NAʼLEBʼ RE TZOLOK 36
Oxloqʼaq chiqu li xkawilalebʼ li saaj
«Li xloqʼalebʼ li saaj poyanam aʼan li xkawilalebʼ» (PROV. 20:29).
BʼICH 88 Hazme conocer tus caminos
RUʼUJIL LI TZOLOM *
1. Kʼaru naru tqabʼaanu naq nokooʼok chi cheekobʼk?
NAQ nokooʼok chi cheekobʼk, maare t-oq qakʼaʼuxl chi xkʼoxlankil naq inkʼaʼ chik tooruuq chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa joʼ naqabʼaanu chaq junxil. Yaal naq maare moko mas ta chik li qametzʼew, abʼan tooruuq roksinkil li qanaʼlebʼ ut li qanawom re xtenqʼankilebʼ li saaj re naq teʼxyal xqʼe chi tenqʼank saʼ li xmolam li Jehobʼa ut re naq tkʼemanq xkomon li xkʼanjelebʼ. Joʼ kixye jun li hermaan li ak naabʼal chihabʼ rokik chi kʼanjelak joʼ cheekel winq: «Naq xinʼok chi rekʼankil naq maakʼaʼ chik mas ninruuk xbʼaanunkil saʼ xkʼabʼaʼ naq ak xkoho chik linchihabʼ, xsahoʼk saʼ inchʼool naq wankebʼ li hermaan li toj saajebʼ li kawresinbʼilebʼ chiʼus ut nekeʼraj xbʼaanunkil li kʼanjel».
2. Kʼaru tqil saʼ li tzolom aweʼ?
2 Saʼ li tzolom rubʼelaj, xqil naq ebʼ li saaj nekeʼxtaw rusilal naq nekeʼwank saʼ amiiwil rikʼinebʼ li ak cheekebʼ chik. Saʼ li tzolom aweʼ tqil naq li kubʼsink ibʼ, li naruhank ut li inkʼaʼ naruhank xbʼaanunkil, li bʼanyoxink ut li chaabʼilal naru naxtenqʼa li ak cheekebʼ chik chi kʼanjelak saʼ junajil rikʼinebʼ li saaj li tixkʼam chaq rusilal choʼq re li chʼuut.
KUBʼSI AAWIBʼ
3. a) Joʼ naxye saʼ Filipenses 2:3, 4, kʼaru naraj xyeebʼal li kubʼsink ibʼ? b) Chanru natenqʼank li kubʼsink ibʼ?
3 Wi ebʼ li cheek nekeʼraj xtenqʼankil ebʼ li saaj, tento naq teʼxkubʼsi ribʼ. Li naxkubʼsi ribʼ naxkʼoxla naq ebʼ li junchʼol nimebʼ xwankil chiru (taayaabʼasi Filipenses 2:3, 4). Li cheekebʼ li nekeʼxkubʼsi xwankil chʼolchʼo chiruhebʼ naq yalaq chanru naru xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ ut us naʼelk wi nekeʼxbʼaanu joʼ naxye li Santil Hu. Joʼkan naq inkʼaʼ nekeʼroybʼeni naq ebʼ li junchʼol teʼxbʼaanu joʼ nekeʼxbʼaanu chaq ebʼ aʼan junxil (Ecl. 7:10). Usta naabʼal li xnawomebʼ li naru nekeʼxwotz, nekeʼxnaw naq «li rilobʼaal li ruuchichʼochʼ aʼin yal taanumeʼq» ut maare tento naq teʼxkʼaytesi ribʼ rikʼin li akʼ naʼlebʼ aʼin (1 Cor. 7:31).
