TZOLOM 13
«Naq ak xeʼxchoqi ribʼ»
Li nekeʼjolomink re xmolam li Jehobʼa nekeʼaatinak chirix wi aajel ru naq tseteʼq xtzʼuumal xtzʼejwal li winq
Isinbʼil saʼ Hechos 15:1-12
1-3. a) Kʼaru li naʼlebʼ kixbʼaanu naq twanq li chʼaʼajkilal chirix li junajil saʼ li chʼuut saʼ xkutankilebʼ li apóstol? b) Kʼaʼut us choʼq qe naq tqatzʼil rix aʼin?
LAJ PABLO ut laj Bernabé xeʼsutqʼiik chaq Antioquía re Siria saʼ li xbʼeen xbʼihaaj. Qʼaxal sahebʼ chaq saʼ xchʼool xbʼaan naq li Jehobʼa «kixte li okebʼaal chiruhebʼ li maawaʼebʼ aj judiiy re naq teʼoq chi paabʼank» (Hech. 14:26, 27). Li chaabʼil esil yook chi yeemank saʼ naabʼal chi naʼajej, bʼarwiʼ «naabʼalebʼ» li maawaʼebʼ aj judiiy xeʼok chi paabʼank (Hech. 11:20-26).
2 Moko chixjunilebʼ ta li hermaan li wankebʼ Judea xeʼsahoʼk saʼ xchʼool naq xeʼrabʼi li esil aʼin. Wankebʼ nekeʼxye naq aajel ru naq tsetmanq xtzʼuumal xtzʼejwal junaq re naq t-oq joʼ aj paabʼanel ut wankebʼ nekeʼxye naq moko aajel ta ru. Chanru teʼril ribʼ laj paabʼanel ebʼ aj judiiy ut li maawaʼebʼ aj judiiy? Ma aajel ru naq li maawaʼebʼ aj judiiy teʼxpaabʼ li Chaqʼrabʼ? Nim li chʼaʼajkilal aʼin xbʼaan naq maare tixbʼaanu naq maakʼaʼaq chik li junajil saʼ li chʼuut. Chanru teʼxtuqubʼ ru aʼin?
3 Xtzʼilbʼal rix aʼin tooxtenqʼa re xnawbʼal kʼaru xbʼaanunkil wi nawank li chʼaʼajkilal chirix li junajil saʼ li chʼuut.
«Wi junaq eere inkʼaʼ naseteʼk xtzʼuumal xtzʼejwal» (Hechos 15:1)
4. Kʼaru xeʼok xkʼutbʼal junjunq laj paabʼanel aj judiiy ut kʼaru li patzʼom nachalk saʼ qachʼool?
4 Laj Lucas kixye: «Wiibʼ oxibʼ li winq xeʼelk chaq Judea [toj Antioquía] ut xeʼok xtzolbʼal ebʼ laj paabʼanel chi joʼkaʼin: “Wi junaq eere inkʼaʼ naseteʼk xtzʼuumal xtzʼejwal joʼ naxye li Xchaqʼrabʼ laj Moisés, inkʼaʼ tkoleʼq xbʼaan li Yos”» (Hech. 15:1). Inkʼaʼ nanawmank ma ebʼ li winq aʼin aʼanebʼ chaq aj pariseey naq maajiʼ nekeʼok joʼ aj paabʼanel; abʼan, chʼolchʼo naq nekeʼkʼoxlak joʼebʼ laj pariseey, joʼkan naq nekeʼxye naq aajel ru xpaabʼankil li Chaqʼrabʼ. Ut maare xeʼxye naq taqlanbʼilebʼ xbʼaanebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq re Jerusalén (Hech. 15:23, 24). Wi 13 chihabʼ rubʼelaj li Jehobʼa kixye re laj Pedro naq naxkʼulubʼa li inkʼaʼ setbʼil xtzʼuumal xtzʼejwal saʼ li chʼuut, kʼaʼut toj wankebʼ li nekeʼxye naq aajel ru xbʼaanunkil aʼin? (Hech. 10:24-29, 44-48). a
5, 6. a) Kʼaʼut toj wankebʼ laj paabʼanel aj judiiy li nekeʼxkʼoxla naq aajel ru naq tsetmanq xtzʼuumal xtzʼejwal li winq? b) Kʼaru xjalanil li sumwank chirix xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwal li winq rikʼin li sumwank li kibʼaanumank rikʼin laj Abrahán? (Chaawil li xyaalal).
