NAʼLEBʼ RE TZOLOK 40
Laatzʼaq qu saʼ li xkʼanjel li Yos saʼ xraqik li rosoʼjikebʼ li kutan
«Kaw xaqxooqex, chexwanq chi inkʼaʼ taachʼinanq leechʼool, junelik yooqex chi kʼiik saʼ xkʼanjel li Qaawaʼ» (1 COR. 15:58).
BʼICH 58 Voy a buscar a los amigos de la paz
RUʼUJIL LI TZOLOM *
1. Kʼaʼut chʼolchʼo chiqu naq wanko «saʼ rosoʼjikebʼ li kutan»?
WI YOʼLAJENAQO naq ak xnumeʼk li chihabʼ 1914, naraj naxye naq chixjunil li qayuʼam naqanumsi saʼ «rosoʼjikebʼ li kutan» re li ruuchichʼochʼ aʼin (2 Tim. 3:1). Chiqajunilo qabʼihom ebʼ li esil chirix li kixye li Jesus naq tkʼulmanq saʼebʼ li qakutan: li yalok u, li weʼej, li nimla hiik, li nimla yajel, naq xnumtaak li maaʼusilal ut naq yookebʼ chi rahobʼtesiik laj kʼanjel chiru li Yos, ut wank chik xkomon (Mat. 24:3, 7-9, 12; Luc. 21:10-12). Qilom ajwiʼ naq ebʼ li poyanam yookebʼ chi naʼlebʼak joʼ kixye li Apostol Pablo (chaawil li kaaxukuut « Chanru nekeʼnaʼlebʼak li kristiʼaan anaqwan?»). Joʼ aj kʼanjel chiru li Jehobʼa chʼolchʼo chiqu naq wanko «saʼ rosoʼjikebʼ li kutan» (Miq. 4:1, Li Santil Hu, Wycliffe Bible Translators, [Wy]. Akʼ tzʼiibʼ).
2. Kʼaru ebʼ li patzʼom tento tqasume?
2 Saʼ xkʼabʼaʼ naq ak kinumeʼk naabʼal chihabʼ chalen 1914, aʼin tana li xraqik li «rosoʼjikebʼ li kutan». Wulak wulak re li rosoʼjik li ruuchichʼochʼ aʼin, joʼkan naq tento tqasume wiibʼ li patzʼom li wank xwankil: Kʼaru tkʼulmanq saʼ xraqik li «rosoʼjikebʼ li kutan»? Ut, kʼaru naroybʼeni li Jehobʼa naq tqabʼaanu naq toj maajiʼ natiklaak?
KʼARU TKʼULMANQ SAʼ XRAQIK LI «ROSOʼJIKEBʼ LI KUTAN»?
3. Joʼ naxchʼolobʼ li propesiiy li wank saʼ 1 Tesalonicenses 5:1-3, kʼaru li esil teʼxkʼe li tenamit?
3 (Taayaabʼasi 1 Tesalonicenses 5:1-3). Laj Pablo naʼaatinak chirix «li xkutankil li Qaawaʼ». Naq naxye aʼin yook chi aatinak chirix li tkʼulmanq naq teʼxtikibʼ xrahobʼtesinkil «Babilonia, li Nimla Tenamit», li xmolamil chixjunil li bʼalaqʼil paabʼal saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ, ut traqeʼq saʼ li Armagedon (Apoc. 16:14, 16; 17:5). Naq ok ok re chi tiklaak li kutan aʼin, ebʼ li tenamit teʼxye: «Wanko saʼ tuqtuukilal ut maakʼaʼ chik qakʼaʼuxl». Ebʼ li nekeʼjolomink re li ruuchichʼochʼ, wank sut nekeʼxye ajwiʼ li aatin aʼin naq nekeʼaatinak chirix kʼaru teʼxbʼaanu li jalan jalanq chi tenamit re xkʼambʼal ribʼebʼ saʼ usilal. * Abʼan, li esil li naxye li Santil Hu jalan wiʼ. Kʼaʼut? Xbʼaan naq naabʼalebʼ li poyanam teʼxkʼoxla naq li xʼawabʼejilal li ruuchichʼochʼ xeʼruuk xtawbʼal li tuqtuukilal ut naq maakʼaʼ chik nakʼehok re xkʼaʼuxebʼ naq teʼrabʼi li esil aʼin. Abʼanan, li xyaalalil aʼan naq tchalq li «xnimal li rahilal» ut «taachalq li rosoʼjikebʼ saʼ junpaat chi maakʼaʼaq saʼ xchʼoolebʼ» (Mat. 24:21).
