1. Bʼar wank li wiibʼ chi naʼlebʼ li chʼolchʼo chiqu?

LI JEHOBʼA naxrahebʼ li nekeʼkʼanjelak chiru ut maajunwa tixkanabʼ xraabʼalebʼ. Joʼkan ajwiʼ, naxra li tiikilal (Sal. 33:5). Joʼkan naq chʼolchʼo chiqu wiibʼ li naʼlebʼ. Xbʼeen, narahoʼk xchʼool naq ebʼ li xmoos nekeʼrahobʼtesiik chi maakʼaʼebʼ xmaak. Xkabʼ, aʼan traqoq aatin saʼ tiikilal. Saʼ li xbʼeen tzolom re li kaahibʼ chi naʼlebʼ re tzolok, * xqil naq li Chaqʼrabʼ li kixkʼe li Yos re li tenamit Israel chalenaq saʼ li rahok ut naxkʼut naq maajun t-uxq re li maaʼusilal ut nakʼanjelak ajwiʼ chiruhebʼ li inkʼaʼ nekeʼruuk xkolbʼal ribʼ xjunes (Deut. 10:18). Li Chaqʼrabʼ aʼin naxkʼut naq li Jehobʼa qʼaxal naxkʼe xchʼool chirixebʼ li nekeʼloqʼonink re.

2. Kʼaru ebʼ li patzʼom tqasume?

² Kiraqeʼk xwankil li Xchaqʼrabʼ laj Moises saʼ li chihabʼ 33 naq kitiklaak li xchʼuut laj paabʼanel. Ma naraj xyeebʼal naq maakʼaʼaq chik junaq chaqʼrabʼ li chalenaq saʼ li rahok ut tixkʼut li tiikilal chiruhebʼ laj paabʼanel? Chʼolchʼo naq inkʼaʼ. Wank jun akʼ chaqʼrabʼ choʼq rehebʼ laj paabʼanel. Saʼ li tzolom aweʼ, tqil bʼar wank li akʼ chaqʼrabʼ aʼin ut moqon tqasume ebʼ li patzʼom: Kʼaʼut naqaye naq li chaqʼrabʼ aʼin chalenaq saʼ li rahok? Kʼaʼut naru naqaye naq naxkʼut li tiikilal? Ut rubʼel xwankil li chaqʼrabʼ aʼin, chanru teʼril li junchʼol li wankebʼ xwankil?

3. Joʼ naxye saʼ Galatas 6:2, kʼaru naʼokenk saʼ «li xchaqʼrabʼ li Kriist»?

³ (Taayaabʼasi Galatas 6:2). Ebʼ laj paabʼanel wankebʼ rubʼel xwankil «li xchaqʼrabʼ li Kriist». Li Jesus moko kixtzʼiibʼa ta jun li chaqʼrabʼ choʼq rehebʼ li xtzolom, abʼan kixye rehebʼ kʼaru teʼxbʼaanu, kixkʼe rehebʼ li taql ut kixkʼe rehebʼ li naʼlebʼ li tento teʼxyuʼami. Saʼ «li xchaqʼrabʼ li Kriist» naʼokenk chixjunil li xkʼutum li Jesus. Re naq tqataw ru chiʼus aʼin, qasumehaq wiibʼ oxibʼ li patzʼom chirix aweʼ.

4, 5. a) Chanru kikʼutuk li Jesus? b) Joqʼe kikʼutuk li Jesus?

⁴ Chanru kixtzolebʼ li kristiʼaan li Jesus? Xbʼeen, rikʼin li raatin. Jwal wank xwankil li raatin xbʼaan naq naxkʼut li yaal chirix li Yos, li xyaalalil li yuʼam ut naq kaʼajwiʼ li Xʼawabʼejilal li Yos trisi li xrahilal li poyanam (Luc. 24:19). Li Jesus kikʼutuk ajwiʼ rikʼin li xbʼaanuhom. Li xyuʼam kikʼanjelak joʼ eetalil choʼq rehebʼ li xtzolom (Juan 13:15).

