Ebʼ li alal kʼajolbʼej li ak xeʼnimank tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ rilbʼal chiʼus li xnaʼ xyuwaʼ. Li Santil Hu naxye naq joʼ aj paabʼanel tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ li alal kʼajolbʼej naq «xbʼenwa [teʼxtzol] xraabʼal li xkomonebʼ ut xqʼajkamunkil li xnaʼ xyuwaʼ, xbʼaan naq aʼin qʼaxal nawulak chiru li Yos» (1 Timoteo 5:4, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, SBG). Naq nekeʼxbʼaanu chixjunil li wank saʼ ruqʼebʼ re naq us ilbʼilaqebʼ li xnaʼ xyuwaʼ, nekeʼxpaabʼ li taql li wank saʼ li Santil Hu chirix roxloqʼinkilebʼ (Efesios 6:2, 3).

 Li Santil Hu moko naxye ta chi tzʼaqal re ru chanru rilbʼal li naʼbʼej yuwaʼbʼej naq nekeʼcheekoʼk, abʼan naxye qe li xeʼxbʼaanu chaq wiibʼ oxibʼ li winq ut ixq li xeʼwank chaq junxil. Naxkʼe ajwiʼ wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ re xtenqʼankilebʼ li nekeʼilok rehebʼ.

•  Chanru xeʼril li xnaʼ xyuwaʼ wiibʼ oxibʼ li qas qiitzʼin li xeʼwank chaq junxil?

•  Kʼaru li naʼlebʼ naxkʼe li Santil Hu?

•  Ma naxye li Santil Hu naq ebʼ li alal kʼajolbʼej tento teʼril li xnaʼ xyuwaʼ saʼebʼ li rochoch?

 Moko juntaqʼeet ta xeʼnaʼlebʼak xbʼaan naq jalan jalanq li xwanjikebʼ.

•   Laj José najt wank chaq li rochoch naq laj Jacob li xyuwaʼ kicheekoʼk. Naq kixkʼe ribʼ, kixkʼam chaq li xyuwaʼ chixkʼatq. Laj José kixbʼaanu chixjunil li wank saʼ ruqʼ re naq wanq xtzekemq laj Jacob ut kixkʼe xnaʼaj re naq sa twanq (Génesis 45:9-11; 47:11, 12).

•   Li xRut kiqʼaxonk saʼ li xtenamit li xnaʼ li xbʼeelom ut kaw kikʼanjelak re rilbʼal (Rut 1:16; 2:2, 17, 18, 23).

•   Naq ak kamk re li Jesús, kixxaqabʼ ani t-iloq re li xMaría li xnaʼ, chanchan naq malkaʼan chik li xMaría (Juan 19:26, 27). a

 Li nekeʼril li xnaʼ xyuwaʼ nekeʼlubʼk li xchʼool ut li xjunxaqalil. Li Santil Hu naxkʼe wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li naru natenqʼank rehebʼ.

•   Taawoxloqʼi laanaʼ laayuwaʼ.

   Li naxye li Santil Hu: «Chawoxloqʼi laanaʼ laayuwaʼ» (Éxodo 20:12, SBG).

   Chanru taayuʼami li naʼlebʼ aʼin: Taakʼutbʼesi naq oxloqʼ chaawu laanaʼ laayuwaʼ naq taakanabʼebʼ chi xyeebʼal chanru nekeʼraj ileʼk ut naq taakanabʼebʼ chi xbʼaanunkil li nekeʼraj saʼebʼ li xyuʼam wi toj nekeʼruuk. Ut taakʼutbʼesi ajwiʼ naq oxloqʼebʼ, wi nakaabʼaanu chi anchal aachʼool chixjunil li wank saʼ laawuqʼ re rilbʼalebʼ.

•   Kʼe aawibʼ saʼ xnaʼajebʼ ut kuyebʼ xmaak.

   Li naxye li Santil Hu: «Li ani naxnaw kʼoxlak, naxnaw xkuybʼal ribʼ ut inkʼaʼ najosqʼoʼk saʼ junpaat. Ut li xloqʼal, aʼan naq inkʼaʼ naxkʼe saʼ xchʼool naq nabʼaanuuk maaʼusilal re» (Proverbios 19:11, Li Santil Hu, Wycliffe Bible Translators, Wy. Akʼ tzʼiibʼ).

