1, 2. a) Kʼaru li patzʼom kixchʼolobʼ ru li nekeʼjolomink re xmolam li Jehobʼa saʼ xkutankilebʼ li apóstol? b) Kʼaru kitenqʼank rehebʼ re naq teʼnaʼlebʼaq chiʼus?

 CHIXJUNILEBʼ li wankebʼ aran kʼajoʼ sahebʼ saʼ xchʼool chirix li tsikʼmanq xbʼaanunkil. Ebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq nekeʼxkaʼya ribʼ naq wankebʼ saʼ jun li naʼaj saʼ Jerusalén. Xwulak xhoonalil naq ebʼ li hermaan tento teʼxtuqubʼ ru li chʼaʼajkilal chirix xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwal li winq. Li chʼaʼajkilal aʼin naxkʼam chaq wiibʼ oxibʼ li patzʼom: ma aajel ru naq ebʼ laj paabʼanel teʼxpaabʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moisés?, ma wank xjalanil ebʼ laj paabʼanel aj judiiy rikʼinebʼ li maawaʼebʼ aj judiiy?

² Ebʼ li hermaan aʼin xeʼxtzʼil rix naabʼal li naʼlebʼ. Jun eetalil, xeʼxtzʼil rix naabʼal li propesiiy li wank saʼ li Santil Hu ut chirix li xeʼxkʼul wiibʼ oxibʼ li hermaan li naxkʼutbʼesi naq li Jehobʼa naxkʼulubʼa li maawaʼebʼ aj judiiy. Xeʼxye chixjunil li xeʼxkʼoxla. Wank naabʼal li eetalil ut li santil musiqʼej yook xyeebʼal rehebʼ kʼaru teʼxbʼaanu. Abʼan, ma teʼxkanabʼ naq teʼbʼeresiiq xbʼaan li santil musiqʼej?

3. Chanru tooxtenqʼa xtzolbʼal li naxye Hechos 15?

³ Aajel ru naq kawaqebʼ xchʼool ut xpaabʼal ebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq re naq teʼxpaabʼ li santil musiqʼej. Kʼaʼut? Xbʼaan naq maare qʼaxal wiʼ chik teʼbʼoreʼq xjosqʼil li nekeʼkʼamok bʼe saʼ xpaabʼalebʼ laj judiiy. Joʼkan ajwiʼ wankebʼ junjunq li winq saʼ li chʼuut, li nekeʼraj naq chixjunilebʼ toj teʼxpaabʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moisés. Joʼkan bʼiʼ, kʼaru teʼxsikʼ xbʼaanunkil li nekeʼjolomink re xmolam li Jehobʼa? Naq tqatzol li xeʼxsikʼ xbʼaanunkil, tqakʼe reetal ajwiʼ chanru li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa saʼebʼ li qakutan naxkʼam re rikʼinebʼ. Aʼin tooxtenqʼa ajwiʼ xsikʼbʼal junaq li naʼlebʼ malaj naq tqanumsi ebʼ li chʼaʼajkilal.

4, 5. Kʼaru li propesiiy kiroksi laj Santiago re xtuqubʼankil ru li chʼaʼajkilal?

⁴ Laj Santiago, li xkabʼ riitzʼin li Jesús, kiʼok chi aatinak. a Joʼ naqakʼe  reetal aʼan nabʼeresink re li chʼutam. Li kixye, aʼan li xeʼxsikʼ xbʼaanunkil ebʼ li junchʼol. Kixtiqibʼ rikʼin xyeebʼal: «Kixseeraqʼi qe laj Symeón naq li Yos kixkʼulubʼa li maawaʼebʼ aj judiiy re risinkil saʼ xyanqebʼ jun li tenamit li troxloqʼi li xkʼabʼaʼ. Ut aʼin naxchap ribʼ rikʼin li xeʼxye chaq ebʼ li Propeet» (Hech. 15:14, 15).