⁵ Joqʼe kikʼutuk li Jesus? Naq kikʼanjelak chiru li Yos saʼ Ruuchichʼochʼ (Mat. 4:23). Kixtzolebʼ ajwiʼ li xtzolom naq tojoʼ xwakliik wiʼ chik chi yoʼyo. Jun eetalil, kixkʼut ribʼ chiru numenaq 500 tana li xtzolom, ut kixtaqlahebʼ chi xkʼebʼalebʼ choʼq xtzolom li kristiʼaan (Mat. 28:19, 20; 1 Cor. 15:6). Joʼ aj Jolominel re li chʼuut inkʼaʼ kixkanabʼ xtzolbʼalebʼ naq kisutqʼiik saʼ choxa. Jun eetalil, chiru li chihabʼ 96 kiroksi li Apostol Juan re xwaklesinkilebʼ xchʼool ut re xkʼebʼal xnaʼlebʼebʼ laj paabʼanel li yulbʼilebʼ ru rikʼin santil musiqʼej (Col. 1:18; Apoc. 1:1).

6, 7. a) Bʼar kikanaak resil li xkʼutum li Jesus? b) Kʼaru tento tqabʼaanu re xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ li Kriist?

⁶ Bʼar kikanaak resil li xkʼutum li Jesus? Saʼ li kaahibʼ chi hu Ebʼ li chaabʼil esil natawmank naabʼal li xyeehom ut xbʼaanuhom naq kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ. Ut ebʼ li junchʼol chik xhuhil li Santil Hu li kitzʼiibʼamank saʼ Griego nokooʼeʼxtenqʼa chi xtawbʼal ru chiʼus chanru nakʼoxlak li Jesus, xbʼaan naq li keʼtzʼiibʼank chaq re ekʼasinbʼilebʼ rikʼin li santil musiqʼej ut wank «xkʼaʼuxl li Kriist» rikʼinebʼ (1 Cor. 2:16).

 ⁷ Li naqatzol: Li xkʼutum li Jesus nakʼanjelak saʼ chixjunil li yuʼam. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, li xchaqʼrabʼ li Kriist naqayuʼami saʼ li qochoch, li qakʼanjel malaj saʼ li tzolebʼaal, ut saʼ li chʼuut. Naqatzol chirix li chaqʼrabʼ aʼin naq naqil xsaʼ li Santil Hu li kitzʼiibʼamank saʼ Griego ut naqakʼoxla rix. Naqapaabʼ naq naqayuʼami li naxye, li nokooxtaqla wiʼ ut li naʼlebʼ li natawmank saʼ xtasal li Santil Hu aʼin. Naq naqapaabʼ li xchaqʼrabʼ li Kriist, relik chi yaal naq yooko xpaabʼankil li Qayos li jwal nokooxra, li Jehobʼa, rikʼin nachalk chixjunil li kixkʼut chaq li Jesus (Juan 8:28).

8. Kʼaru naʼubʼelank re li xchaqʼrabʼ li Kriist?

⁸ Li wankebʼ saʼ jun li ochoch li yiibʼanbʼil chi chaabʼil ut qʼaxal us kiʼubʼelaak moko nekeʼxuwak ta wank chisaʼ. Joʼkan ajwiʼ nakʼulmank rikʼinebʼ li nekeʼxpaabʼ jun li chaabʼil chaqʼrabʼ li ubʼelanbʼil chiʼus. Ut, li rahok aʼan li rubʼelankil li xchaqʼrabʼ li Kriist. Kʼaʼut naq naqaye aʼin?

9, 10. a) Kʼaru ebʼ li eetalil nekeʼxkʼutbʼesi naq li Jesus kixbʼaanu chixjunil saʼ xkʼabʼaʼ li rahok? b) Chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin?

⁹ Xbʼeen, xbʼaan naq li Jesus kixbʼaanu chixjunil saʼ xkʼabʼaʼ li rahok. Li kiʼekʼasink re chi xtzolbʼalebʼ li kʼiila tenamit, xkʼirtasinkilebʼ li yaj, xkʼebʼalebʼ xwa li teʼtzʼokaaq ut xwaklesinkilebʼ chi yoʼyo li kamenaq, aʼan li toqʼobʼank u, aʼin jun li naʼlebʼ li chalenaq saʼ li rahok (Mat. 14:14; 15:32-38; Mar. 6:34; Luc. 7:11-15). Yaal naq chixjunil li kixbʼaanu kixmaqʼ naabʼal li xhoonal ut li xmetzʼew. Abʼan chi sa saʼ xchʼool kixkʼe chiʼubʼej li naʼajmank chiruhebʼ li junchʼol. Ut xbʼeen xbʼeen, kixkʼutbʼesi li xnimal ru xrahom naq kixkʼe li xyuʼam saʼ xkʼabʼaʼebʼ (Juan 15:13).

