1, 2. a) K’aru li tuqtuukilal naru naqataw sa’eb’ li qakutan? b) K’a’ut naq ink’a’ nokooruuk xtawb’al li tz’aqal tuqtuukilal sa’eb’ li qakutan? (Chaawil li jalam u sa’ xtiklajik).

 CHIQAJUNILO naqaj wank sa’ tuqtuukilal ut chi maak’a’aq qak’a’uxl. Ch’olch’o naq naqab’anyoxi re li Jehob’a naq naxk’e qe «li tuqtuukilal li maaʼani naxtaw ru». A’in naxb’aanu naq tuqtuuq ru li qach’ool ut nokooxkol chiru li k’a’uxej ut li ek’ahom li naru nokooxch’a’ajki (Filip. 4:6, 7). Jo’kan ajwi’, xb’aan naq xqaq’axtesi li qayu’am chiru li Jehob’a, wanko sa’ «tuqtuukilal rikʼin li Yos», malaj sa’ amiiwil rik’in (Rom. 5:1).

² Ab’anan, toj maaji’ nawulak li hoonal naq li Yos tixk’am chaq li tz’aqal tuqtuukilal. Wanko sa’ roso’jikeb’ li kutan, jo’kan naq wank naab’al li ch’a’ajkilal ut eb’ li poyanam neke’wulak chiru pleetik (2 Tim. 3:1-4). Jo’kan ajwi’, jo’ aj paab’anel yooko chi yalok chiru laj Tza ut chiru li b’alaq’il na’leb’ li naxjek’i (2 Cor. 10:4, 5). Ab’an li q’axal naxmaq’ li xtuqtuukilal qach’ool a’an li ch’a’ajkilal li naqak’ul rik’ineb’ li qakomon li maawa’eb aj Testiiw. Maare too’e’xse’e malaj te’xye naq yooko xjachb’al li junkab’al. Maare te’xye qe naq ink’a’ chik te’raj naq wanko cho’q xjunkab’al. K’aru tento tqanaw naq eb’ li qakomon nokoo’e’xrahob’tesi xb’aan li qapaab’al? K’aru tooruuq xb’aanunkil wi yooko xk’ulb’al li ch’a’ajkilal a’in?

3, 4. a) K’aru tixk’am chaq li xk’utum li Jesús? b) Joq’e tch’a’ajko’q chiqu xtaqenkil li Jesús?

³ Li Jesús naxnaw naq eb’ li kristi’aan te’xjach rib’ xb’aan li xk’utum, sa’ xk’ab’a’ a’in aajel ru naq eb’ li xtzolom kawaqeb’ xch’ool. A’in naru naxpo’k li tuqtuukilal sa’eb’ li junkab’al. Li Jesús kixye: «Meekʼoxla naq xinchalk re naq twanq li tuqtuukilal saʼ ruuchichʼochʼ; moko xinchalk ta re aʼan, xinchalk bʼan re naq inkʼaʼ teʼwanq saʼ junajil. Xbʼaan naq xinchalk chi jachok ibʼ. Li alalbʼej tixjach ribʼ rikʼin li xyuwaʼ, li koʼbʼej tixjach ribʼ rikʼin li xnaʼ ut li alibʼej tixjach ribʼ rikʼin li xnaʼ li xbʼeelom. Joʼkan utan, li xikʼ teʼiloq eere aʼanebʼ ajwiʼ li wanqebʼ saʼ leerochoch» (Mat. 10:34-36).

⁴ K’a’ut naq kixye li Jesús: «Meekʼoxla naq xinchalk re naq twanq li tuqtuukilal»? Xb’aan naq naraj naq eb’ li kristi’aan te’xk’oxla li te’xk’ul wi neke’ok xtaqenkil. Li rajom li Jesús a’an «xkʼebʼal chi naweʼk li yaal», moko xk’eb’aleb’ ta sa’ raaxiik’ li kristi’aan (Juan 18:37). Ab’an a’in tz’aqal li naru nak’ulmank. Jo’kan naq li Jesús kiraj xk’utb’al chiqu naq wank sut tch’a’ajko’q chiqu wank cho’q xtzolom, q’axal wi’ chik naq eb’ li qakomon malaj eb’ li qamiiw ink’a’ te’xk’ulub’a li yaal.

