Junxil, li Yos kixye rehebʼ laj Israel naq teʼxkʼe li lajeetqil a malaj li xlaje jachal ebʼ li xtojbʼal li nekeʼxkʼul rajlal chihabʼ re naq teʼtenqʼanq saʼ li tzʼaqal loqʼonink. Joʼkan naq kixye rehebʼ: «Rajlal chihabʼ taajekʼ li xlajeetqil ru chixjunil laawawimq [...] li naruuchini li chʼochʼ rajlal chihabʼ» (Deuteronomio 14:22, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, SBG).

 Xkʼebʼal li lajeetqil aʼan jun li taql li wank saʼ Xchaqʼrabʼ laj Moisés aʼan li chaqʼrabʼ li kixkʼe li Yos rehebʼ laj Israel. Saʼ xkʼabʼaʼ naq ebʼ laj paabʼanel moko wankebʼ ta chik rubʼel xwankil li chaqʼrabʼ aʼin, moko aajel ta chik ru naq teʼxkʼe li lajeetqil (Colosenses 2:13, 14). Choʼq reqaj aʼin, li junjunq laj paabʼanel naru naxkʼe «joʼnimal naʼalaak saʼ xchʼool, inkʼaʼ chi kaʼbʼrix xchʼool chi moko chi minbʼilaq ru, xbʼaan naq li Yos naxra li nasihok chi sa saʼ xchʼool» (2 Corintios 9:7, SBG).

•  Li naxye li Santil Hu chirix li lajeetqil: saʼ li Najter Chaqʼrabʼ

•  Li naxye li Santil Hu chirix li lajeetqil: saʼ li Akʼ Chaqʼrabʼ

 Naabʼal sut natawmank resil li lajeetqil saʼ li xtasal li Santil Hu, li nawbʼil ru joʼ li Najter Chaqʼrabʼ. Ut naabʼal sut kiʼabʼimank chaq resil li lajeetqil naq ak kʼebʼil rehebʼ laj Israel li Xchaqʼrabʼ laj Moisés, abʼan li Santil Hu ak naʼaatinak chaq chirix aʼin naq toj maajiʼ nakʼemank chaq li Chaqʼrabʼ rehebʼ laj Israel.

Naq toj maajiʼ nakʼemank li Xchaqʼrabʼ laj Moisés

 Li xbʼeen winq li kixkʼe li lajeetqil aʼan laj Abrán (Abrahán) (Génesis 14:18-20; Hebreos 7:4). Chanchan naq li lajeetqil aʼin aʼan jun li maatan li kixkʼe laj Abrán, jun sut ajwiʼ, choʼq re li awabʼej ut aj tij re Salem. Li Santil Hu inkʼaʼ naxye naq laj Abrahán malaj ebʼ li ralal xeʼxkʼe jun sutaq chik li lajeetqil.

 Li xkabʼ winq li kixkʼe li lajeetqil aʼan laj Jacob, ri laj Abrahán. Laj Jacob kixye re li Yos naq, wi t-osobʼtesiiq xbʼaan, tixkʼe re «li xlajeetqil» chixjunil li tixkʼul (Génesis 28:20-22). Joʼ xeʼxye wiibʼ oxibʼ li winq li nekeʼxtzʼil rix li Santil Hu, mayejanbʼil xul tana kixkʼe laj Jacob naq kiʼaatinak chirix li lajeetqil. Usta laj Jacob kixye naq tixtoj li lajeetqil, moko kixmin ta ru li xjunkabʼal chi xbʼaanunkil ajwiʼ aʼin.

Rubʼel xwankil li Xchaqʼrabʼ laj Moisés

 Tenebʼanbʼil chaq saʼ xbʼeenebʼ laj Israel xkʼebʼal li lajeetqil re xbʼaanunkil li xkʼanjel li Yos.

•   Li lajeetqil kiʼoksimank re xwenteninkilebʼ li qas qiitzʼin li xaqabʼanbʼilebʼ chi xbʼaanunkil li xkʼanjel li Yos ut moko wankebʼ ta xchʼochʼ re awk. Ebʼ li qas qiitzʼin aʼin aʼanebʼ laj Leví ut saʼ xyanqebʼ aʼin wankebʼ laj tij (Números 18:20, 21). Li tenamit naxkʼe chaq li lajeetqil rehebʼ laj Leví li maawaʼebʼ aj tij, joʼkan ajwiʼ, ebʼ laj Leví nekeʼxkʼe chaq li lajeetqil aʼin rehebʼ laj tij (Números 18:26-29).

•   Chanchan naq rajlal chihabʼ kiʼajmank xkʼebʼal jun chik li lajeetqil li kikʼanjelak re xtenqʼankilebʼ laj Leví ut li maawaʼebʼ aj Leví (Deuteronomio 14:22, 23). Ebʼ laj Israel joʼ junkabʼal nekeʼroksi chaq ebʼ li mayej aʼin saʼebʼ li santil ninqʼe. Ut saʼ wiibʼ oxibʼ li chihabʼ, kiʼoksimank li mayej aʼin re xtenqʼankilebʼ li qʼaxal nebʼaʼebʼ (Deuteronomio 14:28, 29; 26:12).

 Chanru kibʼirmank rix li lajeetqil? Rajlal chihabʼ ebʼ laj Israel nekeʼrisi xlajeetqil ru li awimq li naʼelk saʼebʼ li xchʼochʼ (Levítico 27:30). Wi nekeʼxkʼoxla naq teʼxtoj rikʼin tumin li lajeetqil ut inkʼaʼ rikʼin ru li awimq, tento teʼxkʼe li 20 % chik saʼ xbʼeen li xtzʼaq (Levítico 27:31). Tento teʼxkʼe ajwiʼ li «xlajeetqil li ketomq aʼ yaal ma ralebʼ wakax malaj ralebʼ karneer» (Levítico 27:32, SBG).

