1, 2. Kʼaru nekeʼrahoʼk wiʼ saʼ xchʼool ebʼ li poyanam ut kʼaru li patzʼom nekeʼxbʼaanu?

SAʼ JUN li tenamit naabʼalebʼ li ixq ut li kokʼal keʼkamk xbʼaan jun li nimla yalok. Li tenamit aʼin maakʼaʼ chik rusilal xbʼaanebʼ li yalok. Chixjunilebʼ li qas qiitzʼin li keʼkamk saʼ li nimla yalok aʼin keʼmuqeʼk chixjunilebʼ saʼ jun li nimla jul. Chire li jul aʼin keʼxkʼe li kokʼ krus ut chiruhebʼ li krus naxye: «Kʼaʼut kikʼulmank li rahilal aʼin?». Naabʼalebʼ li qas qiitzʼin nekeʼxye aʼin naq nekeʼxkʼul junaq li rahilal; maare naq nakamk junaq li xkomonebʼ xbʼaan li yalok u, li yajel, naq nekeʼkanaak chi maakʼaʼ rochochebʼ malaj naq nekeʼxkʼul junaq chik li rahilal.

² Wi li Jehobʼa nim xwankil, narahok, wank xchoxahil naʼlebʼ ut tiik xchʼool, kʼaʼut naq xnumtaak li maaʼusilal saʼ li Ruuchichʼochʼ? Kʼaʼut naq inkʼaʼ narisi li rahilal? Ma ak xnumeʼk junsutaq saʼ laachʼool ebʼ li patzʼom aʼin?

3, 4. a) Kʼaru li eetalil tooxtenqʼa chi rilbʼal naq moko maak ta xbʼaanunkil li patzʼom re li Yos? b) Kʼaru naxkʼoxla li Yos chirix li maaʼusilal ut li rahilal?

³ Ma nimla maak xkʼoxlankil kʼaʼut naq li Yos inkʼaʼ narisi li rahilal? Wankebʼ nekeʼxkʼoxla naq li nekeʼxye aʼin nekeʼxkʼutbʼesi naq moko kawebʼ ta xpaabʼal ut inkʼaʼ nekeʼroxloqʼi li Yos. Abʼanan rikʼin rilbʼal xsaʼ li Santil Hu, taakʼe reetal  naq saʼ li najter qʼe kutan keʼwank winq ut ixq li keʼxbʼaanu li patzʼom re li Jehobʼa. Qilaq jun li eetalil, laj Habacuc kixye re li Yos: «Kʼaʼut naq nakakʼe chiwil li maaʼusilal ut li raaxiikʼ aʼin? Kʼajoʼ li rahilal ut li elqʼak! Yalaq bʼar wank li wechʼij ibʼ ut li yalok» (Habacuc 1:3).

⁴ Naq laj Habacuc kixbʼaanu li patzʼom aʼin, ma kiqʼuseʼk xbʼaan li Jehobʼa? Inkʼaʼ, moko kichʼilaak ta. Li Jehobʼa kixtzʼiibʼa li xkʼaʼuxl laj Habacuc saʼ li Santil Hu, kixtenqʼa chi xtawbʼal ru li patzʼom aʼin ut kikawresiik xpaabʼal. Li Jehobʼa naraj ajwiʼ aatenqʼankil. Li Santil Hu naxye naq li Yos naxkʼe xchʼool chi ‹qilbʼal› (1 Pedro 5:7). Li Yos jwal xikʼ naril li maaʼusilal ut li rahilal chiru yalaq ani (Isaías 55:8, 9). Abʼan wi xikʼ naril li maaʼusilal, kʼaʼut naq xnumtaak li rahilal saʼ xbʼeen li Ruuchichʼochʼ?

