Ma chaabʼil li naqajsi wiʼ qu?
Ma chaabʼil li naqajsi wiʼ qu?
«Meekanabʼ xkʼebʼal reetal li nawulak chiru li Qaawaʼ» (EFES. 5:10, La Biblia. Traducción del Nuevo Mundo, TNM, 2019 saʼ español).
1, 2. a) Kʼaru ebʼ li xraqal li Santil Hu nekeʼxkʼutbʼesi naq li Yos naraj naq tqayal xsahil li yuʼam? b) Saʼ xkʼabʼaʼ naq li hoonal li naqoksi re hilank aʼan li maatan «li nachalk rikʼin li Yos», kʼaru tento tqabʼaanu rikʼin li hoonal aʼin?
WANK naabʼal xraqal li Santil Hu li naxkʼut naq li Jehobʼa inkʼaʼ naraj naq yal wanq qayuʼam, naraj bʼan naq tqayal xsahil li qayuʼam. Jun eetalil, saʼ li Salmo 104:14, 15, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, SBG, naxkʼut naq li Yos naxkʼe re li winq li naʼajmank chiru joʼkan naq aran naxye naq naxkʼe «chi moqk [...] sa’ li chʼochʼ li xwa rukʼaʼ: li bʼiin li nasahoʼk wiʼ xchʼool, li aseeyt re naq taalemtzʼunq li xnaqʼ ru ut li wa li nakʼehok kawilal». Chʼolchʼo naq li Yos naxkʼe chi kʼiik li awimq, li aseeyt ut li bʼiin re naq wanq qatzekemq. Abʼan li bʼiin naxkʼe ajwiʼ «sahil chʼoolej» (Ecl. 9:7; 10:19). Li Jehobʼa naraj naq sahaqebʼ saʼ xchʼool ebʼ li qas qiitzʼin xbʼaan naq naxkʼojobʼebʼ xchʼool rikʼin «sahil chʼoolej» (Hech. 14:16, 17).
2 Joʼkan naq maakʼaʼ xyaalal naq ebʼ laj kʼanjel chiru li Yos inkʼaʼ saʼ teʼrekʼa ribʼ naq joqʼeqil nekeʼxkʼe xhoonal re rilbʼal ebʼ «li xikʼanel xul li nekeʼrupupik chiru choxa» ut «ebʼ li uutzʼuʼuj sa’ pim» malaj junaq li ajsibʼaal li naxtuqubʼ ut naxkeresi li qachʼool (Mat. 6:26, TNM, 28 TNM; Sal. 8:4, 5). Naq naqoksi chiʼus li hoonal naq yooko chi hilank aʼan «qamaatan li nachalk rikʼin li Yos» (Ecl. 3:12, 13, SBG). Chʼolchʼo chiqu naq li hoonal re hilank aʼan jun li maatan li nachalk rikʼin. Joʼkan naq naqaj roksinkil joʼ chanru nawulak chiru aʼan.
Moko chixjunil ta li ajsibʼaal u chaabʼil
3. Kʼaʼut us naq tqakʼe saʼ ajl naq moko junaqik ta li ajsibʼaal u li nawulak chiqu?
3 Joʼ ok qe rilbʼal, laj paabʼanel li wank xnaʼlebʼ naxnaw naq li junjunq yaal re chanru trajsi ru, abʼan chʼolchʼo chiru naq moko chixjunil ta li ajsibʼaal u chaabʼil. Joʼ nakʼulmank rikʼin ebʼ li ajsibʼaal u joʼkan ajwiʼ nakʼulmank rikʼin wiibʼ oxibʼ li tzekemq. Wank ebʼ li naʼaj li qʼaxal sa nekeʼril junaq li tzekemq ut wank ebʼ li naʼaj li moko qʼaxal sa ta nekeʼril li tzekemq aʼin. Ebʼ laj paabʼanel re junaq tenamit maare teʼwulaq chiru junaq li ajsibʼaal u abʼan ebʼ li paabʼanel re jalan chik tenamit inkʼaʼ teʼwulaq chiru. Nakʼulmank ajwiʼ aʼin saʼ xyanqebʼ li junajebʼ ru xteep. Wankebʼ saʼ nekeʼrekʼa ribʼ naq chunchukebʼ chi rilbʼal jun li chaabʼil hu, abʼan jalanebʼ chik nekeʼtitzʼk; wankebʼ nekeʼwulak chiru xik chirix bʼisikleet, abʼan jalanebʼ chik nekeʼrekʼa naq nekeʼtawaak. Chiqajunilo tento tqakʼulubʼa naq, joʼ nakʼulmank rikʼin li tzekemq, wank jalan jalanq li ajsibʼaal u li tooruuq xbʼaanunkil (Rom. 14:2-4).