5 Wank tana naabʼal xyaalal chiruhebʼ naq xeʼxbʼaanu aʼin. Jun eetalil, li Jehobʼa xyeehok re, naq tsetmanq xtzʼuumal xtzʼejwal li winq. Naq junaq naxbʼaanu, naxkʼutbʼesi naq xʼok chi kʼanjelak chiru li Yos. Li xbʼeen li kixye wiʼ li chaqʼrabʼ aʼin, aʼan laj Abrahán ut li wankebʼ saʼ rochoch ut moqon chik kixtzʼiibʼa ajwiʼ saʼ li Chaqʼrabʼ li kixkʼe rehebʼ laj Israel (Lev. 12:2, 3). b Joʼkan naq li Chaqʼrabʼ naxye rehebʼ li maawaʼebʼ aj judiiy naq tento teʼxbʼaanu aʼin wi nekeʼraj xninqʼehinkil li Paswa (Éx. 12:43, 44, 48, 49). Joʼkan naq ebʼ laj judiiy nekeʼxye naq wi junaq li winq moko setbʼil ta xtzʼuumal xtzʼejwal, tzʼaj ru ut inkʼaʼ naru tkʼanjelaq chiru li Yos (Is. 52:1).
6 Chʼolchʼo naq ebʼ laj paabʼanel aj judiiy naʼajmank naq kawaqebʼ xpaabʼal ut teʼxkubʼsi ribʼ re naq teʼruuq xkʼulubʼankil li naʼlebʼ li naxkʼe li Jehobʼa. Li akʼ sumwank kikanaak choʼq reqaj li sumwank chirix li Chaqʼrabʼ, joʼkan naq li yoʼlajenaqebʼ joʼ aj judiiy moko naraj ta xyeebʼal naq saʼ li hoonal ajwiʼ aʼan nekeʼok saʼ xtenamit li Jehobʼa. Naʼajmank naq kawaqebʼ xchʼool laj paabʼanel li wankebʼ Judea re xyeebʼal naq nekeʼxpaabʼ li Jesús ut re xloqʼoninkil li Yos rochbʼeenebʼ li moko setbʼilebʼ ta xtzʼuumal xtzʼejwal (Jer. 31:31-33; Luc. 22:20).
7. Kʼaru inkʼaʼ xeʼxtaw ru li winq li xeʼelk chaq Judea?
7 Aʼin inkʼaʼ naraj xyeebʼal naq kijalaak li naʼlebʼ li naxkʼe li Jehobʼa. Li akʼ sumwank naxchap ribʼ rikʼin li Xchaqʼrabʼ laj Moisés (Mat. 22:36-40). Naabʼal chihabʼ chik chirix aʼin, laj Pablo kiʼaatinak chirix xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwal li winq, kixye: «Li wank saʼ li xchʼool junaq laj judiiy aʼan nabʼaanunk re, naq tzʼaqalaq aj judiiy. Ut li tzʼaqal eetalil li nakʼutbʼesink re aʼin aʼan li wank saʼ li xchʼool saʼ xkʼabʼaʼ li santil musiqʼej ut maawaʼ saʼ xkʼabʼaʼ li Chaqʼrabʼ» (Rom. 2:29; Deut. 10:16). Li winq li xeʼelk chaq Judea inkʼaʼ xeʼxtaw ru aʼin ut nekeʼxkʼoxla naq li Jehobʼa toj naraj naq tsetmanq xtzʼuumal xtzʼejwal ebʼ li xmoos. Ma teʼxkʼulubʼa li akʼ naʼlebʼ aʼin?
«Xeʼxchoqi ribʼ» (Hechos 15:2)
8. Kʼaʼut naq toj xeʼpatzʼok rikʼinebʼ li nekeʼjolomink re xmolam li Jehobʼa chirix xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwal ebʼ li winq?
