yos. (Chaawil li raqal 9, 10 ut 15). *
15. Chanru naxbʼaanu laj Tza re xtzʼajninkil li xkʼabʼaʼ li Yos saʼebʼ li qakutan, ut kʼaru nekeʼxbʼaanu ebʼ li kristiʼaan saʼ xkʼabʼaʼ aʼin?
15 Saʼebʼ li qakutan, laj Tza toj yook xtzʼajninkil ru li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Naxyal xbʼaanunkil naq ebʼ li poyanam teʼwiibʼanq xchʼool chirix li xwankilal li Yos, li xchoxahil naʼlebʼ, li xtiikilal xchʼool ut li xrahom. Jun eetalil, naxyal xqʼunbʼesinkil ebʼ li kristiʼaan re naq teʼxpaabʼ naq maakʼaʼ li Yos. Ut, wi junaq li kristiʼaan naxpaabʼ naq wank li Yos, laj Tza naxyal xbʼaanunkil naq tixkʼoxla naq li xchaqʼrabʼ qʼaxal kaw ut naxkʼam chaq chʼaʼajkilal. Naxjekʼi ajwiʼ li tikʼtiʼ chirix li Yos naq naxye naq aj rahobʼtesinel xbʼaan naq naxkʼatebʼ li kristiʼaan saʼ xbʼalbʼa. Maare li teʼabʼinq re li tikʼtiʼ aʼin moko kaʼaj tawiʼ teʼxpaabʼ, teʼxtzʼeqtaana ajwiʼ wank rubʼel xwankil li Yos. Saʼ xkʼabʼaʼ naq toj maajiʼ nasacheʼk ru, laj Tza toj yook xtzʼajninkil ru li xkʼabʼaʼ li Yos ut naxyal xbʼaanunkil naq laaʼat taatzʼeqtaana li Jehobʼa. Ma taakanabʼ aawibʼ?
CHANRU NOKOOTZʼAQONK SAʼ LI NAʼLEBʼ AʼIN?
16. Bʼar wank li naʼlebʼ li inkʼaʼ xeʼxbʼaanu laj Adán ut li xʼEva li tooruuq xbʼaanunkil laaʼo?
16 Usta laaʼo aj maak, li Jehobʼa naxkanabʼ naq tootzʼaqonq chi xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ. Chiqajunilo naru naqabʼaanu li inkʼaʼ xeʼraj xbʼaanunkil laj Adán ut li xʼEva. Usta wanko saʼ xyanqebʼ li poyanam li nekeʼxmaajewa ut nekeʼxtzʼajni ru li xkʼabʼaʼ li Yos, wank qahoonal re xkolbʼal rix li yaal chirix li Jehobʼa: naq aʼan saant, chaabʼil, tiik xchʼool ut qʼaxal narahok (Is. 29:23). Naru naqakʼutbʼesi naq naqaj wank rubʼel li xwankilal ut naru tqaye rehebʼ li junchʼol naq li xʼawabʼejihom tiik ru, ut tixkʼam chaq li tuqtuukilal ut li sahil wank choʼq re chixjunil li xyobʼtesihom (Sal. 37:9, 37; 146:5, 6, 10).
17. Kʼaru kixbʼaanu li Jesús re xkʼebʼal chi naweʼk li xkʼabʼaʼ li Xyuwaʼ?
17 Naq naqakol rix li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa yooko xkʼambʼal qe rikʼin li Jesús (Juan 17:26). Li Jesús moko kaʼaj tawiʼ kixkʼe chi naweʼk li xkʼabʼaʼ li Xyuwaʼ naq kiroksi, kixkʼut ajwiʼ chanru tzʼaqal li xnaʼlebʼ li Jehobʼa. Jun eetalil, naq ebʼ laj Pariseey xeʼxkʼut naq li Yos kaw nataqlank, maakʼaʼ naxkʼulubʼa, narahobʼtesink ut maaʼani naxtoqʼobʼa ru, li Jesús kixkʼut naq li Xyuwaʼ chaabʼil nanaʼlebʼak, wank xkuyum, qʼaxal narahok ut natoqʼobʼank u. Kixtenqʼahebʼ ajwiʼ li poyanam chi xnawbʼal ru li Jehobʼa naq kixyuʼami chi tzʼaqal re ru li xnaʼlebʼ li Xyuwaʼ (Juan 14:9).
