NAʼLEBʼ RE TZOLOK 14
Ma yooko xbʼaanunkil chi tzʼaqal re ru li qakʼanjel chiru li Yos?
«Kʼe aachʼool choʼq aj puktesinel re li Chaabʼil Esilal, chabʼaanu laakʼanjel chi tzʼaqal re ru» (2 TIM. 4:5).
BʼICH 57 Predicamos a toda clase de personas
RUʼUJIL LI TZOLOM *
Naq ak xwakliik chi yoʼyo, li Jesus kixchʼutubʼ ribʼ rikʼinebʼ li xtzolom ut kixtaqlahebʼ chi xkʼebʼal ebʼ li kristiʼaan choʼq xtzolom (Taawil li raqal 1).
1. Joʼ aj kʼanjel chiru li Yos, kʼaru naqaj xbʼaanunkil chiqajunilo, ut kʼaʼut? (Taawil li jalam u chiru li hu).
LI JESUKRIIST kixkʼe li taql aʼin rehebʼ li xtzolom: «Ayuqex bʼiʼ, ut kʼehomaqebʼ choʼq intzolom chixjunilebʼ li tenamit» (Mat. 28:19). Chiqajunilo laj kʼanjel chiru li Yos, naqaj xnawbʼal chanru tqabʼaanu chi tzʼaqal re ru li kʼanjel li tenebʼanbʼil saʼ qabʼeen (2 Tim. 4:5). Chʼolchʼo naq aʼin li qʼaxal wank xwankil, loqʼ ut jwal aajel ru xbʼaanunkil. Abʼanan, usta tqaj roksinkil naabʼal li qahoonal saʼ li kʼanjel aʼin, maare tchʼaʼajkoʼq chiqu.
2. Kʼaru ebʼ li naʼlebʼ naru naxchʼaʼajki chiqu xbʼaanunkil li qakʼanjel chiru li Yos?
2 Wank wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li wank xwankil li naxmaqʼ naabʼal qahoonal ut qametzʼew. Maare tento tookʼanjelaq chiru naabʼal hoonal re xwenteninkil li qajunkabʼal. Ut, maare tenebʼanbʼil saʼ qabʼeen jalan chik li kʼanjel saʼ li qajunkabʼal malaj yooko xnumsinkil li yajel, li xrahil qachʼool malaj nokooʼayaynak xbʼaan naq xikenaq chik li qachihabʼ. Chanru tooruuq xkuybʼal ebʼ li chʼaʼajkilal aʼin ut tqabʼaanu ajwiʼ chi tzʼaqal re ru li qakʼanjel chiru li Yos?
3. Kʼaru naxchʼolobʼ chiqu li raatin li Jesus li natawmank saʼ Mateo 13:23?
3 Michʼinaak qachʼool wi saʼ xkʼabʼaʼ li qawanjik moko naabʼal ta li hoonal nokooruuk xkʼebʼal saʼ li xkʼanjel li Jehobʼa. Li Jesus kixnaw naq moko juntaqʼeet ta tooʼuuchinq chiqajunilo chirix li Xʼawabʼejilal li Yos (taayaabʼasi Mateo 13:23). Jwal oxloqʼ chiru li Jehobʼa chixjunil li naqabʼaanu saʼ li xkʼanjel wi naqakʼe re li qʼaxal chaabʼil (Heb. 6:10-12). Joʼkan ajwiʼ, maare tqakʼoxla naq li qawanjik tixkanabʼ naq tqakʼe xtzʼaqobʼ li qakʼanjel. Saʼ li tzolom aʼin tqil kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re xkʼebʼal chiʼubʼej saʼ li qayuʼam li xkʼanjel li Yos, re naq sahaq saʼ qachʼool kaʼajwiʼ rikʼin li aajel ru saʼ li qayuʼam ut re naq tchaabʼiloʼq ru li qakʼanjel saʼ li puktesink ut saʼ li kʼutuk. Abʼanan, xbʼeenwa qilaq li naraj xyeebʼal xbʼaanunkil chi tzʼaqal re ru li qakʼanjel chiru li Yos.
