Li Santil Hu inkʼaʼ naxye joqʼe kixtikibʼ li Yos xyiibʼankil li choxa ut li Ruuchichʼochʼ chi moko naxye jarubʼ kutan kixkʼam. Kaʼajwiʼ naxye: «Saʼ xtiklajik li Dios kixyiibʼ chaq li choxa ut li ruchichʼochʼ» (Génesis 1:1, Li Santil Hu, Wycliffe Bible Translators, Wy. Akʼ tzʼiibʼ). Li Santil Hu inkʼaʼ naxye joqʼe kiwank li «xtiklajik». Abʼan naq kikʼulmank li naxye Génesis, li xtiklajik kiwank rubʼelaj li waqibʼ chi qʼehil malaj «kutan» naq kiyobʼtesiik chixjunil.

•  Ma waqibʼ kutan ajwiʼ kiyobʼtesiik wiʼ chixjunil?

•  Kʼaru kikʼulmank saʼebʼ li waqibʼ chi kutan naq kiyobʼtesiik chixjunil?

•  Ma naxchap ribʼ li naxye Génesis rikʼin li nekeʼxye li wankebʼ xnawom?

•  Joqʼe xeʼyobʼtesiik li Saqʼe, li Po ut ebʼ li chahim?

•  Ma naxye li Santil Hu jarubʼ chihabʼ wank re li Ruuchichʼochʼ?

 Inkʼaʼ. Naq li Santil Hu naroksi li aatin «kutan» yook chi aatinak chirix jalan jalanq chi qʼehil aʼ yaal chirix kʼaru yook chi aatinak. Jun eetalil, saʼ Génesis naqataw resil naq chixjunil kiyobʼtesiik chiru jun kutan (Génesis 2:4, Wy).

 Li Yos kixbʼaanu naq ttenamitoʼq li ruuchichʼochʼ li «maakʼaʼ wan chaq chiru», (Génesis 1:2, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala). Moqon kixbʼaanu naq twanq li yuʼam chisaʼ. Li Santil Hu naxye li kikʼulmank saʼebʼ li junjunq chi kutan malaj qʼehil naq kiyobʼtesiik chixjunil.

•  Xbʼeen kutan: Li Yos naxbʼaanu naq twanq li saqenk saʼ Ruuchichʼochʼ ut nawank li kutan ut li qoqʼyink (Génesis 1:3-5).

•  Xkabʼ kutan: Li Yos naxyiibʼ jun li kupku saʼ xyanq li haʼ li wank saʼ choxa ut li haʼ li wank saʼ Ruuchichʼochʼ (Génesis 1:6-8).

•  Rox kutan: Li Yos naxbʼaanu naq tkʼutunq li chʼochʼ ut tyoʼlaaq li cheʼkʼaam (Génesis 1:9-13).

•  Xka kutan: Li Yos naxbʼaanu naq li Saqʼe, li Po ut ebʼ li chahim t-ilmanq saʼ Ruuchichʼochʼ (Génesis 1:14-19).

•  Roʼ kutan: Li Yos kixyobʼtesi ebʼ li xul li wankebʼ saʼ palaw ut ebʼ li tzʼik (Génesis 1:20-23).

•  Xwaq kutan: Li Yos kixyobʼtesi ebʼ li xul li wankebʼ saʼ chʼochʼ ut ebʼ li kristiʼaan (Génesis 1:24-31).

 Saʼ xraqik li xwaq kutan, li Yos kihilank naraj xyeebʼal naq inkʼaʼ chik kiyobʼtesink (Génesis 2:1, 2).

 Li Santil Hu moko naxye ta kʼiila aatin chirix chanru kiyobʼtesiik li ruuchichʼochʼ. Naxye bʼan chi chʼolchʼo ru chanru li Yos kixyobʼtesi chixjunil ut ebʼ li xeʼwank chaq junxil xeʼxtaw ru ajwiʼ xbʼaan naq moko chʼaʼaj ta xtawbʼal ru. Li naxye li Santil Hu chirix chanru kiyobʼtesiik chixjunil naxchap ribʼ rikʼin li nekeʼxye li wankebʼ xnawom. Laj Robert Jastrow li naxtzʼil rix li choxa ut li ruuchichʼochʼ naxye: «Moko juntaqʼeet ta nekeʼxkʼoxla ebʼ li kristiʼaan chirix chanru kiyobʼtesiik chixjunil, abʼan li nayeemank chirix ut li naxye li Santil Hu wank xjuntaqʼeetalil. Chixjunil li kikʼulmank re naq teʼwanq xyuʼam li kristiʼaan saʼ junpaat kikʼulmank».

 Li Saqʼe, li Po ut ebʼ li chahim ak wankebʼ chik saʼ «li choxa» ut yobʼtesinbʼilebʼ chaq «saʼ xtiklajik» (Génesis 1:1). Abʼan chanchan tawiʼ inkʼaʼ nekeʼkʼutunk toj saʼ Ruuchichʼochʼ xbʼaan naq wank jun li kupku (Génesis 1:2). Saʼ li xbʼeen kutan inkʼaʼ naʼilmank bʼar nachalk li saqenk. Saʼ li xka kutan chanchan tawiʼ kisaqenko li kupku xbʼaan naq li Santil Hu naxye naq li Saqʼe, li Po ut ebʼ li chahim xeʼok «xkutanobʼresinkil li ruuchichʼochʼ» (Génesis 1:17). Aʼin naxkʼut chan raj ru kiʼilmank wi wank raj junaq li qas qiitzʼin saʼ Ruuchichʼochʼ.

 Li Santil Hu maakʼaʼ naxye chirix jarubʼ chihabʼ wank re li Ruuchichʼochʼ. Génesis 1:1 naxye naq li choxa ut li Ruuchichʼochʼ kiwank xtiklajik. Aʼin naxchap ribʼ rikʼin li nekeʼxye ut li nekeʼxtzʼil rix li wankebʼ xnawom chirix li xchihabʼ li Ruuchichʼochʼ.