Li xSara * jun li qechpaabʼanel naxye: «Ak re, naq inkʼaʼ naʼelk wu ut nachʼaʼajkoʼk bʼayaq chiwu aatinak. Joʼkan naq inkʼaʼ nawulak chiwu wank rikʼinebʼ li poyanam li qʼaxal josqʼebʼ ut kaw nekeʼtaqlank. Abʼan, nawulak chiwu wank rikʼinebʼ li poyanam li tuulanebʼ ut nekeʼxkubʼsi xwankil, ut inkʼaʼ nachʼaʼajkoʼk chiwu xyeebʼal rehebʼ li nawekʼa ut li chʼaʼajkilal li ninkʼul. Relik chi yaal, joʼkaʼin nekeʼnaʼlebʼak ebʼ li tzʼaqal wamiiw».

Li naxye li xSara naxkʼutbʼesi naq li tuulanil aʼan jun chaqʼal ru naʼlebʼ. Joʼkan ajwiʼ, li Jehobʼa nawulak chiru li tuulanebʼ xchʼool. Saʼ li Raatin naxye qe: «Tiqibʼomaq bʼiʼ eeribʼ rikʼin [...] li tuulanil» (Col. 3:12). Kʼaru li tuulanil? Chanru kixkʼutbʼesi li Jesús li chaabʼil naʼlebʼ aʼin? Ut, chanru nokooxtenqʼa re naq qʼaxal sahaq saʼ qachʼool?

Li chaabʼil naʼlebʼ aʼin nekeʼxyuʼami li tuqtu ru xchʼoolebʼ. Li tuulanebʼ malaj qʼunebʼ xchʼool nekeʼraatina saʼ xyaalal ebʼ li junchʼol ut nekeʼxkuy xnumsinkil ebʼ li chʼaʼajkilal chi tuqtu ru xchʼoolebʼ.

Jun li poyanam li naxyuʼami li tuulanil qʼaxal kaw xchʼool. Saʼ griego li aatin «tuulanil» naʼoksimank chaq re aatinak chirix jun li josqʼ aj kawaay, abʼan tuulanobʼresinbʼil chik ru. Usta maajunwa tsachq li xjosqʼil junaq li kawaay, abʼan saʼ xkʼabʼaʼ naq tuulanobʼresinbʼil ru, naxbʼeresi ribʼ saʼ xyaalal. Joʼkaʼin ajwiʼ naqakʼul laaʼo, wi tuulano naqakuy li «xnimal ru qajosqʼil» ut naqaatinahebʼ li junchʼol saʼ xyaalal.

Maare tqakʼoxla naq ak re, naq moko tuulano ta. Joʼkan ajwiʼ, saʼ xkʼabʼaʼ naq wanko saʼ xyanqebʼ li poyanam li jwal josqʼebʼ ut inkʼaʼ nekeʼxkuy ribʼ, nachʼaʼajkoʼk chiqu xyuʼaminkil li tuulanil (Rom. 7:19). Relik chi yaal, wi naqaj xyuʼaminkil li chaabʼil naʼlebʼ aʼin tento naq tqakʼe qaqʼe ut li xsantil musiqʼej li Jehobʼa tooxtenqʼa chi xbʼaanunkil (Gál. 5:22, 23). Kʼaʼut naq tento tqakʼe qaqʼe chi xyuʼaminkil li tuulanil?

Sa naqekʼa qibʼ rikʼinebʼ li tuulanebʼ xchʼool. Joʼ kixye li xSara li xooʼaatinak chirix saʼ xtiklajik, sa naqekʼa qibʼ rikʼinebʼ li poyanam li tuulanebʼ xchʼool. Li Jesús nawbʼil chaq ru chiʼus xbʼaan naq naxyuʼami li tuulanil ut naxkʼutbʼesi li chaabʼilal rikʼinebʼ li junchʼol (2 Cor. 10:1). Usta ebʼ li kokʼal inkʼaʼ nekeʼxnaw ru chiʼus li Jesús, nekeʼwulak chaq chiru wank rikʼin (Mar. 10:13-16).

