TZOLOM 11
«Cheroxloqʼi li Sumlaak»
«Sahaq aachʼool rikʼin laawixaqil li xatsumlaak wiʼ saʼ laasaajilal.» (PROVERBIOS 5:18.)
1, 2. Kʼaru tqatzʼil rix, ut kʼaʼut?
WI SUMSUUKAT, kʼaru nakaaye chirix laasumlajik? Ma toj sa saʼ leechʼool, malaj inkʼaʼ chik? Malaj inkʼaʼ chik wankex saʼ junajil malaj yal ninqlaj wank aj chik naq wankex? Wi joʼkan wankex, maare narahoʼk saʼ laachʼool. Ut wi laaʼat aj paabʼanel narahoʼk saʼ laachʼool xbʼaan naq inkʼaʼ nakatruuk xkʼeebʼal xloqʼal li Jehobʼa joʼ chan raj ru nakaawaj xbʼaanunkil. Abʼan michʼinaak aachʼool, toj naru naʼusaak laajunkabʼal!
2 Naabʼal rehebʼ laj paabʼanel li sumsuukebʼ raasa keʼwank chaq, ut saʼebʼ li qakutan us chik wankebʼ. Abʼan re naq sahaqebʼ saʼ xchʼool toj keʼxkawresi ribʼ joʼ sumʼaatin. Ut laaʼat naru ajwiʼ nakaabʼaanu. Abʼan kʼaru tento xbʼaanunkil re naq jwal sahaqebʼ saʼ xchʼool li sumsu?
LI NAWANK CHIXKʼATQ LI YOS NAWANK AJWIʼ CHIXKʼATQ LI XSUMʼAATIN
3, 4. Kʼaʼut nanachʼok xyanqebʼ li sumsuukebʼ naq nekeʼxkʼe xchʼool chi wank chixkʼatq li Yos? Chʼolobʼ rikʼin jun li eetalil.
3 Naq li sumsuukebʼ nekeʼxkʼe xchʼool chi wank chixkʼatq li Yos, nekeʼjilok ajwiʼ chiribʼilebʼ ribʼ. Re xtawbʼal ru aʼin, qakʼoxlaq naq wank jun li tzuul jutzʼju ruʼuj. Ut saʼ xtzʼe li tzuul xaqxo jun li winq ut saʼ xnim wank jun li ixq. Abʼan, kʼaru tkʼulmanq wi saʼ wiibʼal nekeʼok chi taqeʼq chiru? Naq yooqebʼ chi wulak saʼ ruʼuj li tzuul yooqebʼ ajwiʼ chi nachʼok chiribʼilebʼ ribʼ. Chanru nokooxtenqʼa li eetalil aʼin?
4 Li taqeʼk chiru li tzuul aʼan reetalil naq ebʼ laj paabʼanel nekeʼxkʼe xqʼe chi kʼanjelak chi anchal xchʼool chiru li Jehobʼa. Ut saʼ xkʼabʼaʼ naq nekeera li Jehobʼa joʼ sumʼaatin, yookex xkʼeebʼal eeqʼe chi taqeʼk chiru li tzuul. Abʼan naq najt eeyanq chanchan tawiʼ naq jalan ru leebʼe. Abʼan, wi inkʼaʼ nekeekanabʼ taqeʼk saʼ wiibʼal, texruuq chi jilok chixkʼatq li Yos ut aʼan ttenqʼanq eere chi nachʼok chiribʼil eeribʼ. Joʼkan bʼiʼ, nachʼkaq xyanqebʼ li sumsuukebʼ wi nekeʼjilok chixkʼatq li Yos. Abʼan, chanru teʼruuq xbʼaanunkil aʼin?
Li nekeʼxyuʼami li naxye li Santil Hu nekeʼruuk xkawresinkil li xsumlajik
5. a) Bʼar wank jun rehebʼ li naʼlebʼ li ttenqʼanq rehebʼ li sumsu chi jilok chixkʼatq li Yos ut chixkʼatq li xsumʼaatin? b) Chanru naril li Jehobʼa li sumlaak?