4. Kʼaru naraj xyeebʼal xbʼaanunkil chi tzʼaqal re ru li qakʼanjel chiru li Yos?
4 Rikʼin wiibʼ oxibʼ aatin, naru naqaye naq kʼanjelak chiru li Yos chi tzʼaqal re ru, naraj xyeebʼal xbʼaanunkil chixjunil li wank saʼ quqʼ saʼ li puktesink ut saʼ li kʼutuk. Abʼan, li Jehobʼa inkʼaʼ naxkʼe xchʼool kaʼajwiʼ chirix jarubʼ hoonal xqoksi saʼ li xkʼanjel, chirix bʼan li naʼekʼasink qe chi xbʼaanunkil. Wi li naʼekʼasink qe aʼan li rahok li naqekʼa chirix ut chirixebʼ li qas qiitzʼin, tqabʼaanu li xkʼanjel * chi anchal qachʼool (Mar. 12:30, 31; Col. 3:23). Aʼin naraj xyeebʼal naq tqoksi chixjunil li qametzʼew ut qakawilal saʼ li xkʼanjel. Wi oxloqʼ chiqu li puktesink, tqakʼe qaqʼe chi xkʼambʼal li chaabʼil esil re joʼkʼihal chi kristiʼaan tixkʼe ribʼ chiqu.
5, 6. Chʼolobʼ rikʼin jun eetalil chanru truuq junaq li kristiʼaan xkʼebʼal chiʼubʼej li xkʼanjel li Yos saʼ xyuʼam usta junelik laatzʼ ru.
5 Qakʼoxlaq naq jun li saaj winq kʼajoʼ nawulak chiru xbʼeresinkil li bʼelebʼaal chʼiichʼ ut naxbʼaanu naq naxkʼe ribʼ chiru. Saʼ xnumikebʼ li kutan, naxtaw xkʼanjel re xbʼeresinkil jun li bʼelebʼaal chʼiichʼ saʼ xraqik li xamaan. Abʼan, saʼ xkʼabʼaʼ naq moko natzʼaqlok ta xtumin, chalen Lunes toj Viernes nakʼanjelak ajwiʼ joʼ aj tzʼak. Yaal naq kachin chik ma chixjunil li xhoonal naroksi saʼ li kabʼlak, abʼan li qʼaxal nawulak chiru aʼan xbʼeresinkil li bʼelebʼaal chʼiichʼ. Naraj raj xbʼaanunkil aʼin chiʼus ut chi junelik. Joʼkan bʼiʼ, naq naxkʼe ribʼ chiru, naxbʼeresi li bʼelebʼaal chʼiichʼ, usta junpaat ajwiʼ.
6 Joʼkan ajwiʼ, maare inkʼaʼ nokooruuk xkʼebʼal chixjunil li hoonal li tqaj raj saʼ li puktesink. Abʼanan, aʼin tzʼaqal li naqara. Naqakʼe qaqʼe chi xpuktesinkil chiʼus li chaabʼil esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos re naq toowulaq saʼ xchʼoolebʼ li kristiʼaan. Abʼan, saʼ xkʼabʼaʼ naq jwal laatzʼ qu, maare naqakʼoxla kʼaru tqabʼaanu re naq tooruuq xkʼebʼal chiʼubʼej li xkʼanjel li Yos saʼ li qayuʼam.
CHANRU TQABʼAANU RE XKʼEBʼAL CHIʼUBʼEJ LI XKʼANJEL LI YOS SAʼ LI QAYUʼAM?
7, 8. Chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin li xnaʼlebʼ li Jesus naq kixbʼaanu li xkʼanjel li Yos?
7 Li naʼlebʼ li kixkʼutbʼesi li Jesus saʼ li puktesink, aʼan jun xnimal ru eetalil choʼq qe. Qʼaxal wank chaq xwankil chiru aatinak chirix li Xʼawabʼejilal li Yos (Juan 4:34, 35). Chi siʼeent li kilometro kibʼeek re aatinak rikʼin chixjunilebʼ li kixtaw saʼ li xbʼeenik. Inkʼaʼ kixkol junaq hoonal re aatinak rikʼinebʼ saʼebʼ li rochoch ut bʼarwiʼ nekeʼnumeʼk naabʼal li kristiʼaan. Chixjunil li xyuʼam kiroksi saʼ li xkʼanjel li Yos.
