TZOLOM 9
«Chetzʼeqtaana li Koʼbʼeetak ut li Yumbʼeetak»
«Kʼehomaq chi kamk [...] [li naxrahi ru leetibʼel joʼ] li koʼbʼeetak yumbʼeetak, li muxuk ibʼ, li xkʼoxlankil li maaʼusilal, li xrahinkil ru li inkʼaʼ us ut li ratawankil ru li bʼihomal, aʼan juntaqʼeet rikʼin li jalanil loqʼonink.» (COLOSENSES 3:5.)
1, 2. Kʼaru kixbʼaanu laj Balaam re ralenkilebʼ laj Israel?
KʼARU naxbʼaanu li winq li nawulak chiru karibʼk? Li winq aʼin naxik saʼ li naʼaj bʼarwiʼ naxnaw naq tixtaw li kar li nawulak chiru. Naxsikʼ chiʼus kʼaru tixkʼehebʼ chixwaʼ re naq teʼtʼaneʼq saʼ ruqʼ. Chirix chik aʼan naxkut li kʼaam saʼ haʼ re naq teʼjiloq chaq li kar. Ut naq nekeʼok xkelonkil li kʼaam, li winq naxkelo chaq saʼ junpaat li kʼaam re risinkil li xchapom. Seʼseʼ li ru li winq xbʼaan naq kixsikʼ chiʼus chanru teʼtʼaneʼq saʼ ruqʼ li kar!
2 Ak xnumeʼk tana 3.500 chihabʼ anaqwan naq laj Balaam kixsikʼ chiʼus jun li raʼal joʼ naxbʼaanu laj kar. Laj Balaam kiraj naq ebʼ laj Israel teʼtʼaneʼq saʼ jun li raʼal. Ebʼ laj Israel wankebʼ chaq saʼ li naʼaj Moab saʼ xnubʼaal li tenamit li yeechiʼinbʼil chaq rehebʼ xbʼaan li Yos. Laj Balaam kixkʼe ribʼ chi tuminaak re xmaajewankilebʼ laj Israel usta kixye naq aj kʼanjel chiru li Jehobʼa. Abʼan li Jehobʼa inkʼaʼ kixkanabʼ naq tixbʼaanu aʼin, kixtaqla bʼan chi rosobʼtesinkilebʼ. Laj Balaam inkʼaʼ kixkanabʼ xkʼoxlankil chanru tixkʼehebʼ chi maakobʼk ebʼ laj Israel xbʼaan naq toj yook xchʼool chirix li tumin. Joʼkan naq, yook ratawankil naq xjunesebʼ teʼmaakobʼq re naq li Jehobʼa tmaajewanq rehebʼ. Abʼanan, kʼaru kixbʼaanu laj Balaam re ralenkilebʼ? Kixkʼehebʼ laj Israel chi maakobʼk rikʼinebʼ li ixqaʼal li wankebʼ chaq Moab (Numeros 22:1-7; 31:15, 16; Apocalipsis 2:14).
3. Chanru kiʼelk chiru laj Balaam li ralenkilebʼ laj Israel?
3 Ma kiruuk ralenkilebʼ laj Israel laj Balaam? Laj Balaam kixnaw xsikʼbʼal chanru teʼtʼaneʼq saʼ li aaleek ebʼ laj Israel. Joʼkan naq, naabʼalebʼ «keʼok chi koʼbʼeetak rikʼinebʼ li ixq aj Mohab». Abʼan, moko kaʼaj tawiʼ aʼin keʼxbʼaanu, ebʼ laj Israel keʼok xloqʼoninkil xyosebʼ laj Mohab. Ut keʼxloqʼoni ajwiʼ laj Baal-Peor li xyosilal li koʼbʼeetak yumbʼeetak. Saʼ xkʼabʼaʼ li xtzʼajilebʼ keʼkamk 24.000 chi aj Israel, ut keʼxkʼul aʼin naq ak nachʼ chik wank li naʼaj li yeechiʼinbʼil rehebʼ xbʼaan li Yos! (Numeros 25:1-9.)