5 Jun rehebʼ li naʼlebʼ li ttenqʼanq rehebʼ re xbʼaanunkil aʼin, aʼan xyuʼaminkil li naʼlebʼ li naxkʼe li Santil Hu chirixebʼ li sumsu (Salmo 25:4; Isaias 48:17, 18). Qatzʼilaq rix jun rehebʼ li naʼlebʼ li kixye li Apostol Pablo: «Chejunilex cheroxloqʼi li sumlaak» (Hebreos 13:4). Joʼkan bʼiʼ, oxloqʼ li sumlaak chiru li Jehobʼa.
XRAABʼAL LI JEHOBʼA TTENQʼANQ REHEBʼ LI SUMSU
6. Naq naqatzʼil xsaʼ ebʼ li raqal aʼin, kʼaru naqakʼe reetal, ut kʼaʼut aajel ru naq wanq aʼin saʼ li qachʼool?
6 Wi laaʼat ut laawixaqil nekeeloqʼoni li Yos, chʼolchʼo cheeru naq oxloqʼ ru li sumlaak xbʼaan naq li Jehobʼa kixxaqabʼank re (chaawil Mateo 19:4-6). Abʼan, re naq li sumsuukebʼ teʼruuq xtuqubʼankil junaq li xchʼaʼajkilal, ma tzʼaqal rikʼin xnawbʼal li naxye arin li Santil Hu? Inkʼaʼ, aajel ru naq wanq jun li nimla naʼlebʼ re naq teʼroxloqʼi ut teʼraatina ribʼ saʼ tuulanil. Bʼar wank li nimla naʼlebʼ aʼin? Naq li Apostol Pablo kiʼaatinak chirix li sumlaak moko kixye ta: «Oxloqʼ li sumlaak», kixye bʼan: «Cheroxloqʼi li sumlaak». Joʼkan bʼiʼ laj Pablo moko yook ta xkʼutbʼal chanru li sumlaak, yook bʼan xkʼutbʼal naq aʼan jun li chaqʼrabʼ. * Us xnawbʼal aʼin, re naq chiqajunilo tqakʼe reetal naq wank jun chik li naʼlebʼ li ttenqʼanq qe chi roxloqʼinkil li sumlaak. Kʼaʼut naqaye aʼin?
7. a) Bʼar wank rehebʼ li xchaqʼrabʼ li Yos naqapaabʼ, ut kʼaʼut? b) Kʼaru rusilal naqataw naq nokooʼabʼink?
7 Re xtawbʼal ru aʼin qakʼoxlaq: kʼaru nakaakʼoxla chirix li jalan jalanq li chaqʼrabʼ li naxkʼe qe li Yos joʼ xpuktesinkil li Raatin ut xchʼutubʼankil qibʼ re xloqʼoninkil ru? (Mateo 28:19; Hebreos 10:24, 25.) Peʼyaal naq nakaabʼaanu usta wank sut chʼaʼaj xbʼaanunkil? Nakatxik xyeebʼal li Raatin usta wankebʼ inkʼaʼ nekeʼraj rabʼinkil. Nakatxik saʼebʼ li chʼutam usta lubʼluukat chi kʼanjelak. Usta chʼaʼaj xbʼaanunkil inkʼaʼ nakaakanabʼ xyeebʼal li Raatin ut chi chʼutlaak. Chi moko laj Tza nanatʼok re chaawu xbʼaanunkil li naraj li Yos! Nakaapaabʼ li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa xbʼaan naq nakaara chi anchal aachʼool (1 Juan 5:3). Abʼan, kʼaru rusilal nakaataw naq nakaapuktesi Raatin li Yos ut naq nakatxik saʼ li chʼutam? Xnawbʼal naq yookat xbʼaanunkil li Rajom li Yos aʼan nakʼehok re xsahil aachʼool ut aatuqtuukilal. Ut naxkʼojobʼ aachʼool (Nehemias 8:10). Kʼaru naqatzol chirix aʼin?
8, 9. a) Kʼaru ttaqlanq qe chi roxloqʼinkil li sumlaak ut kʼaʼut? b) Bʼar wank li wiibʼ chi naʼlebʼ tqatzol anaqwan?
