1. Kʼaru tqabʼaanu re naq tookoleʼq chiru xkutankil li Jehobʼa?

 LI RAATIN li Yos naroksi li aatin «li xkutankil li Qaawaʼ» re xyeebʼal joqʼe tixsach ru li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ ut tixkol li xtenamit. Junxil qʼe kutan kamaʼan kikʼulmank naq li Jehobʼa kiraqok aatin (Is. 13:1, 6; Ezeq. 13:5; Sof. 1:8). «Li xkutankil li Qaawaʼ» ttiklaaq naq tsacheʼq ru li Nimla Tenamit Babilonia ut traqeʼq saʼ li Armagedón. Re naq tookoleʼq chiru aʼin, aajel ru naq tqakawresi qibʼ anaqwan. Li Jesús kixkʼut ajwiʼ naq aajel ru naq «yoʼoon wan[qo]» naq tchalq li «xnimal li rahilal», chi joʼkan li Jesús kixye naq maajunwa tqakanabʼ xbʼaanunkil (Luc. 12:40; Mat. 24:21).

2. Kʼaʼut aajel ru naq tqatzʼil rix 1 Tesalonicenses?

² Saʼ 1 Tesalonicenses, li apóstol Pablo kiʼaatinak chirix wiibʼ oxibʼ li eetalil re naq yoʼon wanqo naq tchalq xkutankil li Jehobʼa. Laj Pablo naxnaw naq toj naabʼal kutan naʼajmank re naq li Jehobʼa traqoq aatin (2 Tes. 2:1-3). Abʼanan, kixye naq aajel ru naq yoʼon wanqo rikʼin, aʼin kiraj xyeebʼal naq li xkutankil li Jehobʼa tchalq chi wulajaq. Naru ajwiʼ naqakʼam qe rikʼin li naʼlebʼ li kixye laj Pablo. Qilaq li kixye chirix 1) chanru naq tchalq li xkutankil li Jehobʼa, 2) ani inkʼaʼ teʼkoleʼq ut 3) kʼaru tento tqabʼaanu re naq tqakawresi qibʼ.

3. Kʼaru naraj xyeebʼal naq tchalq xkutankil li Jehobʼa joʼ jun aj elqʼ? (Chaawil ebʼ li jalam u).

³ «Joʼ […] junaq aj elqʼ chi qʼeq» (1 Tes. 5:2). Aʼin xbʼeen sut naxye li apóstol Pablo chirix li oxibʼ chi eetalil naq naʼaatinak chanru naq tkʼulunq xkutankil li Jehobʼa. Ebʼ laj elqʼ nekeʼelqʼak chi qʼeq naq maaʼani naʼoybʼeninkebʼ re. Joʼkan ajwiʼ, li xkutankil li Jehobʼa maaʼani taaʼoybʼeninq re naq tkʼulunq. Maare joʼ aj paabʼanel tsachq saʼ qachʼool rilbʼal naq saʼ junpaat  tkʼulmanq chixjunil. Abʼan, laaʼo inkʼaʼ tooʼsacheʼq; aʼut li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ teʼsacheʼq.

4. Kʼaru naraj xyeebʼal naq li xkutankil li Jehobʼa tchalq joʼ chanru nachalk xrahilal li alank saʼ xbʼeen jun li ixq?

⁴ «Joʼ naq nachalk xrahil li alank saʼ xbʼeen li ixq» (1 Tes. 5:3). Naq jun li ixq yook roybʼeninkil li xkʼuulaʼal, moko naxnaw ta chi tzʼaqal re ru kʼaru hoonal ttiklaaq xrahilal abʼan chʼolchʼo chiru naq twulaq. Ut nawulak saʼ jun li hoonal li inkʼaʼ naroybʼeni, jwal ra ut maakʼaʼ naru naramok re. Joʼkan ajwiʼ usta inkʼaʼ naqanaw joqʼe tchalq li xkutankil li Jehobʼa, chʼolchʼo chiqu naq tkʼulunq. Naqanaw naq traqoq aatin saʼ junpaat ut li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ inkʼaʼ teʼkoleʼq.