Miqakanabʼ naq tooʼeʼxbʼalaqʼi naq teʼxye: «Wanko saʼ tuqtuukilal ut maakʼaʼ chik qakʼaʼuxl». (Taawil li raqal 3 toj 6). *
4. a) Kʼaru ebʼ li naʼlebʼ toj maajiʼ naqanaw chirix li esil: «Wanko saʼ tuqtuukilal ut maakʼaʼ chik qakʼaʼuxl»? b) Kʼaru ak naqanaw chirix aʼin?
4 Naqanaw wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ chirix li esil: «Wanko saʼ tuqtuukilal ut maakʼaʼ chik qakʼaʼuxl». Abʼanan, wank li naʼlebʼ li maajiʼ naqanaw, joʼ kʼaru tkʼamoq rehebʼ li tenamit chi xkʼebʼal li esil aʼin ut chanru teʼxbʼaanu. Inkʼaʼ ajwiʼ naqanaw ma saʼ reqaj ribʼ teʼxkʼe li esil malaj jun sut ajwiʼ teʼxye. Aʼ yaal chanru teʼxbʼaanu, chʼolchʼo tzʼaqal chiqu aʼin: inkʼaʼ tqakanabʼ naq tooʼeʼxbʼalaqʼi ut tqakʼoxla naq li nekeʼjolomink re li ruuchichʼochʼ teʼxkʼam chaq li tuqtuukilal. Aʼin bʼan li esil li yooko roybʼeninkil, li tkʼutbʼesinq re, naq «li xkutankil li Qaawaʼ» ok ok re chi tiklaak.
5. Chanru nokooxtenqʼa 1 Tesalonicenses 5:4-6 re xkawresinkil qibʼ choʼq re «li xkutankil li Qaawaʼ»?
5 (Taayaabʼasi 1 Tesalonicenses 5:4-6). Laj Pablo naxye kʼaru tento tqabʼaanu re naq yoʼon wanqo choʼq re «li xkutankil li Qaawaʼ». «Moowark joʼkebʼ li junchʼol», ajʼajaq bʼan qu ut yoʼon wanqo. Jun eetalil, weent tqabʼaanu re naq inkʼaʼ tootzʼaqonq saʼ li xʼawabʼejilal li ruuchichʼochʼ, xbʼaan naq chi joʼkan tqatzʼeqtaana li Xʼawabʼejilal li Yos. Wi joʼkan raj tqabʼaanu, laaʼaqo chik re «li ruuchichʼochʼ» (Juan 15:19). Chʼolchʼo chiqu naq kaʼajwiʼ li Xʼawabʼejilal li Yos tixkʼam chaq li tuqtuukilal saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ.
6. Kʼaru li tenqʼ naqaj xkʼebʼal rehebʼ li poyanam, ut kʼaʼut?
6 Moko kaʼaj tawiʼ ajʼajaq qu, naqaj ajwiʼ xtenqʼankilebʼ jalan chik li poyanam re naq «t-ajq ruhebʼ», malaj, xtenqʼankilebʼ chi xnawbʼal li naxye li Santil Hu chirix li tkʼulmanq rikʼin li ruuchichʼochʼ aʼin. Qajultikaq naq jun sut xtiklaak li nimla rahilal maakʼaʼaq chik hoonal choʼq rehebʼ re naq teʼxsikʼ li Jehobʼa. Joʼkan naq jwal aajel ru li puktesink. *
LAATZʼAQ QU SAʼ LI PUKTESINK
Saʼ li puktesink, naqakʼut chiruhebʼ li kristiʼaan naq kaʼajwiʼ li Xʼawabʼejilal li Yos truuq chaq xkʼambʼal li tzʼaqal tuqtuukilal saʼ xbʼeen li Ruuchichʼochʼ. (Taawil li raqal 7 toj 9).