4. Chanru nekeʼxkʼutbʼesi li nekeʼulaʼanink chʼuut naq nekeʼxkʼam re rikʼinebʼ laj Leví?
4 Ebʼ li hermaan li ak cheekebʼ chik li nekeʼxkubʼsi ribʼ nekeʼxtaw ru naq saʼ xnumikebʼ li chihabʼ inkʼaʼ chik teʼruuq xbʼaanunkil chixjunil li nekeʼxbʼaanu chaq junxil. Qakʼoxlaq li nakʼulmank rikʼinebʼ li cheekel winq li nekeʼulaʼanink chʼuut. Naq nekeʼxket 70 chihabʼ, najalaak li xkʼanjelebʼ. Maare qʼaxal nachʼaʼajkoʼk chiruhebʼ aʼin, xbʼaan naq kʼajoʼ nawulak chiruhebʼ xtenqʼankilebʼ li hermaan chi joʼkaʼin. Relik chi yaal, qʼaxal nawulak chiruhebʼ li kʼanjel aʼan. Abʼan nekeʼxtaw ru naq anaqwan jwal us naq ebʼ li saaj teʼxbʼaanu li kʼanjel aʼan. Ut nekeʼnaʼlebʼak joʼebʼ laj Leví re li najteril Israel naq, ebʼ aʼan nekeʼxket 50 chihabʼ, tento teʼxkanabʼ kʼanjelak saʼ li loqʼlaj muhebʼaal. Li xsahilebʼ xchʼool moko nachalk ta saʼ xkʼabʼaʼ li kʼanjel kʼebʼil chaq saʼ ruqʼebʼ. Chi anchalebʼ xchʼool nekeʼxbʼaanu chaq chixjunil li wank saʼ ruqʼebʼ ut nekeʼxtenqʼahebʼ li saaj (Núm. 8:25, 26). Usta anaqwan ebʼ li hermaan li xeʼwank chaq joʼ aj ilol chʼuut inkʼaʼ chik nekeʼruuk xbʼaanunkil, abʼan kʼajoʼ nekeʼxtenqʼa ut nekeʼxwaklesi xchʼool ebʼ li rechpaabʼanel saʼ li chʼuut bʼarwiʼ nekeʼkʼanjelak.
5. Kʼaru nakaatzol rikʼin laj Dan ut li xKatie?
5 Qilaq li kixkʼul laj Dan li kirulaʼanihebʼ li chʼuut chiru 23 chihabʼ. Naq kixket 70 chihabʼ, aʼan ut li xKatie aʼ li rixaqil, xeʼxaqabʼaak joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink li nekeʼxbʼaanu 130 hoor. Chanru yookebʼ chi elk saʼ li kʼanjel aʼin? Laj Dan naxye naq jwal laatzʼ ru chi xbʼaanunkil li xkʼanjel saʼ li chʼuut, chi xtenqʼankilebʼ li hermaan re naq teʼwanq joʼ aj tenqʼanel saʼ li chʼuut ut chi xkawresinkilebʼ li junchʼol re naq teʼpuktesinq saʼ li xjolomil li tenamit ut saʼebʼ li tzʼalam. Ex hermaan li ak cheekex chik, maakʼaʼ naxye ma yookex xkʼebʼal chixjunil leehoonal saʼ li xkʼanjel li Yos malaj inkʼaʼ, abʼan naabʼal naru nekeebʼaanu re xtenqʼankilebʼ li junchʼol. Chanru? Naq teetzol xkʼaytesinkil eeribʼ xbʼaan naq xjalaak leewanjik, naq teesikʼ kʼaru xbʼaanunkil ut naq teekʼe eechʼool chirix li nekexruuk xbʼaanunkil.
CHʼOLCHʼOOQ CHAAWU LI INKʼAʼ NAKATRUUK XBʼAANUNKIL
6. Kʼaʼut us naq chʼolchʼooq chiqu li inkʼaʼ nokooruuk xbʼaanunkil? Kʼe jun eetalil.
6 Li nanaʼlebʼak chi joʼkaʼin chʼolchʼo chiru li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil (Prov. 11:2). Inkʼaʼ naxkʼe xbʼeen li naru xbʼaanunkil, joʼkan naq sa saʼ xchʼool ut naxbʼaanu chiʼus li xkʼanjel. Li naxyuʼami li chaabʼil naʼlebʼ aʼin naru najuntaqʼeetamank rikʼin junaq li kristiʼaan li naxbʼeresi li bʼelebʼaal chʼiichʼ saʼ taqsink ut, re naq ttaqsinq, tento tixkʼos li xmetzʼew li bʼelebʼaal chʼiichʼ usta raachisa yook chi xik. Kamaʼin ajwiʼ nakʼulmank rikʼin junaq li hermaan li chʼolchʼo chiru li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil, naxnaw naq «tento tixkʼos li xmetzʼew» re naq inkʼaʼ tixkanabʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa ut re naq truuq xtenqʼankilebʼ li junchʼol (Filip. 4:5).
