TZOLOM 23
«Abʼihomaq [...] li ok we xyeebʼal»
Laj Pablo naxkol li yaal chiruhebʼ li kristiʼaan li kʼajoʼebʼ xjosqʼil ut chiru li nimla raqlebʼaal aatin
Isinbʼil saʼ Hechos 21:18-23:10
1, 2. Kʼaʼut naq laj Pablo xkoho Jerusalén ut kʼaru tixkʼul aran?
LAJ PABLO naxbʼeni wiʼ chik li bʼe li laatzʼ ru re Jerusalén. Chiru naabʼal chihabʼ nekeʼxloqʼoni ru li Jehobʼa aran. Li xkʼihalilebʼ li wankebʼ aran sahebʼ saʼ xchʼool rikʼin li kikʼulmank saʼebʼ li xtenamit. Laj Pablo naxnaw naq naabʼalebʼ laj paabʼanel li wankebʼ Jerusalén toj nekeʼxkʼe xchʼool chi xloqʼoninkil li Jehobʼa joʼ naxye li Xchaqʼrabʼ laj Moisés ut moko saʼ junpaat ta nekeʼxkʼulubʼa chanru li Jehobʼa yook xbʼeresinkil li xtenamit. Kixkʼe reetal naq moko kaʼaj tawiʼ naʼajmank chiruhebʼ li tenqʼ tumin li kixkʼam chaq Éfeso, naʼajmank ajwiʼ chiruhebʼ naq teʼkawresiiq li xpaabʼal (Hech. 19:21). Usta naxnaw naq tixnumsi li chʼaʼajkilal, abʼan chʼolchʼo chiru naq tixbʼaanu li xkʼanjel.
2 Kʼaru tixkʼul laj Pablo Jerusalén? Jun li chʼaʼajkilal aʼan naq wankebʼ li hermaan xeʼxpaabʼ li tikʼtiʼ li yookebʼ xyeebʼal chirix laj Pablo. Ut li qʼaxal ra wiʼ chik, aʼan naq ebʼ li xikʼ nekeʼilok re li Kriist teʼxqʼabʼa, teʼxteni ut teʼraj xkamsinkil. Abʼan aʼin tixbʼaanu naq tixkol rix li yaal. Naabʼal naru naqatzol naq tqil li reetalil laj Pablo naq naxkubʼsi xwankil, kaw xchʼool ut wank xpaabʼal naq kixnumsi ebʼ li chʼaʼajkilal aʼin.
«Xeʼok xkʼebʼal xloqʼal li Yos» (Hechos 21:18-20a)
3-5. a) Rikʼin anihebʼ kixchʼutubʼ ribʼ laj Pablo ut chirix kʼaru xeʼaatinak? b) Kʼaru naqatzol rikʼin li chʼutam li kixbʼaanu laj Pablo rikʼinebʼ li cheekel winq re Jerusalén?
3 Wulajaq chik naq xeʼwulak Jerusalén, laj Pablo ut ebʼ li rochbʼeen xeʼxchʼutubʼ ribʼ rikʼinebʼ li cheekel winq li nekeʼbʼeresink re li chʼuut. Li Santil Hu maakʼaʼ naxye chirixebʼ li apóstol li toj yoʼyokebʼ; maare saʼ li hoonal aʼan yookebʼ xyeebʼal li chaabʼil esil saʼ jalan chik tenamit. Abʼan laj Santiago, li riitzʼin li Jesús toj wank Jerusalén (Gál. 2:9). Chanchan tawiʼ naq aʼan kixjolomi li chʼutam rikʼin laj Pablo bʼarwiʼ «wankebʼ chixjunilebʼ li cheekel winq» (Hech. 21:18).
