Kʼaru yook chi kʼulmank rikʼin roxloqʼinkil li yuʼam?
KʼAʼUT WANK XWANKIL ROXLOQʼINKIL LI YUʼAM
Naq nakaakʼe saʼ chʼaʼajkilal laakawilal malaj li xkawilal li junchʼol, nakaakʼutbʼesi naq moko nakaawoxloqʼi ta laayuʼam chi moko li xyuʼamebʼ li junchʼol.
-
Li mayibʼ moko kaʼaj tawiʼ naxkʼam chaq li kanser naxbʼaanu ajwiʼ naq qʼaxal chʼaʼajkaq chiru li qatibʼel xnumsinkil li yajel aʼin. Kachʼin chik ma li 90% rehebʼ li qas qiitzʼin li nekeʼkamk xbʼaan li kanser saʼebʼ li xpospoʼoy nekeʼxtaw li yajel aʼin xbʼaan naq nekeʼmayibʼ malaj jun rehebʼ li wank chi xsutamebʼ namayibʼ.
-
Rajlal chihabʼ, naabʼalebʼ li qas qiitzʼin moko sa ta chik wankebʼ xbʼaan li puubʼak. Jun li hu li kixtzʼiibʼa li nimla tzolebʼaal Stanford re Estados Unidos, kixye: «Naq xtzʼilmank rix li puubʼak li xwank saʼebʼ li tzolebʼaal, kitawmank naq li xeʼkoleʼk chiru li puubʼ wankebʼ xrahilal saʼebʼ li xchʼool ut saʼebʼ li xkʼaʼuxl ut li chʼaʼajkilal aʼin twanq chiru naabʼal chihabʼ».
-
Naq jun li qas qiitzʼin naxchʼeʼ li bʼelebʼaal chʼiichʼ saʼ li xkalajik malaj naq naroksi li bʼan li nakanobʼresink u, tixkʼe saʼ rahilal li wanqebʼ chiru bʼe ut chire bʼe. Naabʼalebʼ nekeʼxtaw rahilal xbʼaan naq jun rehebʼ li qas qiitzʼin inkʼaʼ naroxloqʼi li yuʼam.
LI TATRUUQ XBʼAANUNKIL
Il laakawilal. Maajunwa taakʼoxla naq maakʼaʼ ajʼe naq taakanabʼ xbʼaanunkil li naʼlebʼ li naxkʼe saʼ chʼaʼajkilal laatibʼel joʼ li mayibʼ, roksinkil li may li inkʼaʼ nakʼemank xxamlel, rukʼbʼal li haʼ li nakaltesink malaj roksinkil junaq li bʼan li nakanobʼresink u. Li yibʼ aj naʼlebʼ aʼin naxkʼe saʼ rahilal laakawilal ut naxkʼutbʼesi naq inkʼaʼ nakaawoxloqʼi li xyuʼamebʼ li junchʼol joʼ ajwiʼ li xyuʼam laajunkabʼal.
Oxloqʼi laajunxaqalil ut rehebʼ li junchʼol. Chaabʼil yiibʼanbʼilaq laawochoch ut chixjunil li kʼanjelobʼaal li taawoksi re naq maaʼani tixtochʼ ribʼ chi moko taakʼe saʼ rahilal. Weent taabʼaanu naq taachʼeʼ junaq li bʼelebʼaal chʼiichʼ ut maakʼaʼ poʼolaq re. Maapaabʼ rehebʼ li tateʼxmin chi xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ li tixbʼaanu naq ttochʼ aawibʼ malaj tkamsi aawibʼ.
Yuʼami li tuulanil rikʼinebʼ li junchʼol. Wi oxloqʼ chaawu li yuʼam, sa taawilebʼ li qas qiitzʼin, maakʼaʼ naxye bʼar xtenamit, xkʼalebʼaal, xbʼihomal, xnebʼaʼil malaj xtzolbʼal. Saʼ xkʼabʼaʼ li tzʼeqtaanank ut li xikʼ ilok numtajenaq li raaxiikʼ ut li pleet saʼ ruuchichʼochʼ.