8 Saʼ xkʼabʼaʼ naq naqara li Yos nokooxik xpuktesinkil li Raatin, nokooxik saʼebʼ li chʼutam ut naqapaabʼ naq naxye qe: «Cheroxloqʼi li sumlaak», usta chʼaʼaj xbʼaanunkil (Hebreos 13:4; Salmo 18:30 [18:29, Wy]; Eclesiastes 5:4). Joʼ chanru naq li Jehobʼa narosobʼtesihebʼ li nekeʼxkʼe xchʼool chi xpuktesinkil li Raatin ut chi xik saʼ li chʼutam, joʼkan ajwiʼ trosobʼtesihebʼ li nekeʼxkʼe xchʼool chi roxloqʼinkil li sumlaak (1 Tesalonicenses 1:3; Hebreos 6:10).
9 Kʼaru ttenqʼanq qe chi roxloqʼinkil li sumlaak? Tento tqatzʼeqtaana chixjunil li natzʼajnink re li sumlaak ut tqasikʼ chanru tqakawresi.
QATZʼEQTAANAQ LI AATIN UT LI NAʼLEBʼ LI INKʼAʼ NAROXLOQʼI LI SUMLAAK
10, 11. a) Kʼaru li naʼlebʼ inkʼaʼ naroxloqʼi li sumlaak? b) Kʼaru li patzʼom tento taabʼaanu re laasumʼaatin?
10 Saʼ jun kutan jun li qech aj paabʼanel ixq kixye: «Nintzʼaama chiru li Jehobʼa naq tixkʼe inkuyum». Chirix kʼaru yook xpatzʼbʼal xkuyum? Li ixq kixsume li patzʼom: «Linbʼeelom junelik nikinxkut chi aatin. Usta moko raxtint ta lintibʼel, naabʼal tochʼolal wank saʼ linchʼool xbʼaan naq kokʼaj xsaʼ naxye we naq maakʼaʼ ninʼok wiʼ ut chʼiʼchʼiʼ ninbʼaanu chiru». Li ixaqilbʼej aʼin kixkʼutbʼesi naq nawank xikʼ ilok ut hobʼok saʼ xyanqebʼ li sumsu.
11 Kʼajoʼ xyiibʼal ru naq li sumsuukebʼ nekeʼxhobʼ ribʼebʼ, li tzʼaj aj aatin ra nanaq ut moko saʼ junpaat ta naʼelk saʼ li xchʼool junaq li poyanam. Li kʼaynaq chi hobʼok inkʼaʼ naroxloqʼi li xsumlajik. Ut re naq laaʼat taanaw kʼaru nareekʼa laasumʼaatin, us naq taapatzʼ re: «Kʼaru nakaaweekʼa naq nakatwaatina?». Wi laasumʼaatin tixye aawe naq ra nareekʼa, chaajal aanaʼlebʼ chi anchal aachʼool (Galatas 5:15; chaawil Efesios 4:31).
12. Chanru tqasach xwankil li qapaabʼal chiru li Yos?
12 Qajultikaq: wi inkʼaʼ sa naqaatina li qasumʼaatin, moko us ta wanqo chiru li Jehobʼa. Li Santil Hu naxye: «Wi ani naxkʼoxla [...] naq tzʼaqal aj paabʼanel ut inkʼaʼ naxqʼus li ruʼuj raqʼ, aʼan naxbʼalaqʼi ribʼ xjunes, ut li xpaabʼaal maakʼaʼ rajbʼal» (Santiago 1:26). Joʼkan bʼiʼ, li qayehom ut li qapaabʼal wankebʼ saʼ junajil. Li Santil Hu moko naxkʼut ta naq maakʼaʼ naxye chanru wanko saʼ qochoch xbʼaan naq li jwal aajel ru naq yooqo chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa. Miqabʼalaqʼi qibʼ chi xkʼoxlankil aʼin! (Chaawil 1 Pedro 3:7.) Usta us yook chi kʼanjelak junaq li poyanam saʼ li chʼuut abʼan junelik nakutuk chi aatin malaj nahobʼok, inkʼaʼ naroxloqʼi li xsumlajik ut maakʼaʼ naʼok wiʼ li xpaabʼal chiru li Yos.