5. Kʼaʼut nayeemank naq li nimla rahilal tchalq joʼ naq nasaqewk?

⁵ Joʼ naq nasaqewk. Li rox eetalil li kiʼaatinak wiʼ laj Pablo, kiʼaatinak wiʼ chik chirix ebʼ laj elqʼ, abʼan anaqwan xjal bʼayaq. Chanchan naq xjuntaqʼeeta li xkutankil li Jehobʼa joʼ naq nasaqewk (1 Tes. 5:4). Maare ebʼ laj elqʼ junes elqʼak nekeʼxbʼaanu ut inkʼaʼ nekeʼxkʼe reetal li hoonal li wankebʼ wiʼ. Maare inkʼaʼ nekeʼxkʼe reetal naq yook chi saqewk ut aʼin naru naq tixkʼehebʼ saʼ chʼaʼajkilal. Chiru li nimla rahilal, joʼkan ajwiʼ tkʼulmanq. Li kristiʼaan li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ joʼebʼ laj elqʼ ut li nekeʼxyal xqʼe chi xbʼaanunkil li inkʼaʼ nawulak chiru li Yos, maakʼaʼaqebʼ saʼ xchʼool naq teʼsacheʼq ru. Laaʼo moko joʼkan ta qanaʼlebʼ, naqakʼutbʼesi bʼan naq kawresinbʼilo naq tchalq xkutankil li Jehobʼa. Chanru? Naq naqatzʼeqtaana chixjunil li naʼlebʼ li inkʼaʼ nawulak chiru li Jehobʼa ut naq naqayal qaqʼe chi xbʼaanunkil «chixjunil li chaabʼilal, tiikilal ut li yaal» (Efes. 5:8-12). Moqon chik, laj Pablo naʼaatinak chirix wiibʼ chik li naʼlebʼ chirix li inkʼaʼ teʼkoleʼq saʼ xkutankil li Jehobʼa.

6. Chanru naq li xkʼihalil li kristiʼaan chanchan tawiʼ naq yookebʼ chi wark? (1 Tesalonicenses 5:6, 7).

⁶ «Li nekeʼwark» (taayaabʼasi 1 Tesalonicenses 5:6, 7). Laj Pablo kixye naq li inkʼaʼ teʼkoleʼq saʼ xkutankil li Jehobʼa, chanchan naq yooqebʼ chi wark. Naq jun li kristiʼaan yook chi wark, inkʼaʼ naxkʼe reetal li nakʼulmank saʼ xsutam, chi moko naxkʼe reetal naq yook chi numeʼk li hoonal. Inkʼaʼ naxkʼe xchʼool chirix li yook chi kʼulmank saʼ li xsutam chi moko chʼolchʼo chiru kʼaru tixbʼaanu. Aʼan ajwiʼ nakʼulmank saʼ li qapaabʼal: naabʼalebʼ li kristiʼaan yookebʼ chi wark (Rom. 11:8). Inkʼaʼ nekeʼxpaabʼ naq wanko chik «saʼ rosoʼjikebʼ li kutan» ut naq li nimla rahilal yook chaq chi nachʼok. Naq nakʼulmank junaq li naʼlebʼ saʼ chixjunil li ruuchichʼochʼ, wankebʼ nekeʼxyal xkʼebʼal reetal ut nekeʼraj xnawbʼal chirix li Xʼawabʼejilal li Yos. Abʼan saʼ junpaat nekeʼwark wiʼ chik saʼebʼ li xpaabʼal. Wankebʼ ajwiʼ li kristiʼaan nekeʼxpaabʼ naq li Yos traqoq aatin, abʼanan nekeʼxkʼoxla naq toj tbʼayq chi chalk (2 Ped. 3:3, 4). Abʼan laaʼo naqanaw naq jwal aajel ru naq ajʼooq qu, saʼ xkʼabʼaʼ naq yook chaq chi nachʼok li xnimal li rahilal.