5. Kʼaru nayeemank chirix li rahilal, abʼan kʼaru naxye li Santil Hu?

⁵ Naabʼal li poyanam re jalan jalanq li paabʼal nekeʼxpatzʼ rehebʼ laj kʼamol bʼe kʼaʼut naq xnumtaak li rahilal. Ebʼ laj kʼamol bʼe nekeʼxye naq aʼan li Rajom li Yos. Nekeʼxye ajwiʼ naq li Yos ak kixtenebʼ kʼaru tkʼulmanq, joʼ li rahilal.  Wankebʼ nekeʼxye naq chʼaʼaj xtawbʼal ru li naxbʼaanu li Yos. Nekeʼxye ajwiʼ naq li Yos naxkʼamebʼ li poyanam ut ebʼ li kokʼal saʼ choxa naq nekeʼkamk. Ut laaʼat ak xaatzol naq maawaʼ li Jehobʼa nakʼamok chaq re li rahilal. Li Santil Hu naxye: «Meekʼoxla naq li Nimajwal Yos naxbʼaanu li maaʼusilal ut li inkʼaʼ us» (Job 34:10).

6. Kʼaʼut naq ebʼ li qas qiitzʼin nekeʼxye naq li Yos nakʼamok chaq re li rahilal?

⁶ Kʼaʼut naq ebʼ li qas qiitzʼin nekeʼxye naq li Yos nakʼamok chaq re li rahilal? Naabʼalebʼ nekeʼxkʼoxla naq li Yos yook chi jolomink re li ruuchichʼochʼ, abʼan inkʼaʼ nekeʼxnaw kʼaru naxkʼut li Santil Hu. Laaʼat ak xaatzol saʼ li Tzolom 3 naq laj Tza yook chi jolomink re li ruuchichʼochʼ.

7, 8. a) Chanru nekeʼxkʼutbʼesi li qas qiitzʼin li xnaʼlebʼ laj Tza? b) Kʼaʼut nokooxkʼe saʼ rahilal naq laaʼo aj maak ut naq «inkʼaʼ naqanaw joʼqʼe tqakʼul junaq chʼaʼajkilal»?

⁷ Li Santil Hu naxchʼolobʼ naq «chixjunil li ruuchichʼochʼ wank rubʼel xwankil li maaʼus», laj Tza (1 Juan 5:19). Peʼyaal naq li raqal aʼin naxchʼolobʼ kʼaʼut wank li maaʼusilal? Ebʼ li qas qiitzʼin nekeʼxkʼutbʼesi li xnaʼlebʼ laj Tza, xbʼaan naq aʼan «nabʼalaqʼink re chixjunil li ruuchichʼochʼ» (Apocalipsis 12:9). Laj Tza nabʼalaqʼink, xikʼ naʼilok ut narahobʼtesink. Kʼajoʼ xyiibʼal ru xnaʼlebʼ! Joʼkanebʼ ajwiʼ xnaʼlebʼ li wankebʼ rubʼel xwankil. Ut aʼin li xbʼeen xyaalal naq wank li rahilal saʼ xbʼeen li Ruuchichʼochʼ.

⁸ Saʼ li Tzolom 3 xqil naq li winq aj maak chalen chaq naq laj Adan kixqʼet ribʼ chiru li Yos. Ut aʼin li xkabʼ xyaalal naq wank naabʼal li rahilal. Xbʼaan naq li winq aj maak naraj ut naxkʼe xchʼool chi xtawbʼal li wankilal li wank saʼ Ruuchichʼochʼ. Joʼkan naq wank li yalok, li kaw taqlank ut li chʼaʼajkilal (Eclesiastés 4:1; 8:9). Li Santil Hu naxye: «Inkʼaʼ naqanaw joʼqʼe tqakʼul junaq chʼaʼajkilal» (chaawil Eclesiastés 9:11, 12). Li Jehobʼa moko yook ta xjolominkil li ruuchichʼochʼ. Joʼkan naq ebʼ li poyanam moko nekeʼkoleʼk  ta xbʼaan li Yos naq nekeʼxkʼul junaq li rahilal. Aʼin li rox xyaalal naq wank li rahilal saʼ xbʼeen li Ruuchichʼochʼ.