7. Kʼaru naroybʼeni li Jehobʼa naq yooqo xbʼaanunkil anaqwan?
7 Bʼabʼay aj chik li hoonal re naq tchalq «li xkutankil li Qaawaʼ», joʼkan naq aʼan naroybʼeni naq laatzʼaq qu saʼ li puktesink. Tento bʼiʼ naq laatzʼaq qu «saʼ xkʼanjel li Qaawaʼ» (1 Cor. 15:58). Naq li Jesus kiʼaatinak chirix li xninqal ru naʼlebʼ li tkʼulmanq saʼ li rosoʼjikebʼ li kutan, kiʼaatinak chirix li tqabʼaanu joʼ aj kʼanjel chiru li Yos. Kixye: «Ut tento xbʼenwa taapuktesimanq li Chaabʼil Esilal saʼatqebʼ chixjunil li tenamit» (Mar. 13:4, 8, 10; Mat. 24:14). Qakʼoxlaq aʼin: jar wa nokoopuktesink, nokooʼokenk saʼ li xtzʼaqlojik ru li propesiiy aʼin li natawmank saʼ li Santil Hu.
8. Kʼaru li esil naxkʼutbʼesi naq yook chi kʼiik li puktesink chirix li Xʼawabʼejilal li Yos?
8 Rajlal chihabʼ, naabʼalebʼ chik li poyanam nekeʼrabʼi resil li Xʼawabʼejilal li Yos. Qilaq chanru yook chi kʼiik saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ li xkʼihalil laj puktesinel chirix li Xʼawabʼejilal li Yos saʼ li rosoʼjikebʼ li kutan. Saʼ 1914, wank chaq 5.155 aj puktesinel saʼ 43 chi tenamit. Saʼebʼ li qakutan, wanko tana 8.500.000 aj puktesinel saʼ 240 chi tenamit ut naʼajej. Abʼan li qakʼanjel toj maajiʼ naraqeʼk. Tento naq inkʼaʼ tqakanabʼ xpuktesinkil naq kaʼajwiʼ li Xʼawabʼejilal li Yos tixtuqubʼ ru li xchʼaʼajkilal li poyanam (Sal. 145:11-13).
9. Kʼaʼut naq inkʼaʼ tqakanabʼ xpuktesinkil resil li Xʼawabʼejilal li Yos?
9 Inkʼaʼ tqakanabʼ puktesink toj reetal li Jehobʼa tixye naq ak xraqeʼk li kʼanjel. Jarubʼ chik li hoonal toj wank re naq ebʼ li poyanam teʼxnaw ru li Jehobʼa ut li Jesukriist? (Juan 17:3). Inkʼaʼ naqanaw. Li kʼaru naqanaw aʼan naq wi toj maajiʼ natiklaak li nimla rahilal, chixjunilebʼ li kristiʼaan «li ak xaqabʼanbʼilebʼ chi xtawbʼal li junelik yuʼam» wank li xhoonalebʼ re rabʼinkil li chaabʼil esil (Hech. 13:48). Chanru tqatenqʼa ebʼ li kristiʼaan aʼin anaqwan naq toj wank bʼayaq li hoonal?
