Rubʼelaj xooʼaatinak chirix chanru kibʼalaqʼiik laj Creso li kixbʼaanu naq tqʼaxeʼq ru xbʼaan li awabʼej re li tenamit Persia. Abʼanan, saʼ li Santil Hu natawmank jun li propesiiy chirix li awabʼej re li tenamit Persia li kitzʼaqlok ru.

Wiibʼ siʼeent chihabʼ naq toj maajiʼ nayoʼlaak li awabʼej aʼin, li propeet Isaías kixye naq tkʼabʼaʼiiq Ciro ut kixye ajwiʼ chanru trechani li tenamit Babilonia.

Isaías 44:24, 27, 28. “Joʼkaʼin kixye li Qaawaʼ [...]. Laaʼin wank inwankil chi xyeebʼal re li palaw: «Chatchaqiq! Maakʼaʼaq chik haʼ saʼ laachamal!». Ut laaʼin ninye re laj Siro: «Aj kʼanjelat chiwu, laaʼat taabʼaanu chixjunil li wajom»; ut ninye re Jerusalén: «Tattenamitoʼq wiʼ chik»; ut ninye ajwiʼ naq taayiibʼamanq wiʼ chik linloqʼlaj ochoch arin Sión”.

Laj Heródoto jun li winq li naxtzʼil rix li kikʼulmank chaq, naxye naq ebʼ laj puubʼ re laj Ciro keʼxjal xbʼe li nimaʼ Éufrates, li nanumeʼk saʼ xyi li tenamit Babilonia. Ut xbʼaan aʼin moko kichʼaʼajkoʼk ta chiruhebʼ ok saʼ li tenamit. Naq laj Ciro ak kirechani li tenamit Babilonia, kixkanabʼ naq ebʼ laj judiiy li wankebʼ saʼ li tenamit Babilonia teʼsutqʼiiq wiʼ chik Jerusalén ut teʼxkabʼla wiʼ chik li tenamit, li kisachmank 70 chihabʼ rubʼelaj.

Isaías 45:1. «Joʼkaʼin kixye li Qaawaʼ re laj Siro, sikʼbʼil ru xbʼaan choʼq awabʼej: “Laaʼin xatinchʼilo chawuqʼ re xkʼeebʼalebʼ li tenamit rubʼel laawankil ut re xjukʼbʼalebʼ xwankil ebʼ li awabʼej. Laaʼin xinte chixjunilebʼ li okebʼaal ut maajun chik taatzʼapeʼq chawu[”]».

Ebʼ laj Persia xeʼok saʼ li okebʼaal re li tenamit Babilonia, li kikanaak chi teeto. Wi ebʼ laj Babilonia xeʼxnaw raj li yook xkʼubʼankil laj Ciro, xeʼxtzʼap raj chixjunil li okebʼaal li wank chire li nimaʼ. Saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ nekeʼxnaw inkʼaʼ keʼxkol li tenamit.

Aʼin yal jun rehebʼ li propesiiy li wank saʼ li Santil Hu li kitzʼaqlok ru joʼ ak yebʼil chaq. a Moko joʼ ta li nekeʼxye ebʼ li winq, li nekeʼroksi ebʼ li xbʼalaqʼil yos, ebʼ li propesiiy aʼin chalenaq rikʼin li tzʼaqal Yos li naxye aʼin chirix «Laaʼin ninye chi rubʼelaj li taakʼulmanq moqon, ut ninye resil xbʼenwa li toj majiʼ nakʼulmank» (Isaías 46:10).

Kaʼajwiʼ li Jehobʼa, li Nimajwal Yos naru naxye junaq li naʼlebʼ joʼ aʼin. Li xkʼabʼaʼ naraj xyeebʼal «Aʼan tixbʼaanu li naraj», aʼin naraj xyeebʼal naq kaʼajwiʼ aʼan naru xyeebʼal li tkʼulmanq ut xbʼaanunkil li naʼajmank  re naq ttzʼaqloq ru li rajom. Aʼin naxbʼaanu naq tqapaabʼ naq ttzʼaqloq ru chixjunil li naxyeechiʼi.

Ma twulaq raj chaawu xnawbʼal li naxye li Santil Hu choʼq rehebʼ li qakutan? Numenaq tana wiibʼ mil chihabʼ anaqwan, li Santil Hu kixye naq li «rosoʼjikebʼ li kutan» qʼaxal chʼaʼajkaq xnumsinkil. Li rosoʼjikebʼ li kutan maawaʼ li rosoʼjik li Ruuchichʼochʼ malaj ebʼ li kristiʼaan, aʼan bʼan li rosoʼjik li chʼaʼajkilal, li rahilal ut li xikʼ ilok li ak wank chaq chalen junxil. Qatzʼilaq rix wiibʼ oxibʼ li propesiiy li naʼaatinak chirix li «rosoʼjikebʼ li kutan».