⁵ Li xeʼxye laj Symeón (laj Simón Pedro), laj Bernabé ut laj Pablo kixjultika tana chiru laj Santiago wiibʼ oxibʼ xraqal li Santil Hu, li kitenqʼank re xtuqubʼankil ru li chʼaʼajkilal (Juan 14:26). Kixye naq li xeʼxye ebʼ li apóstol naxchap ribʼ rikʼin «li xeʼxye chaq ebʼ li Propeet» ut kiroksi li aatin li naxye Amós 9:11, 12, li wank saʼ xyanq li najteril Chaqʼrabʼ, li nawbʼil ru joʼ «ebʼ li Propeet» (Mat. 22:40; Hech. 15:16-18). Tqakʼe reetal naq li kixye laj Santiago moko juntaqʼeet ta rikʼin li kixye laj Amós, maare laj Santiago kiroksi li Septuaginta li wank saʼ griego re li najteril Chaqʼrabʼ.

6. Chanru kitenqʼank li Santil Hu re xtuqubʼankil ru li chʼaʼajkilal chirix xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwal li winq?

⁶ Saʼ li xpropesiiy laj Amós, li Jehobʼa kixye naq tixxaqabʼ wiʼ chik «li rochoch laj David», naraj xyeebʼal, li junkabʼal bʼarwiʼ tchalq li Awabʼej re li Xʼawabʼejilal li Yos (Ezeq. 21:26, 27). Ma naraj xyeebʼal aʼin naq li tenamit Israel twanq wiʼ chik joʼ xtenamit li Yos? Inkʼaʼ, xbʼaan naq li propesiiy naxye naq ebʼ «li qas qiitzʼin re chixjunilebʼ li tenamit» teʼxkʼam li xkʼabʼaʼ li Yos. Joʼkan ajwiʼ laj Pedro kixye: «Li Yos inkʼaʼ kixbʼaanu naq wanq xjalanil ebʼ laj judiiy rikʼinebʼ li maawaʼebʼ aj judiiy, kixchʼajobʼresi bʼan xchʼoolebʼ rikʼinebʼ li xpaabʼal» (Hech. 15:9). Aʼin naraj xyeebʼal naq li Jehobʼa naraj naq ebʼ laj judiiy ut li maawaʼebʼ aj judiiy teʼrechani li Xʼawabʼejilal (Rom. 8:17; Efes. 2:17-19). Maabʼar saʼebʼ li propesiiy naxye naq li maawaʼebʼ aj judiiy aajel ru naq teʼseteʼq xtzʼuumal tzʼejwal malaj teʼoq chi paabʼank joʼebʼ laj judiiy re naq teʼoq saʼ li Xʼawabʼejilal li Yos.

7, 8. a) Kʼaru kixye laj Santiago saʼ xraqik li xseeraqʼ? b) Kʼaʼut naqanaw naq moko naraj ta xminbʼal ruhebʼ li junchʼol re naq teʼxbʼaanu li naxye?

⁷ Xbʼaan naq chʼolchʼo ru li naxye ebʼ li propesiiy ut li xeʼxye ebʼ li hermaan, laj Santiago kixye: «Joʼkan naq ninkʼoxla naq inkʼaʼ tqachʼiʼchʼiʼi li maawaʼebʼ aj judiiy li yookebʼ chi sutqʼiik rikʼin li Yos. Tento bʼan tqatzʼiibʼahebʼ re naq teʼxtzʼeqtaana li muxbʼil ru xbʼaanebʼ li pechʼbʼil yos, teʼxtzʼeqtaana li muxuk ibʼ, ebʼ li yatzʼbʼil xul ut li kikʼ. Chalen chaq junxil, saʼ li junjunq chi tenamit ak wankebʼ chaq li nekeʼxye resil chirix li kixtzʼiibʼa laj Moisés xbʼaan naq rajlal sábado xeʼxyaabʼasi saʼ kawil kuxej ebʼ li esilhu aʼin saʼebʼ li naʼaj re loqʼonink» (Hech. 15:19-21).