¹⁰ Li naqatzol: Naru tqakʼam qe rikʼin li Jesus naq tqakʼe chiʼubʼej li naʼajmank chiruhebʼ li junchʼol. Joʼkan ajwiʼ, naq tqayuʼami li toqʼobʼank u rikʼinebʼ li qas qiitzʼin saʼ li teep. Naq li toqʼobʼank u nokoorekʼasi chi puktesink ut chi xtzolbʼalebʼ li junchʼol, yooko xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ li Kriist.

11, 12. a) Kʼaʼut naqanaw naq li Jehobʼa qʼaxal naxkʼe xchʼool chiqix? b) Chanru tqakʼam qe rikʼin li xrahom li Jehobʼa?

¹¹ Xkabʼ, xbʼaan naq li Jesus kixkʼe chi naweʼk li xrahom li Xyuwaʼ. Naq kikʼanjelak chiru li Yos saʼ li Ruuchichʼochʼ, kixkʼut naq li Jehobʼa naxkʼe xchʼool chirixebʼ laj kʼanjel chiru. Jun eetalil, kixye naq chiqajunqal oxloqʼo chiru li qachoxahil Yuwaʼ (Mat. 10:31). Joʼkan ajwiʼ, kixchʼolobʼ naq li Jehobʼa narataw naq ebʼ li karneer li xeʼsach teʼxyotʼ xchʼool ut teʼsutqʼiiq saʼ li chʼuut ut sahaq saʼ xchʼool chi xkʼulbʼalebʼ (Luc. 15:7, 10). Ut, kixye naq li Yos kixkʼutbʼesi li rahok li narekʼa chiqix naq kixqʼaxtesi li xyuʼam li Ralal re qakolbʼal (Juan 3:16).

¹² Li naqatzol: Chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin li xrahom li Jehobʼa? (Efes. 5:1, 2). Rikʼin roxloqʼinkilebʼ li qechpaabʼanel, ut xkʼulbʼalebʼ chi sa saʼ qachʼool li karneer li sachenaqebʼ chaq ut xeʼsutqʼiik wiʼ chik rikʼin li Jehobʼa (Sal. 119:176). Naqakʼutbʼesi naq naqarahebʼ li qechpaabʼanel naq naqoksi li qajunkabʼlal re xtenqʼankilebʼ naq wankebʼ saʼ rajbʼal ru (1 Juan 3:17). Naq naqarahebʼ li junchʼol, yooko xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ li Kriist.

13, 14. a) Kʼaru xchaqʼrabʼ li Jesus natawmank saʼ Juan 13:34, 35, ut kʼaʼut naq aʼin jun akʼ chaqʼrabʼ? b) Chanru naqapaabʼ li akʼ chaqʼrabʼ aʼin?

¹³ Rox, xbʼaan naq li Jesus kixye rehebʼ li xtzolom naq teʼrahoq joʼ kirahok aʼan (taayaabʼasi Juan 13:34, 35). Aʼin jun akʼ chaqʼrabʼ xbʼaan naq moko natawmank ta saʼ li Chaqʼrabʼ li kixkʼe li Yos rehebʼ laj Israel. Li  Jesus kixye naq tqarahebʼ li qechpaabʼanel joʼ naq xooxra chaq aʼan. Tento tqarahebʼ qʼaxal wiʼ chik chiru li qayuʼam, li rahok aʼin t-ekʼasinq qe chi xqʼaxtesinkil li qayuʼam saʼ xkʼabʼaʼebʼ, joʼ kixbʼaanu aʼan. Ut, re xbʼaanunkil aʼin, aajel ru naq toorahoq joʼ kirahok li Jesus. *