4. Kʼaru kitaqlank rehebʼ laj Israel chi maakobʼk?
4 Kʼaru kitaqlank rehebʼ laj Israel chi maakobʼk? Naabʼalebʼ keʼmaaʼusoʼk xchʼool xbʼaan naq keʼok xkanabʼankil li Jehobʼa ut moko keʼxjultika ta chik naq li Jehobʼa kikolok rehebʼ saʼ ruqʼebʼ laj Egipto, naq kixkʼehebʼ chi waʼak saʼ li chaqichʼochʼ, ut naq kixkʼamebʼ saʼ li naʼaj li yeechiʼinbʼil chaq rehebʼ (Hebreos 3:12). Chixjunil aʼin wank saʼ xchʼool li Apostol Pablo naq kixtzʼiibʼa: «Mookoʼbʼeetak joʼ keʼxbʼaanu ebʼ aʼan, ut keʼkamk oxibʼ xkaʼkʼaal mil chiru jun kutan» (1 Corintios 10:8). *
5, 6. Chanru nokooxtenqʼa xnawbʼal li keʼxbʼaanu chaq ebʼ laj Israel rikʼinebʼ li ixqaʼal re Moab?
5 Li yooko xkʼulbʼal joʼ aj paabʼanel, chanchan li naxchʼolobʼ saʼ xhuhil Numeros. Laaʼo ajwiʼ nachʼ wanko chiru li akʼ ruuchichʼochʼ abʼan aʼin jwal nim chiru li keʼyeechiʼiik chaq rehebʼ laj Israel (1 Corintios 10:11). Li ruuchichʼochʼ aʼin xko xchʼool chirix li koʼbʼeetak yumbʼeetak joʼ keʼxbʼaanu chaq ebʼ laj Moab, abʼan li tzʼaj aj naʼlebʼ aʼin xnumtaak wiʼ chik saʼebʼ li qakutan. Li koʼbʼeetak kixkʼehebʼ chi maakobʼk ebʼ laj Israel. Joʼkan ajwiʼ rajlal chihabʼ naabʼal rehebʼ li qech aj paabʼanel yookebʼ chi tʼaneʼk saʼ li koʼbʼeetak yumbʼeetak (2 Corintios 2:11). Laj Zimri maakʼaʼ xxutaan naq kiʼok xnumsinkil chiruhebʼ laj Israel jun ixqaʼal aj Madian ut kiroksi saʼ li rochoch. Ut saʼebʼ li qachʼuut, wankebʼ ajwiʼ moko usebʼ ta xnaʼlebʼ ut yookebʼ chi takchiʼink (Numeros 25:6, 14; Judas 4).
6 Qakʼoxlaq ebʼ li patzʼom aʼin: «Ma ninkʼe reetal naq ak nachʼ wank chiwu li akʼ ruuchichʼochʼ joʼ li naʼajej li yookebʼ chaq roybʼeeninkil ebʼ laj Israel? Ma ninpaabʼ naq yook chaq chi nachʼok li akʼ ruuchichʼochʼ?». Wi chʼolchʼo chiqu aʼin, qakʼehaq qachʼool chi wank junelik saʼ xrahom li Yos rikʼin xpaabʼankil li naʼlebʼ aʼin: «Chetzʼeqtaana li koʼbʼeetak ut li yumbʼeetak!» (1 Corintios 6:18).
Li naʼaj Moab
LI KOʼBʼEETAK YUMBʼEETAK
7, 8. Kʼaru naxkʼam chaq li pornéia, ut kʼaru nekeʼxkʼul li nekeʼyuʼamink re?