4 «Laj Pablo kixkʼe xsahilebʼ xchʼool ut kiʼok xseeraqʼinkil rehebʼ chi tzʼaqal re ru li kixbʼaanu li Yos choʼq rehebʼ li maawaʼebʼ aj judiiy saʼ xkʼabʼaʼ li xkʼanjel» (Hech. 21:19). Chʼolchʼo naq kixwaklesi xchʼoolebʼ rabʼinkil li kixkʼul laj Pablo! Peʼyaal naq nasahoʼk ajwiʼ qachʼool naq naqabʼi resil naq naabʼalebʼ li kristiʼaan nekeʼxkʼulubʼa li chaabʼil esil saʼ jalan chik tenamit? (Prov. 25:25).
5 Chʼolchʼo naq laj Pablo kiʼaatinak chirix li tenqʼ tumin li kixkʼam chaq Europa. Kʼajoʼ tana kixtochʼ xchʼoolebʼ li cheekel winq xnawbʼal naq usta najt wankebʼ li hermaan nekeʼxkʼe xchʼool chirixebʼ li hermaan re Jerusalén. Naq laj Pablo kixkanabʼ aatinak, ebʼ li cheekel winq «xeʼok xkʼebʼal xloqʼal li Yos» (Hech. 21:20a). Saʼebʼ li qakutan naabʼalebʼ li qahermaan nekeʼxnumsi li rahilal malaj li yajel, abʼan naxtochʼ xchʼoolebʼ rilbʼal naq ebʼ li hermaan nekeʼxkʼe xchʼool chi xkʼebʼal rehebʼ li naʼajmank chiruhebʼ.
Toj wankebʼ naabʼal li «nekeʼxkol rix li Chaqʼrabʼ chi anchalebʼ xchʼool» (Hechos 21:20b, 21)
6. Kʼaru li chʼaʼajkilal xeʼxye re laj Pablo?
6 Moqon chik, ebʼ li cheekel winq xeʼxye re laj Pablo naq Judea wank jun li chʼaʼajkilal saʼ xkʼabʼaʼ, xeʼxye: «At wechpaabʼanel nakaanaw naq chi mil aj paabʼanel wank saʼ xyanqebʼ laj judiiy ut chixjunilebʼ nekeʼxkol rix li Chaqʼrabʼ chi anchalebʼ xchʼool. Abʼan xeʼrabʼi resil naq yookat xkʼutbʼal rehebʼ laj judiiy, li wankebʼ saʼ xyanqebʼ li junchʼol chi tenamit, naq teʼxkanabʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moisés ut xaaye rehebʼ naq inkʼaʼ chik teʼxset xtzʼuumal xtzʼejwal ebʼ li ralal xkʼajol chi moko teʼxyuʼami ebʼ li naʼlebʼ li xaqabʼanbʼil» (Hech. 21:20b, 21). a
7, 8. a) Kʼaru li naʼlebʼ li moko us ta nekeʼxkʼoxla naabʼalebʼ laj paabʼanel li wankebʼ Judea? b) Kʼaʼut naqaye naq li moko us ta yookebʼ chi naʼlebʼak moko xeʼxtzʼeqtaana ta li Jehobʼa?
7 Wi ak numenaq 20 chihabʼ maakʼaʼ chik xwankil li Xchaqʼrabʼ laj Moisés, kʼaʼut naq naabʼalebʼ li hermaan toj nekeʼraj xpaabʼankil? (Col. 2:14). Saʼ li chihabʼ 49 ebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq re Jerusalén, xeʼxtaqla jun li esilhu rehebʼ li chʼuut bʼarwiʼ naxye naq li maawaʼebʼ aj judiiy, moko naʼajmank ta naq teʼseteʼq xtzʼuumal xtzʼejwal chi moko naq teʼxpaabʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moisés (Hech. 15:23-29). Abʼan saʼ xkʼabʼaʼ naq saʼ li esilhu maakʼaʼ naxye chirixebʼ laj paabʼanel aj judiiy, nekeʼxkʼoxla naq aʼanebʼ toj wankebʼ rubʼel xwankil li Xchaqʼrabʼ laj Moisés.