8 Tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin li Kriist naq tqasikʼ li hoonal re aatinak chirix li Xʼawabʼejilal li Yos yalaq bʼar ut yalaq joqʼe. Naqakʼulubʼa xkanabʼankil li nawulak chiqu re naq tooruuq chi tzʼaqonk saʼ li kʼanjel aʼin (Mar. 6:31-34; 1 Ped. 2:21). Wiibʼ oxibʼ li qechpaabʼanel maare nekeʼkʼanjelak joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink li nekeʼxbʼaanu 130, 70 malaj 50 hoonal. Wankebʼ xeʼxtzol jun chik li aatinobʼaal malaj xeʼqʼaxonk bʼarwiʼ naʼajmank aj puktesinel. Ut, misachk ajwiʼ saʼ qachʼool ebʼ laj puktesinel li nekeʼxkʼe xqʼe chi xbʼaanunkil chixjunil li nekeʼruuk saʼ li xkʼanjel li Yos. Maakʼaʼ naxye chanru li qawanjik, li Jehobʼa inkʼaʼ naxpatzʼ qe li inkʼaʼ tooruuq xbʼaanunkil. Naraj naq tqataw xsahil qachʼool saʼ li xkʼanjel naq naqapuktesi «li xnimal ru chaabʼil esil li nachalk rikʼin li Yos li sa saʼ xchʼool» (1 Tim. 1:11, TNM; Deut. 30:11).
9. a) Chanru kixkʼe chiʼubʼej li puktesink li Apostol Pablo usta tento kikʼanjelak? b) Joʼ naxchʼolobʼ saʼ Hechos 28:16, 30, 31, chanru kiril li Apostol Pablo li xkʼanjel li Yos?
9 Jun chik li chaabʼil eetalil chirix aʼin, aʼan li Apostol Pablo. Naq kiwulak Corinto chiru li xkabʼ sut naq kitaqlaak chi puktesink saʼ jalan chik tenamit, kikʼanjelak chiru jarubʼaq kutan joʼ aj yiibʼanel muhebʼaal, xbʼaan naq moko naabʼal ta xtumin. Abʼanan, maajunwa kixkʼoxla naq aʼan li wank tzʼaqal xwankil saʼ li xyuʼam. Kikʼanjelak joʼ aj yiibʼanel muhebʼaal re naq truuq xchʼolaninkil ribʼ ut chi joʼkan truuq xpuktesinkil li chaabʼil esilal rehebʼ laj Corinto, ut maawaʼaqebʼ aʼan li teʼtojoq re li xsachomq (2 Cor. 11:7). Usta tento kikʼanjelak, inkʼaʼ kixkanabʼ xkʼebʼal chiʼubʼej li xkʼanjel li Yos, ut kipuktesink rajlal Sabado. Naq kichaabʼiloʼk ru li xwanjik, kixkʼe tzʼaqal xchʼool chirix li puktesink. «Laj Pablo junes chirix li Aatin kixkʼe xchʼool, ut naxchʼolobʼ chiruhebʼ laj Judiiy naq li Jesus aʼan li Kriist» (Hech. 18:3-5; 2 Cor. 11:9). Moqon chik, naq chiru wiibʼ chihabʼ kiwank saʼ tzʼalam saʼ rochoch aran Roma, kipuktesink rikʼinebʼ li nekeʼulaʼanink re ut kixtzʼiibʼa ebʼ li esilhu (taayaabʼasi Hechos 28:16, 30, 31). Chʼolchʼo chiru naq maakʼaʼ tlaatzʼanq re saʼ li xkʼanjel li Yos. Kixtzʼiibʼa: «Xaqabʼanbʼilo saʼ li kʼanjel aʼin [...], joʼkan naq inkʼaʼ nachʼinank qachʼool» (2 Cor. 4:1). Joʼ laj Pablo, tooruuq xbʼaanunkil naq li kʼanjel chirix li Xʼawabʼejilal li Yos, aʼanaq li qʼaxal wanq xwankil saʼ li qayuʼam usta tento tookʼanjelaq.
Wank naabʼal li naʼlebʼ li naru naqoksi re xbʼaanunkil chi tzʼaqal re ru li qakʼanjel. (Taawil li raqal 10 ut 11).
10, 11. Wi yajo, chanru tooruuq xbʼaanunkil chi tzʼaqal re ru li qakʼanjel chiru li Yos?