7 Li naʼlebʼ li ok qe xchʼolobʼankil chʼaʼaj rabʼinkil xbʼaan naq moko kʼaynaqo ta chi aatinak chirix aʼin. Abʼan aajel ru xnawbʼal re naq maaʼani ttʼaneʼq saʼ li tzʼaj aj naʼlebʼ li nekeʼxbʼaanu li inkʼaʼ nekeʼxpaabʼ li Yos. Li Santil Hu saʼ Griego naroksi li aatin: pornéia naq naʼaatinak chirix li koʼbʼeetak yumbʼeetak. Kʼaru naxkʼam chaq li pornéia? Naxkʼam chaq chixjunil li tzʼaj aj naʼlebʼ joʼ li nekeʼxmux li sumlaak, li nekeʼwank saʼ wiibʼal naq toj maajiʼ nekeʼsumlaak, li nekeʼxmux ribʼ rikʼin junaq li poyanam li naxkʼayi li xtibʼel. Ut koʼbʼeetak yumbʼeetak ajwiʼ wi li winq malaj li ixq nawank rikʼin li maawaʼ xsumʼaatin re xchʼeʼbʼal li xtzʼejwal ut ritebʼ chiribʼilebʼ ribʼ rikʼin xtzʼuumal rehebʼ malaj rikʼin ruqʼebʼ. Nimla maak ajwiʼ naq nekeʼxmux ribʼebʼ winq rikʼin winq, ixq rikʼin ixq, malaj winq rikʼin xul. *
8 Li Santil Hu naxye naq li nekeʼkoʼbʼeetak yumbʼeetak inkʼaʼ teʼwanq xyuʼam chi junelik (1 Corintios 6:9; Apocalipsis 22:15). Ut tchalq naabʼal li chʼaʼajkilal saʼ xbʼeenebʼ, xbʼaan naq moko sahaq ta chik li xchʼoolebʼ chi moko wanq ta chik roxloqʼil li xyuʼam, inkʼaʼ chik teʼpaabʼaaq rehebʼ, wanqebʼ xchʼaʼajkilal rikʼin li xsumʼaatin, teʼxtaw xyajel malaj teʼkamq ut li ixqaʼal naru nakanaak saʼ yuʼam (chaawil Galatas 6:7, 8). Ma toj aajel ru naq tqakʼul li rahilal re naq inkʼaʼ toomaakobʼq? Naabʼalebʼ inkʼaʼ nekeʼxkʼoxla aʼin naq nekeʼok rilbʼal li nekeʼxkʼut li xchaʼal.
LI NEKEʼILOK REHEBʼ LI NEKEʼXKʼUT XCHAʼAL NEKEʼTʼANEʼK SAʼ LI KOʼBʼEETAK YUMBʼEETAK
9. Chʼolobʼ, ma yaal naq maakʼaʼ tqakʼul wi yal yooko rilbʼalebʼ li nekeʼwulak chiru xkʼutbʼal li xchaʼal?
9 Saʼ naabʼal chi tenamit ut yalaq bʼar naʼilmank li nekeʼxkʼut li xchaʼal: natawmank chi huhil malaj saʼebʼ li bʼich. Naʼilmank ajwiʼ saʼ li kaxmu ut saʼ internet. Abʼan, ma yaal naq maakʼaʼ tqakʼul wi yal yooqo rilbʼal li naʼlebʼ aʼin? Inkʼaʼ, moko yaal ta. Li nekeʼilok re li tzʼaj aj naʼlebʼ aʼin nekeʼok ajwiʼ xchʼeʼbʼal xtzʼejwal re xtiqwasinkil ribʼebʼ, ut junes chik li tzʼaj aj naʼlebʼ nekeʼxkʼoxla ut nekeʼrataw joʼ li muxuk ibʼ, ut moko us ta chik wanq junaq li poyanam rikʼin li xsumʼaatin ut maare teʼxraq ru li xsumlajik (Romanos 1:24-27; Efesios 4:19). * Jun li winq kiʼaatinak chirix li muxuk ibʼ, ut kixye naq aʼin chanchan jun li nimla yajel «li inkʼaʼ nakʼiraak xbʼaan naq inkʼaʼ naxkanabʼ xwaʼbʼal ribʼ ut yook chi nimank ru».
Us naq li internet wanq chi kutankil
10. Chanru tooruuq roksinkil Santiago 1:14, 15? (Chaawil ajwiʼ li kaaxukuut bʼarwiʼ naxye « Ninkʼe Inchʼool re naq Saqaq ru Linyuʼam».)
10 Us naq wanq saʼ qachʼool li naxye saʼ Santiago 1:14 ut 15: «Li aaleek nachalk saʼ xbʼeen li junjunq naq naqʼunbʼesiik ut nakʼameʼk xbʼaan xrahinkil ru li maaʼusilal. Chirix chik aʼan li xrahinkil ru li maaʼusilal nasiyank ut narala li maak, ut li maak, naq ak xtzʼaqlok ru, naxkʼam chaq li kamk». Re naq inkʼaʼ tqakʼul aʼin, kʼaru tento tqabʼaanu naq tchalq saʼ li qachʼool li tzʼaj aj naʼlebʼ? Tento tqisi saʼ junpaat saʼ li qachʼool li yooko xkʼoxlankil. Ut, kʼaru tento tqabʼaanu wi maakʼaʼ saʼ qachʼool naq t-elq saʼ li kaxmu malaj saʼ li internet li nekeʼxkʼut li xchaʼal? Tento tqajal saʼ junpaat li qilobʼaal, tqachup li ulul chʼiichʼ malaj tqajal li yooko rilbʼal. Yalaq kʼaru tento tqabʼaanu re naq li tzʼaj aj naʼlebʼ inkʼaʼ txeʼinq saʼ li qachʼool (chaawil Mateo 5:29, 30).