4. Kʼaʼut aajel ru xkʼoxlankil naq moko chixjunil ta li ajsibʼaal u chaabʼil? Kʼe jun eetalil.
4 Usta laaʼo yal qe rikʼin kʼaru tqajsi qu, aʼin moko naxkʼe ta qaleseens re naq tqajsi qu rikʼin li moko us ta. Qakʼoxlaq wiʼ chik li eetalil chirix li tzekemq. Usta nawulak chiqu li jalan jalanq chi tzekemq, peʼyaal naq maajunwa raj tqawaʼ junaq li tzekemq li ak xchʼamoʼk? Wi naqabʼaanu aʼin, tqakʼutbʼesi naq maakʼaʼ qanaʼlebʼ ut tqakʼe saʼ chʼaʼajkilal li qajunxaqalil. Joʼkan ajwiʼ, usta nawulak chiqu jalan jalanq li ajsibʼaal u, naqatzʼeqtaana chixjunil li ajsibʼaal u li naxchap ribʼ rikʼin li muxuk ibʼ, li raaxiikʼ malaj li qʼaxal xiwxiw xbʼaan naq naxqʼet li Xchaqʼrabʼ li Yos ut naxkʼe saʼ chʼaʼajkilal li qajunxaqalil ut li qapaabʼal. Aʼin naxkʼut chiqu naq moko chixjunil ta li ajsibʼaal u chaabʼil. Re xbʼaanunkil aʼin, tento tqakʼe reetal rubʼelaj, wi li ajsibʼaal u li nawulak chiqu, ma us malaj inkʼaʼ us (Efes. 5:10). Anaqwan tqatzol chanru xbʼaanunkil aʼin.
5. Chanru tqanaw ma nawulak chiru li Jehobʼa li naqajsi wiʼ qu?
5 Li ajsibʼaal u tooxtenqʼa wi li ajsibʼaal u aʼin nawulak chiru li Jehobʼa. Chanru tqanaw wi junaq li ajsibʼaal u inkʼaʼ naxqʼet li Xchaqʼrabʼ li Jehobʼa? (Sal. 86:11). Tqatzʼil rix aʼin rikʼin oxibʼ li patzʼom: «kʼaru, joqʼe ut ani aj ikʼin». Qatzʼilaq rix li junjunq chi patzʼom aʼin.
Kʼaru naʼokenk chisaʼ?