⁸ Ma yook xyeebʼal laj Santiago kʼaru tento teʼxbʼaanu ebʼ li junchʼol, saʼ xkʼabʼaʼ naq aʼan najolomink re li chʼutam? Inkʼaʼ. Naq kixye «ninkʼoxla naq», chʼolchʼo naq moko kixye ta «arin nabʼaanumank li ninye». Yook bʼan xyeebʼal rehebʼ li junchʼol kʼaru naru teʼxbʼaanu naq kixkʼe saʼ ajl li naxye li Santil Hu ut jalanebʼ chik li hermaan.

9. Kʼaru rusilal kitawmank rikʼin li kixye laj Santiago?

 ⁹ Ebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq xeʼxkʼulubʼa li kixye laj Santiago. Qʼaxal us li kixye. Kʼaru rusilal kitawmank? Xbʼeen, naxkol rix «li maawaʼebʼ aj judiiy» ut aʼin naxbʼaanu naq moko tixchʼaʼajki ta li maawaʼebʼ aj judiiy re naq teʼxpaabʼ li naxye li Xchaqʼrabʼ laj Moisés (Hech. 15:19). Xkabʼ, nakʼemank saʼ ajl li nekeʼrekʼa ebʼ laj judiiy li wankebʼ joʼ aj paabʼanel ut chiru naabʼal chihabʼ xeʼrabʼi «li kixtzʼiibʼa laj Moisés xbʼaan naq rajlal sábado xeʼxyaabʼasi saʼ kawil kuxej […] saʼebʼ li naʼaj re loqʼonink» (Hech. 15:21). b Rox, kixbʼaanu naq twanq li junajil saʼ xyanqebʼ laj paabʼanel ebʼ laj judiiy ut li maawaʼebʼ aj judiiy. Li qʼaxal wank xwankil aʼan naq nawulak chiru li Jehobʼa xbʼaan naq naxchap ribʼ rikʼin li rajom. Chi kamaʼin kituqubʼamank ru li chʼaʼajkilal, li kixbʼaanu naq twanq tuqtuukilal ut junajil saʼ li chʼuut! Aʼin jun chaabʼil eetalil choʼq re li chʼuut saʼebʼ li qakutan.

10. Chanru li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa nekeʼxkʼam re rikʼinebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq saʼ xkutankilebʼ li apóstol?

¹⁰ Joʼ xqil saʼ li tzolom 13, joʼ nekeʼxbʼaanu li nekeʼjolomink re xmolam li Jehobʼa ut ebʼ li cheekel winq saʼ xkutankilebʼ li apóstol, saʼebʼ li qakutan li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa nekeʼxsikʼ li xtenqʼ li Nimajwal Yos Jehobʼa ut li Jesukriist, li najolomink re li chʼuut (1 Cor. 11:3). c Chanru xeʼxbʼaanu? Li hermaan Albert Schroeder, li kiwank saʼ xyanqebʼ li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa saʼ li chihabʼ 1974 toj reetal naq kixraq li xkʼanjel saʼ Ruuchichʼochʼ naq kikamk saʼ marzo 2006. Kixye: «Naqachʼutubʼ qibʼ rajlal miércoles. Naqatikibʼ rikʼin tijok ut naqatzʼaama li xtenqʼ li Jehobʼa. Naqayal qaqʼe re naq chixjunil li nokooʼaatinak wiʼ ut li nasikʼmank xbʼaanunkil, tixchap ribʼ rikʼin li Santil Hu». Joʼkan ajwiʼ kixye li hermaan Milton Henschel, li kiwank chiru naabʼal chihabʼ saʼ xyanqebʼ li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa, toj reetal naq kixraq li xkʼanjel saʼ  Ruuchichʼochʼ naq kikamk saʼ marzo 2003. Kixbʼaanu li patzʼom aʼin rehebʼ li xeʼwulak saʼ li tzolebʼaal 101 re Galaad: «Ma wank junaq chik molam saʼ Ruuchichʼochʼ li naxtzʼil rix li Raatin li Yos naq wank jun xnimal ru naʼlebʼ li teʼraj xbʼaanunkil?». Chʼolchʼo naq maajun chik nabʼaanunk re aʼin.