8 Ebʼ li hermaan aʼin moko chaabʼil ta yookebʼ chi naʼlebʼak, abʼan ma naraj xyeebʼal aʼin naq xeʼxtzʼeqtaana li Jehobʼa? Moko joʼkan ta. Moko naraj ta xyeebʼal naq junxil xeʼxloqʼoni li bʼalaqʼil yos ut naq anaqwan nekeʼraj xbʼaanunkil li naʼlebʼ li chalenaq rikʼin li bʼalaqʼil paabʼal. Wank xwankil li Chaqʼrabʼ aʼin chiruhebʼ laj judiiy xbʼaan naq li Jehobʼa kikʼehok re, moko yibʼ ta ru ut inkʼaʼ chalenaq rikʼin laj Tza. Li Chaqʼrabʼ wank saʼ xyanq li najter sumwank ut anaqwan ebʼ laj paabʼanel wankebʼ rubʼel xwankil li akʼ sumwank. Joʼkan naq li Jehobʼa inkʼaʼ chik naroybʼeni naq teʼxpaabʼ li Chaqʼrabʼ re naq tixkʼulubʼa naq teʼxloqʼoni. Ebʼ laj paabʼanel aj judiiy li nekeʼxkol rix li Chaqʼrabʼ inkʼaʼ nekeʼxtaw ru chiʼus li naʼlebʼ aʼin ut inkʼaʼ ajwiʼ nekeʼxkʼojobʼ xchʼool rikʼin li chʼuut. Joʼkan naq, tento teʼxjal xkʼaʼuxl ut teʼxkʼulubʼa li yook xbʼaanunkil li Jehobʼa (Jer. 31:31-34; Luc. 22:20). b
«Moko yaal ta li xeʼrabʼi chaawix» (Hechos 21:22-26)
9. Kʼaru naxkʼut laj Pablo chirix li Xchaqʼrabʼ laj Moisés?
9 Ut kʼaru kikʼulmank rikʼin li xeʼrabʼi chirix laj Pablo naq yook xkʼutbʼal chiruhebʼ laj judiiy naq inkʼaʼ teʼxset xtzʼuumal xtzʼejwal ebʼ li ralal xkʼajol malaj xyuʼaminkil li kʼaynaqebʼ xbʼaanunkil? Qajultikaq naq laj Pablo naxye li chaabʼil esil rehebʼ li maawaʼebʼ aj judiiy, joʼkan naq naxye rehebʼ naq moko naʼajmank ta chiruhebʼ naq teʼxpaabʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moisés. Naxchʼolobʼ ajwiʼ naq moko us ta naq teʼxmin ruhebʼ li jalanebʼ xtenamit re naq teʼxset xtzʼuumal xtzʼejwal ut xpaabʼankil li Xchaqʼrabʼ laj Moisés (Gál. 5:1-7). Qajultikaq naq naxye ajwiʼ li chaabʼil esil rehebʼ laj judiiy li wankebʼ saʼ li tenamit li kirulaʼani. Chʼolchʼo ajwiʼ naq kixye rehebʼ laj judiiy naq li xkamik li Jesús kixraq xwankil li Chaqʼrabʼ ut naq moko aajel ta chik ru xpaabʼankil re naq li Jehobʼa tixye naq tiikebʼ xchʼool (Rom. 2:28, 29; 3:21-26).
10. Kʼaʼut nayeemank naq chaabʼil nanaʼlebʼak laj Pablo chirix li Chaqʼrabʼ ut xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwal li winq?