6. Kʼaru li ajsibʼaal u naqatzʼeqtaana ut kʼaʼut?
6 Li xbʼeen patzʼom li tqakʼoxla naq yooqo xsikʼbʼal junaq li ajsibʼaal u aʼan aʼin: «Kʼaru naʼokenk chisaʼ li ajsibʼaal u li nawulak chiwu?». Aʼin naraj xyeebʼal, chanru li ajsibʼaal u? Chʼolchʼooq chiru laj kʼanjel chiru li Yos naq wank wiibʼ paay ru li ajsibʼaal u. Li xbʼeen ajsibʼaal u: li tento tqatzʼeqtaana. Li xkabʼ ajsibʼaal u: li naqakʼoxla naq inkʼaʼ naxchʼiʼchʼiʼi li qachʼool. Bʼar wank li ajsibʼaal u li maajunwa tqakʼulubʼa? Maajunwa tqakʼulubʼa ebʼ li ajsibʼaal u li naxqʼet li xnaʼlebʼ malaj li Xchaqʼrabʼ li Yos (1 Juan 5:19). Usta saʼ li ruuchichʼochʼ aʼin wank naabʼal li ajsibʼaal u chirix li rahobʼtesiik, li xnaʼlebʼebʼ li maaʼus aj musiqʼej, ebʼ li nekeʼwank rikʼin rechwinqilal, ebʼ li nekeʼxkʼut ribʼ chi tʼustʼu, li pleetik ut li yibʼ aj naʼlebʼ li inkʼaʼ naxkʼulubʼa li Santil Hu, laaʼo joʼ aj paabʼanel naqatzʼeqtaana chixjunil aʼin (1 Cor. 6:9, 10; taayaabʼasi Apocalipsis 21:8). Maakʼaʼ naxye bʼar wanqo, naqatzʼeqtaana chixjunil li naxkʼut li yibʼ aj naʼlebʼ aʼin, ut chi joʼkan naqakʼutbʼesi chiru li Jehobʼa naq naqapaabʼ li taql aʼin: «Xikʼ teeril li moko us ta» (Rom. 12:9, TNM; 1 Juan 1:5, 6).
7, 8. Chanru naxnaw laj paabʼanel naq li ajsibʼaal u li kixsikʼ nawulak chiru li Jehobʼa? Kʼe jun eetalil.
7 Aatinaqo anaqwan chirix li xkabʼ paay li ajsibʼaal u: li moko naxkʼut ta li yibʼ aj naʼlebʼ li naxtzʼeqtaana li Santil Hu. Chanru naxnaw laj paabʼanel naq li ajsibʼaal u li kixsikʼ nawulak chiru li Jehobʼa? Li ttenqʼanq re aʼan rilbʼal saʼ li Santil Hu li nawulak chiru li Yos (Prov. 4:10, 11). Chi joʼkan inkʼaʼ tchʼiʼchʼiʼiiq xchʼool rikʼin li tixbʼaanu (Gál. 6:5; 1 Tim. 1:19). Kʼaru ttenqʼanq re chi xsikʼbʼal chiʼus li ajsibʼaal u? Qajultikaq wiʼ chik li eetalil chirix li tzekemq. Naq maajunwa qayalom junaq li tzekemq, peʼyaal naq junelik naqapatzʼ chanru xyiibʼamank ut kʼaru xbʼanol xkʼemank. Joʼkan ajwiʼ nakʼulmank naq naqaj rajsinkil qu, xbʼeenwa tqatzʼil rix kʼaru li naʼlebʼ wank chisaʼ (Efes. 5:17).
8 Qakʼehaq jun li eetalil. Peʼyaal naq chiqajunilo nawulak chiqu wiibʼ oxibʼ li bʼatzʼunk xbʼaan naq naxsahobʼresi qachʼool? Chʼolchʼo naq joʼkan. Abʼanan, kʼaru tkʼulmanq wi nawulak chiqu li bʼatzʼunk li wank jalan chik «xsahobʼ», joʼ naq nekeʼxyal ru usta nekeʼxtochʼ ebʼ li junchʼol, naq nekeʼxkʼe xyuʼam saʼ xiwxiw, naq nekeʼxtochʼ ribʼ chi kaw malaj naq nekeʼxnima ru li xtenamit saʼ joʼmajoʼil? Qatzʼilaq rix li yooko xbʼaanunkil. Maare tqakʼe reetal naq li qanaʼlebʼ inkʼaʼ naxchap ribʼ rikʼin li nawulak chiru li Jehobʼa chi moko naxchap ta ribʼ rikʼin li naʼlebʼ li naqakʼe chi naweʼk chirix li tuqtuukilal ut li rahok joʼkan naq naqakʼoxla xkanabʼankil li ajsibʼaal u aʼin (Is. 61:1; Gál. 5:19-21). Abʼan, wi naqakʼe reetal naq li «xsahobʼ» junaq li ajsibʼaal u naxchap ribʼ rikʼin li naxye li Santil Hu, tooxtenqʼa ut tixwaklesi qachʼool (Gál. 5:22, 23; taayaabʼasi Filipenses 4:8).
Joqʼe tinbʼaanu?