LI NAQABʼAANU JOʼ AJ TESTIIW RE LI JEHOBʼA
Naqakʼut chiruhebʼ li qas qiitzʼin chanru teʼxbʼaanu re naq chaabʼilaq li xyuʼamebʼ. Naabʼalebʼ li qas qiitzʼin li xeʼok xtzolbʼal li Santil Hu ut xeʼok chi wulak saʼebʼ li chʼutam xeʼxkanabʼ li yibʼ aj naʼlebʼ joʼ li poʼk saʼ junpaat, roksinkil junaq li bʼan li nakanobʼresink u joʼ ajwiʼ li mayibʼ.
Naq nokookabʼlak, naqabʼaanu joʼ naxye li awabʼej re naq maaʼani tixkʼul li rahilal. Ebʼ li nekeʼxyeechiʼi ribʼ chi xkabʼlankil ebʼ li naʼaj bʼarwiʼ nokoochʼutlaak ut jalan chik naʼaj toj nekeʼtzoleʼk chiʼus re naq inkʼaʼ teʼxtochʼ ribʼ chi moko teʼxkamsi ribʼ. Rajlal natzʼilmank rix ebʼ li ochoch li yookebʼ chi kabʼlaak re naq tbʼaanumanq joʼ naxye li awabʼej ut chi joʼkan maaʼani tixkʼul rahilal.
Naqatenqʼahebʼ li nekeʼxkʼul rahilal. Chiru kabʼlaju po, li qamolam kixchʼolani wiibʼ siʼeent tana li rahilal li kixkʼe saʼ chʼaʼajkilal li xyuʼamebʼ li qas qiitzʼin re chixjunil li ruuchichʼochʼ. Kachʼin chik ma kabʼlaju miyon chi dólar li tenqʼ tumin xʼoksimank re xtenqʼankilebʼ.
Naq xmoq chaq li Ébola aʼ li nimla yajel li nakamsink ut naq xʼok xbʼonbʼalebʼ laj África Occidental (2014) ut ebʼ laj República Democrática del Congo (2018), joʼ aj testiiw re li Jehobʼa xooʼok xkʼutbʼal chiru naabʼalebʼ li qas qiitzʼin kʼaru teʼxbʼaanu re naq inkʼaʼ teʼxbʼon ribʼ rikʼin li Ébola. Xqataqla ajwiʼ wiibʼ oxibʼ li hermaan choʼq quuchil re naq teʼxkʼe jun li seeraqʼ li naxchʼolobʼ naq li abʼink nakolok yuʼam. Xqakʼe ajwiʼ li chʼajlebʼaal saʼebʼ li rokebʼaal li jalan jalanq chi naʼaj bʼarwiʼ nokoochʼutlaak. Xqakʼe resil naq wank xwankil naq toochʼajoq ut xqachʼolobʼ ajwiʼ kʼaru chik tento tqabʼaanu re naq inkʼaʼ tqabʼon qibʼ rikʼin li yajel.
Saʼ li tenamit Sierra Leona kiʼabʼimank jun li esil saʼ raay chirixebʼ laj testiiw re li Jehobʼa. Li esil kixye naq ebʼ laj Testiiw xeʼxtenqʼa ebʼ li rechpaabʼanel joʼ ajwiʼ jalanebʼ chik li qas qiitzʼin re naq inkʼaʼ teʼxbʼon ribʼ rikʼin li nimla yajel Ébola.
Naq yook li yajel Ébola saʼ li chihabʼ 2014 aran Liberia, xkʼemank jun li chʼajlebʼaal saʼ li Chʼutlebʼaal Kabʼl.
a Ebʼ li tenamit li wank chi xsutam Israel tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ xbʼaanunkil li naʼlebʼ aʼin. Joʼkan naq kiʼajmank naq teʼxkʼe xchʼool chi xkolbʼal li xyuʼamebʼ li xjunkabʼal ut rehebʼ li junchʼol.
