NAʼLEBʼ RE TZOLOK 40
Kʼaru tzʼaqal naraj xyeebʼal xyotʼbʼal qachʼool xjalbʼal qakʼaʼuxl?
«Xinchalk chi xbʼoqbʼalebʼ [...] laj maak re naq teʼxyotʼ xchʼool teʼxjal xkʼaʼuxl» (LUC. 5:32).
BʼICH 36 Cuidemos nuestro corazón
RUʼUJIL LI TZOLOM *
1, 2. Kʼaru li xjalanil li xnaʼlebʼ laj Acab rikʼin laj Manasés, ut kʼaru ebʼ li patzʼom tqasume?
AATINAQO chirix wiibʼ li awabʼej li naʼaatinak wiʼ li Santil Hu. Jun kiʼawabʼejink saʼ xbʼeen li tenamit Israel, li kiwank rubʼel xwankil lajeebʼ chi teep, ut li jun chik saʼ xbʼeen li tenamit Judá, li kiwank rubʼel xwankil wiibʼ chi teep. Usta jalan jalanq li qʼehil xeʼwank, abʼan wank li naʼlebʼ li xeʼxbʼaanu li juntaqʼeet ru. Li wiibʼ chi awabʼej xeʼxqʼet ribʼ chiru li Jehobʼa, xeʼxbʼaanu naq li tenamit tmaakobʼq, xeʼxloqʼoni ru li pechʼbʼil yos ut xeʼkamsink. Abʼan wank kʼaru inkʼaʼ juntaqʼeet xeʼxbʼaanu. Jun rehebʼ inkʼaʼ kixkanabʼ xbʼaanunkil li yibʼ ru aj naʼlebʼ toj reetal kikamk, abʼan li jun chik kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl chirix li maaʼusilal li kixbʼaanu ut kikuyeʼk xmaak. Chirix anihebʼ yooko chi aatinak?
2 Laj Acab aʼan chaq li awabʼej re Israel, ut laj Manasés aʼan chaq li awabʼej re li tenamit Judá. Li xjalanil li xnaʼlebʼebʼ naxkʼut chiqu naabʼal li naʼlebʼ li wank xwankil chirix chanru tqayotʼ qachʼool tqajal qakʼaʼuxl (Hech. 17:30; Rom. 3:23). Kʼaru naraj xyeebʼal xyotʼbʼal qachʼool xjalbʼal qakʼaʼuxl, ut chanru tqakʼutbʼesi? Aajel ru xnawbʼal aʼin xbʼaan naq chiqajunilo naʼajmank naq li Jehobʼa tixkuy qamaak naq nokoomaakobʼk. Re xsumenkil ebʼ li patzʼom aʼin, tqatzʼil rix li xyuʼamebʼ li wiibʼ chi awabʼej aʼin ut tqil kʼaru tqatzol chirix li xeʼxkʼul. Chirix chik aʼan tqatzʼil rix li kixkʼut li Jesús chirix li xyotʼbʼal qachʼool xjalbʼal qakʼaʼuxl.
KʼARU NAQATZOL RIKʼIN LI AWABʼEJ ACAB?
