Li hu aʼin kixkanabʼ chi tzʼiibʼanbʼil naq txaqabʼaaq jun chʼuut chi tenamit li tixkʼabʼaʼi Sociedad de Naciones. Li xkʼanjel aʼan «xsikʼbʼal naq teʼtzʼaqonq saʼ komonil jalan jalanq li tenamit» ut «xtawbʼal li tuqtuukilal ut li sahil wank». Naabʼal li paabʼal li nekeʼxye naq nekeʼxpaabʼ li Kriist keʼokenk chirixebʼ. Li Consejo Federal de las Iglesias de Cristo en América kixye naq «joʼkaʼin nakʼutunk li Xʼawabʼejilal li Yos saʼ li Ruuchichʼochʼ». Ebʼ aʼin keʼokenk chirix li molam Sociedad de Naciones ut keʼxtaqla ruuchil saʼ li Chʼutam chirix li Tuqtuukilal saʼ Paris. Jun rehebʼ kixye naq li chʼutam aʼin «aʼan xtiklajik jun akʼ qʼehil saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ».

Ut yaal naq yook chaq chi tiklaak jun akʼ qʼehil. Abʼanan, moko saʼ xkʼabʼaʼebʼ ta li xeʼokenk saʼ li chʼutam aʼin. Saʼ li chihabʼ 1919, kitiklaak jun akʼ qʼehil saʼ li puktesink naq li Jehobʼa kixkawresi li xtenamit re naq teʼpuktesinq joʼ maajunwa ilbʼil saʼ xbʼeen li Ruuchichʼochʼ. Abʼan, xbʼeenwa sachbʼachʼoolej rilbʼal chanru tjalaaq li xwanjikebʼ li Yookebʼ chi Tzolok Chirix li Santil Hu.

Joʼ naʼuxmank rajlal chihabʼ, kixaqabʼaak li kutan Sabado 4 re Enero 1919 re xsikʼbʼal anihebʼ teʼjolominq re li Molam Watch Tower Bible and Tract. Saʼ li hoonal aʼan, laj Joseph Rutherford, li najolomink chaq re li kʼanjel saʼ li xtenamit li Jehobʼa, wank chaq saʼ tzʼalam chi maakʼaʼ xmaak aran Atlanta (Georgia, Estados Unidos) rochbʼen wuqubʼ li rechkʼanjelil. Abʼan wank jun li chʼaʼajkilal, inkʼaʼ nekeʼxnaw ma toj naru teʼxaqabʼaaq wiʼ chik ebʼ li hermaan li wankebʼ saʼ tzʼalam malaj teʼsikʼeʼq jalan chik.

Li hermaan Rutherford yook xkʼaʼuxl chirix li tkʼulmanq rikʼin li qamolam. Naxnaw naq wiibʼ oxibʼ li hermaan nekeʼxye naq us raj naq tsikʼmanq junaq chik aj jolominel. Joʼkan naq, kixtaqla jun li esilhu naq wank chaq saʼ tzʼalam choʼq rehebʼ li teʼchʼutlaaq ut kixye rehebʼ naq us raj naq teʼxxaqabʼ choʼq aj jolominel laj Evander Coward. Kixye naq aʼan jun winq li «tuulan ru» ut «wank xnaʼlebʼ» ut ak «kubʼenaq xhaʼ». Abʼanan, naabʼalebʼ li hermaan xeʼraj raj roybʼeninkil waqibʼaq po re xbʼaanunkil  aʼin. Ebʼ laj nawol chaqʼrabʼ li keʼxkol rix ebʼ li hermaan li wankebʼ saʼ tzʼalam joʼkan ajwiʼ xeʼxye. Makachʼin naq xeʼxchoqi ribʼ naq yookebʼ chi aatinak chirix li naʼlebʼ aʼin.

Abʼanan, kikʼulmank jun li naʼlebʼ li kixkotz li xjosqʼilebʼ, joʼ kixye moqon laj Richard Barber. Jun rehebʼ li wankebʼ saʼ li chʼutam aʼin kixtikibʼ aatinak ut kixye: «Laaʼin maawaʼin aj nawol chaqʼrabʼ, abʼan chirix li yook chi kʼulmank arin ninnaw bʼayaq chirix li chaqʼrabʼ li nekeʼxbʼeresi wiʼ ribʼ li inkʼaʼ nekeʼxtzʼeqtaana li Yos. Li Yos naroybʼeni naq inkʼaʼ tqatzʼeqtaana. Maakʼaʼ chik junaq naʼlebʼ li tixkʼutbʼesi naq kʼojkʼo qachʼool rikʼin li Yos wi tqasikʼ li tjolominq qe ut tqaxaqabʼ wiʼ chik li hermaan Rutherford» (Sal. 18:26).