13. Chanru teʼruuq xchʼinankil xchʼool li xsumʼaatin li sumsuukebʼ?
13 Li sumsuukebʼ tento ajwiʼ teʼxkʼe reetal li yookebʼ xbʼaanunkil re naq inkʼaʼ teʼxchʼina xchʼool li xsumʼaatin. Qilaq wiibʼ li eetalil. Jun li bʼeelomej naroksi li aatinobʼaal chʼiichʼ chiru naabʼal hoonal re xkʼeebʼal xnaʼlebʼ jun li naʼbʼej rech aj paabʼanel li yook chi chʼaʼajkoʼk chiru xkʼirisinkilebʼ li xkokʼal. Ut li jun chik, jun li ixaqilbʼej rajlal xamaan naroksi naabʼal li hoonal re xpuktesinkil li chaabʼil esilal rikʼin jun li rech aj paabʼanel winq. Usta inkʼaʼ yookebʼ xkʼoxlankil li yiibʼru aj naʼlebʼ, abʼan us naq teʼxkʼoxla chixjunqalebʼ kʼaru nareekʼa li xsumʼaatin naq nekeʼxbʼaanu aʼin. Naq jun li ixaqilbʼej kixkʼul aʼin, kixye: «Kʼajoʼ narahoʼk saʼ linchʼool naq linbʼeelom naxnumsi naabʼal hoonal chi xtenqʼankil jun li qech aj paabʼanel! Naweekʼa naq maakʼaʼ ninʼok wiʼ».
14. a) Joʼ naxchʼolobʼ saʼ Genesis 2:24, kʼaru tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ li sumsu? b) Kʼaru ebʼ li patzʼom tento teʼxkʼoxla li sumsuukebʼ?
14 Joʼ chanru xnimal xrahil xchʼool li qech aj paabʼanel aʼin, joʼkan ajwiʼ nekeʼxkʼul li nekeʼrahoʼk saʼ xchʼool xbʼaan li xsumʼaatin. Ebʼ li nekeʼxbʼaanu aʼin, nekeʼxqʼet xchaqʼrabʼ li Yos chirix li sumlaak: «Li winq tixkanabʼ li xnaʼ xyuwaʼ tixlaqʼabʼ ribʼ rikʼin li rixaqil» (Genesis 2:24). Ma yook xyeebʼal li raqal aʼin naq li nekeʼsumlaak inkʼaʼ chik teʼxkʼoxla li xnaʼ xyuwaʼ? Inkʼaʼ, yook bʼan xyeebʼal naq li nekeʼsumlaak tento teʼxkʼoxla xbʼeenwa li naraj ut li nawulak chiru li xsumʼaatin. Ut joʼkan ajwiʼ tento teʼxbʼaanu rikʼinebʼ li rech aj paabʼanel, usta naxrahebʼ xbʼeenwa tixkʼe xkʼulubʼ li xsumʼaatin. Moko sa ta chik wanqebʼ li nekeʼsumlaak wi jun rehebʼ naxnumsi naabʼal li hoonal rikʼinebʼ li ramiiw malaj naxchap aatinak ut seʼek rikʼin li maawaʼ xsumʼaatin. Joʼkan naq, li sumsuukebʼ tento teʼxkʼoxla: «Ma saʼ xkʼabʼaʼ linnaʼlebʼ naq wank qachʼaʼajkilal rikʼin linsumʼaatin? Ma ninkʼe inhoonal re rilbʼal ut xraabʼal linsumʼaatin joʼ chanru tenebʼanbʼil saʼ inbʼeen?».