11. Naq tchalq saʼ li qakʼaʼuxl li tzʼaj aj naʼlebʼ, chanru tqakʼutbʼesi naq chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa tooxtenqʼa?
11 Kaʼajwiʼ li Jehobʼa naxnaw tzʼaqal chanruho. Joʼkan naq naxye qe: «Kʼehomaq chi kamk li ruuchichʼochʼil naʼlebʼ wank eerikʼin: li koʼbʼeetak yumbʼeetak, li muxuk ibʼ, li xkʼoxlankil li maaʼusilal, li xrahinkil ru li inkʼaʼ us ut li ratawankil ru li bʼihomal, aʼan juntaqʼeet rikʼin li jalanil loqʼonink» (Colosenses 3:5). Yaal naq chʼaʼaj risinkil chi junajwa li narataw li qatibʼel. Usta chʼaʼaj xbʼaanunkil aʼin, chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa nokooxra joʼkan naq tooxtenqʼa chirix aʼin (Salmo 68:20 [68:19, Wy]). Joʼkan bʼiʼ, naq tchalq saʼ li qakʼaʼuxl li tzʼaj aj naʼlebʼ chootijoq saʼ junpaat, qatzʼaamaq re li Jehobʼa «li xnimal ru wankilal» ut tqakʼe qachʼool chi xjalbʼal qakʼaʼuxl (2 Corintios 4:7; 1 Corintios 9:27; chaawil ajwiʼ li kaaxukuut bʼarwiʼ naxye « Chanru Tintzʼeqtaana li Tzʼaj aj Naʼlebʼ?»).
12. Kʼaʼut aajel ru naq tqakʼe reetal li wank saʼ li qachʼool?
12 Laj Salomon kixye: «Chabʼeresi laakʼaʼuxl, xbʼaan naq rikʼin aʼan natiklaak li yuʼam» (Proverbios 4:23). Li Yos naril chixjunil li wank saʼ li qakʼaʼuxl. Li wank saʼ xchamal li qaanm aʼan tzʼaqal wank xwankil chiru li Yos. Joʼkan naq aʼ yaal kʼaru wank saʼ li qachʼool aʼan tyehoq re ma tqakʼul malaj inkʼaʼ li junelik yuʼam. Joʼkan naq, aajel ru naq tqakʼe reetal kʼaru tzʼaqal wank saʼ li qachʼool. Ut re naq us wanq li qachʼool qakʼamaq qe rikʼin laj Job naq kixye: «Laaʼin xinye li waatin naq inkʼaʼ tinrahi ru ebʼ li tuqʼixq» (Job 31:1). Ut qakʼamaq ajwiʼ qe rikʼin jun rehebʼ li winq li kitzʼiibʼank chaq re li Salmo naq kitijok: «Chakʼe taxaq naq inkʼaʼ tinkʼe reetal li maakʼaʼ naʼok wiʼ» (Salmo 119:37).
LI XDINA KIXKʼE RIBʼ SAʼ CHʼAʼAJKILAL
13. Ani li xDina, ut kʼaʼut naqaye naq moko kixnaw ta xsikʼbʼal chiʼus ebʼ li ramiiw?
13 Joʼ xqil saʼ li Tzolom 3 re li tasal hu aʼin naq wank xwankil li nekeʼxbʼaanu ebʼ li qamiiw. Usta inkʼaʼ naqaj maare tooʼoq chi naʼlebʼak joʼ aʼanebʼ (Proverbios 13:20; chaawil 1 Corintios 15:33). Ut aʼan tzʼaqal kixkʼul chaq li xDina, xrabʼin laj Jacob (Genesis 34:1, TNM). Li xDina junelik kikʼeheʼk xnaʼlebʼ ut kitijeʼk chiʼus, abʼan kixsikʼ choʼq ramiiw ebʼ li ixqaʼal li wankebʼ chaq saʼ li tenamit Canaan. Ebʼ laj Moab ut ebʼ laj Canaan nawbʼilebʼ ru xbʼaan koʼbʼeetak yumbʼeetak (Levitico 18:6-25). Moko chʼaʼaj ta chiruhebʼ laj Canaan xchapbʼal xDina. Ut laj Siquem moko jalan ta xnaʼlebʼ chiruhebʼ laj Canaan, usta wank chaq xwankil «chiru chixjunilebʼ li wankebʼ saʼ rochoch li xyuwaʼ», moko kiroxloqʼi ta ru li xDina (Genesis 34:18, 19).