9. Kʼaru naxkʼutbʼesi li patzʼom: «Joqʼe twajsi wu?».
9 Li xkabʼ patzʼom li tento tqabʼaanu qe aʼan aʼin: Joqʼe twajsi wu? Li patzʼom kʼaru naxkʼutbʼesi li kʼaru wank saʼ li qachʼool aʼ li naqakʼulubʼa ut li inkʼaʼ naqakʼulubʼa. Abʼanan li xsumenkil li patzʼom joqʼe naxkʼutbʼesi li naqakʼe chiʼubʼej: li wank xwankil ut li moko wank ta xwankil. Joʼkan bʼiʼ, chanru tqabʼaanu re naq moko li ajsibʼaal u ta tqakʼe xwankil saʼ li qayuʼam?
10, 11. Chanru nokooxtenqʼa Mateo 6:33 chi xnawbʼal jarubʼ hoonal tqoksi re rajsinkil qu?
10 Qajultikaq naq li Jesukriist kixye: «Taara li Qaawaʼ laaYos chi anchal aachʼool, chi anchal aawaanm, chi anchal aakʼaʼuxl ut chi anchal aametzʼew» (Mar. 12:30, SBG). Chanru naqakʼutbʼesi naq li wank tzʼaqal xwankil saʼ li qayuʼam aʼan xraabʼal li Jehobʼa? Naq naqapaabʼ li naʼlebʼ li kixkʼe li Jesús: «Sikʼomaq xbʼenwa li xnimajwal awabʼejihom li Yos ut li tiikilal li nachalk rikʼin, ut chixjunil li nekeraj taakʼeemanq [...] eere choʼq xtzʼaqobʼ» (Mat. 6:33, SBG). Joʼ tqil, ebʼ li aatin aʼin nokooxtenqʼa chi xnawbʼal ma yooko xkʼebʼal chiʼubʼej ut jarubʼ hoonal yooko roksinkil.
11 Li Jesús inkʼaʼ naxye naq tqasikʼ «kaʼajwiʼ li xʼawabʼejilal li Yos». Naxye bʼan qe naq tqasikʼ«xbʼeenwa li xʼawabʼejilal li Yos». Li Jesús naxnaw naq tento tqakʼe qametzʼew ut qahoonal chirix jalan chik li kʼanjel, xbʼaan naq naqaj qochoch, qawa, qatʼikr, qatzolbʼal, qakʼanjel, rajsinkil qu, ut jalan chik. Abʼan, li Xʼawabʼejilal li Yos junelik tento tqakʼe chiʼubʼej (1 Cor. 7:29-31). Wi naqayuʼami li chaabʼil naʼlebʼ aʼin, inkʼaʼ tqakanabʼ naq junaq chik li naʼlebʼ tixram chiqu xbʼaanunkil li kʼanjel li qʼaxal wank xwankil aʼ li xkʼanjel li Jehobʼa. Wi naqabʼaanu aʼin rikʼin li ajsibʼaal u, moko naabʼal hoonal ta tqasach ut tqataw rusilal.
12. Chanru nakʼanjelak Lucas 14:28 chirix li ajsibʼaal u?
12 Jarubʼ hoonal tqoksi re rajsinkil qu? Re xkʼubʼankil, tento toochunlaaq chi xbʼirbʼal rix «joʼnimal» tqasach (Luc. 14:28). Joʼkan naq, tento tqatzʼil rix jarubʼ hoonal tqasach re rajsinkil qu ut tqakʼoxla ma aajel ru xbʼaanunkil. Wi naqakʼe reetal naq li ajsibʼaal u tixram chiqu xbʼaanunkil li kʼanjel li wank xwankil, joʼ xkawresinkil qibʼ chiqajunqal chirix li Yos, li loqʼonink joʼ junkabʼal, xik saʼebʼ li chʼutam ut xkʼebʼal chi naweʼk li Raatin li Yos, tento tqakanabʼ xbʼaanunkil xbʼaan naq yal yooko «xsachbʼal qahoonal» (Mar. 8:36). Abʼan wi naqakʼe reetal naq li ajsibʼaal u aʼin li naqabʼaanu joqʼeqil, tixkʼe qametzʼew ut tooxtenqʼa chi xsikʼbʼal xbʼeenwa li Xʼawabʼejilal li Yos, us naq tqajsi qu chi joʼkaʼin.