10 Abʼan laj Pablo inkʼaʼ kixwechʼ rix li nekeʼraj xbʼaanunkil junjunq li naʼlebʼ li kʼaynaqebʼ xbʼaanunkil, joʼ naq inkʼaʼ nekeʼkʼanjelak saʼ sábado malaj naq inkʼaʼ nekeʼxwaʼ junjunq li tzekemq (Rom. 14:1-6). Ut inkʼaʼ ajwiʼ kixye junaq li chaqʼrabʼ chirix xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwal li winq. Yaal naq laj Pablo kixbʼaanu naq laj Timoteo tixset xtzʼuumal xtzʼejwal abʼan kaʼajwiʼ saʼ xkʼabʼaʼ naq li xyuwaʼ aj griego ut xbʼaan aʼin maare ebʼ laj judiiy inkʼaʼ teʼxkʼulubʼa li esil (Hech. 16:3). Li junjunq tixnaw ma tixset xtzʼuumal xtzʼejwal malaj inkʼaʼ. Kixye rehebʼ laj Galacia: «Moko wank ta chik xwankil ma setbʼil xtzʼuumal xtzʼejwal malaj inkʼaʼ. Li wank tzʼaqal xwankil aʼan naq wanq xpaabʼal ut tixkʼutbʼesi rikʼin rahok» (Gál. 5:6). Abʼan wi junaq tixset xtzʼuumal xtzʼejwal saʼ xkʼabʼaʼ naq naraj xpaabʼankil li Chaqʼrabʼ ut yook xqʼunbʼesinkilebʼ li junchʼol re naq teʼxpaabʼ naq kaʼajwiʼ chi joʼkan teʼkʼulubʼaaq xbʼaan li Jehobʼa, moko us ta xbʼaan naq tixkʼut naq maakʼaʼ xpaabʼal.
11. Kʼaru xeʼxye ebʼ li cheekel winq re laj Pablo ut kʼaru inkʼaʼ raj kixbʼaanu aʼan? (Chaawil ajwiʼ li xyaalal).
11 Usta li xeʼrabʼi ebʼ li hermaan chirix laj Pablo moko yaal ta, kixchʼaʼajki ebʼ laj paabʼanel aj judiiy. Xbʼaan aʼin ebʼ li cheekel winq xeʼxye re laj Pablo: «Wank kaahibʼ li winq li nekeʼraj xbʼaanunkil li xeʼxyeechiʼi re li Yos. Kʼamebʼ chaawix, chʼajobʼresi aawibʼ rochbʼeenebʼ ut taatoj ebʼ li xsachomq re naq teʼruuq xjoobʼal li xjolomebʼ. Chi joʼkan chixjunilebʼ teʼxnaw naq moko yaal ta li xeʼrabʼi chaawix xbʼaan naq yookat chi naʼlebʼak chiʼus ut yookat ajwiʼ xpaabʼankil li Chaqʼrabʼ» (Hech. 21:23, 24). c
12. Chanru kixkʼutbʼesi laj Pablo naq chi anchal xchʼool kiraj kʼanjelak rochbʼeenebʼ li cheekel winq re Jerusalén?
12 Laj Pablo kiruuk raj xyeebʼal naq maakʼaʼ xmaak, li chʼaʼajkilal aʼan bʼan naq junjunqebʼ li hermaan aj judiiy nekeʼraj xpaabʼankil li Chaqʼrabʼ. Abʼan kixbʼaanu li xeʼxye ebʼ li cheekel winq xbʼaan naq inkʼaʼ naxqʼet li naxye li Jehobʼa. Laj Pablo kixtzʼiibʼa: «Xinkʼe wibʼ chanchan tawiʼ wankin rubʼel chaqʼrabʼ re rechaninkilebʼ li wankebʼ rubʼel li chaqʼrabʼ. Usta moko wankin ta rubʼel li chaqʼrabʼ» (1 Cor. 9:20). Saʼ li hoonal aʼan, laj Pablo kixbʼaanu li kiyeeheʼk re xbʼaanebʼ li cheekel winq re Jerusalén ut kixkʼe ribʼ chanchan tawiʼ naq wank «rubʼel li chaqʼrabʼ». Joʼ kixbʼaanu laj Pablo, tento naq tqatenqʼahebʼ li cheekel winq ut inkʼaʼ tqoybʼeni naq chixjunil t-uxmanq joʼ naqaye (Heb. 13:17).
Joʼ laj Pablo, ma naqakubʼsi qibʼ naq nekeʼxye qe junaq li naʼlebʼ li inkʼaʼ naxqʼet li naxye li Jehobʼa?