14. Kʼaru kikʼulmank naq li xDina inkʼaʼ kixsikʼ chiʼus ebʼ li ramiiw?
14 Naq li xDina kixnaw ru laj Siquem, maare moko kixkʼoxla ta xmuxbʼal ribʼ rikʼin. Abʼanan saʼ jun kutan laj Siquem kixchap li xDina ut «kixmux li xtuqʼixqilal», li xDina moko kiruuk ta xkolbʼal ribʼ chiru li winq aʼin. Moko maak ta chiru laj Siquem li kixbʼaanu xbʼaan naq joʼkan xnaʼlebʼebʼ li keʼwank chaq laj Canaan. Usta moqon chik xko «xchʼool chirix lix Dina» abʼan maakʼaʼ chik aj e (chaawil Genesis 34:1-4). Saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ kixsikʼ chiʼus ebʼ li ramiiw, li xDina kixkʼe ribʼ saʼ chʼaʼajkilal ut kixkʼe ajwiʼ saʼ xutaan ut saʼ rahilal chixjunil li xjunkabʼal (Genesis 34:7, 25-31; Galatas 6:7, 8).
15, 16. Chanru natawmank li tzʼaqal naʼlebʼ? (Chaawil ajwiʼ li kaaxukuut bʼarwiʼ naxye « Kʼoxla Rix ebʼ li Raqal aʼin».)
15 Naq li xDina kixkʼul li rahilal, maare toj aran kixtaw xnaʼlebʼ. Abʼanan laaʼo inkʼaʼ naqaj xkʼulbʼal li rahilal re naq tqataw qanaʼlebʼ. Naqara li Jehobʼa joʼkan naq naqapaabʼ chixjunil li naxye; jun rehebʼ li naʼlebʼ li naxkʼe qe aʼan xsikʼbʼalebʼ choʼq qamiiw «li chaabʼilebʼ xnaʼlebʼ» (Proverbios 13:20a). Wi junelik nokooʼabʼink chiru li Yos, tqanaw bʼar wank li tzʼaqal bʼe, tqataw «kʼaru li chaabʼilal», ut inkʼaʼ tqachʼik qibʼ saʼ chʼaʼajkilal (Proverbios 2:6-9; Salmo 1:1-3).
16 Li Yos naxyeechiʼi xnaʼlebʼ li naraj xtawbʼal xnaʼlebʼ. Ut re xtawbʼal li naʼlebʼ aʼin, aajel ru naq tootijoq, tqatzol xsaʼ li Santil Hu ut ebʼ li tasal hu li naxkʼe qe li moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ (Mateo 24:45; Santiago 1:5). Joʼkan ajwiʼ, aajel ru naq tqakubʼsi qawankil ut tqapaabʼ li naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu (2 Reyes 22:18, 19). Qajultikaq naq li Santil Hu naxye naq li qachʼool nabʼalaqʼink ut saʼ junpaat naraj xbʼaanunkil li yook xkʼoxlankil (Jeremias 17:9). Joʼkan naq, kʼaru nakʼulmank naq nekeʼxkʼe qanaʼlebʼ? Ma naqakubʼsi qawankil ut naqakʼulubʼa li naʼlebʼ, malaj naqakanabʼ naq li qachʼool tbʼalaqʼinq qe?