8 Laj Lucas naxchʼolobʼ naq «laj Pablo ut laj Bernabé [...] inkʼaʼ xeʼxkʼulubʼa li yookebʼ xkʼutbʼal ebʼ li winq», naraj xyeebʼal, li xeʼelk chaq Judea. Joʼkan naq, «naq ak xeʼxchoqi ribʼ, xeʼxkʼubʼ naq laj Pablo ut laj Bernabé ut wiibʼ oxibʼ chik teʼtaqeʼq rikʼinebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq re Jerusalén re naq teʼaatinaq chirix li naʼlebʼ aʼin» (Hech. 15:2). c Ebʼ li hermaan re Antioquía qʼaxal «xeʼxchoqi ribʼ» xbʼaan naq nekeʼraj xkolbʼal rix li nekeʼxpaabʼ. Saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ nekeʼxkʼe ribʼ saʼ aatin ut naq nekeʼraj wank saʼ tuqtuukilal ut saʼ junajil, li chʼuut xeʼxpatzʼ xtenqʼ rehebʼ «li apóstol ut ebʼ li cheekel winq re Jerusalén», li nekeʼjolomink re xmolam li Jehobʼa. Kʼaru naqatzol chirixebʼ li cheekel winq re Antioquía?
Wankebʼ nekeʼxye naq aajel ru naq li maawaʼebʼ aj judiiy teʼxpaabʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moisés.
9, 10. Kʼaru naqatzol chirixebʼ li hermaan re Antioquía ut chirix laj Pablo ut laj Bernabé?
9 Xbʼeen, tqakʼojobʼ qachʼool rikʼin li xmolam li Jehobʼa. Qilaq kʼaʼut naqaye aʼin. Ebʼ li hermaan re Antioquía nekeʼxnaw naq li nekeʼjolomink re xmolam li Jehobʼa, aʼanebʼ aj judiiy chalen saʼ li xyoʼlajikebʼ. Usta joʼkan, chʼolchʼo chiruhebʼ naq ebʼ li hermaan aʼin teʼruuq xtuqubʼankil ru li chʼaʼajkilal rikʼin li Santil Hu. Kʼaʼut? Xbʼaan naq nekeʼxnaw naq li Jehobʼa nabʼeresink re li naʼlebʼ aʼin rikʼin li xsantil musiqʼej ut li Jesukriist, li xjolomil li chʼuut (Mat. 28:18, 20; Efes. 1:22, 23). Saʼebʼ li qakutan, naq naʼajmank xtuqubʼankil junaq li naʼlebʼ, tqakʼam qe rikʼinebʼ laj paabʼanel re Antioquía naq tqakʼojobʼ qachʼool rikʼin li xmolam li Jehobʼa ut rikʼinebʼ li nekeʼjolomink qe.
10 Naqatzol ajwiʼ naq tento tqakubʼsi qawankil ut wanq qakuyum. Qakʼoxlaq li reetalil laj Pablo ut laj Bernabé. Li santil musiqʼej kixaqabʼank rehebʼ re naq teʼxik chi puktesink saʼ jalan chik tenamit. Abʼan inkʼaʼ xeʼxkʼoxla naq wankebʼ xkʼulubʼ re xtuqubʼankil ru li chʼaʼajkilal chirix xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwal li winq (Hech. 13:2, 3). Laj Pablo kixye naq xkoho Jerusalén «saʼ xkʼabʼaʼ li kikʼutbʼesimank» chiru, naraj xyeebʼal naq li Jehobʼa yook chi bʼeresink re (Gál. 2:2). Saʼebʼ li qakutan ebʼ li cheekel winq nekeʼxyal ajwiʼ xqʼe chi xkubʼsinkil xwankilebʼ ut wankebʼ xkuyum naq nawank li chʼaʼajkilal li naru tixjach li chʼuut. Naq nakʼulmank aʼin moko nekeʼxchoqi ta ribʼ, nekeʼxsikʼ bʼan xtenqʼ rikʼin li Jehobʼa saʼ li Santil Hu ut rikʼin li naxye li moosej li paabʼajel (Filip. 2:2, 3).
11, 12. Kʼaʼut us naq tqoybʼeni naq li Jehobʼa tixtuqubʼ ru junaq li naʼlebʼ?