«Moko xkʼulubʼ ta naq wanq xyuʼam!» (Hechos 21:27-22:30)
13. a) Kʼaʼut naq junjunq ebʼ laj judiiy xeʼxpoqoqi li tenamit saʼ rochoch li Yos? b) Chanru kikoleʼk laj Pablo?
13 Kachʼin aj chik ma natzʼaqlok ru li xeʼxyeechiʼi li winq ut laj Pablo wank saʼ rochoch li Yos. Tojaʼ naq kitiklaak jun li chʼaʼajkilal. Junjunqebʼ laj judiiy re Asia xeʼril laj Pablo aran, xeʼxqʼabʼa naq kiroksihebʼ li maawaʼebʼ aj judiiy saʼ rochoch li Yos, xeʼxpoqoqi li tenamit ut xeʼok xsakʼbʼal. Wi inkʼaʼ raj kiʼokenk li naxjolomi ebʼ laj puubʼ, xeʼxkamsi raj. Li najolomink rehebʼ laj puubʼ kixye naq teʼxkʼe saʼ tzʼalam laj Pablo (chalen aran kiwank numenaq kaahibʼ chihabʼ saʼ tzʼalam). Abʼan toj wank saʼ xiwxiwal li xyuʼam. Naq li najolomink rehebʼ laj puubʼ kixpatzʼ re li tenamit kʼaʼut xeʼxteni laj Pablo, xeʼxjap rehebʼ ut xeʼxye naq laj Pablo wank re. Abʼan saʼ xkʼabʼaʼ naq jalan jalanq nekeʼxye li kristiʼaan, li najolomink rehebʼ laj puubʼ inkʼaʼ naxtaw ru li yookebʼ xyeebʼal. Tojaʼ naq ebʼ laj puubʼ chi paqonbʼil xeʼxkʼam laj Pablo. Naq okebʼ re raj saʼ li xnaʼajebʼ laj puubʼ, laj Pablo kixye re li najolomink rehebʼ: «Nintzʼaama chaawu naq tinaakanabʼ raatinankil li tenamit» (Hech. 21:39). Kikʼeheʼk xleseens laj Pablo ut kixkol rix li xpaabʼal chi maakʼaʼ xxiw.
14, 15. a) Kʼaru kixchʼolobʼ laj Pablo rehebʼ laj judiiy? b) Kʼaru kixbʼaanu li najolomink rehebʼ laj puubʼ re xnawbʼal kʼaʼut yookebʼ xjosqʼil ebʼ laj judiiy?
14 Laj Pablo kixye: «Abʼihomaq anaqwan li ok we xyeebʼal eere chirix li kikʼulmank» (Hech. 22:1). Naq xeʼrabʼi naq kiʼaatinak saʼ hebreo maaʼani chik kiʼekʼank. Tojaʼ naq kiʼok xchʼolobʼankil li naʼlebʼ chirix kʼaʼut kiʼok joʼ aj paabʼanel ut kixye chi chʼolchʼo ru li naʼlebʼ li naru teʼril naq yaal. Kitzoleʼk xbʼaan laj Gamaliel ut wankebʼ ajwiʼ nekeʼxnaw naq kixrahobʼtesi ebʼ laj paabʼanel. Naq yook chi xik Damasco kiril jun li moy u, bʼarwiʼ li Kriist li kiwakliik chi yoʼyo kiʼaatinak rikʼin. Ebʼ li rochbʼeen xeʼril li saqenk ut xeʼrabʼi li yaabʼ kuxej abʼan maakʼaʼ xeʼxtaw ru (Hechos 9:7; 22:9). Mutzʼ kikanaak xbʼaan li moy u ut chi chʼilonbʼil xeʼxkʼam Damasco. Aran laj Ananías, li nawbʼil ru xbʼaanebʼ laj judiiy li wankebʼ aran, kixbʼaanu naq t-iloq wiʼ chik rikʼin sachbʼachʼoolej.