17. Kʼaru naru nachalk saʼ xbʼeen junaq yuwaʼbʼej saʼ xkʼabʼaʼ li xrabʼin, ut chan raj ru tnaʼlebʼaq rikʼin?
17 Qakʼoxlaq aʼin, jun li yuwaʼbʼej inkʼaʼ naxkanabʼ chi elk li xrabʼin rikʼin jun li saaj al li rech aj paabʼanel wi maaʼani t-ochbʼeeninq rehebʼ. Li ixqaʼal naxye re li xyuwaʼ: «Kʼaʼut nakaawaj naq tqakʼam qochbʼeen? Maakʼaʼ tqabʼaanu chaq!». Li ixqaʼal maare naxra li Jehobʼa ut inkʼaʼ yook xkʼoxlankil li inkʼaʼ us. Usta yaal aʼin, abʼan ma naru tqaye naq li ixqaʼal wank tzʼaqal xnaʼlebʼ ut inkʼaʼ yook xkʼeebʼal ribʼ chi aaleek chiru «li koʼbʼeetak yumbʼeetak»? Malaj yook xkanabʼankil naq li «xchʼool» ttaqlanq re? (Proverbios 28:26.) Ut maare nachalk saʼ laachʼool wiibʼ oxibʼ chik li raqal li Santil Hu li ttenqʼanq re li yuwaʼbʼej chi naʼlebʼak rikʼin li xrabʼin (chaawil ajwiʼ Proverbios 22:3; Mateo 6:13; 26:41).
LAJ JOSE INKʼAʼ KITʼANEʼK SAʼ LI KOʼBʼEETAK
18, 19. Kʼaru chʼaʼajkilal kixkʼul laj Jose, ut chanru kikoleʼk?
18 Jun li saaj al aj Jose xkʼabʼaʼ kixkanabʼ jun chaabʼil eetalil choʼq qe. Li saaj al aʼin kʼajoʼ naq kixra li Yos ut inkʼaʼ kitʼaneʼk saʼ li koʼbʼeetak. Laj Jose riitzʼin li xDina ut ralal laj Jacob (Genesis 30:20-24). Toj kachʼin chaq laj Jose naq kiril li nimla chʼaʼajkilal kixkʼul chaq li ranabʼ. Kʼaru kitenqʼank re laj Jose chi xkuybʼal li chʼaʼajkilal saʼ xnumikebʼ ru li chihabʼ? Li kitenqʼank re aʼan xjultikankil li chʼaʼajkilal li kixkʼul li xDina ut naq junelik kiraj wank saʼ xrahom li Yos. Joʼkan naq kixkuy wank choʼq moos saʼ li tenamit Egipto ut naq «rajlal kutan» li rixaqil li kiloqʼok re naxbʼoq re naq tyoklaaq rikʼin. Saʼ xkʼabʼaʼ naq loqʼbʼil choʼq moos moko kiruuk ta xtzʼeqtaanankil li xkʼanjel. Joʼkan naq, kixkawresi xchʼool ut kixkʼoxla chiʼus kʼaru tixbʼaanu re naq maajunwa ttʼaneʼq saʼ ruqʼ li rixaqil laj Potifar joʼkan naq kiʼelelik chiru (chaawil Genesis 39:7-12).
19 Abʼanan, ma kiruuk raj xkolbʼal ribʼ laj Jose wi junelik yook raj xkʼoxlankil li qanaʼchin, malaj yook raj xkʼoxlankil chanru teʼxmux ribʼebʼ? Inkʼaʼ, kimaakobʼk raj! Oxloqʼ chiru laj Jose wank saʼ amiiwil rikʼin li Jehobʼa joʼkan naq maajunwa kixkʼe saʼ xchʼool koʼbʼeetak rikʼin li ixq aʼin. Joʼkan naq kixye re li rixaqil laj Potifar: «Laj eechal we maakʼaʼ kʼaʼ re ru inkʼaʼ ta xkʼe we, kaʼaj chik laaʼat, xbʼaan naq rixaqilat. Chan put ru naq tinbʼaanu li nimla maaʼusilal aʼin ut tinmaakobʼq chiru li Yos?» (Genesis 39:8, 9).
20. Kʼaru kixbʼaanu li Jehobʼa re xtenqʼankil laj Jose?
20 Kʼajoʼ kisahoʼk saʼ xchʼool li Jehobʼa naq laj Jose junelik tiik xchʼool chiru usta moko nachʼ ta wank li xjunkabʼal! (Proverbios 27:11.) Li Jehobʼa kixtenqʼa laj Jose rikʼin risinkil saʼ tzʼalam re naq tkʼeheʼq xwankil ut re naq aʼan tjolominq re chixjunil li tzakahemq li wank saʼ li tenamit Egipto (Genesis 41:39-49). Rikʼin li kixkʼul laj Jose naxkʼut tzʼaqal li naxye arin li Santil Hu: «Laaʼex li nekexrahok re li Qaawaʼ, cheetzʼeqtaana chi junajwa li maaʼusilal xbʼaan naq li Qaawaʼ t-iloq eere laaʼex li tiik eechʼool. Aʼan tkoloq eere chiruhebʼ li inkʼaʼ usebʼ xnaʼlebʼ» (Salmo 97:10, Wy).