5. K’aru xe’xkuy xnumsinkil li xtzolom li Jesús?

⁵ Li Jesús kixye naq eb’ li xtzolom tento te’xk’ulub’a ajwi’ naq xik’ te’ile’q xb’aaneb’ li xkomon sa’ xk’ab’a’ li xpaab’al (Mat. 10:38). Re naq wanq qak’ulub’ chi wank cho’q xtzolom li Kriist, ak xqakuy naq xoo’e’xse’e ut naq li qajunkab’al xoo’e’xtz’eqtaana. Ab’an naab’al xqak’ul chiru li xqakanab’ (yaab’asi Marcos 10:29, 30).

6. K’aru tqajultika wi eb’ li qakomon ink’a’ neke’raj naq took’anjelaq chiru li Jehob’a?

⁶ Ink’a’ naqakanab’ xraab’aleb’ li qakomon usta ink’a’ neke’raj naq took’anjelaq chiru li Jehob’a. Ab’an ink’a’ nasach sa’ qach’ool naq li qarahom chirix li Jehob’a ut li Kriist wank chi’ub’ej (Mat. 10:37). Tento tqajultika ajwi’ naq laj Tza troksi li qarahom chirix li qajunkab’al re naq tqaq’et qib’ chiru li Jehob’a. Aatinaqo chirix wiib’ oxib’ li ch’a’ajkilal li naru tqanumsi ut k’aru tqab’aanu re xq’axb’aleb’ ru.

7. Chanru te’na’leb’aq li sumsukeb’ wi jun reheb’ maawa’ aj Testiiw?

⁷ Li Santil Hu naxye naq li te’sumlaaq «teʼxtaw li chʼaʼajkilal» (1 Cor. 7:28). Ut, wi jun reheb’ li sumal maawa’ aj Testiiw, maare tnumtaaq li ch’a’ajkilal sa’ li xsumlajikeb’. Usta jo’kan, aajel ru naq tqil li yooko xk’ulb’al jo’ naril li Jehob’a. Ink’a’ naru xkanab’ankil malaj xjachb’al li sumlajik yal sa’ xk’ab’a’ naq jun reheb’ ink’a’ naraj ok jo’ aj testiiw re li Jehob’a (1 Cor. 7:12-16). Li ixaqilb’ej aj paab’anel tento troxloq’i li xb’eelom jo’ xjolomil li junkab’al usta a’an moko naxkawresi ta li xpaab’al li xjunkab’al. Jo’kan ajwi’ li b’eelomej aj paab’anel tento tixra ut tril li rixaqil usta a’an ink’a’ nak’anjelak chiru li Jehob’a (Efes. 5:22, 23, 28, 29).

8. K’aru tooruuq xb’aanunkil wi li qasum’aatin tixye qe jo’k’ihal tqab’aanu sa’ xk’anjel li Jehob’a?

⁸ Ut k’aru tooruuq xb’aanunkil wi li qasum’aatin tixye qe jo’k’ihal tqab’aanu sa’ xk’anjel li Jehob’a? Jo’ eetalil, jun li hermaan kiyehe’k re xb’aan li xb’eelom naq wiib’ oxib’ kutan tpuktesinq chiru li xamaan. Wi yooko xk’ulb’al a’in, qak’oxlaq: «Ma yook inpu’ersinkil re naq tinkanab’ xloq’oninkil li Jehob’a? Wi moko jo’kan ta, ma tinruuq xk’ulub’ankil li naxye?». Na’leb’ak chi’us tooxtenq’a re naq maak’a’aq li pleet (Filip. 4:5).

9. Chanru truuq laj paab’anel xk’utb’al chiruheb’ li ralal xk’ajol naq te’roxloq’i li xsum’aatin usta maawa’ aj Testiiw?

⁹ Wi li qasum’aatin ink’a’ nak’anjelak chiru li Jehob’a, tch’a’ajko’q chiqu xk’eb’aleb’ xna’leb’ li qakok’al. Jun eetalil, tento tqak’ut chiruheb’ naq li Santil Hu naxye naq tento te’roxloq’i li xna’ li xyuwa’ (Efes. 6:1-3). Ab’an, ut wi li qasum’aatin ink’a’ naxpaab’ li na’leb’ li naxk’e li Santil Hu? Qak’ehaq jun chaab’il eetalil, ut junelik tqoxloq’i. Choo’aatinaq chirix li xchaab’il na’leb’ ut oxloq’aq chiqu li xb’aanuhom. Miqawech’ rix chiruheb’ li qalal qak’ajol. Tento b’an, tqach’olob’ chiruheb’ naq yaal reheb’ li junjunq chi kristi’aan ma te’k’anjelaq chiru li Jehob’a malaj ink’a’. Wi eb’ li kok’al chaab’il neke’na’leb’ak, maare li qasum’aatin traj xnawb’al ru li Jehob’a.