10. Kʼaru li tenqʼ naxkʼe qe li Jehobʼa re naq tqakʼut li yaal chiruhebʼ li poyanam?
10 Li Jehobʼa yook xkʼebʼal qe saʼ xkʼabʼaʼ li xmolam chixjunil li t-ajmanq chiqu re xkʼutbʼal li yaal chiruhebʼ li poyanam. Jun eetalil, rajlal xamaan nokooxkawresi rikʼin li chʼutam saʼ xyanq xamaan, bʼarwiʼ naqatzol chanru raatinankil xbʼeen sut ut chanru rulaʼaninkil wiʼ chik, ut chanru tqatzolebʼ li poyanam chirix li Santil Hu. Li xmolam li Jehobʼa kixkʼe ajwiʼ qe li kʼanjelobʼaal re kʼutuk. Joʼkaʼin naru nokooʼeʼxtenqʼa:
-
re xtikibʼankil aatinak,
-
re naq teʼwulaq chiru qabʼinkil,
-
re naq teʼraj xnawbʼal xkomon li naʼlebʼ,
-
re xkʼutbʼal li yaal naq nokookʼehok tzolom chirix li Santil Hu ut
-
re xbʼoqbʼalebʼ li nekeʼwulak chiru qabʼinkil re naq teʼxsikʼ li qanaʼaj saʼ Internet ut li Chʼutlebʼaal Kabʼl.
Abʼanan, moko tzʼaqal ta naq wanq li kʼanjelobʼaal aʼin qikʼin, tento tqoksi. * Jun eetalil, naq sa nokooʼaatinak rikʼin junaq li kristiʼaan li nawulak chiru li naqaye re ut naqakanabʼ re jun tratado malaj junaq li perel hu, li kristiʼaan aʼin truuq xnawbʼal xkomon li naʼlebʼ toj reetal tqulaʼani wiʼ chik. Chiqajunqal tenebʼanbʼil saʼ qabʼeen naq rajlal po laatzʼaq qu saʼ li puktesink.
11. Kʼaʼut naq kikʼubʼamank li tzolok chirix li Santil Hu saʼ Internet?
11 Qilaq kʼaru chik naroksi li Jehobʼa re xtenqʼankilebʼ li poyanam chi xnawbʼal li yaal. Saʼ jw.org®, nayeechiʼimank li tzolok chirix li Santil Hu saʼ Internet. * Kʼaʼut naq kikʼubʼamank aʼin? Rajlal po chi mil li poyanam saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ nekeʼxsikʼ chanru teʼxtzol li Santil Hu saʼ Internet. Li tzolok li nayeechiʼimank saʼ li qanaʼaj saʼ Internet naru naxkʼut chiruhebʼ li yaal chirix li Raatin li Yos. Maare wiibʼ oxibʼ li kristiʼaan li nokooʼaatinak wiʼ tchʼaʼajkoʼq chiruhebʼ xkʼulubʼankil xtzolbʼal li Santil Hu qikʼin. Wi joʼkan, qakʼutaq chiruhebʼ li tasal aʼin li wank saʼ li qanaʼaj saʼ Internet malaj qataqlaq rehebʼ xjayalil junaq aatinobʼaal li nekeʼxtaw ru.
12. Kʼaru naru natzʼilmank rix saʼ li tzolok chirix li Santil Hu saʼ Internet?
12 Saʼ li tzolok aʼin natzʼilmank rix li naʼlebʼ aweʼ: li Santil Hu ut ani aj kʼaʼuxl wank chisaʼ, ebʼ li poyanam li jwal nawbʼilebʼ ru saʼ li Santil Hu ut li oybʼenihom li naxyeechiʼi qe. Naq junaq li kristiʼaan tixtzol aweʼ, tixtaw ru ebʼ li naʼlebʼ aʼin:
-
chanru nokooxtenqʼa li Santil Hu,
-
ani li Jehobʼa, li Jesus ut ebʼ li anjel,
-
kʼaʼut naq li Yos kixyobʼtesi ebʼ li kristiʼaan ut
-
kʼaʼut wank li rahilal ut li maaʼusilal.
Saʼ li tzolok aʼin natzʼilmank ajwiʼ rix ebʼ li naʼlebʼ aweʼ:
-
kʼaru tixbʼaanu li Jehobʼa re xsachbʼal ru li rahilal ut li kamk,
-
chanru tixkʼehebʼ wiʼ chik xyuʼam li kamenaq ut
-
chanru tkanaaq li Xʼawabʼejilal li Yos choʼq reqaj li xʼawabʼejilal li winq li maakʼaʼ naʼok wiʼ.