21. Chanru kixkʼutbʼesi li saaj al aj Africa naq junelik naxpaabʼ li naxye li Santil Hu?
21 Joʼ kixbʼaanu laj Jose, naabʼalebʼ li qech aj paabʼanel nekeʼxpaabʼ naq li Yos naxye qe: «Tzʼeqtaanahomaq li inkʼaʼ us, rahomaq [...] li us» (Amos 5:15). Qilaq jun li eetalil, jun li saaj al re li tenamit Africa kixye naq jun li ixqaʼal li rech tzolom kixye re naq tyoklaaq rikʼin wi tixtenqʼa chi xsumenkil jun li yalbʼa-ix chirix li ajlank saʼ li tzolebʼaal. Abʼan, kʼaru kixbʼaanu li saaj al naq kirabʼi aʼin? Li saaj al kixye: «Maajunwa xinkʼoxla li xyeechiʼom. Jwal oxloqʼ ru linyuʼam ut maakʼaʼ natawok re xtzʼaq. Xpaabʼankil junelik li naxye li Santil Hu kitenqʼank we re naq inkʼaʼ tinmux wibʼ rikʼin li ixqaʼal». Maare yaal naq li nekeʼmaakobʼk nekeʼxsahobʼresi xchʼool, abʼan «yal junpaat ajwiʼ»; moqon chik naxkʼam chaq naabʼal li chʼaʼajkilal (Hebreos 11:25). Ut aʼin, moko naxtaw ta xwankil li tzʼaqal sahil chʼoolejil li tixkʼe qe li Jehobʼa wi junelik nokooʼabʼink chiru (Proverbios 10:22).
LI YOS SEEBʼ XCHʼOOL QATENQʼANKIL
22, 23. a) Kʼaʼut nayeemank naq naru nakuymank xmaak li namaakobʼk? b) Ut, chanru natenqʼaak laj maak?
22 Tento tqakʼe qachʼool chi risinkil li narataw li qatibʼel ut xbʼaanunkil li naxye qe li Yos xbʼaan naq chiqajunilo aj maak (Romanos 7:21-25). Li Jehobʼa naxnaw aʼin xbʼaan naq chʼolchʼo chiru naq rikʼin «pojtzʼ okenaqo» (Salmo 103:14). Ut kʼaru tkʼulmanq wi toomaakobʼq chiru li Jehobʼa? Ma maajunwa chik tkuymanq qamaak? Li Yos tixkuy qamaak wi naqajal qanaʼlebʼ, naqayotʼ qachʼool ut wi inkʼaʼ naqamuq li qamaak. Usta tkuyeʼq qamaak, toj tqakʼul xrahilal li qabʼaanuhom joʼ kixkʼul chaq laj David li awabʼej (Salmo 86:5; Santiago 5:16; chaawil Proverbios 28:13).
23 Kʼaru li maatan wank qe saʼ li chʼuut? Li Yos kixxaqabʼebʼ li cheekel winq li nekeʼjolomink saʼ li chʼuut re naq tooʼeʼxtenqʼa (Efesios 4:8, 12; Santiago 5:14, 15). Joʼkan bʼiʼ wi xoomaakobʼk, tooʼeʼxtenqʼa chi wank saʼ usilal chiru li Yos ut tooʼeʼxtenqʼa ajwiʼ re naq inkʼaʼ chik tootʼaneʼq saʼ li maak, ut re naq tqataw qanaʼlebʼ (Proverbios 15:32).
CHANRU NATAWMANK LI TZʼAQAL NAʼLEBʼ?
24, 25. a) Chanru naxkʼutbʼesi li winq naq «maakʼaʼ xkʼaʼuxl» li naxchʼolobʼ saʼ Proverbios 7:6 toj saʼ li 23? b) Ut, chanru natawmank li tzʼaqal naʼlebʼ?