Laj Alexander Macmillan, li wank chaq ajwiʼ saʼ tzʼalam, moqon kixjultika li kikʼulmank wulajaq. Li hermaan Rutherford kixtochʼ li xkuukil li xnaʼaj ut kixye re: «Yeʼ laawuqʼ». Tojaʼ naq kixkʼe re jun li esilhu. Laj Macmillan kiril wiibʼ oxibʼ li aatin ut tikto kixnaw li naraj xyeebʼal. Li esil naxye: «RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY UT SPILL AJ JOLOMINEL OXIBʼ XBʼEEN AJ JOLOMINEL RAROOKEX QABʼAAN». Aʼin kiraj xyeebʼal naq keʼxaqabʼaak wiʼ chik li yookebʼ chi jolomink re li Molam, ut naq li hermaan Rutherford ut laj Van Amburgh inkʼaʼ teʼxkanabʼ xjolominkil li Qamolam. Joʼkan naq li hermaan Rutherford kikanaak wiʼ chik joʼ aj jolominel.

Naq toj wankebʼ chaq saʼ tzʼalam li waqxaqibʼ chi hermaan, li Yookebʼ chi Tzolok Chirix li Santil Hu keʼxkʼe chi naweʼk jun li esil re naq teʼisiiq saʼ tzʼalam. Ebʼ li hermaan aʼin li kawebʼ xchʼool, xeʼxmolkʼa numenaq 700.000 li juchʼ. Saʼ li kutan Miercoles 26 re Marzo 1919, naq toj maajiʼ naqʼaxtesimank li esil, xeʼisiik saʼ tzʼalam laj Rutherford ut ebʼ li wuqubʼ chik chi hermaan.

Li hermaan Rutherford kixye wiibʼ oxibʼ li aatin rehebʼ li xeʼkuluk re: «Chʼolchʼo chiwu naq li xqanumsi yook qakawresinkil choʼq re li chʼaʼajkilal li tqakʼul saʼ li kutan chalk re. [...] Li yalok qʼe li xeebʼaanu moko kaʼaj tawiʼ re risinkilebʼ li hermaan saʼ tzʼalam. Moko jwal wank ta xwankil aʼin. [...] Xeekʼe bʼan eechʼool re xkʼebʼal chi naweʼk li yaal, ut laaʼex jun xchaqʼal ru osobʼtesihom choʼq qe».

Li kikʼulmank naq keʼkʼameʼk li hermaan saʼ li raqlebʼaal aatin kixkʼutbʼesi naq li Jehobʼa yook chi xbʼeresinkil chixjunil. Saʼ li kutan 14 re Mayo 1919, ebʼ laj raqol aatin li xeʼxtzʼil wiʼ chik li ak xraqmank chaq saʼ xbʼeenebʼ li hermaan, keʼxye: «Moko kiraqmank ta aatin saʼ xbʼeenebʼ [...] saʼ tiikilal ut joʼ xkʼulubʼebʼ, saʼ xkʼabʼaʼ aʼin maakʼaʼ tkanaaq wiʼ li kitenebʼaak saʼ xbʼeenebʼ». Ebʼ li hermaan xeʼqʼabʼaak chi xqʼetbʼal li chaqʼrabʼ, kikanaak raj chi tzʼaj ru li xkʼabʼaʼebʼ chiru li chaqʼrabʼ wi kaʼajwiʼ xkuymank raj li xmaakebʼ malaj xkʼosmank raj li chihabʼ li teʼxnumsi saʼ tzʼalam. Joʼkan ajwiʼ, maakʼaʼ chik xeʼjiteʼk wiʼ. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, laj Rutherford laj raqol aatin kiruuk xbʼaanunkil li xkʼanjel joʼ aj nawol chaqʼrabʼ re xkolbʼal li xtenamit li Jehobʼa chiru li Nimla Raqlebʼaal Aatin re Estados Unidos, ut naabʼal sut kixbʼaanu aʼin naq kiʼelk saʼ tzʼalam.

Li hermaan Macmillan kixjultika: «Inkʼaʼ tookanaaq chi chunchu chi roybʼeninkil naq li Qaawaʼ tooxkʼam saʼ choxa. Xqakʼe reetal naq tento tqasikʼ kʼaru tqabʼaanu re xnawbʼal bʼar wank tzʼaqal li rajom li Qaawaʼ».

Abʼan, ebʼ li hermaan li wankebʼ chaq saʼ li qanimla molam inkʼaʼ nekeʼruuk xwaklesinkil wiʼ chik li kʼanjel li ak keʼxbʼaanu chiru naabʼal chihabʼ. Kʼaʼut? Xbʼaan naq joʼ najtil xeʼwank chaq saʼ tzʼalam xeʼsachmank ru chixjunil li kʼanjelobʼaal li naʼoksimank re risinkil chi huhil ebʼ li tasal hu. Aʼin xchʼina xchʼoolebʼ li hermaan ut xeʼok xkʼoxlankil: ma ak xraqeʼk tawiʼ chi junajwa li puktesink?