15. Joʼ naxchʼolobʼ saʼ Mateo 5:28, kʼaʼut naq li sumsuukebʼ inkʼaʼ teʼxkʼe xchʼool chirix li maawaʼ xsumʼaatin?
15 Naq jun rehebʼ li sumsu naxnumsi naabʼal li hoonal malaj naxchap aatinak ut seʼek rikʼin li maawaʼ xsumʼaatin, naʼok chi xik xchʼool chirix li maawaʼ xsumʼaatin. Usta ra xyeebʼal, wankebʼ li qech aj paabʼanel ak xeʼxkʼul aʼin! (Mateo 5:28.) Abʼan naabʼalebʼ moko kaʼaj tawiʼ aʼin nekeʼxbʼaanu naq nekeʼxmaajewa li xsumlajik. Anaqwan qilaq kʼaru kixye li Apostol Pablo chirix aʼin.
MAAKʼAʼAQ XTZʼAJNIL XCHʼAATEBʼ LI SUMSU
16. Kʼaru chik li naʼlebʼ kixkʼe laj Pablo naq kiʼaatinak chirix li sumlaak?
16 Ak kixye chaq laj Pablo: «Cheroxloqʼi li sumlaak», naq kixye wiʼ chik: «Maakʼaʼ xtzʼajnil xchʼaatebʼ li sumsu. Aʼ ut ebʼ laj koʼbʼeet laj yumbʼeet ut ebʼ laj muxunel sumlajenak li Yos traqoq aatin chirixebʼ» (Hebreos 13:4, AC). Li aatin «xchʼaatebʼ li sumsu» aʼan naq li bʼeelomej nawank rikʼin li rixaqil saʼ sumal. Joʼkan bʼiʼ, re naq inkʼaʼ muxbʼilaq ru li sumlaak; li bʼeelomej ut li ixaqilbʼej kaʼajwiʼ twanq rikʼin li xsumʼaatin li xsumlaak wiʼ. Joʼkan naq li Santil Hu naxye: «Sahaq aachʼool rikʼin laawixaqil li xatsumlaak wiʼ saʼ laasaajilal» (Proverbios 5:18).
17. a) Kʼaʼut inkʼaʼ naqakʼam qe rikʼin xkʼaʼuxl li ruuchichʼochʼ chirix li muxuk sumlaak? b) Chanru nekeʼxkʼam rehebʼ laj paabʼanel rikʼin laj Job?
17 Li naxchʼik ribʼ rikʼin li maawaʼ xsumʼaatin nimla maak naxbʼaanu, xbʼaan naq naxmux li xsumlajik ut naxqʼet xchaqʼrabʼ li Yos. Usta wankebʼ nekeʼxye naq moko maak ta xbʼaanunkil aʼin, ebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel moko nekeʼxkʼam ta rehebʼ rikʼin xkʼaʼuxl winq. Chʼolchʼo chiruhebʼ laj paabʼanel naq maawaʼ junaq winq traqoq aatin saʼ xbʼeen «laj koʼbʼeet laj yumbʼeet ut ebʼ laj muxunel sumlajenak», li Yos bʼan tbʼaanunq re (Hebreos 10:31; 12:29). Oxloqʼ chiruhebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa (chaawil Romanos 12:9). Ebʼ laj paabʼanel nekeʼxkʼam rehebʼ rikʼin laj Job naq kixye: «Laaʼin [ak] xinye li waatin naq inkʼaʼ tinrahi ru ebʼ li tuqʼixq» (Job 31:1). Joʼkan naq, li sumsuukebʼ maajunwa nekeʼxkanabʼ naq li xnaqʼru t-oq ratawankil li maawaʼ xsumʼaatin. Ut li chaabʼil naʼlebʼ aʼin natenqʼank rehebʼ re naq inkʼaʼ teʼxmux li xsumlajik (chaawil ajwiʼ xkomon li naʼlebʼ bʼarwiʼ naxye «Li Jachok ut li Kanabʼank Ibʼ»).
18. a) Kʼaru naxkʼoxla li Jehobʼa chirix li muxuk sumlaak? b) Kʼaru xjuntaqʼeetalil ebʼ laj muxul sumlaak rikʼinebʼ li nekeʼloqʼonink jalanil yos?