3. Chan chaq ru li xnaʼlebʼ li awabʼej Acab?
3 Laj Acab aʼan chaq li xwuq awabʼej re li tenamit Israel. Kisumlaak rikʼin li xJezabel, li xrabʼin li awabʼej re Sidón, jun li tenamit li kiwank xbʼihomal. Maare naq kisumlaak rikʼin li ixq aʼan, kixkʼam chaq li bʼihomal saʼ li tenamit Israel, abʼan kixkanabʼ wank saʼ amiiwil rikʼin li Jehobʼa. Li xJezabel naxloqʼoni chaq ru laj Baal ut kixbʼaanu naq laj Acab tixkʼut chiruhebʼ li junchʼol tzʼaqonk saʼ li bʼalaqʼil paabʼal aʼin, bʼarwiʼ nekeʼxyuʼami li koʼbʼeetak yumbʼeetak saʼ li naʼajej re loqʼonink ut nekeʼxkʼat ajwiʼ ebʼ li kokʼal choʼq mayej. Naq li ixq aʼin kiwank choʼq rixaqil li awabʼej, chixjunilebʼ li xpropeet li Jehobʼa wank chaq saʼ xiwxiwal li xyuʼamebʼ. Ut kixtaqla xkamsinkil naabʼal rehebʼ (1 Rey. 18:13). Laj Acab «kixbʼaanu li inkʼaʼ nawulak chiru li Qaawaʼ; qʼaxal yibʼ wiʼ chik ru kixbʼaanu chiruhebʼ li [awabʼej] keʼwank xbʼenwa» (1 Rey. 16:30). Chʼolchʼo chiru li Jehobʼa chixjunil li nekeʼxbʼaanu chaq laj Acab ut li xJezabel, abʼan kiruxtaana ru li xtenamit ut kixtaqla li propeet Elías re xtenqʼankilebʼ chi xjalbʼal li xnaʼlebʼebʼ naq toj wank li hoonal. Abʼanan, laj Acab ut li xJezabel inkʼaʼ xeʼraj rabʼinkil.
4. Kʼaru li kawil esil kixkʼul laj Acab, ut chanru kinaʼlebʼak?
4 Saʼ xnumikebʼ li kutan, kiʼosoʼk li xkuyum li Jehobʼa. Kixtaqla laj Elías chi xyeebʼal re laj Acab ut li xJezabel kʼaru li tojbʼamaak teʼxkʼul: teʼsacheʼq ru chixjunil li xjunkabʼal. Moko sa ta kirekʼa laj Acab li kiyeheʼk re xbʼaan li propeet. Inkʼaʼ raj naʼoybʼenimank naq li qʼetqʼet aj winq aʼin kixkubʼsi xwankil (1 Rey. 21:19-29).
5, 6. Chanru kixkʼutbʼesi laj Acab naq moko relik ta chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl?
5 Usta saʼ li hoonal aʼan laj Acab kixkubʼsi xwankil, li kixbʼaanu moqon kixkʼutbʼesi naq moko relik ta chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl. Moko kixyal ta xsachbʼal ru li xloqʼoninkil laj Baal chi moko kixye ta re li tenamit Israel naq teʼxloqʼoni ru li Jehobʼa. Kixbʼaanu ajwiʼ ebʼ li naʼlebʼ li kixkʼutbʼesi naq moko relik ta chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl.
6 Moqon chik, naq laj Acab kixye re laj Jehosafat li awabʼej re Judá naq trochbʼeni chi yalok saʼ xbʼeenebʼ laj Sirio, laj Jehosafat kixye re, naq xbʼeenwa teʼxpatzʼ re junaq li xpropeet li Jehobʼa. Saʼ xtiklajik, laj Acab inkʼaʼ kixkʼulubʼa aʼin ut kixye: «Toj wank jun chik winq li naru nokoopatzʼok wiʼ kʼaru naxye li Qaawaʼ. Abʼan qʼaxal xikʼ nawil, xbʼaan naq maajun wa naxye li us choʼq we, junes bʼan rahilal naxye we». Usta joʼkan, xeʼpatzʼok re li propeet Micaya, ut aʼan kixye re laj Acab naq tixkʼul li rahilal. Laj Acab inkʼaʼ kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl chi moko kixpatzʼ xkuybʼal xmaak chiru li Jehobʼa, kixtaqla bʼan xkʼebʼal saʼ tzʼalam laj Micaya (1 Rey. 22:7-9, 23, 27). Usta laj Acab kixkʼe saʼ tzʼalam li xpropeet li Jehobʼa, abʼan maakʼaʼ kiruuk xbʼaanunkil re naq inkʼaʼ ttzʼaqloq ru li propesiiy. Naq laj Acab xkoho chi yalok, kikamsiik (1 Rey. 22:34-38).