10 Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil wi li qachihabʼ malaj li qayajel inkʼaʼ chik nokooxkanabʼ puktesink chirekabʼlal joʼ naqaj raj? Wi joʼkan, wank jalan jalanq li naʼlebʼ re xbʼaanunkil aʼin. Saʼ xkutankilebʼ li Apostol, maakʼaʼ naxye bʼar wankebʼ laj paabʼanel, junelik nekeʼpuktesink. Inkʼaʼ nekeʼxkol junaq hoonal re aatinak chirix li yaal bʼarwiʼ wankebʼ li poyanam: chirekabʼlal, bʼarwiʼ nekeʼnumeʼk naabʼal li kristiʼaan ut yalaq joqʼe hoonal (Hech. 17:17; 20:20). Ut kʼaru tqabʼaanu wi rachisa nokoobʼeek? Wi joʼkan, naru raj nokoochunlaak saʼebʼ li naʼaj bʼarwiʼ nekeʼnumeʼk naabʼal li kristiʼaan ut tooʼaatinaq rikʼinebʼ. Naru ajwiʼ nokoopuktesink saʼ selular, chi huhil ut yalaq joqʼe hoonal. Naabʼalebʼ laj puktesinel li wank junaq xrahilal saʼebʼ li xjunxaqalil, nasahoʼk ut nakʼojlaak xchʼoolebʼ naq nekeʼxsikʼ chanru teʼpuktesinq.
11 Joʼkan bʼiʼ, tooruuq xbʼaanunkil li qakʼanjel chi tzʼaqal re ru usta yajo. Qilaq wiʼ chik li eetalil li kixkʼe li Apostol Pablo. Aʼan kixye: «Chixjunil ninkuy xnumsinkil saʼ xkʼabʼaʼ Li nakʼehok xkawubʼ inchʼool» (Filip. 4:13). Kiʼajmank chiru li metzʼew aʼin naq kiyajerk saʼ jun rehebʼ li xbʼihajik. Kixye rehebʼ laj Galatas: «Xbʼaan jun linyajel xinpuktesi eere xbʼenwa li Chaabʼil Esilal» (Gal. 4:13). Joʼkan ajwiʼ, naq nokooyajerk naru naqataw li hoonal re aatinak chirix li Xʼawabʼejilal li Yos rikʼinebʼ laj bʼanonel, li nekeʼilok re li yaj ut jalan jalanq chik li kristiʼaan li nekeʼxnaw chirix li bʼanok. Naabʼal rehebʼ li poyanam aʼin, yookebʼ chi kʼanjelak naq nokoonumeʼk chi puktesink saʼebʼ li rochoch.
CHANRU WANK KAʼAJWIʼ RIKʼIN LI AAJEL RU SAʼ LI QAYUʼAM?
12. Kʼaru naraj xyeebʼal naq «saqenk» ru xsaʼ li qu?
12 Li Jesus kixye: «Li xsaqenk li tzʼejwalej aʼan li xsaʼ laawu. Joʼkan utan, wi saqenk ru xsaʼ laawu, chixjunil laajunxaqalil saqenaq ajwiʼ ru» (Mat. 6:22). Kʼaru naraj xyeebʼal li aatin aʼin? Tento naq sahaq saʼ qachʼool kaʼajwiʼ rikʼin li aajel ru saʼ li qayuʼam, malaj, jun ajwiʼ li naʼlebʼ li naqakʼe chiʼubʼej saʼ li qayuʼam, ut maakʼaʼ tjaloq re aʼin. Li Jesus kixkʼe li eetalil chirix aʼin naq xkʼe chiʼubʼej saʼ li xyuʼam li xkʼanjel li Yos, ut kixkʼut ajwiʼ chiruhebʼ li xtzolom naq teʼxkʼe xbʼeenwa li xkʼanjel ut li Xʼawabʼejilal li Yos saʼebʼ li xyuʼam. Naqakʼam qe rikʼin li Jesus wi naqoksi li qayuʼam saʼ li xkʼanjel li Jehobʼa ut naqasikʼ «xbʼenwa li xnimajwal awabʼejihom li Yos ut li tiikilal li nachalk rikʼin» (Mat. 6:33).