7. Chanru kixkʼutbʼesi laj Barzilái naq chʼolchʼo chiru li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil?
7 Qilaq li kixbʼaanu laj Barzilái naq kibʼoqeʼk xbʼaan li awabʼej David chi kʼanjelak saʼ xyanq li wankebʼ xwankil naq wank 80 chihabʼ re. Chʼolchʼo chiru li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil joʼkan naq inkʼaʼ kixkʼulubʼa li kiyeheʼk re xbʼaan li awabʼej. Naxnaw naq saʼ xkʼabʼaʼ naq ak cheek chik, wank li naʼlebʼ li inkʼaʼ chik naru xbʼaanunkil, joʼkan naq kixye naq laj Kimham, li toj saaj, txik choʼq reqaj (2 Sam. 19:35-37). Joʼ kixbʼaanu laj Barzilái, ebʼ li hermaan li ak cheekebʼ chik nekeʼsahoʼk saʼ xchʼool chi xtenqʼankilebʼ li toj saajebʼ re naq teʼruuq xbʼaanunkil jalan jalanq li kʼanjel.
8. Chanru kixkʼutbʼesi li awabʼej David naq chʼolchʼo chiru li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil naq kiraj xkabʼlankil li rochoch li Jehobʼa?
8 Li awabʼej David kixkanabʼ ajwiʼ jun chaabʼil eetalil chirix li inkʼaʼ naruhank xbʼaanunkil. Chi anchal xchʼool kiraj xkabʼlankil junaq li ochoch choʼq re li Jehobʼa. Abʼan, naq li Jehobʼa kixye re laj David naq aʼ laj Salomón li toj saaj tkabʼlanq re li rochoch, aʼan kixkʼulubʼa ut kʼajoʼ naq kitenqʼank re xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin (1 Crón. 17:4; 22:5). Moko kixkʼoxla ta naq kaʼajwiʼ aʼan naru xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin xbʼaan naq laj Salomón toj saaj ut maakʼaʼ mas xnawom (1 Crón. 29:1). Chʼolchʼo chiru laj David naq us t-elq li kʼanjel aʼin saʼ xkʼabʼaʼ li rosobʼtesihom li Jehobʼa, moko saʼ xkʼabʼaʼ ta li xchihabʼebʼ malaj li xnawomebʼ li teʼjolominq re. Joʼ kixbʼaanu laj David, ebʼ li hermaan li ak cheekebʼ chik kaw nekeʼkʼanjelak usta najalaak li xkʼanjelebʼ. Ut nekeʼxnaw naq li Jehobʼa trosobʼtesihebʼ li saaj li nekeʼxbʼaanu li kʼanjel li xeʼxbʼaanu chaq aʼan.
9. Chanru kixkʼutbʼesi naq chʼolchʼo chiru li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil jun rehebʼ li natzʼaqonk saʼ li chʼuut li naril li qakʼanjel saʼ jun rehebʼ li qamolam?
Prov. 20:29).