15 Kixye ajwiʼ naq kiril ru li Jesús saʼ rochoch li Yos naq kisutqʼiik Jerusalén. Naq ebʼ laj judiiy xeʼrabʼi aʼin, kʼajoʼ kichalk xjosqʼilebʼ ut xeʼxjap re chi xyeebʼal: «Isi saʼ ruuchichʼochʼ li winq aʼin! Moko xkʼulubʼ ta naq wanq xyuʼam!» (Hech. 22:22). Re naq inkʼaʼ teʼxkamsi, li najolomink rehebʼ laj puubʼ kixkʼe saʼ xnaʼajebʼ laj puubʼ. Xbʼaan naq naraj xnawbʼal kʼaʼut ebʼ laj judiiy yookebʼ xjosqʼil rikʼin, kixye naq teʼxkʼe chi tzʼuum re naq t-aatinaq. Naq okebʼ re xsakʼbʼal kixye naq aʼan aj Roma ut wank xkʼulubʼ. Saʼebʼ li qakutan, ebʼ laj Testiiw nekeʼroksi jalan jalanq li chaqʼrabʼ re xkolbʼal rix ebʼ li xpaabʼal (chaawil ebʼ li kaaxukuut « Li chaqʼrabʼ ut li xkʼulubʼebʼ laj Roma», saʼ li perel 184 ut « Chanru naqakol li qapaabʼal saʼebʼ li qakutan», saʼ ajwiʼ li perel aʼin). Saʼ xkʼabʼaʼ naq laj Pablo aj Roma, li najolomink rehebʼ laj puubʼ tento troksi jalan chik li naʼlebʼ re naq laj Pablo t-aatinaq. Wulajaq chik, kixbʼaanu naq laj Pablo t-aatinaq chiru li nimla raqlebʼaal aatin.
«Laaʼin aj pariseey» (Hechos 23:1-10)
16, 17. a) Kʼaru kikʼulmank naq laj Pablo kiʼok chi aatinak chiru li nimla raqlebʼaal aatin? b) Chanru naxkʼutbʼesi laj Pablo naq kixkubʼsi xwankil naq ak xeʼxsakʼ?
16 Laj Pablo kixye chiru li nimla raqlebʼaal aatin: «Ex was wiitzʼin, naru ninye chiru li Yos naq linchʼool naxye we naq chalen junxil toj anaqwan maajunwa xinbʼaanu li inkʼaʼ us» (Hech. 23:1). Abʼan maakʼaʼ chik kixye, xbʼaan naq, «naq kirabʼi aʼin, laj Ananías, xyuwaʼil aj tij, kixye rehebʼ li wankebʼ chixkʼatq laj Pablo naq teʼxsakʼ saʼ re» (Hech. 23:2). Kʼajoʼ xyibʼal ru aʼin! Rikʼin aʼin laj Ananías kixkʼut naq nasikʼok u, xbʼaan naq yook xyeebʼal naq tikʼtiʼ li naxye laj Pablo chi toj maajiʼ narabʼi li naxye. Joʼkan naq laj Pablo kixsume: «Li Yos tsakʼoq aawe, at aj kaʼpakʼal u. Laaʼat chunchukat chi raqok aatin saʼ inbʼeen joʼ naxye li Chaqʼrabʼ, ut yookat ajwiʼ xqʼetbʼal li Chaqʼrabʼ rikʼin xtaqlankil naq tineʼxsakʼ» (Hech. 23:3).
17 Junjunq li wankebʼ aran xeʼchalk xjosqʼil, abʼan moko rikʼin ta li kisakʼok re laj Pablo, rikʼin bʼan li kixye laj Pablo. Xeʼxye re: «Yookat xhobʼal li xyuwaʼil aj tij li nakʼanjelak chiru li Yos». Saʼ xkʼabʼaʼ naq naxkubʼsi xwankil ut naroxloqʼi li Chaqʼrabʼ, kixye: «Ex was wiitzʼin, inkʼaʼ ninnaw naq aʼan xyuwaʼil aj tij. Xbʼaan naq tzʼiibʼanbʼil: “Maahobʼ ebʼ li nekeʼjolomink saʼ laatenamit”» (Hech. 23:4, 5; Éx. 22:28). d Joʼkan naq kixbʼaanu jun chik li naʼlebʼ. Saʼ xkʼabʼaʼ naq saʼ li nimla raqlebʼaal aatin wankebʼ laj pariseey ut laj saduseey, kixye: «Ex was wiitzʼin, laaʼin aj pariseey ut ralalin aj pariseey. Anaqwan yook chi raqmank aatin saʼ inbʼeen xbʼaan naq ninpaabʼ naq ebʼ li kamenaq teʼwaklesiiq chi yoʼyo» (Hech. 23:6).