11 Wank sut maare t-ajmanq chiqu roybʼeninkil naq li Jehobʼa tooxtenqʼa chi xtawbʼal ru junaq li naʼlebʼ. Qajultikaq naq laj Cornelio kiyuleʼk ru rikʼin santil musiqʼej saʼ li chihabʼ 36, abʼan ebʼ li hermaan toj xeʼroybʼeni 13 chihabʼ, re naq li Jehobʼa tixchʼolobʼ chiruhebʼ wi li jalanebʼ xtenamit teʼseteʼq xtzʼuumal xtzʼejwal malaj inkʼaʼ, aʼin kikʼulmank saʼ li chihabʼ 49. Kʼaʼut kibʼayk? Maare xbʼaan naq li Jehobʼa kiraj naq ebʼ laj judiiy li chaabʼilebʼ xnaʼlebʼ teʼkʼayq xkʼulubʼankil junaq li naʼlebʼ. Ak 1,900 chihabʼ rokikebʼ li xmoos li Yos rubʼel xwankil li sumwank chirix xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwal li winq, li kixbʼaanu li Jehobʼa rikʼin laj Abrahán (Juan 16:12).
12 Qʼaxal oxloqʼ chiqu naq li Jehobʼa nokooxtzol ut nokooxtenqʼa chi kʼoxlak joʼ aʼan! Ut naxbʼaanu aʼin rikʼin rahok ut xnimal xkuyum (Is. 48:17, 18; 64:8). Naxbʼaanu aʼin xbʼaan naq naraj naq us tooʼelq. Miqanimobʼresi qibʼ rikʼin xyeebʼal naq jwal us li naqakʼoxla chiruhebʼ li junchʼol ut miqawechʼ rix li naxye li xmolam li Jehobʼa naq najalmank junaq li naʼlebʼ (Ecl. 7:8). Wi naqakʼe reetal naq joʼkan yooko chi naʼlebʼak, qakʼoxlaq chirix li naxkʼut chiqu Hechos 15 ut qapatzʼaq re li Jehobʼa naq tooxtenqʼa chi xyuʼaminkil. d
13. Chanru tqakʼam qe rikʼin li xkuyum li Jehobʼa saʼ li qakʼanjel chirix li puktesink?
13 Aajel ru naq wanq qakuyum rikʼinebʼ li tzolom li nachʼaʼajkoʼk chiruhebʼ xkanabʼankil junaq li naʼlebʼ malaj li kʼaynaqebʼ xbʼaanunkil. Wi joʼkan nakʼulmank, maare us raj xkʼebʼal bʼayaq xhoonal re naq ttenqʼaaq xbʼaan li santil musiqʼej (1 Cor. 3:6, 7). Us raj ajwiʼ naq tqapatzʼ qatenqʼ re li Jehobʼa xbʼaan naq aʼan tixye qe chanru xtenqʼankilebʼ (1 Juan 5:14).
«Yookebʼ xseeraqʼinkil» li chaabʼil naʼlebʼ (Hechos 15:3-5)
14, 15. a) Chanru li chʼuut re Antioquía kixkʼutbʼesi naq naxtaw ru laj Pablo, laj Bernabé ut li nekeʼochbʼenink rehebʼ? b) Chanru xeʼxwaklesi xchʼool li chʼuut re Fenicia ut Samaria laj Pablo ut li nekeʼochbʼenink re?
14 Laj Lucas naxye ajwiʼ: «Li chʼuut kirochbʼeenihebʼ junpaataq saʼebʼ li xbʼe. Chirix chik aʼan, laj Pablo ut laj Bernabé ut li wiibʼ oxibʼ chik, xkohebʼ Fenicia ut Samaria, yookebʼ xseeraqʼinkil rehebʼ laj paabʼanel chanru xeʼok chi paabʼank li maawaʼebʼ aj judiiy. Ut chixjunilebʼ sahebʼ saʼ xchʼool chi rabʼinkilebʼ» (Hech. 15:3). Chiru jun kʼamok li chʼuut xeʼrochbʼeeni laj Pablo, laj Bernabé ut li xeʼkoho chirix. Aʼin kixkʼutbʼesi naq nekeʼraheʼk ut nekeʼtaweʼk ru xbʼaan li chʼuut ut naq nekeʼraj naq li Jehobʼa trosobʼtesihebʼ. Ebʼ li hermaan re Antioquía aʼanebʼ jun chaabʼil eetalil choʼq qe! Us raj naq tqakʼoxla: «Ma ninkʼutbʼesi naq ninra ut nintaw ruhebʼ li hermaan, joʼebʼ li cheekel winq li “kaw nekeʼkʼanjelak naq nekeʼaatinak ut nekeʼxkʼut li raatin li Yos”?» (1 Tim. 5:17).
