USTA li Santil Hu inkʼaʼ naxye joqʼe tzʼaqal kiyoʼlaak li Jesus, abʼan naxchʼolobʼ chanru xpohil li Diciembre ut aʼan nokooxtenqʼa chi rilbʼal naq li Jesus inkʼaʼ kiyoʼlaak saʼ li po aʼin.

Chanru xqʼehil li Diciembre saʼ li tenamit Belen, bʼarwiʼ kiyoʼlaak chaq li Jesus? Wiibʼ rehebʼ li po li keʼxbʼeeresi chaq ebʼ laj Judio xkʼabʼaʼ: Kislev ut Tebet. Chiru xpohil li Kislev naabʼal chaq li ke ut li habʼ ut aʼin kinaq chiru li Noviembre ut li Diciembre. Ut chiru xpohil li Tebet yook chaq ajwiʼ li ke ut wankebʼ li naʼaj bʼarwiʼ yook chaq chi tʼaneʼk li ratzʼamke ut aʼin kinaq ajwiʼ chiru li Diciembre ut li Enero. Qilaq kʼaru naxye li Santil Hu chirix aʼin.

Laj Esdras, jun rehebʼ li winq li kitzʼiibʼank chaq re li Santil Hu, naxye naq saʼ li xpohil li Kislev jwal ke ut yook li habʼ. Ut kixye ajwiʼ naq naabʼalebʼ li qas qiitzʼin «keʼchʼutlaak Jerusalén [...] saʼ li junmay xbʼe li xbʼele po» ut «nekeʼsiksotk xbʼaan [...] li kawil habʼ». Ut kixye ajwiʼ naq ebʼ li qas qiitzʼin keʼxye aʼin chirix li kutan: «Kaw li habʼ; joʼwiʼ anchal moko truuq ta tookanaaq saʼ bʼe» (Esdras 10:9, 13; Jeremías 36:22). Ut naq yook  chaq chi nachʼok xpohil li Diciembre, ebʼ laj kʼaakʼalenel keʼxxok chixjunil li xketomq xbʼaan naq inkʼaʼ teʼxkuy wank chirix kabʼl.

Abʼanan, li Santil Hu naxye naq saʼ li qʼoqyink kiyoʼlaak wiʼ li Jesus wankebʼ chirix kabʼl laj kʼaakʼalenel ketomq. Laj Lucas, jun rehebʼ li winq li kitzʼiibʼank chaq re li Santil Hu, kixye naq chixkʼatq li tenamit Belen «wankebʼ aj kʼaakʼalenel ketomq, yookebʼ chi yoʼlek re xkʼaakʼalenkil li xketomq chiru qʼoqyink» (Lucas 2:8-12). Joʼ naqakʼe reetal, aʼanebʼ keʼkʼanjelak chiru kutan ut chiru qʼoqyink. Qakʼoxlaq, wi saʼ xpohil li Diciembre saʼ li tenamit Belen yook chaq li ke ut li habʼ, ebʼ laj kʼaakʼalenel ketomq inkʼaʼ raj keʼxkuy kʼanjelak chirix kabʼl. Chixjunil aʼin naxkʼutbʼesi naq li Jesus inkʼaʼ kiyoʼlaak saʼ xpohil li Diciembre. *

Li Santil Hu naxye joqʼe kikamk li Jesus, abʼan inkʼaʼ naxchʼolobʼ joqʼe kiyoʼlaak. Laj Salomon li awabʼej kixye: «Jwal us li xkutankil li kamk chiru li xkutankil li yoʼlaak» (Eclesiastés 7:1). Usta li Santil Hu naʼaatinak chirix li kʼanjel li kixbʼaanu li Jesus arin saʼ Ruuchichʼochʼ ut chirix li xkamik, abʼan inkʼaʼ naxchʼolobʼ chi tzʼaqal re ru joqʼe kiyoʼlaak.