Joʼ laj Pablo, naqasikʼ li naʼlebʼ li juntaqʼeet rikʼin li naqapaabʼ naq nokoopuktesink rikʼinebʼ li jalanebʼ xpaabʼal.
18. Kʼaʼut kixye laj Pablo naq aj pariseey ut chanru tqakʼam qe rikʼin saʼ li puktesink?
18 Kʼaʼut kixye laj Pablo naq aʼan aj pariseey? Xbʼaan naq aʼan «ralal[...] aj pariseey», naraj xyeebʼal naq li xjunkabʼal naʼokenk saʼ li chʼuut aʼin, joʼkan naq naabʼalebʼ nekeʼxye naq toj aj pariseey. e Abʼan kʼaʼut kixye naq aj pariseey, wi ebʼ laj pariseey jalan nekeʼxpaabʼ chirix li wakliik chi yoʼyo? Ebʼ laj pariseey nekeʼxpaabʼ naq wank kʼaru nakanaak chi yoʼyo naq nokookamk. Nekeʼxkʼoxla ajwiʼ naq wi junaq li chaabʼil xnaʼlebʼ nakamk, nayoʼlaak wiʼ chik saʼ jalan chik tibʼelej. Abʼan laj Pablo naxpaabʼ li wakliik chi yoʼyo joʼ kixkʼut li Jesús (Juan 5:25-29). Usta joʼkan, laj Pablo naxkʼulubʼa ajwiʼ naq twanq li wakliik chi yoʼyo. Abʼan ebʼ laj saduseey, inkʼaʼ nekeʼxkʼulubʼa aʼin. Chanru tqakʼam qe rikʼin laj Pablo saʼ li puktesink? Naru naqayal xsikʼbʼal li naʼlebʼ li juntaqʼeet rikʼin li naqapaabʼ, naq nokooʼaatinak rikʼin li jalan jalanqebʼ xpaabʼal. Aʼanebʼ nekeʼxpaabʼ li xyos abʼan laaʼo naqapaabʼ li Xyos li Santil Hu. Usta joʼkan, aʼanebʼ joʼ ajwiʼ laaʼo naqapaabʼ naq wank li Yos.
19. Kʼaʼut naq xeʼxchoqi ribʼ li wankebʼ saʼ li nimla raqlebʼaal aatin?
19 Li kixye laj Pablo kixbʼaanu naq twanq li jachok ibʼ saʼ li raqlebʼaal aatin. Li Santil Hu naxye: “Xeʼok xjapbʼal rehebʼ. Tojaʼ naq xeʼwakliik wiibʼ oxibʼ laj tzʼiibʼ li nekeʼtaqenk rehebʼ laj pariseey ut xeʼok xhobʼal ribʼ. Ut nekeʼxye: «Inkʼaʼ naqataw xmaak li winq aʼin. Ut wi jun li ánjel kiʼaatinank re?»” (Hech. 23:9). Xbʼaan naq ebʼ laj saduseey inkʼaʼ nekeʼxpaabʼ ebʼ li ánjel, kaʼajwiʼ rabʼinkil naq jun li ánjel kiʼaatinak rikʼin laj Pablo, kixchiqʼ wiʼ chik xjosqʼilebʼ (chaawil li kaaxukuut « Ebʼ laj saduseey ut ebʼ laj pariseey»). Kʼajoʼ yookebʼ xchoqinkil ribʼebʼ, saʼ xkʼabʼaʼ aʼin li najolomink rehebʼ laj puubʼ kixkol wiʼ chik rix li apóstol (Hech. 23:10). Abʼan toj wank saʼ xiwxiwal li xyuʼam laj Pablo. Kʼaru tixkʼul? Tqil saʼ li jun chik tzolom.