15 Naq laj Pablo ut li nekeʼochbʼenink re yookebʼ chi xik Jerusalén, xeʼxseeraqʼi rehebʼ li hermaan re Fenicia ut Samaria chirix chanru xeʼelk naq xeʼpuktesink rikʼinebʼ li maawaʼebʼ aj judiiy ut aʼin qʼaxal kixwaklesihebʼ xchʼool. Saʼ xyanqebʼ li kristiʼaan aʼin maare wankebʼ laj judiiy li xeʼelelik chaq naq kikamsiik laj Esteban. Saʼebʼ li qakutan, joʼkan ajwiʼ nakʼulmank: jwal naxwaklesi qachʼool rabʼinkil naq li Jehobʼa yook rosobʼtesinkil li qakʼanjel, qʼaxal wiʼ chik naq yooko xnumsinkil junaq li chʼaʼajkilal. Ebʼ li esil aʼin nakʼemank saʼ li qachʼutam, saʼebʼ li nimla chʼutam malaj saʼ resil xyuʼam junaq li qas qiitzʼin li naʼelk saʼebʼ li hu ut saʼ jw.org. Ma yooko roksinkil chiʼus?
16. Kʼaru naxkʼutbʼesi naq li chʼaʼajkilal chirix xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwal junaq li kristiʼaan kinimank ru?
16 Naq ak xeʼxbʼeni 550 kilómetro (350 miles) ebʼ li hermaan re Antioquía xeʼwulak Jerusalén. Laj Lucas kixye: «Sa xeʼkʼuleʼk xbʼaan li chʼuut, ebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq. Ut ebʼ aʼan xeʼxseeraqʼi chixjunil li kixbʼaanu li Yos saʼ xkʼabʼaʼebʼ» (Hech. 15:4). Abʼan, «wiibʼ oxibʼ li nekeʼtaqenk re xkʼutumebʼ laj pariseey li xeʼok chi paabʼank xeʼwakliik chiru xtemebʼ ut xeʼxye: “Aajel ru naq ebʼ laj paabʼanel li maawaʼebʼ aj judiiy teʼseteʼq xtzʼuumal xtzʼejwal ut tento xyeebʼal rehebʼ naq teʼxpaabʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moisés”» (Hech. 15:5). Chʼolchʼo naq li chʼaʼajkilal aʼin kinimank ru ut aajel ru xtuqubʼankil.
«Ebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq xeʼxchʼutubʼ ribʼ» (Hechos 15:6-12)
17. Anihebʼ nekeʼokenk re xjolominkil li chʼuut saʼ xkutankilebʼ li apóstol ut kʼaʼut nekeʼokenk ajwiʼ «ebʼ li cheekel winq» re Jerusalén?
17 Proverbios 13:10 naxye: «Li chaabʼil kʼaʼuxl wank rikʼinebʼ li nekeʼxkubʼsi xwankil». Joʼkan naq «ebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq xeʼxchʼutubʼ ribʼ re aatinak chirix li naʼlebʼ aʼin» (Hech. 15:6). Joʼ «ebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq», saʼebʼ li qakutan li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa nekeʼxsikʼ xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ saʼ xkʼabʼaʼ chixjunilebʼ li chʼuut. Abʼan, kʼaʼut naq «ebʼ li cheekel winq» re Jerusalén nekeʼokenk ajwiʼ rikʼinebʼ li apóstol re xjolominkil li chʼuut? Qajultikaq naq kikamsiik li apóstol Santiago ut li apóstol Pedro kiwank jun kʼamok saʼ tzʼalam. Joʼkan naq, wi wank kʼaru teʼxkʼul ebʼ li xkomon chik li apóstol, us naq wankebʼ chik li winq li yulbʼilebʼ ru ut ak kawresinbʼilebʼ re naq teʼxbʼeresi li kʼanjel.
18, 19. Kʼaru xninqal ru aatin kixye laj Pedro ut chanru xeʼnaʼlebʼak li xeʼabʼink re?