9 Laj Shigeo, jun li hermaan, kixkʼutbʼesi li naʼlebʼ aʼin saʼebʼ li qakutan. Saʼ li chihabʼ 1976, naq wank 30 chihabʼ re, kixaqabʼaak saʼ xyanq li chʼuut li naril li qakʼanjel saʼ jun rehebʼ li qamolam. Saʼ li chihabʼ 2004, kiwank joʼ aj jolominel re li chʼuut aʼin. Saʼ xnumikebʼ li chihabʼ kixkʼe reetal naq yook chi lajk chi osoʼk li xmetzʼew ut naq moko kaw ta chik nakʼanjelak. Joʼkan naq kitijok chiru li Jehobʼa chirix aʼin ut kixkʼoxla naq us raj naq tkanaaq junaq li saaj choʼq reqaj. Anaqwan, moko aʼan ta chik li najolomink re li chʼuut li naril li qakʼanjel, abʼan toj natzʼaqonk saʼ xyanqebʼ. Li kixkʼul laj Barzilái, li awabʼej David ut laj Shigeo naxkʼut chiqu naq li naxkubʼsi ribʼ ut chʼolchʼo chiru li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil, moko naxkʼe ta xchʼool chirix li inkʼaʼ nekeʼxnaw xbʼaanunkil li saaj, chirix bʼan li nekeʼxnaw xbʼaanunkil. Moko trilebʼ ta joʼ li nekeʼraj xmaqʼbʼal li xkʼanjel, joʼ bʼan li rechkʼanjelil (BʼANYOXIN
10. Chanru nekeʼileʼk li hermaan li toj saajebʼ xbʼaanebʼ li ak cheekebʼ chik?
10 Ebʼ li hermaan li ak cheekebʼ chik nekeʼril ebʼ li saaj joʼ jun li maatan li naxkʼe li Jehobʼa ut nekeʼxbʼanyoxi li nekeʼxbʼaanu. Saʼ xkʼabʼaʼ naq yook chi lajk chi osoʼk li xmetzʼewebʼ, oxloqʼ chiruhebʼ naq ebʼ li saaj li kawebʼ ribʼ nekeʼraj ut nekeʼruuk xbʼaanunkil li kʼanjel li naʼajmank saʼ li chʼuut.
11. Chanru naxkʼut Rut 4:13-16 naq ebʼ li cheek nekeʼxtaw rusilal naq nekeʼxbʼanyoxi li xtenqʼ ebʼ li saaj?
11 Li xNoemí aʼan jun chaabʼil eetalil chirixebʼ li cheek li naʼaatinak wiʼ li Santil Hu li kixbʼanyoxi ut kixkʼulubʼa naq ttenqʼaaq xbʼaan jun li saaj. Naq ak kikamk chik li xyum, li xNoemí kixye re li ralibʼ naq chisutqʼiq Rut 1:7, 8, 18). Ut xkabʼichalebʼ keʼxtaw rusilal saʼ li xyuʼamebʼ (taayaabʼasi Rut 4:13-16). Ebʼ li hermaan li ak cheekebʼ chik li nekeʼxkubʼsi ribʼ nekeʼxkʼam re rikʼin li xNoemí.
rikʼinebʼ li xkomon. Abʼan, naq li xRut kixye naq txik chirix toj Belén, aʼan kixkʼulubʼa (12. Chanru kixkʼutbʼesi li apóstol Pablo naq nabʼanyoxink?
12 Li apóstol Pablo kixbʼanyoxi ajwiʼ li tenqʼ li kikʼeheʼk re. Saʼ jun kutan, kixbʼanyoxi li tenqʼ li keʼxtaqla re ebʼ laj paabʼanel re Filipos (Filip. 4:16). Joʼkan ajwiʼ, kixbʼanyoxi li usilal li kixbʼaanu laj Timoteo choʼq re (Filip. 2:19-22). Ut kixbʼanyoxi ajwiʼ re li Yos naq ebʼ li hermaan xkohebʼ chi xwaklesinkil xchʼool naq yook chi xik chi preexil aran Roma (Hech. 28:15). Laj Pablo qʼaxal kaw chaq ribʼ ut kibʼihajik saʼ najtil tenamit re puktesink ut re xkawubʼresinkil ebʼ li chʼuut. Abʼan moko kixkanabʼ ta naq li qʼetqʼetil tixbʼaanu naq inkʼaʼ tixkʼulubʼa li xtenqʼ li rechpaabʼanelil.