   Chanru taayuʼami li naʼlebʼ aʼin: Maare laanaʼ laayuwaʼ teʼxye aawe junaq li aatin li ra nanaq malaj chanchan tawiʼ inkʼaʼ nekeʼxbʼanyoxi chixjunil li nakaabʼaanu chirixebʼ. Wi joʼkan, bʼaanu aawe li patzʼom aʼin: «Chan raj ru twekʼa wibʼ wi laaʼin raj yookin xkʼulbʼal aʼin»? Ma inkʼaʼ raj tchalq injosqʼil?». Wi nakaakʼe aawibʼ saʼ xnaʼajebʼ ut taakuyebʼ xmaak, aʼin tixbʼaanu naq inkʼaʼ tchʼinaaq eechʼool.

•   Sikʼ chiʼus aanaʼlebʼ.

   Li naxye li Santil Hu: «Li ani inkʼaʼ naxpatzʼ xnaʼlebʼ inkʼaʼ us naʼelk [...]. Abʼanan naʼelk chiʼus wi taakʼeheqʼ xnaʼlebʼ xbʼanebʼ nabʼal» (Proverbios 15:22, Wy).

   Chanru taayuʼami li naʼlebʼ aʼin: Tzʼil rix chanru t-ilmanq laanaʼ laayuwaʼ naq teʼyajerq. Tzʼil rix ma wank junaq li tenqʼ li naxkʼe li awabʼej re naq tateʼxtenqʼa chi rilbʼalebʼ. Patzʼ rehebʼ li junchʼol chanru yookebʼ rilbʼal li xnaʼ xyuwaʼ li cheekebʼ chik. Wi wank aawas ut aawiitzʼin, ma naru nekeechʼutubʼ eeribʼ joʼ junkabʼal re xnawbʼal kʼaru naʼajmank chiru leenaʼ leeyuwaʼ, chanru rilbʼalebʼ ut kʼaru li kʼanjel teebʼaanu cheejunqal re xtenqʼankilebʼ?

•   Maakʼe chixjunil li iiq saʼ aabʼeen.

   Li naxye li Santil Hu: «Li [...] naxkubʼsi ribʼ [...] wank xnaʼlebʼ» (Proverbios 11:2, SBG).

   Chanru taayuʼami li naʼlebʼ aʼin: Us naq chʼolchʼooq chaawu li toj nakatruuk xbʼaanunkil ut li inkʼaʼ chik nakatruuk xbʼaanunkil. Jun eetalil, moko junelik ta twanq aahoonal ut aametzʼew, ut wank sut inkʼaʼ tatruuq xbʼaanunkil chixjunil li nakaawaj re xtenqʼankil laanaʼ laayuwaʼ. Joʼkan naq, wi saʼ jun kutan qʼaxal lubʼluqat chi rilbʼal laanaʼ laayuwaʼ li cheekebʼ chik, maare naru nakaapatzʼ aatenqʼankil rehebʼ laakomon malaj teetaqlahebʼ saʼ li ochoch bʼarwiʼ nekeʼkanabʼaak li cheekebʼ chik.

•   Il aawibʼ.

   Li naxye li Santil Hu: «Maaʼani xikʼ naril li xtibʼel, naxchʼolani bʼan, naril ut naxra» (Efesios 5:29, La Biblia. Traducción del Nuevo Mundo, 2019 saʼ español).

   Chanru taayuʼami li naʼlebʼ aʼin: Usta tenebʼanbʼil saʼ aabʼeen rilbʼal laanaʼ laayuwaʼ, tento taawil aawibʼ ut, wi sumsukat, tento taawil ajwiʼ laajunkabʼal. Joʼkan naq tatwaʼaq, tathilanq ut tatwarq chiʼus (Eclesiastés 4:6). Ut wank sut, taawajsi aawu. Wi joʼkan taabʼaanu, moko qʼaxal ta tchʼaʼajkoʼq chaawu rilbʼal laanaʼ laayuwaʼ xbʼaan naq sahaq laachʼool, laakʼaʼuxl ut laajunxaqalil.

 Li Santil Hu moko naʼaatinak ta chirix chanru teʼileʼq li cheekebʼ chik. Wankebʼ li junkabʼal nekeʼxkʼubʼ naq ebʼ li alal kʼajolbʼej teʼril li xnaʼ xyuwaʼ aʼ yaal jarubʼ chihabʼ t-ajmanq. Abʼan maare saʼ jun kutan teʼxkʼoxla naq us raj xtaqlankilebʼ saʼ li ochoch bʼarwiʼ nekeʼkanabʼaak li cheekebʼ chik. Li junkabʼal naru naxchʼutubʼ ribʼ re xtzʼilbʼal rix kʼaru teʼxbʼaanu chirix aʼin (Gálatas 6:4, 5).