13. Kʼaru tooxtenqʼa chi xkʼebʼal chiʼubʼej saʼ li qayuʼam li xkʼanjel li Yos?
13 Jun rehebʼ li naʼlebʼ li tooxtenqʼa chi xkʼebʼal chiʼubʼej li xkʼanjel li Yos, aʼan naq tqajal wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ saʼ li qayuʼam re naq tooruuq xkʼebʼal qahoonal chi xtenqʼankilebʼ li kristiʼaan re naq teʼxnaw ru li Jehobʼa ut teʼxra. * Jun eetalil, ma naru raj tqajal li qahoonal saʼ li qakʼanjel ut chi joʼkan naabʼal hoor chik toopuktesinq chiru li xamaan? Ma naru raj tqakʼos bʼayaq li hoonal li naqoksi re rajsinkil qu, xbʼaan naq maare naabʼal li hoonal naxmaqʼ chiqu?
14. Kʼaru kixbʼaanu jun li sumal re naq truuq xkʼebʼal xtzʼaqobʼ li xhoonal ut xkʼebʼal xchʼool saʼ li puktesink?
14 Qilaq li kixbʼaanu laj Elias jun li cheekel winq ut li rixaqil. Aʼan naxye: «Inkʼaʼ xooruuk wank joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink chiruhebʼ li kutan aʼan, abʼan tento tqasikʼ kʼaru tqabʼaanu. Joʼkan bʼiʼ, re naq tooruuq xkʼebʼal xtzʼaqobʼ li qahoonal saʼ li puktesink, xqajal wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li chanchan tawiʼ naq maakʼaʼebʼ xwankil. Jun eetalil, moko naabʼal ta chik li tumin xqasach; xqakʼos li hoonal re rajsinkil qu, xbʼaan naq xqakʼe reetal naq naabʼal li hoor naqasach aran, ut xqapatzʼ saʼ li qakʼanjel naq teʼxjal li qahoonal re kʼanjelak. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, xooruuk puktesink naq yook chi ewuuk, naabʼal li kristiʼaan xqatzolebʼ rikʼin li Santil Hu ut xooruuk ajwiʼ puktesink saʼ xyanq xamaan wiibʼ sut chiru li po. Makachʼin naq xsahobʼresi qachʼool».
CHANRU TOOKʼUTUQ CHIʼUS?
Xyuʼaminkil li naqatzol saʼ li qachʼutam saʼ xyanq xamaan tooxtenqʼa re naq inkʼaʼ tqakanabʼ xchaabʼilobʼresinkil li qakʼanjel chiru li Yos. (Taawil li raqal 15 ut 16). *
15, 16. Joʼ naxkʼut saʼ 1 Timoteo 4:13, 15, chanru tooruuq xchaabʼilobʼresinkil li qakʼanjel saʼ li puktesink ut saʼ li kʼutuk? (Taawil li kaaxukuut « Li naʼlebʼ li tooxtenqʼa chi xbʼaanunkil chi tzʼaqal re ru li qakʼanjel»).
15 Jun chik li naʼlebʼ re naq tooruuq xbʼaanunkil chi tzʼaqal re ru li qakʼanjel, aʼan naq tchaabʼiloʼq li qaseebʼal joʼ aj kʼutunel. Wankebʼ li kristiʼaan li tzolbʼilebʼ chiʼus, nayeemank rehebʼ naq inkʼaʼ teʼxkanabʼ tzolok re naq tnimanq ebʼ li xnawom ut li xseebʼalebʼ. Laaʼo ajwiʼ, tento naq inkʼaʼ tqakanabʼ tzolok re naq toochaabʼiloʼq joʼ aj kʼutunel (Prov. 1:5; taayaabʼasi 1 Timoteo 4:13, 15).
16 Chanru tooruuq xbʼaanunkil aʼin? Seebʼaq qachʼool chi rabʼinkil chixjunil li nakʼutmank chiqu rajlal xamaan saʼ li chʼutam Qayuʼam ut Qakʼanjel. Chiru li chʼutam aʼin nokooʼeʼxkawresi re naq rajlal toopuktesinq chiʼus. Jun eetalil, naq li cheekel winq li naxbʼeresi li chʼutam naxkʼe xnaʼlebʼebʼ li nekeʼnumeʼk chi xkʼebʼal junaq li kʼanjel, qakʼehaq qachʼool chirix li naʼlebʼ li tooxtenqʼa re naq tchaabʼiloʼq li qakʼanjel. Ut, qabʼaanuhaq aʼin saʼ junaq chik kutan naq tooʼaatinaq rikʼin junaq li kristiʼaan chirix li yaal. Jun chik li naʼlebʼ li tooruuq xbʼaanunkil aʼan xpatzʼbʼal re li cheekel winq li nabʼeresink re li qachʼuut saʼ li puktesink naq tooxtenqʼa malaj toorochbʼeni chi puktesink. Tooruuq ajwiʼ xpatzʼbʼal qatenqʼankil rehebʼ li qahermaan li ak naabʼal chihabʼ rokikebʼ saʼ li puktesink, junaq aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink malaj re li cheekel winq li narulaʼani li qachʼuut. Xbʼaanunkil chixjunil aʼin tooxtenqʼa chi roksinkil chi chaabʼil li kʼanjelobʼaal re kʼutuk. Chi joʼkan, qʼaxal tixkʼe xsahil qachʼool li qakʼanjel saʼ li puktesink ut saʼ li kʼutuk.