13. Chanru naru teʼxkʼutbʼesi li ak cheekebʼ chik naq nekeʼxbʼanyoxi li nekeʼxbʼaanu ebʼ li saaj?
13 Ex hermaan li ak cheekex chik, yalaq chanru naru teekʼutbʼesi naq nekeebʼanyoxi li nekeʼxbʼaanu ebʼ li toj saaj saʼ leechʼuut. Wi nekeʼxyeechiʼi ribʼebʼ cheekʼambʼal saʼ junaq naʼajej, xik chi loqʼok malaj xbʼaanunkil jalan chik naʼlebʼ li naʼajmank cheeru, cheebʼanyoxiq chiruhebʼ. Ilomaq joʼ jun loqʼlaj maatan li naxkʼe eere li Jehobʼa. Maare chi joʼkaʼan texʼoq chi wank saʼ tzʼaqal amiiwil rikʼinebʼ. Junelik kʼehomaq eechʼool chi xtenqʼankilebʼ li saaj aʼin re naq teʼkʼiiq saʼ li xpaabʼal. Yehomaq rehebʼ naq kʼajoʼ naxkʼe xsahil eechʼool rilbʼal naq wankebʼ saaj joʼebʼ aʼan li yookebʼ xyalbʼal xqʼe chi xkʼebʼal xkomon li xkʼanjelebʼ saʼ li chʼuut. Ut kʼehomaq leehoonal choʼq rehebʼ ut cheeseeraqʼi rehebʼ li xeekʼul chaq. Wi joʼkan nekeebʼaanu, teekʼutbʼesi naq nekeebʼanyoxi chiru li Jehobʼa naq wankebʼ li saaj saʼ leechʼuut (Col. 3:15; Juan 6:44; 1 Tes. 5:18).
CHAABʼILAQAT
14. Chanru kixkʼutbʼesi li awabʼej David naq jwal chaabʼil?
14 Li awabʼej David kixkanabʼ jun li eetalil chirix jun chik li chaabʼil naʼlebʼ li tento teʼxkʼutbʼesi li ak cheekebʼ chik: aʼ li chaabʼilal. Numtajenaq li kʼaʼaq re ru kixkʼe laj David re xkabʼlankil li rochoch li Yos (1 Crón. 22:11-16; 29:3, 4). Kixbʼaanu aʼin usta naxnaw naq, aʼ laj Salomón, li ralal tkʼeheʼq xloqʼal xbʼaan li kʼanjel aʼin. Wi ak cheekat chik ut yook chi lajk chi osoʼk laametzʼew joʼkan naq inkʼaʼ chik nakatruuk chi okenk saʼ li kabʼlak, abʼan naru nakattenqʼank rikʼin tumin aʼ yaal li tixkʼe ribʼ chaawu. Wotz rikʼinebʼ li saaj li xaatzol xbʼaanunkil chalen naq xat-ok chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa.
15. Kʼaru li naʼlebʼ li qʼaxal wank xwankil kixwotz laj Pablo rikʼin laj Timoteo?
15 Li apóstol Pablo jwal chaabʼil ajwiʼ chaq. Kixbʼoq laj Timoteo chirix naq xkoho chi puktesink saʼ jalan chik tenamit ut kixkʼut chiru li naʼlebʼ li naroksi re puktesink ut re kʼutuk (Hech. 16:1-3). Naq laj Pablo kixkawresi laj Timoteo, kixtenqʼa re naq seebʼaq xchʼool chi xkʼutbʼal li chaabʼil esil (1 Cor. 4:17). Ut laj Timoteo kiroksi li kixtzol rikʼin laj Pablo re xkawresinkilebʼ li junchʼol.
16. Kʼaʼut naq laj Shigeo kixkawresihebʼ li junchʼol?
16 Ebʼ li hermaan li ak cheekebʼ chik moko nekeʼxkʼoxla ta naq teʼxkanabʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa wi nekeʼxkawresi ebʼ li toj saaj re naq teʼxbʼaanu li kʼanjel li nekeʼxbʼaanu chaq ebʼ aʼan. Jun eetalil, laj Shigeo, li xooʼaatinak wiʼ saʼ li raqal 9, kixkawresi chiru naabʼal chihabʼ ebʼ li hermaan li toj saajebʼ li nekeʼtzʼaqonk saʼ li chʼuut li naril li qakʼanjel saʼ li qamolam. Kixbʼaanu aʼin re tzʼaqonk chirix li xkʼanjel li Yos saʼ li tenamit bʼarwiʼ wank.