Naxkʼam chaq rusilal saʼ li qayuʼam ut saʼ xyuʼamebʼ li junchʼol naq naqayuʼami li tuulanil. Wi tuulano, inkʼaʼ toopoʼq chi moko toojosqʼoʼq saʼ junpaat (Prov. 16:32). Ut moko tooxchʼiʼchʼiʼi ta li  qachʼool xbʼaan naq inkʼaʼ tqarahobʼtesi xchʼool junaq li qakomon malaj qamiiw. Ut, naxkʼam chaq rusilal saʼ xyuʼamebʼ li junchʼol. Wi inkʼaʼ nokoopoʼk saʼ junpaat, maaʼani tqakʼe saʼ rahilal.

Usta jwal nim li kʼanjel kʼebʼil saʼ ruqʼ ut qʼaxal laatzʼ chaq ru, li Jesús junelik kixyuʼami li tuulanil. Naabʼalebʼ li poyanam jwal chʼaʼaj chaq ru li xwanjikebʼ ut tzʼatzʼokebʼ saʼ chʼaʼajkilal. Naʼajmank chaq chiruhebʼ naq teʼkʼojobʼaaq xchʼool. Kʼajoʼ tana kixkawubʼresihebʼ xchʼool li kixye li Jesús: «Chalqex wikʼin [...] xbʼaan naq tuulanin ut qʼun linchʼool» (Mat. 11:28, 29).

Chanru tqakʼam qe rikʼin li Jesús? Xbʼeen, qatzolaq li Santil Hu ut qakʼehaq reetal chanru kirilebʼ li poyanam ut chanru kinaʼlebʼak naq kixnumsi li chʼaʼajkilal. Ut xkabʼ, naq tqanumsi junaq chʼaʼajkilal li tixyal rix li xtuulanil qachʼool joʼ kixnumsi li Jesús, qakʼehaq qaqʼe chi naʼlebʼak joʼ aʼan (1 Ped. 2:21). Qatzʼilaq rix oxibʼ li naʼlebʼ li kitenqʼank re li Jesús chi xyuʼaminkil li tuulanil.

Tzʼaqal yaal naq li Jesús naxkubʼsi chaq xwankil. Li Jesús ajwiʼ kiyehok re aʼin: «tuulanin ut qʼun linchʼool» (Mat. 11:29). Naq li Santil Hu naroksi li tuulanil naroksi ajwiʼ li kubʼsink ibʼ xbʼaan naq nekeʼxchap ribʼ (Efes. 4:1-3). Kʼaʼut naq naqaye aweʼ?

Li kubʼsink ibʼ nokooxtenqʼa re naq inkʼaʼ tqakʼoxla naq nim qawankil ut re naq inkʼaʼ toojosqʼoʼq saʼ junpaat. Chanru kinaʼlebʼak li Jesús naq keʼxqʼabʼa naq «junes waʼak, junes ukʼak naxbʼaanu»? Rikʼin li eetalil li kixkʼe, maakʼaʼ chik xeʼruuk xyeebʼal li xeʼqʼabʼank re ut saʼ tuulanil kixye: «Xkʼutunk xyaalalil ut li xchaabʼilal li choxahil naʼlebʼ rikʼinebʼ li xbʼaanuhom» (Mat. 11:19).

Wi junaq li poyanam nokooxhobʼ saʼ xkʼabʼaʼ naq ixqo malaj winqo, chanru nokooʼilok malaj bʼar chalenaqo, qakʼehaq qaqʼe chi xsumenkil saʼ tuulanil. Laj Peter jun li cheekel winq li nachalk Sudáfrica, naxye: «Naq junaq li kristiʼaan naxchiqʼ injosqʼil, saʼ junpaat ninkʼoxla chan raj ru tnaʼlebʼaq li Jesús». Naxye ajwiʼ: «Xintzol naq inkʼaʼ tinkʼoxla naq nim inwankil chiruhebʼ li junchʼol».