11. Chanru xeʼxye re li chʼuut li xeʼxkʼubʼ xbʼaanunkil?

¹¹ Ebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq re Jerusalén saʼ komonil xeʼxtuqubʼ ru li naʼlebʼ chirix xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwal li winq. Abʼanan, re naq ebʼ li hermaan teʼwanq saʼ junajil, aajel ru naq teʼxye rehebʼ li xeʼxkʼubʼ xbʼaanunkil chi chʼolchʼo ru, chi chaabʼil ut teʼwaklesiiq xchʼool. Chanru xeʼruuk xbʼaanunkil aʼin? Li Santil Hu naxye: «Ebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq ut chixjunil li chʼuut, xeʼxsikʼ wiibʼ oxibʼ li winq saʼ xyanqebʼ ut xeʼxtaqla Antioquía rikʼin laj Pablo ut laj Bernabé. Xeʼxtaqla laj Silas ut laj Judas li nakʼabʼaʼiik ajwiʼ joʼ aj Barsabás. Ebʼ li winq aʼin nekeʼkʼamok bʼe chi kʼanjelak saʼ xyanqebʼ laj paabʼanel». Xeʼxtzʼiibʼa ajwiʼ jun li esilhu re naq teʼxyaabʼasi rehebʼ li chʼuut saʼ Antioquía, Siria ut Cilicia (Hech. 15:22-26).

12, 13. a) Kʼaru rusilal kitawmank naq xeʼxtaqla laj Judas ut laj Silas? b) Kʼaru xtawmank chirix li esilhu li xeʼxtaqla ebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq?

¹² Laj Judas ut laj Silas «nekeʼkʼamok bʼe chi kʼanjelak saʼ xyanqebʼ laj paabʼanel», joʼkan naq sikʼbʼilebʼ ru re naq teʼxik choʼq ruuchil li nekeʼjolomink re xmolam li Jehobʼa. Saʼ xkʼabʼaʼ naq xeʼwulak kaahibʼ chi winq, naxkʼutbʼesi naq li esil li xeʼxkʼam moko kaʼaj tawiʼ naʼaatinak chirix li chʼaʼajkilal li xwank, aʼan bʼan jun akʼ naʼlebʼ li chalenaq rikʼinebʼ li nekeʼjolomink re xmolam li Jehobʼa. Li xwulajikebʼ laj Judas ut laj Silas tixtenqʼa ebʼ laj judiiy ut li maawaʼebʼ aj judiiy li wankebʼ saʼ li chʼuut re Jerusalén, re naq teʼwanq saʼ junajil. Qʼaxal us naq xeʼxtaqla li wiibʼ chi winq aʼin xbʼaan naq kixbʼaanu naq twanq tuqtuukilal ut junajil saʼ li xtenamit li Yos.

¹³ Li esilhu li xeʼxtaqla moko kaʼaj tawiʼ kixkanabʼ chi chʼolchʼo ru li naʼlebʼ chirix xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwal li winq. Kixye ajwiʼ rehebʼ li maawaʼebʼ aj judiiy kʼaru tento teʼxbʼaanu re naq li Yos tixkʼulubʼahebʼ ut naq teʼosobʼtesiiq. Li naʼlebʼ li qʼaxal wank xwankil aʼan: «Li santil musiqʼej ut laaʼo xqakʼoxla naq inkʼaʼ tqakʼe xtzʼaqobʼ li iiq saʼ eebʼeen, kaʼajwiʼ aʼin li aajel ru: teetzʼeqtaana chixjunil li mayejanbʼil xul li nayeechiʼimank chiruhebʼ li pechʼbʼil yos, li kikʼ, ebʼ li yatzʼbʼil xul ut li muxuk ibʼ. Wi nekeetzʼeqtaana chi junajwa chixjunil aʼin, us texwanq. Cheeril eeribʼ» (Hech. 15:28, 29).