7. Naq ak kikamk chik laj Acab, kʼaru kixye li Jehobʼa chirix?
7 Naq ak xkamk chik laj Acab, li Jehobʼa kixkʼutbʼesi li naxkʼoxla chirix. Naq li awabʼej Jehosafat kisutqʼiik saʼ rochoch chi maakʼaʼ kixkʼul, li Jehobʼa kixtaqla li propeet Jehú chi xqʼusbʼal xbʼaan naq kixkʼam ribʼ saʼ aatin rikʼin laj Acab. Kixye re: «Kʼaʼut naq nakatenqʼahebʼ li inkʼaʼ usebʼ xnaʼlebʼ ut nakarahebʼ li nekeʼtzʼeqtaanank re li Qaawaʼ?» (2 Crón. 19:1, 2). Qakʼoxlaq aʼin: wi ta raj laj Acab xyotʼ xchʼool xjal xkʼaʼuxl, li propeet moko kixye ta raj naq «maaʼus xnaʼlebʼ» ut «xikʼ naril li Jehobʼa». Joʼkan naq, usta laj Acab kirahoʼk bʼayaq saʼ xchʼool xbʼaan li kixbʼaanu, abʼan moko relik ta chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl.
8. Kʼaru naqatzol rikʼin laj Acab chirix li xyotʼbʼal qachʼool xjalbʼal qakʼaʼuxl?
8 Kʼaru naqatzol rikʼin laj Acab? Naq laj Elías kixye re laj Acab li tojbʼamaak li tixkʼul li xjunkabʼal, kixkubʼsi xwankil. Us naq kixbʼaanu aʼin, abʼan rikʼin li kixbʼaanu moqon kixkʼutbʼesi naq moko relik ta chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl. Aʼin naxkʼut chiqu naq moko tzʼaqal ta rikʼin xyeebʼal naq narahoʼk saʼ qachʼool xbʼaan li xqabʼaanu re xkʼutbʼesinkil naq xqayotʼ qachʼool xqajal qakʼaʼuxl. Anaqwan qilaq jun chik li eetalil li tooxtenqʼa chi xtawbʼal ru aʼin.
KʼARU NAQATZOL RIKʼIN LI AWABʼEJ MANASÉS?
9. Chan chaq ru li xnaʼlebʼ li awabʼej Manasés?
9 Wiibʼ siʼeent chihabʼ tana chirix aʼan, laj Manasés kiwank choʼq awabʼej re li tenamit Judá. Maare numtajenaq li maak kixbʼaanu chiru laj Acab. Li Santil Hu naxye naq «xikenaq wiʼ chik xbʼeen li maaʼusilal kixbʼaanu toj reetal kixpoqʼ xjosqʼil li Qaawaʼ» (2 Crón. 33:1-9). Kixyiibʼ ebʼ li artal choʼq re li pechʼbʼil yos ut kixkʼe jun li jalam u, reetalil li muxuk ibʼ, saʼ li rochoch li Jehobʼa. Kiroksi li qʼehink, li nawalink ut li tuulak, joʼwiʼ «naabʼalebʼ li maakʼaʼebʼ xmaak kixkamsi». Kixkamsi naabʼalebʼ li kristiʼaan ut «kixkʼatebʼ li ralal choʼq xmayej» chiruhebʼ li pechʼbʼil yos (2 Rey. 21:6, 7, 10, 11, 16).
10. Chanru kiqʼuseʼk laj Manasés xbʼaan li Jehobʼa, ut chanru kinaʼlebʼak?
10 Joʼ laj Acab, laj Manasés inkʼaʼ ajwiʼ kixkʼulubʼa li qʼusuk li keʼxkʼe ebʼ li propeet saʼ xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Joʼkan naq, «li Qaawaʼ kixtaqlahebʼ chaq li xjolomilebʼ laj puubʼ aj Asiria» saʼ xbʼeenebʼ laj Judá. «Koleʼxchap laj Manasés, keʼxnatʼ chi chʼiichʼ, keʼxbʼakʼ rikʼin kareen qʼanchʼiichʼ ut keʼxkʼam Babilonia». Maare naq kiwank saʼ tzʼalam kixkʼoxla rix li kixbʼaanu. «Kixkubʼsi chi us xwankil chiru li xYos ebʼ li xxeʼtoonil yuwaʼ». Abʼan wank kʼaru chik kixbʼaanu. «Kitijok chiru li Qaawaʼ li xYos» ut «kitzʼaamank ut kiʼelajink chiru». Joʼkan naq li winq aʼan kiʼok xjalbʼal xnaʼlebʼ. Kiʼok rilbʼal li Jehobʼa joʼ «li xYos» ut inkʼaʼ kixkanabʼ tijok chiru (2 Crón. 33:10-13).