¹⁴ Li naqatzol: Chanru naqapaabʼ li akʼ chaqʼrabʼ aʼin? Rikʼin wiibʼ oxibʼ li aatin: tqarahebʼ li qechpaabʼanel joʼ kixbʼaanu li Jesus. Moko kaʼaj tawiʼ tqakʼut li xnimal ru rahom naq tqakʼe li qayuʼam saʼ xkʼabʼaʼebʼ. Tento tqatenqʼahebʼ ajwiʼ rikʼin li naʼlebʼ li moko nim ta ru. Jun eetalil, maare tqajal qabʼe re naq tooruuq xkʼambʼal saʼ li chʼutam jun li qechpaabʼanel li cheek chik, xkanabʼankil li nawulak chiqu re xsahobʼresinkil xchʼool junaq li qechpaabʼanel malaj roksinkil li qahilobʼaal kutan re tenqʼank naq twanq junaq li rahilal. Naq naqabʼaanu aʼin, yooko xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ li Kriist ut nokootzʼaqonk re naq li chʼuut aʼanaq jun li naʼaj bʼarwiʼ maaʼani txuwaq.

15-17. a) Chanru kixkʼutbʼesi li Jesus rikʼin li xbʼaanuhom naq tiik xchʼool? b) Chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin li eetalil li kixkanabʼ li Jesus?

¹⁵ Saʼ li Santil Hu li tiikilal naraj xyeebʼal xyuʼaminkil li naxye li Yos naq us, ut inkʼaʼ toosikʼoq u naq tqabʼaanu. Kʼaʼut naqaye naq li xchaqʼrabʼ li Kriist naxkʼut li tiikilal?

¹⁶ Xbʼeen, qilaq chanru naq li xbʼaanuhom li Jesus kixkʼutbʼesi li xtiikilal xchʼool. Chiruhebʼ li kutan aʼan, li nekeʼkʼamok bʼe saʼebʼ li xpaabʼal laj Judiiy xikʼ nekeʼril li jalanebʼ xtenamit, nekeʼxtzʼeqtaana li maakʼaʼebʼ xwankil ut inkʼaʼ nekeʼroxloqʼi ebʼ li ixq. Abʼan, li Jesus maaʼani kixtzʼeqtaana ut juntaqʼeet kirilebʼ chixjunil. Inkʼaʼ kixtzʼeqtaana li jalanebʼ xtenamit li keʼxpaabʼ naq aʼan li Kriist (Mat. 8:5-10, 13). Inkʼaʼ kixsikʼ ruhebʼ li kristiʼaan, maakʼaʼ naxye ma bʼihom ma nebʼaʼ kixpuktesi rehebʼ li chaabʼil esil (Mat. 11:5; Luc. 19:2, 9). Maajunwa kixtzʼeqtaana ebʼ li ixq chi moko kaw ta kiraatinahebʼ. Kiroxloqʼihebʼ bʼan ut qʼun xchʼool rikʼinebʼ, joʼkan ajwiʼ kixbʼaanu rikʼin li ixq li tzʼeqtaananbʼilebʼ xbʼaan li junchʼol (Luc. 7:37-39, 44-50).

¹⁷ Li naqatzol: Naru naqakʼam qe rikʼin li Jesus naq inkʼaʼ toosikʼoq u ut toopuktesinq rikʼin chixjunilebʼ li teʼabʼinq qe, maakʼaʼ naxye chanruhebʼ li xwanjik malaj li xpaabʼal. Ebʼ li winq aj paabʼanel nekeʼxkʼam re rikʼin li Jesus naq nekeʼroxloqʼi ebʼ li ixq. Naq nokoonaʼlebʼak chi joʼkan, yooko xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ li Kriist.

18, 19. Kʼaru kixkʼut li Jesus chirix li tiikilal, ut kʼaru ebʼ li naʼlebʼ naqatzol?