18 Laj Lucas naxye ajwiʼ: «Saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ nekeʼxkʼe ribʼ saʼ aatin, kiwakliik laj Pedro ut kixye rehebʼ: “Ex wechpaabʼanel, nekeenaw naq chalen saʼ xtiklajik li Yos kixsikʼ wu saʼ eeyanq re naq li maawaʼebʼ aj judiiy teʼrabʼi chi xtzʼuumal we li chaabʼil esil ut teʼoq chi paabʼank. Ut li Yos, li naxnaw li wank saʼ li chʼoolej, kixkʼutbʼesi naq kixkʼulubʼaʼebʼ naq kixkʼe rehebʼ li santil musiqʼej joʼ kixbʼaanu qikʼin. Li Yos inkʼaʼ kixbʼaanu naq wanq xjalanil ebʼ laj judiiy rikʼinebʼ li maawaʼebʼ aj judiiy, kixchʼajobʼresi bʼan xchʼoolebʼ rikʼinebʼ li xpaabʼal”» (Hech. 15:7-9). Joʼ naxye jun li hu, li aatin «inkʼaʼ nekeʼxkʼe ribʼ saʼ aatin» saʼ griego, li wank saʼ li raqal 7, naraj xyeebʼal naq xtzʼilmank rix ut xbʼaanumank ebʼ li patzʼom. Chanchan naq wiibʼ oxibʼ li hermaan nekeʼxye jalan ut li junchʼol chik jalan nekeʼxye, abʼan chixjunilebʼ xeʼxkʼubʼ ribʼ naq teʼxtuqubʼ li chʼaʼajkilal aʼin ut xeʼxye chi chʼolchʼo ru li nekeʼxkʼoxla.
19 Rikʼin xninqal ru aatin laj Pedro kixye rehebʼ naq aʼan kiwank rikʼinebʼ li jalanebʼ xtenamit, naraj xyeebʼal laj Cornelio ut li xjunkabʼal, li xeʼyuʼleʼk ru rikʼin santil musiqʼej saʼ li chihabʼ 36. Wi li Jehobʼa moko yook ta chi sikʼok u, kʼaʼut junaq li winq tixbʼaanu aʼin? Laj Pedro kixye ajwiʼ naq li Jehobʼa naxkʼulubʼa naq tloqʼoniiq xbʼaan junaq li kristiʼaan xbʼaan naq naxpaabʼ li Kriist, maawaʼ xbʼaan naq naxyuʼami li Xchaqʼrabʼ laj Moisés (Gál. 2:16).
20. Kʼaʼut kixye laj Pedro naq li nekeʼraj naq tsetmanq xtzʼuumal xtzʼejwal ebʼ li winq yookebʼ xyalbʼal rix li Yos?
20 Xbʼaan li kixye chaq li Jehobʼa ut chanru kiroksi li xsantil musiqʼej li apóstol Pedro kixye: «Joʼkan bʼiʼ, kʼaʼut nekeeyal rix li Yos rikʼin xkʼebʼal saʼ xbʼeenebʼ li nekeʼtaqenk re li Jesús jun li iiq li inkʼaʼ xeʼxkuy xkʼambʼal li qaxeʼtoon chi moko laaʼo naqakuy? Chʼolchʼo bʼan chiqu naq joʼebʼ aʼan laaʼo ajwiʼ tookoleʼq saʼ xkʼabʼaʼ li xnimal rusilal li Qaawaʼ Jesús» (Hech. 15:10, 11). Aʼin naraj xyeebʼal naq ebʼ laj judiiy xeʼxyal xminbʼal ruhebʼ li maawaʼebʼ aj judiiy re naq teʼxpaabʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moisés usta aʼanebʼ ajwiʼ inkʼaʼ xeʼruuk xpaabʼankil chi tzʼaqal re ru ut tenebʼanbʼil kamk saʼ xbʼeenebʼ (Gál. 3:10). Tento bʼan teʼxbʼanyoxi naq li Jehobʼa kixtoqʼobʼa ruhebʼ saʼ xkʼabʼaʼ li Jesús. Joʼkan peʼ naq laj Pedro kixye rehebʼ naq yookebʼ xyalbʼal rix li Yos, naraj xyeebʼal naq yookebʼ xyalbʼal rix li xkuyum.