11. Chanru kixkʼutbʼesi laj Manasés naq relik chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl? (2 Crónicas 33:15, 16).
11 Saʼ xnumikebʼ li kutan, li Jehobʼa kixsume li xtij laj Manasés. Kiril naq kixjal xnaʼlebʼ, ut aʼin kixkʼutbʼesi saʼ li xtij. Aʼin kirekʼasi xchʼool li Jehobʼa ut kixkʼe wiʼ chik choʼq awabʼej. Laj Manasés kixyal xqʼe chi xkʼutbʼesinkil naq relik chi yaal xyotʼ xchʼool xjal xkʼaʼuxl. Kixbʼaanu li maajunwa kixbʼaanu laj Acab: kixjal xnaʼlebʼ, kixyal xqʼe chi risinkil li bʼalaqʼil paabʼal ut kixkawresi xchʼool li tenamit chi xloqʼoninkil ru li Jehobʼa (taayaabʼasi 2 Crónicas 33:15, 16). Chʼolchʼo naq kiʼajmank chiru li paabʼal ut li kawil chʼoolej re xbʼaanunkil aʼin, xbʼaan naq moko us ta kinaʼlebʼak chiru li xjunkabʼal, li wankebʼ xwankil ut li tenamit. Abʼan saʼ xcheekelal kixyal xjalbʼal li maaʼusilal li kixbʼaanu chaq. Maare li xnaʼlebʼ kikʼanjelak chiru laj Josías, li ri, li kiwank moqon joʼ jun chaabʼil awabʼej (2 Rey. 22:1, 2).
12. Kʼaru naqatzol rikʼin laj Manasés chirix li xyotʼbʼal qachʼool xjalbʼal qakʼaʼuxl?
12 Kʼaru naqatzol rikʼin laj Manasés? Naq moko kaʼaj tawiʼ kixkubʼsi xwankil, kitijok chiru li Yos, ut kiʼelajink re naq tkuyeʼq li xmaak ut kixjal xnaʼlebʼ. Kixyal ajwiʼ risinkil li maaʼusilal li kixbʼaanu ut kixkʼe xchʼool chi xloqʼoninkil ru li Jehobʼa ut chi xtenqʼankilebʼ li junchʼol re naq teʼxbʼaanu ajwiʼ aʼin. Li kixkʼul laj Manasés naru nakʼanjelak chiru li kitʼaneʼk saʼ jun li nimla maak. Aʼin naxkʼutbʼesi naq li Yos qʼaxal chaabʼil ut naraj xkuybʼal qamaak (Sal. 86:5). Li nekeʼxyotʼ xchʼool nekeʼxjal xkʼaʼuxl naru nekeʼkuyeʼk xmaak xbʼaan li Jehobʼa.
13. Kʼaru li eetalil tooxtenqʼa chi xtawbʼal ru li naraj xyeebʼal li xyotʼbʼal qachʼool xjalbʼal qakʼaʼuxl?
13 Joʼ ak xqil, laj Manasés moko kaʼaj tawiʼ kirahoʼk saʼ xchʼool xbʼaan li maak li kixbʼaanu. Aʼin naxkʼut chiqu jun li naʼlebʼ li wank xwankil. Re xtawbʼal ru, qakʼoxlaq li eetalil aʼin. Qayehaq naq tooxik xloqʼbʼal junaq qapastel. Abʼan nekeʼxkʼe qe jun li mol. Ma tsahoʼq raj qachʼool rikʼin aʼin? Peʼyaal naq inkʼaʼ? Ut, wi laj kʼayinel tixye qe naq rikʼin aʼin nayiibʼamank li pastel? Usta joʼkan, moko tsahoʼq ta saʼ qachʼool. Kamaʼin ajwiʼ nakʼulmank rikʼin li namaakobʼk, li Jehobʼa naraj naq relik chi yaal tixyotʼ xchʼool tixjal xkʼaʼuxl. Us naq narahoʼk saʼ xchʼool xbʼaan naq aajel ru aʼin re naq tixyotʼ xchʼool tixjal xkʼaʼuxl. Abʼan moko tzʼaqal ta rikʼin aʼin. Re xnawbʼal kʼaru chik naʼajmank, qatzʼilaq rix li jaljokil ru aatin li kiʼaatinak wiʼ li Jesús.