10. Chanru tixb’aanu jun li ixaqilb’ej aj paab’anel re xtzolb’aleb’ li xkok’al chirix li Jehob’a usta li xsum’aatin maawa’ aj Testiiw?

¹⁰ Maare wank sut li sum’aatin li maawa’ aj Testiiw traj naq eb’ li xkok’al te’okenq sa’ jun li ninq’e li chalenaq sa’ li b’alaq’il paab’al malaj te’xtzol li b’alaq’il k’utum. Maare jun li winq li maawa’ aj Testiiw tixye re li rixaqil naq ink’a’ tixtzoleb’ li xkok’al rik’in li Santil Hu. Usta jo’kan, li na’b’ej naxyal xq’e chi xk’utb’al li yaal chiruheb’ li xkok’al (Hech. 16:1; 2 Tim. 3:14, 15). Jun eetalil, maare ink’a’ tixkanab’ naq eb’ li ralal xk’ajol li toj kach’ineb’ te’xtzol li Santil Hu malaj te’xik sa’eb’ li ch’utam. Usta li ixaqilb’ej tixpaab’ li tixye li xb’eelom, ab’an junelik tixsik’ chanru t-aatinaq rik’ineb’ chirix li xpaab’al. Chi jo’kan tixk’ut chiruheb’ li xkok’al chirix li Jehob’a ut li xchaq’rab’ (Hech. 4:19, 20). Ab’anan, sa’ xnumikeb’ li chihab’, eb’ a’an te’xsik’ ma te’k’anjelaq chiru li Jehob’a malaj ink’a’ (Deut. 30:19, 20). a

11. K’aru naru tooxk’e sa’ ch’a’ajkilal rik’ineb’ li qakomon li maawa’eb’ aj Testiiw?

¹¹ Maare maak’a’ xqaye reheb’ li qakomon naq xoo’ok xtzolb’al li Santil Hu rik’ineb’ laj testiiw re li Jehob’a. Ab’an, naq ki’ok chi kawuuk li qapaab’al, xqak’e reetal naq tento naq kawaq qach’ool ut too’aatinaq chirix li naqapaab’ (Mar. 8:38). Wi xqataw li ch’a’ajkilal rik’ineb’ sa’ xk’ab’a’ naq tiik qach’ool chiru li Jehob’a, k’aru tqab’aanu re naq toowanq sa’ tuqtuukilal ut ink’a’ tqatz’eqtaana li Jehob’a? Qilaq wiib’ oxib’ li na’leb’.

12. K’a’ut naq wankeb’ li qakomon li ink’a’ neke’raj naq too’oq jo’ aj Testiiw, ut k’aru tooruuq xb’aanunkil?

¹² Qak’ehaq qaq’e chi xtawb’al ru li neke’xk’oxla li qakomon li maawa’eb’ aj Testiiw. Ch’olch’o naq laa’o sa qach’ool xb’aan naq yooko xtzolb’al li yaal li wank sa’ li Santil Hu. Ab’an maare wankeb’ li qakomon li neke’xk’oxla naq xoob’alaq’iik malaj naq xoo’okenk sa’ jun li ch’uut li ink’a’ us xna’leb’. Maare te’xk’oxla naq ink’a’ chik naqaraheb’ xb’aan naq ink’a’ chik nokooninq’ehik rik’ineb’. Maare ajwi’ neke’xuwak naq li Yos tixk’e xtojb’al qamaak naq tookamq. Tento tqayal xtawb’al ru li neke’xk’oxla ut tqak’e qach’ool chi rab’inkileb’ re xtawb’al ru k’a’ut naq yook xk’a’uxeb’ (Prov. 20:5). Tento tqak’am qe rik’in li apóstol Pablo, li kixyal xq’e chi xtawb’al ru li «jalan jalanq li qas qiitzʼin» xb’aan naq a’in natenq’ank re chi xk’eb’al chi nawe’k li chaab’il esil. A’in ajwi’ naru nokooxtenq’a re naq too’aatinaq chirix li qapaab’al rik’ineb’ li qakomon (1 Cor. 9:19-23).