¹⁸ Xkabʼ, qilaq li kixye li Jesus chirix li tiikilal. Kixkʼut chiruhebʼ li xtzolom li naʼlebʼ li ttenqʼanq rehebʼ chi xyuʼaminkil li tiikilal rikʼinebʼ li junchʼol. Jun eetalil, qakʼoxlaq li xnimal ru naʼlebʼ aʼin: qabʼaanuhaq rehebʼ li junchʼol joʼ tqaj raj naq teʼxbʼaanu qe (Mat. 7:12). Xbʼaan naq chiqajunilo naqaj naq tiikaqebʼ xchʼool qikʼin, joʼkan ajwiʼ tqabʼaanu laaʼo. Kʼaru tkʼulmanq wi joʼkan toonaʼlebʼaq? Teʼekʼasiiq ajwiʼ xchʼool chi wank saʼ tiikilal qikʼin. Abʼanan, ut wi xoorahobʼtesiik chi maakʼaʼ qamaak? Li Jesus kixkʼut ajwiʼ chiruhebʼ li xtzolom naq kʼojkʼooq xchʼoolebʼ naq li Jehobʼa traqoq aatin choʼq rehebʼ «li nekeʼyaabʼank re li xkʼabʼaʼ chi qʼeq ut chi kutan» (Luc. 18:6, 7). Li aatin aweʼ aʼan jun li yeechiʼom: li Qayos li tiik xchʼool naxnaw chiʼus li chʼaʼajkilal li naqakʼul saʼ rosoʼjikebʼ li kutan, ut saʼ xqʼehil traqoq aatin saʼ qakʼabʼaʼ (2 Tes. 1:6).

 ¹⁹ Li naqatzol: Wi naqayuʼami li naʼlebʼ li kixkʼut li Jesus tiikaq qachʼool rikʼinebʼ li junchʼol. Ut, wi xoorahobʼtesiik chi maakʼaʼ qamaak saʼ li xruuchichʼochʼ laj Tza, naxkʼojobʼ qachʼool xnawbʼal naq li Jehobʼa traqoq aatin saʼ qakʼabʼaʼ.

20, 21. a) Chanru teʼril li junchʼol li wankebʼ xwankil? b) Chanru nekeʼxkʼutbʼesi li xrahom li Kriist li bʼeelomej? c) Chanruhaq xnaʼlebʼebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej rikʼinebʼ li ralal xkʼajol?

²⁰ Joʼ ak xqil, li xchaqʼrabʼ li Kriist chalenaq saʼ li rahok. Joʼkan utan, li wankebʼ rubʼel xwankil li chaqʼrabʼ aʼin, tento teʼxra ut inkʼaʼ teʼxkubʼsi xwankil li junchʼol. Tento teʼxjultika naq li Jesus naroybʼeni naq tqakʼutbʼesi li rahok saʼ chixjunil li qabʼaanuhom.

²¹ Saʼ li junkabʼal. Ebʼ li bʼeelomej tento teʼxra li rixaqil «joʼ naq li Kriist kixra li Iklees» malaj li chʼuut (Efes. 5:25, 28, 29). Nekeʼxkʼam re rikʼin li xrahom li Kriist naq nekeʼxkʼe chiʼubʼej li naʼajmank ut li naraj li rixaqil. Choʼq re wiibʼ oxibʼ li winq chʼaʼaj xkʼutbʼesinkil li rahok aʼin, saʼ xkʼabʼaʼ naq moko xeʼkʼiik ta saʼ jun li junkabʼal bʼarwiʼ wank li rahok ut li tiikilal. Usta tchʼaʼajkoʼq chiruhebʼ xjalbʼal li xnaʼlebʼ, tento teʼxbʼaanu re naq teʼruuq xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ li Kriist. Ut li naʼbʼej yuwaʼbʼej li nekeʼxra li ralal xkʼajol maajunwa teʼxrahobʼtesi rikʼin li xyeehom malaj li xbʼaanuhom (Efes. 4:31). Nekeʼxkʼutbʼesi bʼan naq raarokebʼ ut naq sahebʼ xchʼool rikʼinebʼ re naq maakʼaʼ teʼxxuwa. Chi joʼkan, ebʼ li alal kʼajolbʼej teʼxra li xnaʼ xyuwaʼ ut teʼxkʼojobʼ xchʼool rikʼinebʼ.