7. Chanru naq chanchanebʼ laj kalajenaq li kristiʼaan li tixsach ru li Yos?

⁷ «Li nekeʼkalaak». Laj Pablo kixjuntaqʼeetahebʼ li kristiʼaan li tixsach ru li Yos rikʼinebʼ laj kalajenaq. Laj kalajel inkʼaʼ jultik re kʼaru naxbʼaanu ut moko us ta nakʼoxlak. Chanchan ajwiʼ ebʼ li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ, inkʼaʼ nekeʼxkʼe xchʼool chi rabʼinkil li naxye li Jehobʼa ut li nekeʼxsikʼ xbʼaanunkil saʼ li xyuʼam nekeʼkʼameʼk saʼ li kamk. Abʼan, li apóstol Pablo kixye naq ajʼajaq qu ut inkʼaʼ joʼaqo aj kalajenaq (1 Tes. 5:6). Jun li natzʼilok rix li Santil Hu naxye naq li moko yook ta xkalajik naraj xyeebʼal «naq ajʼooq ru, maakʼaʼ xxiw ut naru xbʼaanunkil junaq li kʼanjel chi tzʼaqal re ru». Abʼan, kʼaʼut naq aajel ru naq ajʼajaq qu ut wanq qatuqtuukilal? Xbʼaan naq moko chʼaʼaj ta naq naru nokooʼokenk chirix li xnaʼlebʼ li ruuchichʼochʼ aʼin. Abʼanan, naq yooq chaq chi nachʼok li xkutankil li Jehobʼa, qʼaxal tchʼaʼajkoʼq wiʼ chik chiqu xnumsinkil ebʼ li naʼlebʼ aʼin. Abʼan, inkʼaʼ txik qachʼool chirix chanru toonaʼlebʼaq naq tkʼulmanq aʼin, xbʼaan naq li Yos tixkʼe qe li xsantil musiqʼej li tixkʼe xtuqtuukilal qachʼool ut tooxtenqʼa re naq tqasikʼ xbʼaanunkil li us (Luc. 12:11, 12).

8. Joʼ naxye saʼ 1 Tesalonicenses 5:8, kʼaru naʼajmank re naq ajʼoqo ut chaabʼil toonaʼlebʼaq? (Chaawil li jalam u).

⁸ «Qatiqibʼaq qibʼ rikʼin li kolebʼ chʼiichʼ [...] ut [...] li punit chʼiichʼ». Laj Pablo xooxjuntaqʼeeta rikʼin jun laj puubʼ li kawresinbʼil chiʼus (taayaabʼasi 1 Tesalonicenses 5:8). Saʼ xqʼehil li pleet, laj puubʼ tento naq kawresinbʼilaq re yalok. Joʼkan ajwiʼ nakʼulmank qikʼin. Naqakʼutbʼesi naq kawresinbʼilo re xkutankil li Jehobʼa, wi naqoksi li kolebʼ chʼiichʼ re li paabʼal ut li rahok, ut li qapunit chʼiichʼ re li qoybʼenihom. Ebʼ li chaabʼil naʼlebʼ aʼin qʼaxal nokooʼeʼxtenqʼa.