Ma toj wankebʼ tawiʼ kristiʼaan li teʼraj rabʼinkil resil li Xʼawabʼejilal li Yos li nekeʼxpuktesi chaq li Yookebʼ chi Tzolok Chirix li Santil Hu? Re xsumenkil li patzʼom aʼin, li hermaan Rutherford kixye naq tixkʼe jun li seeraqʼ ut teʼbʼoqeʼq chixjunilebʼ li poyanam. Li hermaan Macmillan kixye: «Wi maaʼani raj twulaq, naraj xyeebʼal naq ak xraqeʼk chixjunil».

Joʼkan bʼiʼ, li hermaan Rutherford, usta jwal kaw kichapeʼk xbʼaan li yajel, kixkʼe li seeraqʼ saʼ li Domingo 4 re Mayo 1919 «Li oybʼenihom choʼq rehebʼ li poyanam li jwal ra wankebʼ» saʼ li tenamit Los Angeles (California). Keʼwulak 3.500 chi poyanam ut chi siʼeent inkʼaʼ xeʼruuk chi ok. Wulajaq chik, 1.500 chi poyanam xeʼwulak chi rabʼinkil. Ebʼ li hermaan xeʼxtaw xsumenkil li xpatzʼom: naʼalaak chaq saʼ xchʼoolebʼ li poyanam rabʼinkil li esil.

Li xeʼxbʼaanu li hermaan moqon, kixxaqabʼ li naʼlebʼ chirix chanru nekeʼpuktesink ebʼ laj Testiiw re li Jehobʼa toj saʼebʼ li qakutan.

Li hu Laj Kʼaakʼalehom 1 re Agosto 1919 saʼ Ingles, kixye naq saʼ xtiklajik li po Septiembre twanq jun li nimla chʼutam aran Cedar Point (Ohio). Laj Clarence Beaty jun li saaj li wank chaq saʼ xyanq li Yookebʼ chi Tzolok Chirix li Santil Hu ut nachalk Misuri, kixjultika: «Chiqajunilo xqakʼoxla naq tento toowanq aran». Numenaq waqibʼ mil li hermaan li  xeʼwulak, xqʼax ru li nekeʼxyoʼoni. Li kixbʼaanu naq qʼaxal sahaqebʼ saʼ xchʼool aʼan naq numenaq wiibʼ siʼeent li kristiʼaan keʼkubʼeek xhaʼ saʼ li nimaʼ Erie.

Saʼ 5 re Septiembre 1919, saʼ li roʼ kutan re li nimla chʼutam, li hermaan Rutherford kixkʼe li «Xseeraqʼ choʼq rehebʼ li nekeʼtzʼaqonk». Aran kixye naq t-isimanq jun akʼ hu li naxkʼabʼaʼi The Golden Age. * Saʼ li hu aʼin ttawmanq «li esil chirix li yooq chi kʼulmank li wank xwankil» ut tixchʼolobʼ rikʼin li Santil Hu kʼaʼut tkʼulmanq ebʼ li xninqal ru naʼlebʼ aʼin.

Xeʼwaklesiik xchʼool chixjunilebʼ li Yookebʼ chi Tzolok Chirix li Santil Hu re naq kawaqebʼ xchʼool ut re naq teʼroksi li akʼ hu aʼin saʼ li puktesink. Jun li esilhu li kixchʼolobʼ chanru xkʼubʼankil li kʼanjel aʼin, kixye: «Laaʼex li ak kubʼenaq eehaʼ misach saʼ eechʼool naq oxloqʼ xbʼaanunkil li kʼanjel aweʼ ut meekol li hoonal re tzʼaqonk chi xchʼolobʼankil li yaal chiru chixjunilebʼ li kristiʼaan». Sachbʼachʼoolej rilbʼal chanru xeʼxkʼulubʼa! Chiru li po Diciembre, ebʼ laj puktesinel aʼin li xeʼxkʼe xchʼool saʼ xkʼanjel li Yos, xeʼruuk xbʼaanunkil naq numenaq 50.000 chi kristiʼaan teʼxtzʼiibʼa ribʼ re naq rajlal po teʼxkʼul li hu aʼan.

Saʼ xraqik li chihabʼ 1919, li xtenamit li Jehobʼa ak xkʼubʼ wiʼ chik ribʼ ut kixtaw wiʼ chik xmetzʼew. Joʼkan ajwiʼ, kitzʼaqlok ru naabʼal li propesiiy chirix li rosoʼjikebʼ li kutan. Saʼ Malaquias 3:1-4 kiyeemank naq tyaleʼq rix ut tpuuxiiq li xtenamit li Yos. Li qʼehil aʼan ak xnumeʼk chik. Ut, ebʼ li xmoos li Jehobʼa keʼisiik chik rubʼel li xwankil «li nimla tenamit Babilonia» ut li Jesus kixxaqabʼ «li moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ» * (Apoc. 18:2, 4; Mat. 24:45). Li Yookebʼ chi Tzolok Chirix li Santil Hu kawresinbʼilebʼ chik choʼq re li kʼanjel li tkʼemanq rehebʼ xbʼaan li Jehobʼa.