14. Kʼaru nabʼaanunk re naq ebʼ laj testiiw re li Jehobʼa teʼwanq saʼ junajil usta jachjo ru li ruuchichʼochʼ aʼin?

¹⁴ Saʼebʼ li qakutan wank numenaq 8,000,000 ebʼ laj Testiiw li yookebʼ chi kʼanjelak saʼ numenaq 100,000 chi chʼuut saʼ chixjunil li ruuchichʼochʼ. Usta joʼkan, juntaqʼeet li naqapaabʼ ut wanko saʼ junajil. Abʼan wi wanko saʼ xyanqebʼ li kristiʼaan li jachjokebʼ ru xnaʼlebʼ ut wank naabʼal li chʼaʼajkilal, chanru  naq wanko saʼ junajil? Wanko saʼ junajil xbʼaan naq li Jesukriist, li najolomink re li chʼuut, nokooxbʼeresi saʼ xkʼabʼaʼ «li moos li paabʼajel ut wank xnaʼlebʼ», naraj xyeebʼal, li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa (Mat. 24:45-47). Ut chi anchal qachʼool nokookʼanjelak saʼ junajil rochbʼeenebʼ.

15, 16. Chanru xeʼnaʼlebʼak li chʼuut rikʼin li naʼlebʼ li kixye li nekeʼjolomink re xmolam li Jehobʼa ut kʼaʼut?

¹⁵ Li hu Hechos naxye, naq xeʼwulak Antioquía li kaahibʼ chi hermaan re Jerusalén «xeʼxchʼutubʼ chixjunilebʼ laj paabʼanel ut xeʼxqʼaxtesi rehebʼ li esilhu» li xeʼxye li nekeʼjolomink re xmolam li Jehobʼa. Chanru xeʼnaʼlebʼak li hermaan? «Naq xeʼxyaabʼasi li esilhu xeʼsahoʼk saʼ xchʼool xbʼaan li aatin li xwaklesink re xchʼoolebʼ» (Hech. 15:30, 31). Joʼkan ajwiʼ, laj Judas ut laj Silas «xeʼxwaklesi xchʼoolebʼ laj paabʼanel rikʼin naabʼal li aatin». Saʼ xkʼabʼaʼ naq li wiibʼ chi hermaan aʼin xeʼxkʼe chi naweʼk li rajom li Yos, li Santil Hu kixkʼabʼaʼihebʼ «propeet», joʼ laj Bernabé, laj Pablo ut jalanebʼ chik laj kʼanjel chiru li Yos (Hech. 13:1; 15:32; Éx. 7:1, 2).

¹⁶ Li Jehobʼa kirosobʼtesi li xeʼxye li nekeʼjolomink re xmolam, aʼin xwaklesi xchʼoolebʼ li chʼuut. Kʼaʼut naq us kiʼelk li naʼlebʼ aʼin? Xbʼaan naq li nekeʼjolomink re xmolam li Jehobʼa xeʼxkʼe li naʼlebʼ chi chʼolchʼo ru, saʼ xhoonalil, naxchap ribʼ rikʼin li Santil Hu ut xeʼxsikʼ xtenqʼ li santil musiqʼej. Joʼkan ajwiʼ, xeʼxtaqla ebʼ li hermaan chi xyeebʼal rehebʼ li chʼuut, li naʼlebʼ li xeʼxkʼubʼ rikʼin rahok ut toqʼobʼank u.

17. Kʼaʼut naq ebʼ li cheekel winq li nekeʼulaʼanink chʼuut chanchanebʼ laj Pablo, laj Bernabé, laj Judas ut laj Silas?

¹⁷ Joʼkan ajwiʼ nekeʼxbʼaanu li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa saʼebʼ li qakutan, nekeʼxtaqla li esil saʼ xhoonalil choʼq rehebʼ li hermaan. Naq naxsikʼ xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ, naxye rehebʼ li chʼuut chi chʼolchʼo ru. Wank sut naroksi li cheekel winq li naʼulaʼanink chʼuut re xyeebʼal junaq li naʼlebʼ ut chi joʼkan naxwaklesihebʼ ajwiʼ xchʼool li hermaan. Ebʼ li hermaan aʼin, nekeʼrulaʼani naabʼal li chʼuut ut nekeʼxbʼaanu joʼ kixbʼaanu chaq laj Pablo ut laj Bernabé, naq nekeʼxnumsi naabʼal li hoonal «xkʼebʼal chi naweʼk li chaabʼil esil chirix li raatin li Jehobʼa re naabʼalebʼ chik li qas qiitzʼin» (Hech. 15:35). Chanchanebʼ ajwiʼ laj Judas ut laj Silas li «xeʼxwaklesi xchʼoolebʼ laj paabʼanel rikʼin naabʼal li aatin».