9. Chanru nokooxkol li qapaabʼal?

⁹ Joʼ naq li kolebʼ chʼiichʼ naxkol li raanm jun laj puubʼ, li qapaabʼal ut li rahok naxkol li qachʼool. Ebʼ li naʼlebʼ aʼin nokooxtenqʼa chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa ut xtaqenkil li Jesús. Saʼ xkʼabʼaʼ li qapaabʼal chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa narosobʼtesihebʼ li nekeʼxkʼe xchʼool chi xsikʼbʼal (Heb. 11:6). Li qapaabʼal nokooxtenqʼa ajwiʼ naq tiikaq qachʼool chiru li Jesús, usta naabʼal li qachʼaʼajkilal. Re xkawresinkil li qapaabʼal ut xqʼaxbʼal ruhebʼ li chʼaʼajkilal, qakʼehaq reetal chanru ebʼ li qechpaabʼanel  xeʼruuk xnumsinkil chixjunil aʼin, naq xeʼrahobʼtesiik malaj naq maakʼaʼebʼ xtumin. Re naq inkʼaʼ taaxik qachʼool chirix li naxyeechiʼi li ruuchichʼochʼ, us raj naq tqatzʼil rix li eetalil li xeʼxkanabʼ ebʼ li qechpaabʼanel li xeʼxkʼe xbʼeenwa li Xʼawabʼejilal li Yos saʼebʼ li xyuʼam. b

10. Chanru nokooxtenqʼa li qarahom chirix li Yos ut chirix ebʼ li qas qiitzʼin?

¹⁰ Re naq ajʼooq qu ut wanq qanaʼlebʼ, aajel chiqu li rahok (Mat. 22:37-39). Jun eetalil, naqakʼutbʼesi qarahom rikʼin li Yos naq nokoopuktesink usta naqanumsi ebʼ li chʼaʼajkilal (2 Tim. 1:7, 8). Saʼ xkʼabʼaʼ naq nekeʼqara li qas qiitzʼin, naqabʼaanu chixjunil li wank saʼ quqʼ re xkʼebʼal chi naweʼk li esil li naxkʼe qe li Jehobʼa, wank sut naq saʼ selular malaj rikʼin li esilhu. Maajunwa naqakʼoxla naq maakʼaʼ chik teʼruuq xbʼaanunkil. Naqoybʼeni bʼan naq saʼ jun kutan teʼoq xbʼaanunkil li naraj li Jehobʼa (Ezeq. 18:27, 28).

11. Chanru nokooxtenqʼa li rahok li naqakʼutbʼesi chirixebʼ li qechpaabʼanel? (1 Tesalonicenses 5:11).

¹¹ Joʼkan ajwiʼ naqara ebʼ li qechpaabʼanel naq naqawaklesi qachʼool chiqibʼil qibʼ (taayaabʼasi 1 Tesalonicenses 5:11). Joʼ naq ebʼ laj puubʼ nekeʼkʼanjelak chiribʼilebʼ ribʼ, joʼkan ajwiʼ laaʼo naqakawresi qachʼool chiqibʼil qibʼ. Abʼan naq yookebʼ chi yalok, naru tixtochʼ junaq li xkomon; inkʼaʼ yal naraj naxbʼaanu aʼin. Joʼkan ajwiʼ laaʼo maajunwa tqatochʼ xchʼool junaq li qechpaabʼanel chi moko tqakʼe reqaj li nekeʼxbʼaanu qe (1 Tes. 5:13, 15). Jun chik xyaalal naq naqakʼutbʼesi naq nokoorahok, aʼan naq naqoxloqʼihebʼ li nekeʼbʼeresink saʼ li chʼuut (1 Tes. 5:12). Naq li apóstol Pablo kixtzʼiibʼa li esilhu, li chʼuut re Tesalónica ak jun chihabʼ rokik chi kʼanjelak. Maare ebʼ li cheekel winq toj akʼebʼ saʼ li xkʼanjel ut wank sut nekeʼpaltoʼk abʼan aajel ru naq teʼoxloqʼiiq. Naq yooq chi nachʼok li nimla rahilal, aʼebʼ li cheekel winq tooʼeʼxbʼeresi, xbʼaan naq maare inkʼaʼ chik tooruuq xkʼulbʼal li tenqʼ li naxkʼe li qamolam. Joʼkan naq aajel ru naq anaqwan tqatzol roxloqʼinkilebʼ li cheekel  winq saʼ li qachʼuut. Maakʼaʼ naxye kʼaru tkʼulmanq, tiikaq bʼan qachʼool ut miqakʼe qachʼool chirix li xpaltilebʼ. Qajultikaq bʼan naq li Jehobʼa yook roksinkil li Kriist re xbʼeresinkil ebʼ li qechpaabʼanel aʼin.