13. Chanru toona’leb’aq naq tqaatinaheb’ li qakomon?

¹³ Choo’aatinaq sa’ tuulanil. Li Santil Hu naxye: «Junelik texʼaatinaq saʼ qʼunil» (Col. 4:6). Naru naqapatz’ re li Jehob’a naq tixk’e qe li xsantil musiq’ej re naq too’aatinaq sa’ tuulanil ut sa’ xyaalal rik’ineb’ li qakomon. Miqawech’ rix li b’alaq’il na’leb’ li neke’xpaab’. Wi nokoo’e’xhob’, qak’amaq qe rik’ineb’ li apóstol. Laj Pablo kixye: ­«Naq nokooʼeʼxhobʼ, nokoosumenk saʼ tuulanil; naq xikʼ nokooʼeʼril, nokookuyuk naq nekeʼxyoobʼ aatin chiqix nokoosumenk saʼ qʼunil aatin» (1 Cor. 4:12, 13).

14. K’aru rusilal naqataw naq chaab’il li qab’aanuhom?

¹⁴ Chaab’ilaq ru li qab’aanuhom. Yaal naq aatinak sa’ tuulanil naru nokooxtenq’a re naq toowanq sa’ tuqtuukilal rik’ineb’ li qakomon, ab’an k’ajo’ wi’ chik tooxtenq’a li xchaab’ilal li qab’aanuhom (yaab’asi 1 Pedro 3:1, 2, 16). Wi naqak’e jun chaab’il eetalil, tooruuq xk’utb’esinkil naq eb’ laj testiiw re li Jehob’a saheb’ sa’ xch’ool sa’ li xsumlajik, neke’xch’olani chi’us li ralal xk’ajol ut saqeb’ ru li xyu’am. Usta eb’ li qakomon maajunwa te’oq jo’ aj Testiiw, sa qach’ool xb’aan naq naqanaw naq yooko xsahob’resinkil xch’ool li Jehob’a xb’aan naq tiik qach’ool.

15. K’aru tqab’aanu re naq ink’a’ toot’ane’q chi xchoqinkil qib’ rik’ineb’ li qakomon?

¹⁵ K’oxlanqo chirix li ch’a’ajkilal li naru naqak’ul. Qak’oxlaq li na’leb’ li naru nokooxk’am chi xchoqinkil qib’ rik’ineb’ li qakomon ut qasik’aq k’aru tqab’aanu (Prov. 12:16, 23). Jun li hermaan li wank Australia naxye: «Li xyuwa’ linb’eelom xik’ naril li yaal. Jo’kan naq, naq ok qe xb’oqb’al xb’eenwa nokootijok chiru li Jehob’a re naq tooxtenq’a chi xsumenkil sa’ tuulanil. Naqasik’ chirix k’aru na’leb’ too’aatinaq re naq tqab’aanu sa’ xyaalal. Jo’kan ajwi’, moko k’i ta nokoo’aatinak rik’in re naq li qaatin ink’a’ tooxk’am chi aatinak chirix li paab’al xb’aan a’in traqe’q sa’ pleet».

16. K’aru ttenq’anq qe wi ra qach’ool xb’aan naq xqachoqi qib’ rik’in jun li qakomon?

¹⁶ Li xyaalal a’an naq, wank sut naru naqachoqi qib’ rik’ineb’ li qakomon. Maare a’in tixk’e xrahil qach’ool xb’aan naq naqaraheb’ ut naqaj naq sahaqeb’ sa’ xch’ool qik’in. Wi jo’kan naqek’a qib’, qajultikaq naq li xtiikilal qach’ool chiru li Jehob’a wank chi’ub’ej chiru xraab’aleb’ li qakomon. Maare chi jo’kan, tqatenq’aheb’ li qakomon re naq te’xk’e reetal naq wi te’xb’aanu li naxye li Santil Hu te’xtaw xyu’am malaj te’kamq. Ab’an, misach sa’ qach’ool naq ink’a’ naru tqapu’ersi junaq li qas qiitz’in chi k’anjelak chiru li Jehob’a. Naru b’an naqak’ut chiruheb’ li rusilal li naxk’am chaq ab’ink chiru li Jehob’a. Sa’ xk’ab’a’ li xrahom, li Jehob’a naxk’e chaq reheb’ li ak kixk’e chaq qe: xsik’b’al ma te’k’anjelaq chiru malaj ink’a’ (Is. 48:17, 18).