17. Kʼaru naqekʼa naq naqabʼaanu chi tzʼaqal re ru li qakʼanjel chiru li Yos?
17 Kʼajoʼ rusilal naq li Jehobʼa naxkanabʼ naq toowanq joʼ «aj tenqʼ» chiru! (1 Cor. 3:9). Naq nachʼolaak chiqu kʼaru «li qʼaxal chaabʼil» ut naqakʼe chiʼubʼej li xkʼanjel li Yos, nokookʼanjelak «chiru li Qaawaʼ chi sa saʼ» qachʼool (Filip. 1:10; Sal. 100:2). Joʼ xmoos li Yos kʼojkʼo qachʼool naq aʼan tixkʼe qe li metzʼew li t-ajmanq chiqu re naq tooruuq xbʼaanunkil li xkʼanjel, maakʼaʼ naxye kʼaru li qachʼaʼajkilal malaj qarahilal (2 Cor. 4:1, 7; 6:4). Usta li qawanjik naxbʼaanu naq naabʼal malaj bʼabʼay toopuktesinq, kʼanjelak chiru li Yos chi anchal qachʼool naxsahobʼresi li qaanm (Gal. 6:4). Naq naqabʼaanu chi tzʼaqal re ru li qakʼanjel chiru li Yos, naqakʼutbʼesi naq naqara li Jehobʼa ut ebʼ li qas qiitzʼin. Kʼaru rusilal naqataw? Li Santil Hu naxye: «Wi joʼkan taabʼaanu, taakol aawibʼ laaʼat joʼebʼ ajwiʼ li teʼabʼinq aawe» (1 Tim. 4:16).
BʼICH 58 Voy a buscar a los amigos de la paz
^ párr. 5 Li Jesus xooxtaqla chi xpuktesinkil li chaabʼil esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos ut chi xkʼebʼalebʼ li kristiʼaan choʼq xtzolom. Li tzolom aʼin tixtzʼil rix chanru tooruuq xbʼaanunkil li qakʼanjel chiru li Yos chi tzʼaqal re ru usta chʼaʼajkaq ru li qayuʼam. Tqatzol ajwiʼ chanru tookʼutuq chiʼus ut chi xtawbʼal xsahil qachʼool saʼ li puktesink.
^ párr. 4 XNIMAL RU NAʼLEBʼ: Naq nokooʼaatinak chirix li qakʼanjel chiru li Yos, yooko chi aatinak chirix li jalan jalanq chi naʼlebʼ li naqabʼaanu saʼ li puktesink ut saʼ li kʼutuk, li kabʼlak ut xyiibʼankil ru li naʼaj li naqoksi re xloqʼoninkil li Yos, ut naq nakʼulmank junaq li rahilal (Hech. 11:29; 2 Cor. 5:18, 19).
^ párr. 13 Chaawil li wuqubʼ chi naʼlebʼ li wank saʼ li kaaxukuut li naxkʼut chanru naq sahaq saʼ qachʼool kaʼajwiʼ rikʼin li aajel ru saʼ li qayuʼam, re li hu Laj Kʼaakʼalehom Julio 2016, perel 10, maakʼaʼ saʼ Qʼeqchiʼ.
^ párr. 62 XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U. Jun li qechpaabʼanel naxkʼutbʼesi chanru rulaʼaninkil wiʼ chik jun li kristiʼaan chiru li chʼutam saʼ xyanq xamaan. Moqon, naxtzʼiibʼa saʼ li tasal hu Kʼutuk li naʼlebʼ li nakʼeheʼk re xbʼaan li cheekel winq li naxjolomi li chʼutam. Saʼ xraqik li xamaan, naroksi li kixtzol saʼ li puktesink.