9. Kʼaʼut chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa naxnaw kʼaʼut maajiʼ narisi li rahilal?

⁹ Naxkʼojobʼ qachʼool xnawbʼal naq moko li Yos ta nakʼamok chaq re li rahilal. Moko aʼan ta wank re naq wank li yalok u, li kamsink, li kaw taqlank, li nimla hiik, ut chixjunil li maaʼusilal. Abʼan aajel ru naq tqanaw kʼaʼut naq li Yos inkʼaʼ narisi li rahilal. Wi li Yos wank xwankil re risinkil li chʼaʼajkilal, kʼaʼut naq maajiʼ naxbʼaanu? Laaʼo naqanaw ru li Jehobʼa ut naqanaw ajwiʼ naq nokooxra. Joʼkan naq chʼolchʼo chiqu naq aʼan naxnaw kʼaʼut maajiʼ narisi li rahilal (1 Juan 4:8).

10. Kʼaru kixweechʼi rix laj Tza ut chanru kixbʼaanu?

¹⁰ Re xtawbʼal xyaalal kʼaʼut naq li Yos maajiʼ narisi li rahilal, us raj naq tqajultika joqʼe kitiklaak chaq chixjunil li chʼaʼajkilal. Naq laj Tza kixkʼe chi maakobʼk laj Adan ut xʼEva, kitikla chaq jun li nimla chʼaʼajkilal. Laj Tza inkʼaʼ kixweechʼi li xwankil li Jehobʼa xbʼaan naq chʼolchʼo chiru naq maajunwa t-osoʼq, kixweechʼi bʼan li xkʼulubʼ chi awabʼejink. Naq laj Tza kixye naq li Jehobʼa aj tikʼtiʼ ut naq inkʼaʼ naraj naq us wanqebʼ li qas qiitzʼin, kiraj xyeebʼal naq li Jehobʼa inkʼaʼ naxnaw awabʼejink (chaawil Génesis 3:2-5). Kiraj ajwiʼ xyeebʼal naq sa teʼwanq li qas qiitzʼin wi li Jehobʼa inkʼaʼ tjolominq rehebʼ. Chi joʼkan kixweechʼi li xkʼulubʼ chi awabʼejink.

11. Kʼaʼut naq li Jehobʼa inkʼaʼ kixsach saʼ junpaat li keʼxqʼet ribʼ chiru?

¹¹ Naq laj Adan ut xʼEva keʼxqʼet ribʼ chiru li Jehobʼa, chanchan tawiʼ keʼxye: «Moko aajel ta ru naq li Jehobʼa tooxjolomi ut laaʼo yaal qe ma tqabʼaanu li us malaj inkʼaʼ». Chanru kixtuqubʼ raj li chʼaʼajkilal aʼin li Jehobʼa? Chanru kixkʼutbʼesi raj li Jehobʼa chiruhebʼ li anjel ut ebʼ li poyanam naq ebʼ aj tikʼtiʼ li keʼxqʼet ribʼ chiru? Ut, chanru  kixkʼutbʼesi raj naq chaabʼil li kʼanjel yook xbʼaanunkil? Wankebʼ nekeʼxkʼoxla naq us raj naq li Yos kixsachebʼ li keʼxqʼet ribʼ chiru ut kixyoobʼtesi raj jun chik li winq ut jun li ixq. Abʼan li Jehobʼa ak kixye naq chixjunil li Ruuchichʼochʼ tchʼinaʼusoʼq ut naq teʼkʼihanq saʼ Ruuchichʼochʼ li ralal xkʼajol laj Adan ut xʼEva (Génesis 1:28). Li Jehobʼa junelik naxbʼaanu chixjunil li naxkʼoxla (Isaías 55:10, 11). Joʼkan naq, wi kixsachebʼ raj saʼ xtiklajik li keʼxqʼet ribʼ chiru; inkʼaʼ raj kiruuk xtuqubʼankil ru li chʼaʼajkilal li kitikla chaq saʼ li naʼajej Eden chirix li xkʼulubʼ chi awabʼejink.

12, 13. Kʼaru li eetalil nokooxtenqʼa chi rilbʼal kʼaʼut naq li Jehobʼa kixkanabʼ naq laj Tza tixjolomi li ruuchichʼochʼ ut naq ebʼ li qas qiitzʼin teʼxbʼeeresi ribʼ xjunes?