Chi joʼkan, naq kixkanabʼ xjolominkil li chʼuut aʼin, ak wank chik jun li hermaan li ak kawresinbʼil li tkanaaq choʼq reqaj. Laj Shigeo inkʼaʼ naxkanabʼ xwotzbʼal rikʼinebʼ li hermaan li toj saajebʼ li kixtzol chiru numenaq 45 chihabʼ chalen naq kiʼok chi tzʼaqonk saʼ li chʼuut li naril li qakʼanjel saʼ li qamolam. Relik chi yaal naq ebʼ li hermaan joʼ laj Shigeo aʼanebʼ jun loqʼlaj maatan saʼ li xtenamit li Yos.17. Kʼaru naru nekeʼxwotz li cheekebʼ chik rikʼinebʼ li junchʼol? (Lucas 6:38).
17 Ex hermaan li ak cheekex chik, leepaabʼal ut li xtiikilal eechʼool aʼan jun li xnimal ru eetalil naq jwal us kʼanjelak chiru li Jehobʼa. Leenaʼlebʼ naxkʼutbʼesi naq jwal us xnawbʼal ut xyuʼaminkil li naʼlebʼ li naxkʼe li Santil Hu. Saʼ xkʼabʼaʼ li xeetzol chaq xbʼaanunkil, nekeenaw chanru naʼuxmank chaq junxil ebʼ li naʼlebʼ, abʼan nekeenaw ajwiʼ naq tento teetzol xkʼaytesinkil eeribʼ naq najalaak junaq li naʼlebʼ. Ut, wi junqaq eere tojeʼ xkubʼeek eehaʼ, naabʼal ajwiʼ naru nekextenqʼank, xbʼaan naq naru teeseeraqʼi rehebʼ li junchʼol kʼaʼut nasahoʼk saʼ leechʼool naq xeenaw ru li Jehobʼa saʼ leecheekelal. Kʼajoʼ naq twulaq chiruhebʼ li saaj rabʼinkil li xeekʼul chaq ut li naʼlebʼ li xeetzol. Wi kʼaynaqex chi xwotzbʼal chixjunil li xeetzol chaq, qʼaxal texrosobʼtesi li Jehobʼa (taayaabʼasi Lucas 6:38).
18. Chanru naru nekeʼxtenqʼa ribʼ chiribʼilebʼ ribʼ ebʼ li cheek ut ebʼ li saaj?
18 Wi li ak cheekebʼ chik nekeʼwank saʼ amiiwil rikʼinebʼ li toj saaj, naru nekeʼxtenqʼa ribʼ chiribʼilebʼ ribʼ (Rom. 1:12). Li junjunq wank kʼaru tixwotz rikʼinebʼ li junchʼol. Li ak cheekebʼ chik wank xnawomebʼ ut xnaʼlebʼebʼ li xeʼxtzol chiru naabʼal chihabʼ. Ut ebʼ li saaj wank xkawilalebʼ ut xmetzʼewebʼ. Naq ebʼ li cheek ut ebʼ li saaj nekeʼkʼanjelak saʼ junajil, nekeʼxkʼe xloqʼal li qachoxahil Yuwaʼ li qʼaxal narahok ut aʼanebʼ jun li loqʼlaj maatan saʼ li chʼuut.
BʼICH 90 Animémonos unos a otros
^ párr. 5 Kʼajoʼ nasahoʼk saʼ qachʼool naq wankebʼ saʼ li chʼuut naabʼal ebʼ li saaj li nekeʼxyal xqʼe chi tenqʼank saʼ li xmolam li Jehobʼa. Ebʼ li hermaan li ak cheekebʼ chik, maakʼaʼ naxye bʼar chalenaqebʼ, naru nekeʼxtenqʼa ebʼ li saaj re naq teʼroksi li xkawilalebʼ re xbʼaanunkil chixjunil li teʼruuq choʼq re li Jehobʼa.
^ párr. 55 XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U: Naq jun li cheekel winq li naʼulaʼanink chʼuut naxket 70 chihabʼ, aʼan ut li rixaqil najalaak li xkʼanjelebʼ. Saʼ xkʼabʼaʼ li xnawomebʼ, nekeʼruuk xkawresinkil ebʼ li hermaan saʼebʼ li xchʼuut.