12. Chanru naxkol li qoybʼenihom li qakʼaʼuxl?

¹² Joʼ naq li punit chʼiichʼ naxkol xjolom jun laj puubʼ, li qoybʼenihom naxkol li qakʼaʼuxl. Saʼ xkʼabʼaʼ naq chʼolchʼo chiqu li qoybʼenihom, naqakʼe reetal naq li naxyeechiʼi li ruuchichʼochʼ aʼin maakʼaʼ aj e (Filip. 3:8). Li qoybʼenihom naxkʼe ajwiʼ xtuqtuukilal qachʼool ut qanaʼlebʼ. Aʼan li kixkʼul laj Wallace ut li xLaurinda, li nekeʼkʼanjelak África. Chiru oxibʼ xamaan, jun kikamk li xyuwaʼ ut li jun chik kikamk xnaʼ. Saʼ xkʼabʼaʼ li nimla yajel COVID-19, inkʼaʼ xeʼruuk chi sutqʼiik saʼebʼ li rochoch bʼarwiʼ wankebʼ li xjunkabʼal. Laj Wallace kixtzʼiibʼa: «Li oybʼenihom chirix li wakliik wiʼ chik chi yoʼyo xinxtenqʼa xkʼoxlankil rix. Inkʼaʼ chirix joʼ chanru xeʼwank saʼ li ruuchichʼochʼ aʼin, chirix bʼan joʼ chanru teʼwanq saʼ li akʼ ruuchichʼochʼ. Saʼ xkʼabʼaʼ li oybʼenihom aʼin sa chik naweekʼawibʼ. Chiru chixjunil li rahilal ut li rahil chʼoolejil».

13. Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re naq li Jehobʼa tixkʼe qe li xsantil musiqʼej?

¹³ «Meechup li Musiqʼej» (1 Tes. 5:19). Laj Pablo kixjuntaqʼeeta li santil musiqʼej rikʼin jun li xaml li wank saʼ qachʼool. Saʼ xkʼabʼaʼ li santil musiqʼej, nasahoʼk ut naʼalaak saʼ qachʼool kʼanjelak chiru li Jehobʼa ut naxkʼe qametzʼew re naq tookʼanjelaq chiru (Rom. 12:11). Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re naq li Jehobʼa tixkʼe qe li xsantil musiqʼej? Xtzʼaamankil re, xtzolbʼal li Raatin ut wank saʼ junajil rikʼin li xmolam. Wi naqabʼaanu aʼin, tqayuʼami «li naruuchin li Musiqʼej» (Gál. 5:22, 23).

14. Kʼaru weent tqabʼaanu wi naqaj naq tixkʼe qe li xsantil musiqʼej li Yos? (Chaawil ebʼ li jalam u).

¹⁴ Weent tqabʼaanu naq li Jehobʼa naxkʼe qe li xsantil musiqʼej. Inkʼaʼ tqaj xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ li «[tix]chup li Musiqʼej». Re naq li Jehobʼa tixkʼe qe li xsantil musiqʼej, aajel ru naq saqaq ru li qakʼaʼuxl ut us toonaʼlebʼaq. Wi naqakanabʼ naq li yibʼ aj kʼaʼuxl txeʼinq saʼ qachʼool, li Yos inkʼaʼ chik tixkʼe qe li xsantil musiqʼej (1 Tes. 4:7, 8). Kʼaru chik aajel ru xjultikankil? Laj Pablo  kixye: «Meetzʼeqtaana ebʼ li nekeʼaatinak joʼ propeet» (1 Tes. 5:20). Saʼ li raqal aʼin li aatin, «li nekeʼaatinak joʼ propeet» naraj naxye li esil li naxkʼe li Yos saʼ xkʼabʼaʼ li xsantil musiqʼej. Saʼ xyanq aʼin wank li esil chirix li xkutankil li Jehobʼa ut naq jwal nachʼ wank chaq. Laaʼo inkʼaʼ naqakʼoxla naq toj yook chi bʼayk li xkʼulunik li Jehobʼa ut naq inkʼaʼ tqil li Armagedón. Chʼolchʼo bʼan chiqu naq li xkutankil li Jehobʼa, ak nachʼ wank chaq. Naqoybʼeni chi anchal qachʼool naq twulaq li xkutankil li Jehobʼa ut naqabʼaanu aʼin «rikʼin paabʼank» rajlal kutan laatzʼ qu saʼ li xkʼanjel (2 Ped. 3:11, 12).

15. Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re naq maaʼani tbʼalaqʼinq qe? (1 Tesalonicenses 5:21).

¹⁵ Moko tbʼayq ta naq ebʼ li xikʼ nekeʼilok re li Yos teʼxye: «Wanko saʼ tuqtuukilal ut maakʼaʼ chik qakʼaʼuxl» (1 Tes. 5:3). Saʼ naabʼal chi naʼajej teʼoq chi xyeebʼal li bʼalaqʼil esil li chalenaq rikʼinebʼ li maaʼus, saʼ xkʼabʼaʼ aʼin teʼbʼalaqʼiiq naabʼal ebʼ li kristiʼaan (Apoc. 16:13, 14). Ut laaʼo? Ma toobʼalaqʼiiq? Inkʼaʼ, wi naqapaabʼ li naʼlebʼ aʼin: «Tzʼilomaq rix chixjunil» (taayaabʼasi 1 Tesalonicenses 5:21). Li aatin li najalmank saʼ griego «tzʼilomaq» naʼoksimank naq junaq li kristiʼaan naxtzʼil rix ma tzʼaqal re ru ebʼ li chʼiichʼ joʼ li oor malaj li plaat. Joʼkan ajwiʼ tento tqabʼaanu laaʼo tento tqatzʼil rix ma tzʼaqal yaal li naqabʼi malaj li naqayaabʼasi. Aajel ru naq ebʼ laj Tesalónica teʼxbʼaanu raj aʼin, abʼan jwal aajel wiʼ chik ru tqabʼaanu laaʼo saʼ xkʼabʼaʼ naq yook chaq chi nachʼok li nimla rahilal. Moko saʼ junpaat ta tqapaabʼ li teʼxye qe, tqoksi bʼan li qanaʼlebʼ ut tqajuntaqʼeeta li naqabʼi ut li naqil rikʼin li naxye li Santil Hu ut li naxye li xmolam li Jehobʼa. Chi joʼkan maajun junaq li bʼalaqʼ aj naʼlebʼ li nekeʼxye ebʼ li maaʼus aj musiqʼej tooxbʼalaqʼi (Prov. 14:15; 1 Tim. 4:1).

16. Kʼaru li chʼinaʼusil oybʼenihom naxkʼe qe li Jehobʼa ut kʼaru tento tqabʼaanu anaqwan?

¹⁶ Naqanaw naq li xtenamit li Jehobʼa tkoleʼq chiru li nimla rahilal, abʼan inkʼaʼ naqanaw li tqakʼul chi qajunjunqal chi wulajaq (Sant. 4:14). Maakʼaʼ naxye ma tookoleʼq saʼ li nimla rahilal malaj tookamq, li Jehobʼa toorosobʼtesi rikʼin li junelik yuʼam wi tiik qachʼool chiru. Li yulbʼilebʼ ru teʼwanq rochbʼeen li Kriist saʼ choxa ut li junchʼol chik chi karneer teʼwanq saʼ Ruuchichʼochʼ naq tchʼinaʼusoʼq. Abʼanan, naq toj maajiʼ twulaq li hoonal aʼan qakʼehaq qachʼool chirix li qoybʼenihom li naxyeechiʼi qe li Jehobʼa ut junelik kawresinbʼilaqo.