CHANRU TNAWMANQ NAQ KIXYOTʼ XCHʼOOL KIXJAL XKʼAʼUXL?
14. Chanru kiʼok xkʼutbʼesinkil li alalbʼej li kixsach chixjunil li xjunkabʼlal naq kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl?
14 Li Jesús kixseeraqʼi jun li eetalil chirix jun li alalbʼej li kixsach chixjunil li xjunkabʼlal, li natawmank saʼ Lucas 15:11 toj 32. Jun li saaj kixqʼet ribʼ chiru li xyuwaʼ, xʼelk saʼ li rochoch ut xkoho «saʼ najtil tenamit». Ut aran kixyuʼami li muxuk ibʼ. Abʼan, naq kixkʼul ebʼ li chʼaʼajkilal, kiʼok chi naʼlebʼak chirix li kixbʼaanu ut kixkʼe reetal naq us naq xwank chaq saʼ rochoch li xyuwaʼ. Joʼ kixye li Jesús, li saaj «xkʼulunk xchʼool». Kisutqʼiik ut kixpatzʼ re li xyuwaʼ naq chixkuyaq xmaak. Us naq kixtaw ru naq moko us ta kinaʼlebʼak, abʼan moko tzʼaqal ta rikʼin aʼin. Tento naq tixjal xnaʼlebʼ.
15. Chanru kixkʼutbʼesi li alalbʼej li kixsach chixjunil li xjunkabʼlal naq relik chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl?
15 Chanru kixkʼutbʼesi li alalbʼej li kixsach chixjunil li xjunkabʼlal naq relik chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl? Jwal najt kichalk re wulak saʼ li rochoch. Naq kiwulak ut kiril ru li xyuwaʼ, kixye re: «Xinmaakobʼk chiru li choxa ut chawu laaʼat. Inkʼaʼ chik inkʼulubʼ naq tinkʼabʼaʼin aawalal» (Luc. 15:21). Naq kixye aʼin, kixkʼutbʼesi naq naraj wiʼ chik wank saʼ amiiwil rikʼin li Jehobʼa. Chʼolchʼo ajwiʼ chiru naq li kixbʼaanu kixrahobʼtesi xchʼool li xyuwaʼ. Ut kiraj xyalbʼal xqʼe re naq tsahoʼq saʼ xchʼool li xyuwaʼ rikʼin usta t-ileʼq joʼ jun li moosej (Luc. 15:19). Li jaljokil ru aatin aʼin wank xwankil. Naxkʼut wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li naru tkʼanjelaq chiruhebʼ li cheekel winq re xnawbʼal ma relik chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl li kitʼaneʼk saʼ jun li nimla maak.
16. Kʼaʼut wank sut nachʼaʼajkoʼk chiruhebʼ li cheekel winq rilbʼal ma relik chi yaal xyotʼ xchʼool xjal xkʼaʼuxl li kimaakobʼk?
16 Chʼaʼaj chiruhebʼ li cheekel winq rilbʼal ma relik chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl li kitʼaneʼk saʼ jun li nimla maak. Kʼaʼut? Xbʼaan naq inkʼaʼ nekeʼxnaw li wank saʼ xchʼool, joʼkan naq tento teʼxyal xqʼe chi xsikʼbʼal li tkʼutbʼesinq re, naq kixjal li xnaʼlebʼ ut naq xikʼ naril li kixbʼaanu. Maare wank sut, li kimaakobʼk kixbʼaanu chi maakʼaʼ bʼayaq xxutaan, joʼkan naq ebʼ li cheekel winq li nekeʼraqok aatin saʼ xbʼeen inkʼaʼ chʼolchʼo chiruhebʼ naq relik chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl.