18. Kʼaru tento tixbʼaanu li xtenamit li Jehobʼa re naq yooq rosobʼtesinkilebʼ?

¹⁸ Kʼaru naru naqaye chirix ebʼ li chʼuut li wank saʼ chixjunil li ruuchichʼochʼ? Kʼaru natenqʼank re li chʼuut re naq twanq li tuqtuukilal ut li junajil usta jachjo ru li ruuchichʼochʼ aʼin? Qajultikaq naq laj Santiago kixye: «Li naʼlebʼ li nachalk taqeʼq xbʼeenwa naxbʼaanu naq junaq li qas qiitzʼin saqaq xchʼool, tixyuʼami li tuqtuukilal, inkʼaʼ kawaq xjolom, tixkʼe xchʼool chi abʼink  […]. Li nekeʼxkʼam ribʼ saʼ usilal rikʼinebʼ li junchʼol inkʼaʼ nekeʼxkanabʼ xsikʼbʼal li tuqtuukilal ut saʼ xkʼabʼaʼ aʼin us nekeʼnaʼlebʼak» (Sant. 3:17, 18). Inkʼaʼ naqanaw wi laj Santiago naxjultika li chʼutam li kiʼuxmank Jerusalén naq kixye li aatin aʼin. Usta joʼkan, li xqatzol saʼ li tasal 15 re Hechos, wanko saʼ junajil xbʼaan naq li Jehobʼa nokoorosobʼtesi ut naqapaabʼ ebʼ li nekeʼbʼeresink qe.

19, 20. a) Chanru naqanaw naq ebʼ li hermaan re Antioquía xeʼwank wiʼ chik saʼ junajil ut saʼ tuqtuukilal? b) Chirix kʼaru xeʼxkʼe xchʼool laj Pablo ut laj Bernabé?

¹⁹ Naq ebʼ li hermaan re Antioquía xeʼrabʼi li xeʼxye li nekeʼjolomink re xmolam li Jehobʼa, xeʼwank wiʼ chik saʼ junajil ut saʼ tuqtuukilal. Inkʼaʼ xeʼok xchoqinkil ribʼebʼ rikʼinebʼ li hermaan li xeʼchalk Jerusalén. Xeʼxbʼanyoxi bʼan naq xeʼwulak laj Judas ut laj Silas rikʼinebʼ. Li Santil Hu naxye naq «moko najt ta xeʼkanaak aran, ut chirix chik aʼan xeʼchaqʼrabʼiik ut xeʼsutqʼisiik wiʼ chik» Jerusalén (Hech. 15:33). d Chʼolchʼo naq ebʼ li hermaan re Jerusalén xeʼsahoʼk xchʼool rabʼinkil li xeʼxye laj Judas ut laj Silas chirixebʼ li xbʼihaaj. Saʼ xkʼabʼaʼ li rusilal xchʼool li Jehobʼa us kiʼelk chixjunil!

²⁰ Laj Pablo ut laj Bernabé xeʼkanaak Antioquía ut xeʼxkʼe xchʼool chi xkʼebʼal chi naweʼk chirix li Yos (Hech. 13:2, 3). Aʼin tzʼaqal li nekeʼxbʼaanu ebʼ li cheekel winq li nekeʼulaʼanink chʼuut. Qʼaxal oxloqʼ li nekeʼxbʼaanu ebʼ li hermaan aʼin! Joʼkan naq, chanru kirosobʼtesihebʼ li wiibʼ chi winq aʼin li Jehobʼa? Tqil aʼin saʼ li jun chik tzolom.