18 Kʼaru naxkʼoxla li Jehobʼa chirix li muxuk sumlaak? Saʼ Xchaqʼrabʼ laj Moises keʼtenebʼaak kamk saʼ xbʼeenebʼ laj Israel li keʼmuxuk sumlaak malaj li keʼxloqʼoni li jalanil yos (Levitico 20:2, 10). Kʼaru xjuntaqʼeetalil li wiibʼ chi maak aʼin? Li kixloqʼoni li jalanil yos kixqʼet li sumwank rikʼin li Jehobʼa. Ut li kixmux li xsumlajik, kixqʼet li raatin chiru li xsumʼaatin (Exodo 19:5, 6; Deuteronomio 5:9; chaawil Malaquias 2:14). Joʼkan naq, maajewanbʼilebʼ xbʼaan Xyosil li tiikilal ut li paabʼajel (Salmo 33:4).
19. Kʼaru ttenqʼanq qe re naq maajunwa tqamux li qasumlajik, ut kʼaʼut?
19 Saʼebʼ li qakutan moko yeebʼilebʼ ta rehebʼ laj paabʼanel naq teʼxpaabʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moises joʼ keʼxbʼaanu chaq ebʼ laj Israel. Usta inkʼaʼ naqapaabʼ, nokooxtenqʼa chi xjultikankil naq li Xchaqʼrabʼ laj Moises kixmaajewahebʼ laj muxul sumlaak. Abʼan kʼaʼut naqaye aʼin? Xbʼaan naq tooxtenqʼa re naq inkʼaʼ toomuxuq sumlaak. Re xtawbʼal ru aʼin qakʼehaq jun li eetalil: Ma tat-oq raj saʼ junaq li iklees re xwiqʼibʼankil aawibʼ chiru junaq li pechʼbʼil yos? Ut wi teʼxyeechiʼi aatumin, ma taabʼaanu raj? Peʼyaal naq maajoqʼe taabʼaanu? Ebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel nekeʼyiibʼok yal xkʼoxlankil naq teʼxtzʼeqtaana li Jehobʼa saʼ xkʼabʼaʼ junaq li pechʼbʼil yos. Ut joʼkan raj tento tqeekʼa yal rikʼin xkʼoxlankil naq tqatzʼeqtaana li Yos malaj tqakʼat roq li qasumʼaatin rikʼin koʼbʼeetak malaj yumbʼeetak (Salmo 51:3, 6 [51:1, 4, Wy]; Colosenses 3:5). Maajunwa naqaj xsahobʼresinkil xchʼool laj Tza, chi moko naqaj ta xmaajewankil li Jehobʼa ut xkubʼsinkil xwankil li sumlaak.
CHANRU NAKAWRESIMANK LI SUMLAAK?
20. Kʼaru nakʼulmank rikʼin wiibʼ oxibʼ rehebʼ li nekeʼsumlaak? Chʼolobʼ rikʼin jun li eetalil.
20 Re naq junelik teʼxra ribʼ li sumsu moko tzʼaqal ta rikʼin xtzʼeqtaanankil li yiibʼru aj naʼlebʼ li nakubʼsink re xwankil li sumlaak. Abʼan, kʼaru chik us xbʼaanunkil? Re xsumenkil aʼin, qajuntaqʼeetaq li sumlaak rikʼin jun li ochoch. Kʼaru naʼuutzʼuʼujink re junaq li ochoch? Saʼ xyanq ebʼ li uutzʼuʼuj aʼin wank li chaabʼil aatin, li rahok, ut li oxloqʼink. Naq us wankebʼ li sumsu, naru naqaye naq chanchan xchʼinaʼusal junaq li ochoch. Ut naq naʼok chi sachk li rahok chanchan tawiʼ naʼok chi jebʼk xchʼinaʼusal li ochoch toj reetal naq tmaakʼaʼoq xsaʼ. Ut laaʼat inkʼaʼ nakaawaj naq tkʼulmanq aʼin! Peʼyaal naq nakaawaj naq oxloqʼinbʼilaq ru laasumlajik, joʼ chanru naxye li Yos? Saʼ xkʼabʼaʼ naq li Yos kikʼojobʼank re li sumlaak, inkʼaʼ naqaj xsachbʼal. Joʼkan naq taakʼe aachʼool chi xkʼuubʼankil yalaq kʼaru chi chʼaʼajkilal li wanq saʼ laajunkabʼal. Li Santil Hu naxye: «Rikʼin chaabʼil naʼlebʼ naʼuxk li kabʼlak ut rikʼin seebʼal kʼaʼuxl nakʼeheʼk li rubʼelankil. Rikʼin naabʼal li nawom naʼuutzʼuʼujiik xsaʼ li rochoch, joʼ ajwiʼ nanujak rikʼin li kʼaʼaq re ru terto xtzʼaq ut jwal chʼinaʼus rilbʼal» (Proverbios 24:3, 4). Anaqwan qilaq chanru roksinkil aʼin rikʼinebʼ li sumsu.