17, 18. K’aru tqab’aanu wi junaq li qakomon naxkanab’ k’anjelak chiru li Jehob’a?

¹⁷ Wi jun li qakomon na’isiik sa’ li ch’uut malaj ink’a’ chik naraj wank jo’ aj testiiw re li Jehob’a, k’ajo’ naq naraho’k qach’ool, chanchan tawi’ naq jun li ch’iich’ naxtiq’ li qaanm. K’aru tooruuq xb’aanunkil? 

¹⁸ Miqakanab’ chi xkawresinkil li qapaab’al. Re naq kawaq li qapaab’al, tento naq rajlal tqayaab’asi li Santil Hu, tqakawresi qib’ cho’q re li qach’utam ut junelik wanqo aran, too’elq chi puktesink ut tqapatz’ re li Jehob’a naq tooxtenq’a chi xkuyb’al (Jud. 20, 21). Ab’an, k’aru tqab’aanu wi naqak’e reetal naq sa’ xk’ab’a’ naq ra qach’ool ink’a’ chik naqayal xsahil li qak’anjel chiru li Jehob’a? Miqakanab’ xk’eb’al qaq’e. Qak’ehaq qach’ool chirix li xk’anjel li Jehob’a, xb’aan naq a’in tooxtenq’a chi xtuqub’ankil li naqak’oxla ut li naqek’a. Qilaq li kixk’ul li kitz’iib’ank chaq re li Salmo 73. Naq moko us ta chik yook chi na’leb’ak, kinumtaak xk’a’uxl. Ab’an kixjal xk’a’uxl naq ki’ok chi k’anjelak chi anchal xch’ool chiru li Jehob’a (Sal. 73:16, 17). A’in ajwi’ tooxtenq’a laa’o.

19. Chanru naqak’utb’esi naq oxloq’ chiqu naq li Jehob’a naxtij junaq li kristi’aan?

¹⁹ Oxloq’aq chiqu naq li Jehob’a naxtij junaq li kristi’aan. Usta sa’ xtiklajik moko sa ta naq natije’k junaq li kristi’aan, moqon chixjunileb’ te’xtaw rusilal, ut sa’ xyanq wank li kixk’ul xtijb’al (yaab’asi Hebreos 12:11). Jun eetalil, li Jehob’a naxye qe naq ink’a’ chik too’aatinaq rik’ineb’ li neke’maakob’k ut ink’a’ neke’xyot’ xch’ool (1 Cor. 5:11-13). Usta ra chiqu, moko tqasik’ ta wi moko aajel ta ru, a’ yaal sa’ selular, esilhu malaj sa’ internet.

20. K’aru naqoyb’eni junelik?

²⁰ Miqakanab’ royb’eninkil naq tsutq’iiq. Li rahok chixjunil naroyb’eni, jo’kan naq ink’a’ naqakanab’ royb’eninkil naq li xe’xkanab’ li Jehob’a te’sutq’iiq sa’ junaq kutan (1 Cor. 13:7). Wi naqil naq junaq li qakomon yook xk’eb’al xq’e chi xjalb’al xna’leb’, qapatz’aq re li Jehob’a naq tixtenq’a chi xk’ulub’ankil li b’oqom a’in: «Sutq’in chaq wik’in» (Is. 44:22).

21. K’aru tqab’aanu wi sa’ li qajunkab’al maak’a’ chik li tuqtuukilal xb’aan naq naqataqe li Jesús?

²¹ Li Jesús kixye naq q’axal tqara a’an chiru yalaq ani. Ab’an naxk’ojob’ xch’ool rik’ineb’ li xtzolom, naxnaw naq tiikaqeb’ xch’ool usta xik’ te’ile’q xb’aan li xkomon. Wi sa’ li qajunkab’al maak’a’ chik li tuqtuukilal xb’aan naq yooko xtaqenkil li Jesús, qapatz’aq re li Jehob’a naq tooxtenq’a chi xq’axb’al ru li ch’a’a’jkilal (Is. 41:10, 13). Qajultikaq naq li Jehob’a ut li Jesús saheb’ sa’ xch’ool qik’in ut naq too’e’xq’ajkamu xb’aan xtiikilal qach’ool. Pe’yaal naq a’in naxk’e xsahil qach’ool?