22. Joʼ naxye 1 Pedro 5:1-3, ani aj echal re ebʼ li karneer, ut chanru tento teʼileʼq?

²² Saʼ li chʼuut. Ebʼ li cheekel winq tento teʼxjultika naq ebʼ li karneer moko rehebʼ ta  (Juan 10:16; taayaabʼasi 1 Pedro 5:1-3). Li aatin «li xkarneer li Yos» ut «li kʼeebʼilebʼ cheril», naxjultika rehebʼ naq rechanihom li Jehobʼa, ut aʼan naraj naq teʼraheʼq ut teʼileʼq saʼ tuulanil (1 Tes. 2:7, 8). Ebʼ li cheekel winq li nekeʼril li karneer chi joʼkaʼin, nekeʼxtaw rusilal li Yos, nekeʼraheʼk ut nekeʼoxloqʼiik xbʼaan li rechpaabʼanel.

23, 24. a) Kʼaru nekeʼxbʼaanu li cheekel winq naq naʼuxmank jun li nimla maak saʼ li chʼuut? b) Naq nakʼulmank aʼin, kʼaru li naʼlebʼ nekeʼxtzʼil rix li cheekel winq?

²³ Rubʼel xwankil li Chaqʼrabʼ li kixkʼe li Yos rehebʼ laj Israel, ebʼ laj raqol aatin ut ebʼ li cheekel winq nekeʼraqok aatin saʼ li paabʼal, saʼ li tenamit ut naq naqʼetmank li chaqʼrabʼ. Abʼan, rubʼel xwankil li xchaqʼrabʼ li Kriist, jalan xkʼanjelebʼ li cheekel winq. Naq naʼuxmank junaq li nimla maak saʼ li chʼuut, ebʼ aʼan kaʼajwiʼ nekeʼraqok aatin chirix li paabʼal. Chʼolchʼo chiruhebʼ naq li Yos kixkʼe saʼ ruqʼebʼ li nekeʼjolomink re li ruuchichʼochʼ, xraqbʼal aatin chirix li nakʼulmank saʼ xyanqebʼ li kristiʼaan ut naq naqʼetmank li xchaqʼrabʼ li tenamit. Joʼkan naq wankebʼ xwankil re xtenebʼankil saʼ xbʼeen junaq li kristiʼaan li muult malaj li tzʼalam (Rom. 13:1-4).

²⁴ Joʼkan bʼiʼ, chanru nekeʼnaʼlebʼak li cheekel winq naq naʼuxmank jun li nimla maak? Nekeʼroksi li Santil Hu re xtzʼilbʼal rix li kikʼulmank ut re xnawbʼal kʼaru teʼxbʼaanu. Inkʼaʼ nasach saʼ xchʼoolebʼ naq li xchaqʼrabʼ li Kriist chalenaq saʼ li rahok. Li naʼlebʼ aʼin naʼekʼasink rehebʼ chi xtzʼilbʼal kʼaru teʼxbʼaanu re xtenqʼankil junaq li poyanam li wank saʼ li chʼuut li kixkʼul li maaʼusilal. Ut, li rahok naʼekʼasink rehebʼ chi xtzʼilbʼal wi laj maak kixyotʼ xchʼool ut ma naru naq ttenqʼaaq re naq twanq wiʼ chik choʼq ramiiw li Yos.

25. Kʼaru ttzʼilmanq saʼ li jun chik tzolom?

²⁵ Chʼolchʼo naq naqabʼanyoxi wank rubʼel li xchaqʼrabʼ li Kriist. Naq chiqajunilo naqakʼe qaqʼe chi xpaabʼankil, nokootzʼaqonk re naq saʼ li chʼuut chixjunilebʼ teʼrekʼa naq raarokebʼ oxloqʼinbʼilebʼ ut maakʼaʼ teʼxxuwa ru. Abʼan, wanko saʼ jun li ruuchichʼochʼ bʼarwiʼ yook chi numtaak «li xmaaʼusilalebʼ» li poyanam (2 Tim. 3:13). Joʼkan naq aj ajaq qu. Chanru tixkʼutbʼesi li chʼuut li xtiikilal li Yos naq traqoq aatin naq nekeʼmuxeʼk ru li kokʼal? Li jun chik tzolom tixsume li patzʼom aʼin.