24 Li Santil Hu naʼaatinak chirix li «maakʼaʼ xkʼaʼuxl» ut chirix li «naxtaw xnaʼlebʼ» (Proverbios 7:7). Ani tzʼaqal li «maakʼaʼ xkʼaʼuxl»? Aʼan li winq li inkʼaʼ naxnaw kʼoxlak ut naʼlebʼak. Naru natʼaneʼk saʼ li maak, joʼ naxchʼolobʼ saʼ Proverbios 7:6 toj saʼ li 23 xbʼaan naq toj akʼ saʼ li xpaabʼal malaj toj maajiʼ tzʼaqlojenaq saʼ li xkʼanjel chiru li Yos. Ut ani tzʼaqal li «naxtaw xnaʼlebʼ»? Aʼan li winq li naxkʼe xchʼool chi xnawbʼal kʼaru wank saʼ li raanm, joʼkan naq wulaj wulaj naxtzol xsaʼ li Santil Hu abʼan xbʼeenwa natijok. Usta aj maak, naxkʼe xchʼool chi rilbʼal kʼaru wank saʼ li xkʼaʼuxl, saʼ li xchʼool, kʼaru yook ratawankil, ut chixjunil li tixbʼaanu tixsahobʼresi xchʼool li Jehobʼa. Wi joʼkan naxbʼaanu, tixkʼutbʼesi naq «naxra ribʼ» ut naraj xtawbʼal li «us» (Proverbios 19:8).
25 Joʼkan naq us naq tqakʼoxla ebʼ li patzʼom aʼin: «Ma chʼolchʼo chiwu naq chaabʼil li naʼlebʼ li naxkʼe li Santil Hu, ut wi tinpaabʼ tintaw li sahil chʼoolejil?» (Salmo 19:8-11 [19:7-10, Wy]; Isaias 48:17, 18). Ut wi inkʼaʼ raj chʼolchʼo chiqu aʼin, kʼaru tento tqabʼaanu? Us naq tqakʼoxla kʼaru chʼaʼajkilal naru naqataw wi naqakanabʼ xpaabʼankil xchaqʼrabʼ li Yos. Aajel ajwiʼ ru naq tqakʼe reetal li «xchaabʼilal li Qaawaʼ» rikʼin xyuʼaminkil li yaal ut rikʼin xkʼeebʼal saʼ li qakʼaʼuxl li chaabʼil naʼlebʼ, li yaal, li tiik ut chixjunil li us (Salmo 34:9 [34:8, Wy]; Filipenses 4:8, 9). Wi naqakʼe qachʼool chirix chixjunil aʼin, tnumtaaq li qarahom chirix li Yos ut chirix li nawulak chiru, ut tqatzʼeqtaana ajwiʼ chixjunil li inkʼaʼ nawulak chiru. Usta laj Jose aj maak joʼ laaʼo, kiruuk xtzʼeqtaanankil li koʼbʼeetak. Abʼan, chanru kixbʼaanu aʼin? Laj Jose kixkanabʼ naq li Jehobʼa tixkʼe xnaʼlebʼ ut tixkawresi li xchʼool. Joʼkan ajwiʼ tento tqabʼaanu laaʼo (Isaias 64:8).
26. Kʼaru tqil saʼ li wiibʼ chik chi tzolom?
26 Misach saʼ qachʼool naq li qatzʼejwal moko re bʼatzʼuneek ta. Li Yos kixyiibʼ li qatzʼejwal re naq li sumsuukebʼ teʼxyal xsahil li wank saʼ wiibʼal, ut re naq teʼruuq chi wank ralal xkʼajol (Proverbios 5:18). Saʼebʼ li wiibʼ chik chi tzolom tqil chirix li sumlaak ut kʼaru naxkʼoxla li Yos chirix aʼin.
^ párr. 4 Saʼ xhuhil Numeros naxchʼutubʼ li jun mil «xjolomilebʼ li tenamit» li keʼkamk saʼ ruqʼebʼ laj raqol aatin rikʼinebʼ li keʼkamk saʼ ruqʼ li Jehobʼa (Numeros 25:4, 5).
^ párr. 7 Chaawil ajwiʼ li tasal hu rehebʼ laj Testiiw re li Jehobʼa La Atalaya 15 re li po Julio 2006 bʼarwiʼ naxye: «Preguntas de los lectores».
^ párr. 9 Chaawil xkomon li naʼlebʼ bʼarwiʼ naxye «Li Nekeʼxtiqwasi li Xtzʼejwal».