Ani t-ochbʼeeninq we?
13. Kʼaʼut toj tqakʼoxla chiʼus ani t-ochbʼeeninq qe naq tqajsi qu?
13 Li rox patzʼom li tento tqabʼaanu qe chiqajunilo aʼan aʼin: «Ani t-ochbʼeeninq we naq twajsi wu?». Qʼaxal wank xwankil naq tqakʼe reetal ani t-ochbʼeeninq qe xbʼaan naq li xchaabʼilal ru li ajsibʼaal u naxchap ribʼ rikʼin xchaabʼilal ru ebʼ li qamiiw. Joʼ chanru naq naqayal xsahil li tzekemq naq wanko rochbʼeenebʼ li qamiiw li chaabʼilebʼ xnaʼlebʼ, joʼkan ajwiʼ naqataw xsahil li ajsibʼaal u naq wanko rochbʼeenebʼ li qamiiw li chaabʼilebʼ xnaʼlebʼ. Ut kachʼin chik ma chiqajunilo nawulak chiqu rajsinkil qu rochbʼeenebʼ li junchʼol ut ebʼ li saaj qʼaxal nekeʼwulak chiru aʼin. Re naq us tooʼelq, tento tqasikʼebʼ choʼq qamiiw li chaabʼilebʼ xnaʼlebʼ ut inkʼaʼ tqakʼulubʼa choʼq qamiiw li yibʼebʼ ru xnaʼlebʼ (2 Crón. 19:2; taayaabʼasi Proverbios 13:20; Sant. 4:4).
14, 15. a) Kʼaru chaabʼil eetalil kixkanabʼ li Jesús naq kixsikʼebʼ li ramiiw? b) Kʼaru ebʼ li patzʼom tento tqabʼaanu qe naq tqasikʼebʼ ebʼ li qamiiw?
14 Naq tqasikʼebʼ li qamiiw, us naq tqakʼam qe rikʼin li Jesús. Chalen naq kitiklaak chaq li yobʼtesihom, li Jesús junelik kixrahebʼ li qas qiitzʼin (Prov. 8:31). Ut naq li Jesús kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ, sa kirilebʼ li qas qiitzʼin ut kixkʼehebʼ saʼ ajl (Mat. 15:29-37). Abʼan chʼolchʼo chiru naq li tuulanil, moko juntaqʼeet ta rikʼin li tzʼaqal amiiwil. Junelik kixkʼam ribʼ saʼ usilal rikʼin chixjunilebʼ li qas qiitzʼin, abʼan kaʼajwiʼ kiwank choʼq ramiiw ebʼ li nekeʼxbʼaanu li naʼlebʼ li wank xwankil. Bʼar wank li naʼlebʼ aʼin? Li naʼlebʼ li kixye re li junlaju chi apóstol: «Laaʼex li wamiiw wi nekebʼaanu li nekexintaqla» (Juan 15:14, SBG; taayaabʼasi ajwiʼ Juan 13:27, 30). Chʼolchʼo naq li Jesús kaʼajwiʼ kixkʼulubʼa choʼq ramiiw ebʼ li xeʼtaqenk re ut ebʼ laj kʼanjel chiru li Jehobʼa.
15 Joʼkan ajwiʼ tento toonaʼlebʼaq laaʼo. Re xnawbʼal ma us naq toowanq choʼq ramiiw junaq li qas qiitzʼin, qakʼoxlaq ebʼ li patzʼom aʼin: «Ma naxkʼutbʼesi rikʼin raatin ut xbʼaanuhom naq naxpaabʼ li naxye li Jehobʼa ut li Jesús? Ma junaj ru li naqapaabʼ ut ma naxyuʼami li naxkʼut li Santil Hu? Wi tinwanq choʼq ramiiw ma tinxtenqʼa chi xsikʼbʼal xbʼeenwa li Xʼawabʼejilal li Yos ut junelik tinkʼanjelaq chiru li Jehobʼa?». Wi li qas qiitzʼin aʼin naxbʼaanu chixjunil li naxye ebʼ li patzʼom, chʼolchʼo naq xqataw jun chaabʼil amiiw rikʼin li tooruuq rajsinkil qu (taayaabʼasi Salmo 119:63; 2 Cor. 6:14; 2 Tim. 2:22).