 Re xbʼirbʼal rix li xlajeetqil ebʼ li wakax, ebʼ laj Israel nekeʼrisi li xlaje ru li xwakax li naʼelk saʼebʼ li xkorral. Li chaqʼrabʼ naxye chaq naq ebʼ laj Israel inkʼaʼ nekeʼruuk xnawbʼal ma yaj malaj inkʼaʼ yaj li xul aʼin chi moko naru ta xjalbʼal rikʼin junaq chik. Ut inkʼaʼ ajwiʼ naru nekeʼxtoj rikʼin tumin li lajeetqil (Levítico 27:32, 33). Abʼan li lajeetqil li kiʼoksimank chirixebʼ li ninqʼe li nekeʼwank jun sut chiru li chihabʼ naru natojmank rikʼin tumin. Li naʼlebʼ aʼin kikʼanjelak chiruhebʼ laj Israel li nekeʼchalk chi najt re xtawbʼal rusilal li ninqʼe (Deuteronomio 14:25, 26).

 Joqʼe nekeʼxkʼe chaq li lajeetqil ebʼ laj Israel? Tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ xkʼebʼal rajlal chihabʼ (Deuteronomio 14:22). Abʼan rajlal wuqubʼ chihabʼ jalan xeʼxbʼaanu chaq. Li chihabʼ aʼin, aʼan jun li sábado re hilank malaj jun li chihabʼ re hilank. Ut chiru li kutan aʼin, ebʼ laj Israel inkʼaʼ nekeʼawk chaq saʼebʼ li xchʼochʼ (Levítico 25:4, 5). Saʼ xkʼabʼaʼ naq oxloqʼ chaq li kutan aʼin, inkʼaʼ kikʼemank li lajeetqil saʼ xqʼehil li xsikʼbʼal ru li awimq. Rajlal naq kinumeʼk wuqubʼ chihabʼ, ebʼ laj Israel nekeʼxwotz li xkabʼ lajeetqil rikʼinebʼ li nebʼaʼ ut rikʼinebʼ laj Leví ut nekeʼxbʼaanu chaq aʼin saʼ li rox ut saʼ li xwaq chihabʼ (Deuteronomio 14:28, 29).

 Chanru nekeʼxtoj rix ebʼ li inkʼaʼ nekeʼxkʼe li lajeetqil? Li Xchaqʼrabʼ laj Moisés moko naxye ta naq teʼxtoj rix. Ebʼ li qas qiitzʼin nekeʼxkʼe li lajeetqil xbʼaan naq nekeʼxnaw naq us xbʼaanunkil ut maawaʼ xbʼaan naq teʼkʼeheʼq xtojbʼal rix. Ebʼ laj Israel tento teʼxye re li Yos naq xeʼxkʼe li lajeetqil ut teʼxtzʼaama rosobʼtesihom xbʼaan naq xeʼxbʼaanu aʼin (Deuteronomio 26:12-15). Chanchan elqʼak chiru li Yos naq inkʼaʼ kikʼemank chaq li lajeetqil (Malaquías 3:8, 9).

 Ma qʼaxal kaw xkʼebʼal chaq li lajeetqil? Inkʼaʼ. Li Yos kixye chaq re li tenamit Israel naq wi ebʼ aʼan teʼxkʼe li lajeetqil naabʼal li osobʼtesihom teʼxkʼul saʼ ruqʼ ut maakʼaʼ tpaltoʼq rehebʼ (Malaquías 3:10). Abʼan naq inkʼaʼ nekeʼxkʼe chaq re li lajeetqil, moko usta nekeʼelk. Li Jehobʼa inkʼaʼ kirosobʼtesihebʼ chaq ut saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ nekeʼxkʼe chaq xchʼool chirixebʼ laj tij ut ebʼ laj Leví, inkʼaʼ xeʼxtaw ajwiʼ rusilal li kʼanjel li xeʼxbʼaanu chaq ebʼ li winq aʼin (Nehemías 13:10; Malaquías 3:7).

 Saʼ xkutankil li Jesús, toj natojmank chaq li lajeetqil. Abʼan, naq kikamk li Jesús, maakʼaʼ chik xwankil aʼin.

Saʼ xkutankil li Jesús

 Li xtasal li Santil Hu li nawbʼil ru joʼ Akʼ Chaqʼrabʼ naxkʼutbʼesi naq ebʼ laj Israel toj nekeʼxtoj chaq li lajeetqil naq li Jesús kiwank saʼ ruuchichʼochʼ. Chʼolchʼo chiru li Jesús naq tento teʼxtoj li lajeetqil. Abʼan, li Jesús kixye naq ra tchalq saʼ xbʼeenebʼ li nekeʼkʼamok bʼe saʼebʼ li paabʼal li nekeʼxkʼe chi tzʼaqal re ru li lajeetqil. Usta yaal naq nekeʼxkʼe li lajeetqil, moko yookebʼ ta chik xpaabʼankil li «qʼaxal nim xwankil saʼ li Chaqʼrabʼ: aʼ li tiikilal, li uxtaanank ut li paabʼaal» (Mateo 23:23, SBG).

Naq kamenaq chik li Jesús

 Naq li Jesús kixkʼe ribʼ chi kamk moko aajel ta chik ru xkʼebʼal li lajeetqil. Li xkamik li Jesús kirisi xwankil li Xchaqʼrabʼ laj Moisés, joʼ ajwiʼ li taql chirix li «xlajeetqil li xmayej li tenamit» (Hebreos 7:5, TNM, 18; Efesios 2:13-15; Colosenses 2:13, 14).