Li Jesús kixtaw ru naq ebʼ li kristiʼaan nekeʼpaltoʼk. Ebʼ li xtzolom li Jesús xeʼraj xbʼaanunkil li us, abʼan saʼ xkʼabʼaʼ naq aʼanebʼ aj maak, wank sut aweʼ kiramok chiruhebʼ xbʼaanunkil aʼin. Jun eetalil, naq jun qʼoqyink aj chik ma nakamk li Jesús ebʼ li xʼapóstol laj Pedro, laj Santiago ut laj Juan inkʼaʼ xeʼxkʼojobʼ xchʼool joʼ chanru kixtzʼaama chiruhebʼ. Li Jesús kixye naq «li musiqʼej yoʼoon wank, aʼut li tzʼejwalej lubʼlubʼ wank» (Mat. 26:40, 41). Saʼ xkʼabʼaʼ naq li Jesús kixtaw ru naq ebʼ li xtzolom ebʼ aj maak, inkʼaʼ kijosqʼoʼk saʼ junpaat saʼ xbʼeenebʼ.

Qilaq li kixkʼul li xMandy jun li qechpaabʼanel. Junxil, junes chirix li xpaltilebʼ li junchʼol naxkʼe xchʼool, abʼan anaqwan naxyal xqʼe chi xkʼambʼal re rikʼin li Jesús. Aʼan naxchʼolobʼ: «Ninyal inqʼe chi xjultikankil naq chiqajunilo aj maak ut ninkʼe inqʼe chi xkʼebʼal saʼ wu li chaabʼil naʼlebʼ li nekeʼxbʼaanu li junchʼol joʼ naxbʼaanu li Jehobʼa». Li xMandy kixtzol re rikʼin li Jesús xbʼaan naq aʼan kixtoqʼobʼa ut kixtaw ru naq ebʼ li poyanam aj maakebʼ. Wi joʼkan nokoonaʼlebʼak, inkʼaʼ tchʼaʼajkoʼq chiqu wank saʼ tuulanil rikʼinebʼ li junchʼol.

Li Jesús kixkanabʼ saʼ ruqʼ li Yos chixjunil li kixkʼul. Naq li Jesús kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ kiʼuxk re li maaʼusilal chi maakʼaʼ xyaalal. Xeʼxkʼe roq ruqʼ li kixye, xeʼxmaajewa ut xeʼxrahobʼtesi. Usta kixkʼul chixjunil aʼin, junelik tuulan chaq xchʼool xbʼaan naq «kixqʼaxtesi [...] ribʼ saʼ ruqʼ li naraqok aatin saʼ tiikilal» (1 Ped. 2:23). Chʼolchʼo chaq chiru li Jesús naq li xchoxahil Yuwaʼ naʼilok re, ut naq saʼ xhoonalil tixkʼe chi xtojbʼalebʼ xmaak li xeʼrahobʼtesink re.

Wi naqakʼul junaq li maaʼusilal chi maakʼaʼ xyaalal ut nokoopoʼk, naru nokoomaakobʼk ut naru naqanimobʼresi ru li chʼaʼajkilal. Joʼkan naq li Santil Hu naxjultika qe: «Li josqʼ aj winq inkʼaʼ naxbʼaanu li tiikilal li naraj li Yos» (Sant. 1:20). Usta wanq xyaalal chiqu re naq toojosqʼoʼq, naru nokoosumenk saʼ kawilal xbʼaan naq laaʼo aj maak.

Li xCathy jun li qechpaabʼanel li nachalk Alemania naxkʼoxla chaq naq wi inkʼaʼ naxkol rix li naraj maaʼani chik tbʼaanunq re saʼ xkʼabʼaʼ. Abʼan kixjal xnaʼlebʼ naq kixkʼojobʼ xchʼool rikʼin li Jehobʼa. Aʼan naxye: «Inkʼaʼ chik naxik inchʼool chi xkolbʼal rix li nawaj. Anaqwan inkʼaʼ chik nachʼaʼajkoʼk chiwu xyuʼaminkil li tuulanil xbʼaan naq chʼolchʼo chiwu naq kutan saqenk chiru li Jehobʼa li ninkʼul». Wi saʼ junaq kutan tqakʼul junaq li maaʼusilal chi maakʼaʼ xyaalal, xkʼojobʼankil qachʼool  rikʼin li Yos joʼ kixbʼaanu li Jesús tooxtenqʼa chi xyuʼaminkil li tuulanil.