13. Chʼolobʼ ma li tzolok saʼ Internet nakanaak choʼq reqaj li tzolok li naqakʼe naq naqulaʼanihebʼ li kristiʼaan saʼ rochochebʼ.
13 Li tzolok aʼin moko nakanaak ta choʼq reqaj li tzolok li naqakʼe naq naqulaʼanihebʼ li kristiʼaan saʼ rochoch. Li Jesus kixkʼe jun qamaatan kʼanjel re xkʼebʼalebʼ li poyanam choʼq xtzolom. Naqaj naq ebʼ li poyanam li nekeʼwulak chiru qabʼinkil teʼril li tzolok saʼ Internet, teʼroxloqʼi li nekeʼxtzol ut teʼraj xnawbʼal xkomon. Wi nakʼulmank aʼin, maare anchal teʼxkʼulubʼa naq jun aj puktesinel tixtzolebʼ chirix li Santil Hu. Saʼ xraqik li junjunq chi tzolom, nayeemank re li yook chi tzolok naq tixpatzʼ naq t-ulaʼaniiq xbʼaan junaq aj puktesinel re naq ttenqʼaaq chi xtawbʼal xkomon li naʼlebʼ. Rajlal kutan saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ, 230 tana chi poyanam nekeʼxpatzʼ xtzolbʼal li Santil Hu saʼ li qanaʼaj saʼ Internet. Jwal aajel ru naq teʼtzoleʼq saʼ rochoch li junjunq chi qas qiitzʼin!
MIQAKANABʼ XKʼEBʼAL QAQʼE CHI XKʼEBʼALEBʼ LI POYANAM CHOQ XTZOLOM LI KRIIST
14. Joʼ naxye li xtaql li Jesus saʼ Mateo 28:19, 20, chirix kʼaru naqakʼe qaqʼe, ut kʼaʼut?
14 (Taayaabʼasi Mateo 28:19, 20). Naq nokookʼehok tzolom chirix li Santil Hu, tento tqayal qaqʼe chi xkʼebʼalebʼ li poyanam choʼq xtzolom li Kriist ut tqakʼut chiruhebʼ xpaabʼankil chixjunil li xtaqlahom. Tento tqatenqʼahebʼ chi xtawbʼal ru naq jwal wank xwankil naq teʼokenq chirix li Jehobʼa ut li Xʼawabʼejilal. Aʼin naraj xyeebʼal naq tqayal rekʼasinkilebʼ xchʼool re naq teʼxyuʼami li teʼxtzol, teʼxqʼaxtesi li xyuʼam chiru li Jehobʼa ut teʼkubʼeeq xhaʼ. Kaʼajwiʼ chi joʼkan teʼkoleʼq saʼ li xkutankil li Jehobʼa (1 Ped. 3:21).
15. Chirix kʼaru inkʼaʼ chik tqasach li qahoonal, ut kʼaʼut?
15 Joʼ ak xqil, wulak wulak re xkutankil li rosoʼjik li ruuchichʼochʼ aʼin. Joʼkan naq, maakʼaʼ chik qahoonal re xtzolbʼalebʼ li kristiʼaan li nakʼutunk chiruhebʼ naq inkʼaʼ nekeʼraj wank choʼq xtzolom li Kriist (1 Cor. 9:26). Jwal aajel ru li qakʼanjel, xbʼaan naq wankebʼ naabʼal li kristiʼaan li tento teʼrabʼi li esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos anaqwan naq toj wank bʼayaq li hoonal.