18. Chanru tqakʼutbʼesi naq tikʼtiʼ li nekeʼxye chirix li Jehobʼa li xikʼ nekeʼilok re?
18 Joʼ kixbʼaanu li Jesús, laaʼo ajwiʼ tooruuq xwotzbʼal rikʼinebʼ li junchʼol naq li Jehobʼa makachʼin naq narahok ut qʼaxal chaabʼil. Chi joʼkan naqakʼutbʼesi naq tikʼtiʼ nekeʼxye li xikʼ nekeʼilok re. Naqasantobʼresi li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa naq naqakʼut chiruhebʼ li junchʼol naq maakʼaʼ xmuxul. Usta laaʼo aj maak, naru naqakʼam qe rikʼin li Jehobʼa (Efes. 5:1, 2). Naq li qaatin ut li qabʼaanuhom naxkʼut chiruhebʼ li kristiʼaan chanru tzʼaqal xnaʼlebʼ li Jehobʼa, nokootzʼaqonk chi xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ. Naqaterqʼusi xloqʼal li xkʼabʼaʼ naq naqatenqʼahebʼ li kristiʼaan chi xtzʼeqtaanankil li tikʼtiʼ li nekeʼxpaabʼ chirix li Yos. * Joʼkan ajwiʼ, usta laaʼo aj maak naru naqasantobʼresi li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa wi tiik qachʼool chiru (Job 2:3).
Naqaj naq ebʼ li qatzolom teʼxtaw ru naq li Jehobʼa chaabʼil ut qʼaxal narahok. (Chaawil li raqal 18 ut 19). *
19. Joʼ naxchʼolobʼ Isaías 63:7, kʼaru naqaj xbʼaanunkil naq naqatzolebʼ li kristiʼaan chirix li Santil Hu?
19 Wank jun chik li naʼlebʼ li naru naqabʼaanu re xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Naq naqatzolebʼ li kristiʼaan chirix li Santil Hu, naqakʼut naq kaʼajwiʼ li Jehobʼa xkʼulubʼ awabʼejink. Ut tzʼaqal yaal naq xkʼulubʼ li Jehobʼa awabʼejink saʼ xbʼeen li choxachʼochʼ. Usta yaal naq wank xwankil xkʼutbʼal li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa, abʼan li naqaj aʼan xtenqʼankilebʼ li kristiʼaan re naq teʼxra ut re naq inkʼaʼ teʼxtzʼeqtaana. Joʼkan bʼiʼ, naq tqatzolebʼ chirix li Santil Hu, tento naq tqakʼe xwankil li xchaabʼil naʼlebʼ li Jehobʼa (taayaabʼasi Isaías 63:7). Wi naqabʼaanu aʼin, ebʼ li kristiʼaan teʼxra ut teʼabʼinq chiru li Jehobʼa xbʼaan naq inkʼaʼ teʼraj xtzʼeqtaanankil.
20. Bʼar wank li patzʼom li tqasume saʼ li jun chik tzolom?
20 Saʼ xkʼabʼaʼ chixjunil li naʼokenk re xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa, kʼaru tqabʼaanu re naq li qanaʼlebʼ ut li naqakʼut chirix li Santil Hu tixkʼe xloqʼal li xkʼabʼaʼ li Yos ut re naq ebʼ li kristiʼaan teʼjiloq chixkʼatq? Saʼ li jun chik tzolom tqasume li patzʼom aʼin.
BʼICH 2 Tu nombre es Jehová
^ párr. 5 Bʼar wank li naʼlebʼ li wank chiruhebʼ li poyanam ut ebʼ li ánjel? Kʼaʼut naq qʼaxal wank xwankil, ut chanru nokootzʼaqonk chisaʼ? Xsumenkil ebʼ li patzʼom aweʼ ut jalan chik ebʼ li patzʼom li naxchap ribʼ rikʼin li naʼlebʼ aʼin tooxtenqʼa chi wank saʼ tzʼaqal amiiwil rikʼin li Jehobʼa.
^ párr. 18 Wank sut, saʼebʼ li qatasal hu xyeemank naq moko aajel ta ru xterqʼusinkil xloqʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa xbʼaan naq maaʼani nawechʼok re, naq moko xkʼulubʼ ta naq tkʼabʼaʼiiq chi joʼkan. Abʼanan, saʼ li chihabʼ 2017 saʼ li chʼutam li naʼuxmank rajlal chihabʼ kijalmank li nayeemank chirix li naʼlebʼ aʼin. Li najolomink re li chʼutam kixye: «Moko maak ta tijok re naq tterqʼusiiq xloqʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa xbʼaan naq aajel ru naq tsantobʼresiiq li xkʼabʼaʼ» (chaawil li Broadcasting re enero 2018 saʼ jw.org®, sikʼ saʼ EBʼ LI KʼANJELOBʼAAL > JW BROADCASTING®).
^ párr. 62 XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U: Laj Tza kixtzʼajni li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa naq kixye re li xʼEva naq aʼan aj tikʼtiʼ. Chalen chaq li qʼe kutan, laj Tza inkʼaʼ naxkanabʼ xjekʼinkil li tikʼtiʼ chirix li Jehobʼa naq naxye naq aʼan aj rahobʼtesinel ut naq moko kixyobʼtesi ta ebʼ li poyanam.
^ párr. 64 XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U: Jun li hermaan naxkʼe xwankil li xchaabʼil naʼlebʼ li Jehobʼa naq naxtzol jun li kristiʼaan chirix li Santil Hu.