Li Jesús kixye naq li tuulanil jwal nakʼanjelak re naq sahaq saʼ qachʼool. Aʼan kixye: «Us xaq rehebʼ li tuulanebʼ» (Mat. 5:5). Qilaq chanru nokooxtenqʼa saʼ jalan jalanq chi naʼlebʼ li tuulanil.

Naxkotz li chʼaʼajkilal saʼ li sumlajik. Laj Robert jun li qechpaabʼanel li nachalk Australia, naxye: «Naabʼal sut xwaatina li wixaqil saʼ kawilal ut xinye re li aatin li jwal ra nanaq li maajunwa raj xwaj xyeebʼal re. Abʼan naq ak xinrahobʼtesi xchʼool maakʼaʼ chik ninruuk xbʼaanunkil. Moko sa ta chik nawekʼa wibʼ naq ninkʼe reetal li xinbʼaanu re».

Naq nokooʼaatinak, «chiqajunilo naabʼal sut nokootʼaneʼk». Wi inkʼaʼ naqakʼoxla chiʼus li naqaye naru naqakʼe saʼ chʼaʼajkilal li qasumlajik (Sant. 3:2). Wi naqayuʼami li tuulanil, toowanq saʼ xyaalal ut tqakʼoxla chiʼus li tqaye naq tkʼulmanq aʼin (Prov. 17:27).

Laj Robert qʼaxal kixkʼe xchʼool chi wank saʼ xyaalal ut saʼ tuulanil. Chanru kiʼelk? Aʼan naxseeraqʼi: «Naq ninchʼaʼajkoʼk rikʼin li wixaqil, ninkʼe inchʼool chi rabʼinkil ut ninkʼe inqʼe re naq inkʼaʼ tinjosqʼoʼq saʼ junpaat. Anaqwan naqanaw chik chanru xtuqubʼankil ru li qachʼaʼajkilal».

Nokooxtenqʼa chi xkʼambʼal qibʼ saʼ usilal rikʼinebʼ li junchʼol. Li najosqʼoʼk saʼ junpaat moko naabʼalebʼ ta li ramiiw. Abʼan li tuulanebʼ xchʼool nekeʼruuk «xkʼuulankil li junajil li nachalk rikʼin [...] li tuqtuukilal» (Efes. 4:2, 3). Li xCathy li ak xooʼaatinak chirix, naxseeraqʼi: «Saʼ xkʼabʼaʼ naq ninyuʼami li tuulanil, sa nawekʼa wibʼ rikʼinebʼ li junchʼol, usta chʼinpoʼebʼ bʼayaq wiibʼ oxibʼ li qas qiitzʼin».

Naxkʼe xtuqtuukilal qachʼool. Saʼ li Santil Hu najuntaqʼeetamank «li choxahil naʼlebʼ» rikʼin li tuulanil ut li tuqtuukilal (Sant. 3:13, 17). Joʼkan bʼiʼ, wi nakaayuʼami li tuulanil «tuqtu [ru] laachʼool» (Prov. 14:30). Laj Martin li jwal naxkʼe xqʼe chi wank saʼ tuulanil, naxye: «Anaqwan inkʼaʼ chik nintaqlank chi kaw saʼ xbʼeenebʼ li junchʼol chi moko ninpoʼk saʼ junpaat, tuqtu ut qʼaxal sa saʼ inchʼool».

Relik chi yaal, tento tqakʼe qaqʼe chi xyuʼaminkil li tuulanil. Jun li hermaan winq, naxye: «Tzʼaqal yaal naq toj anaqwan ajwiʼ wank sut nawulkʼuk wix». Abʼan, li Jehobʼa tooxtenqʼa chi xyuʼaminkil li tuulanil, xbʼaan naq aʼan nawulak chiru naq toonaʼlebʼaq chi joʼkaʼan (Is. 41:10; 1 Tim. 6:11). Aʼan ttzʼaqobʼresinq qe qu ut tooxkawubʼresi (1 Ped. 5:10). Chi kamaʼan, saʼ xnumikebʼ li kutan tooruuq xkʼutbʼesinkil li «xtuulanil ut [li] xchaabʼilal li Kriist» joʼ kixbʼaanu li apóstol Pablo (2 Cor. 10:1).