Inkʼaʼ. Naq kijuntaqʼeetamank ebʼ li najteril bʼotbʼilhu li tzʼiibʼanbʼil chi uqʼej, kitawmank naq juntaqʼeet rikʼin li Santil Hu, usta chiru naabʼal mil chihabʼ kitzʼiibʼamank chaq ut kiʼoksimank ebʼ li kʼanjelobʼaal li naʼosoʼk saʼ junpaat.

 Kitawmank chi mil li najteril bʼotbʼilhu li tzʼiibʼanbʼil chi uqʼej chirix li Santil Hu. Wiibʼ oxibʼ rehebʼ aʼin, jalan bʼayaq xbʼaan naq xeʼpaltoʼk saʼ xtzʼiibʼankil. Li xkʼihalil li naʼlebʼ li kijalmank moko nim ta ru chi moko naxjal ta xyaalalil li naʼlebʼ. Abʼanan, wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li kijalmank, jwal nim ru. Chanchan naq aʼin kikʼemank naabʼal chihabʼ anaqwan ut keʼxbʼaanu re xjalpaqinkil li tzʼiibʼanbʼil chaq saʼ xtiklajik. Qilaq wiibʼ li eetalil.

1.   Saʼ wiibʼ oxibʼ li Santil Hu li tzʼiibʼanbʼil chaq junxil xqataw ebʼ li aatin aʼin saʼ 1 Juan 5:7: «Saʼ li choxa: li Yuwaʼbʼej, li Aatin ut li Santil Musiqʼej, aʼ oxibʼ aʼan junajebʼ ru». Abʼanan, ebʼ li najteril bʼotbʼilhu li tzʼiibʼanbʼil chi uqʼej li paabʼajel naxkʼut naq ebʼ li aatin aʼin moko wank ta chaq saʼebʼ li hu li tzʼiibʼanbʼil saʼ xtiklajik. Toj moqon chik kikʼemank. a Joʼkan naq, saʼebʼ li Santil Hu li paabʼajel rehebʼ li qakutan moko natawmank ta aʼin.

2.   Li xkʼabʼaʼ li Yos natawmank naabʼal mil sut saʼebʼ li najteril bʼotbʼilhu chirix li Santil Hu li tzʼiibʼanbʼil chi uqʼej. Abʼan, saʼ naabʼal rehebʼ li Santil Hu keʼrisi li xkʼabʼaʼ li Yos ut choʼq reqaj keʼxkʼe «Qaawaʼ» malaj «Yos».

 Saʼ xkʼabʼaʼ naq saʼebʼ li qakutan, numtajenaq ebʼ li bʼotbʼilhu moko chʼaʼaj ta chik rilbʼal bʼar wank li jalpaqinbʼil. b Naq kijuntaqʼeetamank ebʼ li hu aʼin, kʼaru natawmank? Ma naru naqapaabʼ li tzʼiibʼanbʼil saʼ li Santil Hu?

•   Ut li Santil Hu saʼ hebreo, li nawbʼil ru joʼ Najter Chaqʼrabʼ, laj William Henry Green li naxtzʼil rix li Santil Hu, kixye: «Relik chi yaal naq maakʼaʼ jun chik li najteril hu li kitzʼiibʼamank chaq chi tzʼaqal re ru».

•   Laj Frederick Bruce li wank xnawom, kixtzʼiibʼa aʼin chirix li Santil Hu saʼ griego malaj li Akʼ Chaqʼrabʼ: «Saʼ xkʼabʼaʼ naq kitawmank naabʼal li bʼotbʼilhu chirix li Akʼ Chaqʼrabʼ [...] aʼin naxkʼutbʼesi naq qʼaxal naabʼal wiʼ chik chiru jalanebʼ chik li hu, ut saʼ xkʼabʼaʼ naq tzʼaqal re ru maaʼani nawechʼok rix».

•   Laj Sir Frederic Kenyon, li wank xnawom chirix ebʼ li Santil Hu li tzʼiibʼanbʼil chi uqʼej kixye naq jun li poyanam «naru naxchap li Santil Hu ut tixye chi maakʼaʼ xxiw, chi maakʼaʼ xkʼaʼuxl naq aʼin li Raatin li Yos li tzʼiibʼanbʼil najter qʼe kutan chi maakʼaʼ xjalanil ut ak xnumeʼk saʼ ruqʼebʼ li qaxeʼqatoon chiru naabʼal siʼeent chihabʼ».

•   Naq kinumsimank wiʼ chik chi uqʼej li Santil Hu, ebʼ laj judiiy ut ebʼ laj paabʼanel keʼxkʼe chi kutankil li xmaak li xtenamit li Yos (Números 20:12; 2 Samuel 11:2-4; Gálatas 2:11-14). c Joʼkan ajwiʼ, keʼxkʼe chi kutankil naq ebʼ laj judiiy keʼxqʼet ribʼ chiru li Yos, joʼ ajwiʼ, wiibʼ oxibʼ li bʼalaqʼil kʼutum (Oseas 4:2; Malaquías 2:8, 9; Mateo 23:8, 9; 1 Juan 5:21). Naq keʼxtzʼiibʼa chaq chi tzʼaqal re ru ebʼ li raqal aʼin, ebʼ laj tzʼiibʼ keʼxkʼutbʼesi naq paabʼajelebʼ ut oxloqʼ chiruhebʼ li Raatin li Yos.

•   Peʼyaal naq wank xyaalal naq li Yos, li kimusiqʼank re li Santil Hu, tixkʼe xchʼool chi rilbʼal naq tzʼaqal re ru tzʼiibʼanbʼilaq? (Isaías 40:8; 1 Pedro 1:24, 25). d Kixbʼaanu aʼin, re naq tkʼanjelaq chiruhebʼ li najteril kristiʼaan, ut tkʼanjelaq ajwiʼ chiqu laaʼo anaqwan (1 Corintios 10:11). Joʼkan naq, «joʼchʼinal joʼnimal kitzʼiibʼaak chaq junxil, re qatzolbʼal naq kitzʼiibʼaak chaq, re naq rikʼin li xkawubʼ qachʼool ut li xkʼojobʼankil li qaanm naxkʼe li Santil Hu chiwanq xnimal qoybʼenihom chi junelik» (Romanos 15:4).

•   Li Jesús ut li keʼtaqenk re junelik keʼroksi li Santil Hu saʼ hebreo li tzʼiibʼanbʼil chi uqʼej ut maajunwa keʼxye naq moko tzʼaqal ta re ru tzʼiibʼanbʼil (Lucas 4:​16-​21; Hechos 17:​1-3).