¹² Qilaq jun li eetalil re xtawbʼal ru chiʼus aʼin: Jun laj kʼutunel naxchʼolobʼ chiruhebʼ li xtzolom jun li naʼlebʼ chirix li ajlank, ut jun rehebʼ li xtzolom usta seebʼ xchʼool chi tzolok naxqʼet ribʼ chiru. Li saaj al aʼin naxye chiruhebʼ li rechtzolom naq moko joʼkan ta xchʼolobʼankil li naʼlebʼ ut laj kʼutunel inkʼaʼ naxnaw kʼutuk. Li al aʼin inkʼaʼ naxkanabʼ xyeebʼal naq aʼan naxnaw xchʼolobʼankil li naʼlebʼ. Ebʼ li  nekeʼxpaabʼ re li al aʼin nekeʼxqʼet ajwiʼ ribʼebʼ chiru laj kʼutunel. Abʼan, kʼaru raj us tixbʼaanu laj kʼutunel? Wi trisihebʼ chirix kabʼl, kʼaru raj teʼxye li inkʼaʼ keʼxqʼet ribʼ chiru? Maare raj teʼxkʼoxla naq yaal nekeʼxye ebʼ li al aʼin. Joʼkan ajwiʼ, maare raj teʼxkʼoxla naq laj kʼutunel inkʼaʼ naraj naq teʼxkʼutbʼesi naq inkʼaʼ naxnaw kʼutuk. Anaqwan qakʼoxlaq naq laj kʼutunel tixkanabʼ naq li al tixchʼolobʼ chanru xbʼaanunkil li naʼlebʼ chirix li ajlank.

¹³ Joʼkan ajwiʼ kixbʼaanu li Jehobʼa naq inkʼaʼ kixsach saʼ junpaat ebʼ li keʼxqʼet ribʼ chiru. Qilaq kʼaʼut inkʼaʼ kixbʼaanu: 1) Naabʼalebʼ li anjel keʼril li kikʼulmank chaq (Job 38:7; Apocalipsis 5:11). Ebʼ li anjel tento naq teʼxnaw ani naxye li yaal: li Jehobʼa malaj laj Tza. 2) Ebʼ li ralal xkʼajol laj Adan tento naq teʼxnaw ajwiʼ ani tzʼaqal wank xkʼulubʼ chi awabʼejink: li Jehobʼa malaj laj Tza. Joʼkan naq li Jehobʼa kixkanabʼ naq laj Tza tixkʼut chanru xjolominkil li ruuchichʼochʼ. Ut kixkanabʼ ajwiʼ naq ebʼ li qas qiitzʼin teʼxbʼeeresi ribʼ rubʼel xwankil laj Tza.

14. Kʼaru rusilal tqataw naq li Jehobʼa naxkanabʼ naq ebʼ li qas qiitzʼin teʼxbʼeeresi ribʼ xjunes?

¹⁴ Laj kʼutunel naxnaw naq li al ut ebʼ li keʼxqʼet ribʼ chiru moko nekeʼxye ta li yaal. Wi laj kʼutunel tixkanabʼebʼ chi xchʼolobʼankil li naʼlebʼ chirix li ajlank, chixjunilebʼ teʼxnaw ani naxye li yaal. Naq tkʼutbʼesimanq naq maakʼaʼ nekeʼxnaw ebʼ li al aʼin, chixjunilebʼ teʼxkʼe reetal naq kaʼajwiʼ laj kʼutunel naxnaw xbʼaanunkil li kʼanjel. Ut naq teʼisiiq chirix kabʼl ebʼ li al, li rechtzolom teʼxnaw kʼaʼut naq laj kʼutunel kixbʼaanu aʼan. Joʼkan ajwiʼ, chʼolchʼo chiru li Jehobʼa naq ebʼ li anjel ut ebʼ li poyanam li tiikebʼ xchʼool chiru teʼxkʼe reetal naq laj Tza ut ebʼ li maaʼus aj musiqʼej moko yaal ta nekeʼxye. Teʼxkʼe ajwiʼ reetal naq ebʼ li qas qiitzʼin moko nekeʼruuk ta xbʼeeresinkil ribʼ xjunes. Chi joʼkan teʼxkʼe reetal naq yaal kixye laj Jeremias, jun aj kʼanjel chiru li Yos: «At Qaawaʼ [Jehobʼa], ninnaw naq li winq moko aʼan ta yaal  re saʼ xbʼeen li xyuʼam, chi moko saʼ ruqʼ wank li xbʼeenik» (Jeremías 10:23).