a Saʼ xkʼabʼaʼ naq wank naabʼalebʼ laj paabʼanel aj judiiy, maare nekeʼxchʼutubʼ ribʼ saʼebʼ li rochoch li hermaan.
b Wiibʼ oxibʼ chihabʼ rubʼelaj, naq laj Pablo kixtzʼiibʼa li esilhu choʼq rehebʼ laj hebreo, kixye naq li akʼ sumwank qʼaxal us wiʼ chik chiru li najter sumwank ut naq aʼan kikanaak choʼq reqaj. Saʼ xkʼabʼaʼ naq kixchʼolobʼ li naʼlebʼ aʼin chi chʼolchʼo ru, aʼin kitenqʼank rehebʼ laj paabʼanel re naq teʼxkol rix li xpaabʼal chiruhebʼ li xikʼ nekeʼilok rehebʼ. Li naʼlebʼ li kixye laj Pablo kixkawresi xpaabʼalebʼ li nekeʼxkol rix li Chaqʼrabʼ (Heb. 8:7-13).
c Junjunq li wankebʼ xnawom nekeʼxye naq aʼin jun li yeechiʼom re wank joʼ aj nazareo (Núm. 6:1-21). Li yeechiʼom aʼin nabʼaanumank saʼ xkʼabʼaʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moisés li maakʼaʼ chik xwankil. Laj Pablo maare kiruuk raj xkʼoxlankil naq moko maak ta naq ebʼ li winq aʼan teʼxbʼaanu li xeʼxyeechiʼi re li Jehobʼa. Joʼkan naq moko maak ta chiru xtojbʼal li xsachomq ebʼ li winq ut rochbʼeeninkilebʼ saʼ rochoch li Yos. Inkʼaʼ naqanaw kʼaru li yeechiʼom xeʼxbʼaanu ebʼ li winq aʼin. Abʼan wi li yeechiʼom aʼin aʼan naq teʼxmayeja junaq li xul re naq tsachmanq li xmaakebʼ, joʼ nekeʼxbʼaanu ebʼ laj nazareo, chʼolchʼo naq laj Pablo moko kixkʼulubʼa ta raj. Saʼ xkʼabʼaʼ li xkamik li Kriist, maakʼaʼ chik xwankil ebʼ li mayej aʼin. Usta inkʼaʼ naqanaw chi chʼolchʼo ru li kixbʼaanu laj Pablo, chʼolchʼo chiqu naq inkʼaʼ kixbʼaanu junaq li naʼlebʼ li tixtochʼ xchʼool.
d Kʼaʼut naq laj Pablo inkʼaʼ naxnaw naq li xyuwaʼil aj tij kixtaqla naq teʼxsakʼ saʼ re? Maare wank wiibʼ oxibʼ li xyaalal. Li wankebʼ xnawom nekeʼxye naq maare inkʼaʼ chik naʼilok chiʼus. Malaj saʼ xkʼabʼaʼ naq moko junelik ta nawank Jerusalén, inkʼaʼ naxnaw ani li xyuwaʼil aj tij saʼ li hoonal aʼan. Maare ajwiʼ inkʼaʼ kiril ani kixye naq teʼxsakʼ saʼ re.
e Saʼ li chihabʼ 49, naq ebʼ li cheekel winq re Jerusalén xeʼxtzʼil rix ma aajel ru naq li maawaʼebʼ aj judiiy teʼxpaabʼ li Chaqʼrabʼ, aran wankebʼ «li nekeʼtaqenk re xkʼutumebʼ laj pariseey li xeʼok chi paabʼank» (Hech. 15:5). Chanchan tawiʼ naq aʼin kikʼulmank xbʼaan naq xeʼokenk saʼ xchʼuutebʼ laj pariseey naq toj maajiʼ nekeʼok joʼ aj paabʼanel.