21. Chanru xeʼtenqʼank laj Bernabé ut laj Pablo re xsikʼbʼal kʼaru us xbʼaanunkil?
21 Joʼ naqakʼe reetal, yaal li kixye laj Pedro xbʼaan naq «maakʼaʼ chik xeʼxye chixjunilebʼ». Tojaʼ naq laj Bernabé ut laj Pablo xeʼok xseeraqʼinkil rehebʼ «li sachbʼachʼoolej ut ebʼ li xninqal ru naʼlebʼ li kixbʼaanu li Yos saʼ xyanqebʼ li tenamit saʼ xkʼabʼaʼebʼ aʼan» (Hech. 15:12). Rikʼin aʼin ebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq xeʼxtzʼil rix li naʼlebʼ aʼin ut xeʼxkʼubʼ xbʼaanunkil li nawulak chiru li Yos naq teʼxbʼaanu chirix xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwal li winq.
22-24. a) Chanru naq li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa nekeʼxkʼam re rikʼinebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq saʼ xkutankilebʼ li apóstol? b) Chanru nekeʼxkʼutbʼesi ebʼ li cheekel winq naq nekeʼroxloqʼi chanru kʼubʼanbʼil li xmolam li Jehobʼa?
22 Saʼebʼ li qakutan, li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa, nekeʼxchʼutubʼ ribʼ, nekeʼxsikʼ kʼaru naxye li Raatin li Yos ut nekeʼtijok re xtzʼaamankil li santil musiqʼej, re naq li teʼxsikʼ xbʼaanunkil tixchap ribʼ rikʼin li naxkʼoxla li Yos (Sal. 119:105; Mat. 7:7-11). Chixjunilebʼ nekeʼkʼeheʼk re li ttzʼilmanq rix, wiibʼ oxibʼ kutan rubʼelaj re naq teʼruuq xkʼoxlankil rix ut tijok chirix (Prov. 15:28). Moqon, naq nekeʼxchʼutubʼ ribʼ ebʼ li hermaan aʼin nekeʼxye chi anchalebʼ xchʼool li nekeʼxkʼoxla ut junelik nekeʼril xsaʼ li Santil Hu.
23 Jwal us naq ebʼ li cheekel winq nekeʼxkʼam rehebʼ rikʼinebʼ. Abʼan, kʼaru nakʼulmank wi inkʼaʼ nekeʼruuk xkʼebʼalebʼ ribʼ saʼ aatin chirix junqaq li naʼlebʼ? Naru nekeʼxpatzʼ xtenqʼ re li xmolam li Jehobʼa malaj re junaq li cheekel winq li naʼulaʼanink chʼuut. Wi naʼajmank chiru li molam, naru naxtzʼiibʼa li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa.
24 Li Jehobʼa narosobʼtesi li ani naxpaabʼ chanru kʼubʼanbʼil li xmolam, naxkubʼsi ribʼ, tiik xchʼool ut wanq xkuyum. Naxkʼe rehebʼ li tzʼaqal tuqtuukilal, nekeʼwank saʼ junajil ut nekeʼkʼiik saʼ li xpaabʼal, aʼan tqil saʼ li jun chik tzolom.
a Chaawil li kaaxukuut « Li xkʼutumebʼ li bʼalaqʼ aj paabʼanel».
b Li xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwal li winq inkʼaʼ naʼokenk saʼ li sumwank li kixbʼaanu li Jehobʼa rikʼin laj Abrahán. Li sumwank aʼan toj wank xwankil saʼ li qakutan ut kitiklaak saʼ li chihabʼ 1943 n.m.n.J, naq laj Abrahán (malaj Abrán) kixtoq ru li nimaʼ Éufrates re xik Canaán. Saʼ li hoonal aʼan laj Abrahán wank 75 chihabʼ re. Li Jehobʼa kixbʼaanu li sumwank chirix xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwal ebʼ li winq saʼ li chihabʼ 1919 n.m.n.J, naq laj Abrahán wank 99 chihabʼ re (Gén. 12:1-8; 17:1, 9-14; Gál. 3:17).
c Saʼ xyanqebʼ li xeʼwulak Jerusalén wank chaq laj Tito, aj griego ut moko setbʼil ta xtzʼuumal xtzʼejwal, li twanq joʼ aj tenqʼahom re laj Pablo (Gál. 2:1; Tito 1:4). Aʼin jun chaabʼil eetalil chirix naq li maawaʼebʼ aj judiiy, li moko setbʼil ta xtzʼuumal xtzʼejwalebʼ naru teʼyuleʼq rikʼin santil musiqʼej (Gál. 2:3).
d Chaawil li kaaxukuut « Nekeʼxpaabʼ li naxye li Santil Hu».