15, 16. a) Kʼaʼut naq li Jehobʼa maajiʼ narisi li rahilal? b) Kʼaʼut naq li Yos inkʼaʼ naxkolebʼ li poyanam?

¹⁵ Kʼaʼut naq li Jehobʼa maajiʼ narisi li rahilal? Kʼaʼut naq li Jehobʼa inkʼaʼ naroksi li xwankil re naq inkʼaʼ tqakʼul li maaʼusilal? Qakʼoxlaq aʼin, kʼaru raj wiibʼ li naʼlebʼ inkʼaʼ tixbʼaanu laj kʼutunel? Li xbʼeen, laj kʼutunel inkʼaʼ raj tixye re li al naq inkʼaʼ tixchʼolobʼ li kʼanjel. Li xkabʼ, inkʼaʼ raj kixkʼut chiru li al chanru xbʼaanunkil li kʼanjel. Joʼkan ajwiʼ, li Jehobʼa inkʼaʼ kixbʼaanu wiibʼ li naʼlebʼ. Li xbʼeen: inkʼaʼ kixram chiru laj Tza ut ebʼ li nekeʼtaqeenk re, naq teʼxkʼut ani naxye li yaal. Ut ak xnumeʼk naabʼal chihabʼ re naq tnawmanq aʼin. Chalen chaq xyoʼlajik li winq, ebʼ li qas qiitzʼin ak xeʼxyal jalan jalanq li xnimal ru naʼlebʼ ut jalan jalanq li awabʼejilal. Usta ak xeʼxyal naabʼal li naʼlebʼ toj wank naabʼal li maaʼusilal, li nebʼaʼil, li kamsink ut li yalok u. Aʼin naxkʼut chiqu naq li xʼawabʼejilal li winq maakʼaʼ naʼok wiʼ.

¹⁶ Li xkabʼ: li Jehobʼa maajunwa naxtenqʼa laj Tza chi xjolominkil li ruuchichʼochʼ. Wi li Yos tixkolebʼ raj li poyanam re naq inkʼaʼ teʼkamsiiq malaj re naq inkʼaʼ teʼxkʼul li rahilal, maare tqakʼoxla naq li Yos yook xtenqʼankilebʼ li keʼxqʼet ribʼ chiru. Ut maare tqakʼoxla ajwiʼ naq ebʼ li poyanam teʼruuq xbʼeeresinkil ribʼ xjunes ut maakʼaʼ teʼxkʼul. Joʼkan naq, wi li Jehobʼa tixtenqʼahebʼ raj li nekeʼxqʼet ribʼ chiru, yook raj chi tikʼtiʼik. Abʼan li Santil Hu naxye naq li Yos inkʼaʼ «natikʼtiʼik» (Hebreos 6:18).

17, 18. Kʼaru tixbʼaanu li Jehobʼa rikʼin chixjunil li rahilal li naxkʼam chaq li xʼawabʼejilal li winq ut li xmaaʼusilal laj Tza?

¹⁷ Kʼaru naru tqaye chirix li rahilal li kichalk naq keʼxqʼet ribʼ chiru li Yos? Qajultikaq naq li Jehobʼa nim xwankil joʼkan naq naru ut naraj risinkil chixjunil li rahilal. Joʼ ak  xqatzol li Ruuchichʼochʼ tchʼinaʼusoʼq. Tento tqapaabʼ naq saʼ xkʼabʼaʼ li Jesus ebʼ li poyanam inkʼaʼ chik teʼxkʼul li chʼaʼajkilal li kixkʼam chaq li maak. Ut li ak xeʼkamk teʼwakliiq wiʼ chik chi yoʼyo. Joʼkan naq li Jehobʼa troksi li Jesus re «xsachbʼal li xkʼanjel laj tza» (1 Juan 3:8). Li Jehobʼa yaal re joqʼe tchalq chixjunil aʼin. Nasahoʼk saʼ qachʼool naq li Jehobʼa maajiʼ naxkʼam chaq li raqbʼa aatin, xbʼaan naq saʼ xkʼabʼaʼ li xkuyum yooko xtzolbʼal li yaal ut yooko ajwiʼ xloqʼoninkil ru (chaawil 2 Pedro 3:9, 10). Saʼebʼ li qakutan, li Yos yook xsikʼbʼalebʼ li nekeʼraj xloqʼoninkil ru ut yook xtenqʼankilebʼ re naq teʼxkuy li rahilal (Juan 4:23; 1 Corintios 10:13).