17. a) Kʼaru li eetalil nakʼutbʼesink re, naq moko xyotʼ ta xchʼool xjal xkʼaʼuxl li kimaakobʼk usta tixye naq narahoʼk saʼ xchʼool? b) Kʼaru tixbʼaanu junaq li hermaan re xkʼutbʼesinkil naq relik chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl? (2 Corintios 7:11).
17 Qilaq jun eetalil. Jun li hermaan naxmux li xsumlajik chiru naabʼal chihabʼ. Inkʼaʼ naxpatzʼ xtenqʼ, naxmuq bʼan li naxbʼaanu chiru li rixaqil, ebʼ li ramiiw ut ebʼ li cheekel winq. Abʼan saʼ jun kutan ebʼ li cheekel winq nekeʼxnaw li naxbʼaanu. Naq ebʼ aʼan nekeʼxye re, naq wank li nakʼutbʼesink re, naq yook xmuxbʼal ru li xsumlajik, aʼan naxkʼulubʼa ut chanchan naq narahoʼk saʼ xchʼool xbʼaan li kixbʼaanu. Ma naxkʼutbʼesi aʼin naq relik chi yaal xyotʼ xchʼool xjal xkʼaʼuxl? Inkʼaʼ. Moko tzʼaqal ta aʼin chiruhebʼ li cheekel winq. Toj wank li naʼajmank naq tixbʼaanu li kimaakobʼk. Li kristiʼaan aʼin moko jun sut ta ajwiʼ kimaakobʼk, chiru naabʼal chihabʼ bʼan kixbʼaanu. Joʼkan ajwiʼ, inkʼaʼ naxkʼe chi naweʼk li xmaak, jalan bʼan chik kinawok re ut kixye rehebʼ li cheekel winq. Joʼkan naq aajel ru chiruhebʼ rilbʼal naq kixjal li xnaʼlebʼ, li naxkʼoxla ut li narekʼa (taayaabʼasi 2 Corintios 7:11). Maare t-ajmanq naabʼal li hoonal re xkʼutbʼesinkil naq relik chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl. Joʼkan naq maare t-isiiq saʼ li chʼuut (1 Cor. 5:11-13; 6:9, 10).
18. Chanru naxkʼutbʼesi li kiʼisiik saʼ li chʼuut naq relik chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl?
18 Chanru naxkʼutbʼesi li kiʼisiik saʼ li chʼuut naq relik chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl? Tento naq inkʼaʼ tixkol ebʼ li chʼutam, tixyuʼami li naʼlebʼ li kikʼeheʼk re xbʼaanebʼ li cheekel winq chirix li tijok ut xtzolbʼal li Santil Hu. Joʼkan ajwiʼ, tento naq tixkol ribʼ chiruhebʼ li naʼlebʼ li naru tkʼamoq re chi maakobʼk wiʼ chik. Wi
naxyal xqʼe chi wank wiʼ chik saʼ amiiwil rikʼin li Jehobʼa, chʼolchʼooq chiru naq tkuyeʼq tsacheʼq li xmaak, ut naq ebʼ li cheekel winq teʼxtenqʼa re naq tsutqʼiiq wiʼ chik saʼ li chʼuut. Relik chi yaal, ebʼ li cheekel winq nekeʼxnaw naq jalan jalanq nekeʼnaʼlebʼak li junjunq, joʼkan naq nekeʼxtzʼil rix chiʼus li junjunq ut inkʼaʼ nekeʼraqok aatin saʼ kawilal.19. Kʼaru tixbʼaanu li relik chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl? (Ezequiel 33:14-16).
19 Joʼ ak xqil, li relik chi yaal kixyotʼ xchʼool kixjal xkʼaʼuxl moko kaʼaj tawiʼ tixye naq narahoʼk saʼ xchʼool xbʼaan li maak li kixbʼaanu. Tento ajwiʼ tixjal li naxkʼoxla ut li narekʼa, ut tixkʼutbʼesi rikʼin li xbʼaanuhom. Tento tixkanabʼ xyuʼaminkil li yibʼ aj naʼlebʼ ut t-oq wiʼ chik xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa (taayaabʼasi Ezequiel 33:14-16). Li qʼaxal tixyal xqʼe chi xbʼaanunkil, aʼan wank wiʼ chik saʼ amiiwil rikʼin li Jehobʼa.