21. Chanru teʼruuq xkawresinkil chi timil timil li xjunkabʼal li sumsuukebʼ? (Chaawil ajwiʼ li kaaxukuut bʼarwiʼ naxye « Chanru Tinkawresi Linsumlajik?».)
21 Saʼ xyanq chixjunil li nachʼinaʼusink ut li nakʼehok xsahil xchʼool junaq li ochoch wank li tzʼaqal rahok, roxloqʼinkil li Yos ut li xkawil qapaabʼal (Proverbios 15:16, 17; 1 Pedro 1:7). Joʼkan naq chixjunil li chaabʼil naʼlebʼ naxkawresihebʼ li sumsuukebʼ. Kʼaru naxye saʼ Proverbios 24:4 chirix chanru «naʼuutzʼuʼujiik» xsaʼ junaq li ochoch? Saʼ li raqal aʼin naxkʼut naq naru xbʼaanunkil rikʼin «li nawom». Joʼkan bʼiʼ, wi li sumsuukebʼ nekeʼraj xjalbʼal xnaʼlebʼ ut xraabʼal ribʼebʼ chi junelik tento teʼxtzol li naxkʼut li Santil Hu ut chirix chik aʼan teʼxyuʼami (Romanos 12:2; Filipenses 1:9). Tento teʼxkʼe xhoonal re xtzʼilbʼal li naʼlebʼ li wank saʼ li tasal hu li naxtzʼil li Santil Hu wulaj wulaj, malaj rilbʼal xsaʼ li tasal hu La Atalaya malaj li ¡Despertad! li naʼaatinak chirix li sumlaak ut aʼan ttenqʼanq chi xraabʼal li Jehobʼa ut chi xyuʼaminkil li naʼajmank re ruutzʼuʼujinkil li rochochebʼ. Ut chi joʼkan teʼruuq chi wank wiʼ chik joʼ keʼwank chaq naq keʼsumlaak.
22. Kʼaru rusilal tqataw wi naqakʼe qachʼool chi xbʼaanunkil li kʼanjel li tenebʼanbʼil saʼ qabʼeen re xkawresinkil li qasumlajik?
22 Chʼolchʼo chiqu naq toj xhoonalil naʼajmank re xsuqʼisinkil chixjunil li «naʼuutzʼuʼuji[nk] re li junkabʼal». Abʼanan, wi ebʼ laj paabʼanel nekeʼxkʼe xchʼool chi xbʼaanunkil li kʼanjel li tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ re xkawresinkil li xsumlajik, teʼxtaw xsahil xchʼool, xbʼaan naq nekeʼxnaw naq yookebʼ xbʼaanunkil li naxye li Santil Hu chirix roxloqʼinkil ribʼebʼ joʼ sumʼaatin saʼ li xjunkabʼal (Romanos 12:10; Salmo 147:11). Joʼkan naq, wi tzʼaqal nekeʼxkʼe xchʼool chi roxloqʼinkil li xsumlajik, teʼruuq chi wank junelik saʼ xrahom li Yos.
^ párr. 6 Saʼebʼ li raqal aʼin laj Pablo kixkʼut jalan jalanq li chaqʼrabʼ (Hebreos 13:1-5).