¹⁸ Maare wankebʼ nekeʼxkʼoxla naq maakʼaʼ raj li rahilal wi chalen chaq saʼ xtiklajik li Yos kixbʼaanu naq laj Adan ut xʼEva maajunwa teʼxqʼet ribʼ chiru. Abʼan inkʼaʼ keʼyoobʼtesiik chi joʼkan. Re xtawbʼal ru aʼin, qajultikaq naq li Jehobʼa kixkʼe qe jun li maatan.

19. Kʼaru li maatan kixkʼe qe li Jehobʼa ut kʼaʼut oxloqʼaq chiqu?

¹⁹ Saʼ li Tzolom 5 xqil naq laaʼo yaal qe kʼaru tqabʼaanu rikʼin li qayuʼam. Chi joʼkan xooxyoobʼtesi chaq li Yos. Ma xaakʼe reetal naq oxloqʼ ru li maatan aʼin? Li Yos kixyoobʼtesi ajwiʼ ebʼ li xul, abʼan moko chanchanebʼ ta li winq, ebʼ li xul inkʼaʼ nekeʼkʼoxlak. Li winq naxyiibʼ naabʼal li chʼiichʼ, li inkʼaʼ nekeʼkʼoxlak. Peʼyaal naq moko sa ta raj saʼ qachʼool wi li Yos kooxyoobʼtesi raj joʼebʼ li chʼiichʼ aʼin? Joʼkan naq, nasahoʼk saʼ qachʼool naq laaʼo tqakʼoxla kʼaru tqabʼaanu rikʼin li  qayuʼam; laaʼo yal qe chanruhaq li qanaʼlebʼ ut ani teʼwanq choʼq qamiiw. Li Yos naraj naq joʼkanaq li qayuʼam ut laaʼo nawulak chiqu li maatan aʼin.

20, 21. Chanru tqoksi chiʼus li maatan aʼin ut kʼaʼut tento raj naq tqabʼaanu?

²⁰ Li Jehobʼa inkʼaʼ naraj naq tqaloqʼoni ru chi kabʼrix qachʼool (2 Corintios 9:7). Qakʼoxlaq aʼin: ma twulaq raj chiru junaq naʼbʼej malaj yuwaʼbʼej naq li ralal tixye: «nakatwaj» xbʼaan naq xmineʼk chiru xyeebʼal? Malaj, teʼwulaq chiru naq li chʼinaʼal tixye aʼin chi anchal xchʼool? Joʼkan naq us naq taakʼoxla aʼin: «Chanru twoksi li maatan li kixkʼe we li Jehobʼa?». Laj Tza, laj Adan ut li xʼEva moko us ta keʼroksi li maatan aʼin xbʼaan naq keʼxtzʼeqtaana li Jehobʼa. Ut laaʼat, chanru taawoksi li maatan aʼin?

²¹ Laaʼat tatruuq roksinkil chiʼus li maatan aʼin. Ut tatruuq ajwiʼ chi wank saʼ xyanqebʼ li nekeʼloqʼonink re li Jehobʼa. Ebʼ li qas qiitzʼin aʼin nekeʼxsahobʼresi xchʼool li Jehobʼa xbʼaan naq nekeʼxkʼutbʼesi naq laj Tza aj tikʼtiʼ ut naq inkʼaʼ naxnaw awabʼejink (Proverbios 27:11). Wi chaabʼil laayuʼam, taasahobʼresi xchʼool li Yos. Ut aʼin tqil saʼ li jun chik tzolom.