2 Timoteo 3:1-5. «Saʼ rosoʼjikebʼ li kutan [...]. Ebʼ li winq junes rehebʼ teʼraj, teʼxrahi ru li tumin, teʼxnimobʼresihatq xwankilebʼ, teʼxqʼetqʼeti ribʼebʼ, aj majewanelaqebʼ, aj qʼetolaqebʼ raatin xnaʼ xyuwaʼ, maakʼaʼ chik teʼxnaw xyoxinkil ut teʼxtzʼeqtaana li paabʼank. Inkʼaʼ chik teʼxrahatq ribʼ, maakʼaʼaq chik usilal rikʼinebʼ, aj yoobʼanelaqebʼ aatin, inkʼaʼ teʼxkuy ribʼ, qʼaxal josqʼaqebʼ, xikʼ teʼril li chaabʼilal, aj bʼalaqʼaqebʼ ut kawaqebʼ ribʼ chi xbʼaanunkil li inkʼaʼ us. Taanumtaaq li xqʼetqʼetilebʼ, aʼ chik li xsahilal li ruuchichʼochʼ teʼrataw chiru li xraabʼal li Yos, aj paabʼanelebʼ naq teʼxbʼaanu ribʼ, aʼut teʼxtzʼeqtaana li us».

Saʼebʼ li qakutan joʼkan nekeʼnaʼlebʼak ebʼ li kristiʼaan. Naabʼalebʼ li kristiʼaan li wankebʼ saʼ li qasutam yal nekeʼxnimobʼresi ribʼebʼ ut nekeʼxsikʼ li bʼihomal. Wankebʼ chik kaw nekeʼtaqlank ut inkʼaʼ nekeʼxkubʼsi xwankil. Joʼkan ajwiʼ, maare nakaakʼe reetal naq naabʼalebʼ li alal kʼajolbʼej nekeʼxqʼet ribʼ chiru li xnaʼ xyuwaʼ ut junchʼol chik nekeʼxra li xnaʼlebʼ li ruuchichʼochʼ chiru li xnaʼlebʼ li Yos. Ut wulaj wulaj yook chi numtaak aʼin.

Mateo 24:6, 7. «Teerabʼihatq naq yooq li kamsij ibʼ malaj ut yal resil li yalok [...]. Teʼwaklijeʼq chi xkamsinkil ribʼebʼ tenamit rikʼin jalan chik tenamit, li awabʼej rikʼin jalan chik awabʼej».

Chalen 1914, numenaq 100 miyon chi kristiʼaan xeʼkamk xbʼaan ebʼ li yalok u, aʼin naxqʼax ru li xkʼihalil ebʼ li kristiʼaan li wankebʼ saʼ jalan jalanq chi tenamit. Kʼoxla joʼkʼihal li rahilal keʼxnumsi ebʼ li kristiʼaan xmaak aʼin. Ma kitenqʼank aʼin re naq maakʼaʼaq chik li yalok u?

Mateo 24:7. «Taawanjeʼq weʼej».

Li molam li naril li tzekemq naxye: «Tzʼaqal ru li awimq li naxkʼe li chʼochʼ choʼq re chixjunilebʼ li kristiʼaan, abʼan 815 miyon chi kristiʼaan, jun saʼ xyanq bʼeleebʼ, inkʼaʼ nawaʼak naq naxik chi wark. Ut jun saʼ xyanq oxibʼ moko kaw ta xbʼaan naq moko tzʼaqal ta xtzekemq». Nayeemank ajwiʼ naq rajlal chihabʼ numenaq oxibʼ miyon chi kokʼal nekeʼkamk xbʼaan naq inkʼaʼ nekeʼwaʼak.

Lucas 21:11. «Talajeʼwanq ninqi hiik».

Rajlal chihabʼ numenaq 50,000 li hiik nakʼulmank ut 100 rehebʼ aʼin nekeʼxjukʼ ebʼ li ochoch. Joʼkan ajwiʼ, jun sut chiru li chihabʼ nakʼulmank jun li mamaʼ hiik. Nayeemank ajwiʼ naq chiruhebʼ li chihabʼ 1975 ut 2000, xeʼkamk tana numenaq 471,000 chi kristiʼaan xbʼaan li hiik.

Mateo 24:14. «Taapuktesimanq li chaabʼil esilal aʼin chirix li xnimajwal wankilal li choxa saʼ chixjunil li ruuchichʼochʼ re xchʼolobʼankil li yaal chiruhebʼ chixjunil li tenamit: tojaʼ naq taachalq li rosoʼjik».

Numenaq waqxaqibʼ miyon ebʼ laj testiiw re li Jehobʼa nekeʼxkʼe chi naweʼk li chaabʼil esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos saʼ numenaq 240 chi tenamit. Napuktesimank saʼebʼ li xninqal ru tenamit, ebʼ li kʼalebʼaal, saʼ kʼicheʼ ut saʼebʼ li tzuul. Li propesiiy naxye naq ak xpuktesimank li chaabʼil esil joʼ naraj li Yos «taachalq li rosoʼjik». Kʼaru naraj xyeebʼal aʼin? Naq tjukʼmanq li xʼawabʼejilal li winq ut ttiklaaq jun akʼ yuʼam rubʼel li Xʼawabʼejilal li Yos. Kʼaru li osobʼtesink tixkʼam chaq li Awabʼejilal aʼin? Il li jun chik tzolom re xnawbʼal aʼin.