Ebʼ li patzʼom li tento tqabʼaanu chirix li ajsibʼaal u
16. Kʼaru ebʼ li patzʼom tento tqabʼaanu chirix li ajsibʼaal u naq yooqo chi hilank?
16 Rikʼin wiibʼ oxibʼ li aatin, xqatzʼil rix oxibʼ li naʼlebʼ li naxchap ribʼ rikʼin li qahilobʼaal: kʼaru li ajsibʼaal u nawulak chiqu, joqʼe naqajsi qu ut rikʼin ani naqajsi qu. Re naq tooxtenqʼa li ajsibʼaal u, tento tixchap ribʼ li oxibʼ chi naʼlebʼ aʼin rikʼin li naxkʼut li Santil Hu. Naq toj yooko xkʼoxlankil chanru tqajsi qu, qasumehaq aʼin rikʼin oxibʼ li patzʼom: Kʼaru naʼokenk chisaʼ li ajsibʼaal u? Chʼolchʼooq chiqu ma us malaj inkʼaʼ us li wank chisaʼ (Prov. 4:20-27). Joqʼe tqajsi qu? Inkʼaʼ tqakʼulubʼa naq trisi naabʼal qahoonal (1 Tim. 4:8). Ani t-ochbʼeeninq qe? Inkʼaʼ toowanq choʼq ramiiw li inkʼaʼ usebʼ xnaʼlebʼ (Ecl. 9:18; 1 Cor. 15:33).
17, 18. a) Chanru tqanaw wi li ajsibʼaal u li naqaj xbʼaanunkil naxchap rikʼin li Santil Hu? b) Kʼaru tento tixbʼaanu laj paabʼanel wi naraj rajsinkil ru?
17 Wi naqakʼe reetal naq li ajsibʼaal u inkʼaʼ naxchap ribʼ rikʼin li Santil Hu re xsumenkil ebʼ li patzʼom Kʼaru, joqʼe ut ani, naraj xyeebʼal, naq moko usta aʼin. Abʼan, wi naqakʼe reetal naq li ajsibʼaal u naxchap ribʼ rikʼin aʼin, chʼolchʼooq chiqu naq tooxtenqʼa ut tixkʼe xloqʼal li Jehobʼa (Sal. 119:33-35).
18 Joʼkan bʼiʼ, naq tqajsi qu junelik chʼolchʼooq chiqu ebʼ li naʼlebʼ aʼin: li tento tqabʼaanu, joqʼe tqabʼaanu ut ani aj ikʼin tqabʼaanu. Junelik tqakʼe qachʼool chi xpaabʼankil li naʼlebʼ aʼin: «Wi texwaʼaq texʼukʼaq malaj kʼaʼaq chik re ru teebʼaanu, bʼaanuhomaq chixjunil re xloqʼoninkil ru li Yos» (1 Cor. 10:31, SBG).
Kʼaru raj taasume?
Chanru tqoksi ebʼ li xraqal li Santil Hu chirix li ajsibʼaal u?
• Proverbios 13:20
[Ebʼ li patzʼom]
[Jalam u]
(Re rilbʼal li xtzʼiibʼamank chaq, tzʼil li tasal hu)
✔Kʼaru
[Jalam u]
(Re rilbʼal li xtzʼiibʼamank chaq, tzʼil li tasal hu)
✔Joqʼe
[Jalam u]
(Re rilbʼal li xtzʼiibʼamank chaq, tzʼil li tasal hu)
✔Ani
[Jalam u]
Chanru nokooxtenqʼa li eetalil li kixkanabʼ li Jesús naq tqasikʼebʼ li qamiiw ut li ajsibʼaal u?