QATENQʼAQ CHI XYOTʼBʼAL XCHʼOOL
20, 21. Chanru tooruuq xtenqʼankil li kitʼaneʼk saʼ jun li nimla maak?
20 Li Jesús kixchʼolobʼ jun rehebʼ li naʼlebʼ li wank xwankil naq kixbʼaanu li xkʼanjel chiru li Yos naq kixye: «Xinchalk chi xbʼoqbʼalebʼ [...] laj maak re naq teʼxyotʼ xchʼool teʼxjal xkʼaʼuxl» (Luc. 5:32). Aʼin ajwiʼ li naqaj laaʼo. Joʼkan bʼiʼ, kʼaru tento tqabʼaanu wi naqanaw naq jun li qamiiw kitʼaneʼk saʼ jun li nimla maak?
21 Wi naqayal xmuqbʼal li xmaak, tqakʼam chaq rahilal saʼ xbʼeen li qamiiw. Relik chi yaal naq maakʼaʼ aj e xbʼaanunkil aʼin, xbʼaan naq li Jehobʼa naril chixjunil (Prov. 5:21, 22; 28:13). Naru naqatenqʼa li qamiiw wi tqaye re, naq ebʼ li cheekel winq nekeʼraj xtenqʼankil. Ut, wi inkʼaʼ naraj xkʼebʼal chi naweʼk li xmaak, laaʼo tento tooʼaatinaq rikʼinebʼ li cheekel winq. Chi joʼkan tqakʼutbʼesi naq relik chi yaal naqaj xtenqʼankil. Naru tixkanabʼ wank saʼ amiiwil rikʼin li Jehobʼa.
22. Kʼaru tqatzʼil rix saʼ li jun chik tzolom?
22 Abʼanan, wi ebʼ li cheekel winq nekeʼrisi saʼ li chʼuut li kimaakobʼk chiru naabʼal chihabʼ, ma naraj xyeebʼal naq inkʼaʼ keʼruxtaana ru? Saʼ li jun chik tzolom tqatzʼil rix naq li Jehobʼa naruxtaana ruhebʼ li nekeʼmaakobʼk naq naxqʼusebʼ ut chanru tqakʼam qe rikʼin.
BʼICH 103 Nuestros pastores son un regalo de Dios
^ párr. 5 Li relik chi yaal naxyotʼ xchʼool naxjal xkʼaʼuxl moko kaʼaj tawiʼ ra narekʼa naq namaakobʼk. Re xtawbʼal ru kʼaru tzʼaqal naraj xyeebʼal xyotʼbʼal qachʼool xjalbʼal qakʼaʼuxl, saʼ li tzolom aʼin tqatzʼil rix li kixkʼul li awabʼej Acab, li awabʼej Manasés ut li alalbʼej li kixsach chixjunil li xjunkabʼlal, aʼ li kiʼaatinak wiʼ li Jesús. Tqatzʼil ajwiʼ rix kʼaru li naʼlebʼ tento teʼril ebʼ li cheekel winq re xnawbʼal ma relik chi yaal xyotʼ xchʼool xjal xkʼaʼuxl li kimaakobʼk.
^ párr. 60 XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U: Makachʼin xjosqʼil li awabʼej Acab naq naxtaqlahebʼ laj puubʼ chi xkʼebʼal saʼ tzʼalam li propeet Micaya.
^ párr. 62 XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U: Li awabʼej Manasés naxye rehebʼ laj kʼanjel chiru naq cheʼxsachaq ru ebʼ li jalam u li kixkʼe saʼ li rochoch li Yos.
^ párr. 64 XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U: Li alabʼej li kixsach chixjunil li xjunkabʼlal tawajenaq xbʼaan naq najt kichalk, nasahoʼk saʼ xchʼool naq naril chi najt li rochoch.