QATZʼEQTAANAQ LI BʼALAQʼIL PAABʼAL
16. Joʼ naqil saʼ Apocalipsis 18:2, 4, 5, 8, kʼaru tento tqabʼaanu chiqajunilo? (Taawil li xyaalal).
16 (Taayaabʼasi Apocalipsis 18:2, 4, 5, 8). Joʼ nekeʼxchʼolobʼ li raqal aʼin, toj wank chik xkomon li naroybʼeni li Jehobʼa naq tqabʼaanu. Chiqajunilo li tzʼaqal aj paabʼanel tento tooʼelq chi junajwa chisaʼ li Nimla Tenamit Babilonia. Maare li yookebʼ xtzolbʼal li Santil Hu xeʼtzʼaqonk saʼ junaq li bʼalaqʼil paabʼal naq toj maajiʼ nekeʼxnaw li yaal. Maare nekeʼwulak chaq saʼebʼ li xchʼutam nekeʼtzʼaqonk saʼ xyanqebʼ malaj nekeʼkʼehok tumin. Naq toj maajiʼ naʼok joʼ aj puktesinel li maajiʼ nakubʼeek xhaʼ, tento tixtzʼeqtaana chixjunil li nakʼamok re chi wank saʼ aatin rikʼin li bʼalaqʼil paabʼal. Tento tixtaqla jun esilhu re xyeebʼal naq inkʼaʼ chik naraj tzʼaqonk saʼ li paabʼal aʼan malaj tixsikʼ chanru t-elq chi junajwa chisaʼ li paabʼal aʼin malaj chisaʼ yalaq kʼaru chik chi molam li chalenaq saʼ li Nimla Tenamit Babilonia. *
17. Kʼaru li kʼanjel inkʼaʼ tqakʼulubʼa joʼ tzʼaqal aj paabʼanel, ut kʼaʼut?
17 Joʼ tzʼaqal aj paabʼanel tento naq weent tqabʼaanu re naq li qakʼanjel moko ttzʼaqonq ta rikʼin li Nimla Tenamit Babilonia (2 Cor. 6:14-17). Jun eetalil, maajunwa tqakʼulubʼa junaq li kʼanjel saʼ junaq Iglees. Joʼkan ajwiʼ, wi wank qapatron, inkʼaʼ tqakʼulubʼa xbʼaanunkil jun li xnimal ru kʼanjel saʼ junaq li naʼaj li naroksi li bʼalaqʼil paabʼal. Ut, wi laaʼo laj echal kʼanjel, inkʼaʼ tqayeechiʼi chi moko tqakʼulubʼa kʼanjelak choʼq re li Nimla Tenamit Babilonia usta chaabʼil tooʼeʼxtoj. Kʼaʼut naq inkʼaʼ nawiibʼank qachʼool chirix aʼin? Xbʼaan naq inkʼaʼ naqaj tzʼaqonk saʼ li xbʼaanuhom ut saʼ li xmaak li bʼalaqʼil paabʼal li muxbʼil ru chiru li Yos (Is. 52:11). *
18. Chanru kinaʼlebʼak jun li hermaan naq kipatzʼeʼk re xbʼaanunkil jun li kʼanjel saʼ jun li Iglees?
18 Wiibʼ oxibʼ chihabʼ anaqwan, jun aj echal kʼanjel kixpatzʼ re jun li cheekel winq li nakʼanjelak joʼ aj peechʼ naq tixbʼaanu jun kʼanjel saʼ jun li Iglees li wank saʼ li xtenamit. Laj echal kʼanjel naxnaw naq li cheekel winq junelik kixye naq inkʼaʼ tixbʼaanu junaq kʼanjel choʼq re junaq li Iglees. Abʼan saʼ li hoonal aʼan qʼaxal aajel chiru laj echal kʼanjel naq t-uxmanq li kʼanjel aʼin. Usta joʼkan, li hermaan inkʼaʼ kixqʼet ribʼ chiru li naʼlebʼ li naxkʼe li Santil Hu ut moko xkʼulubʼa ta li kʼanjel. Saʼ li jun chik xamaan, kiʼelk saʼ li preens re li tenamit jun li jalam u bʼarwiʼ naʼilmank jun chik aj peechʼ li yook xxaqabʼankil jun li krus chiru li Iglees. Wi traj li hermaan kixkʼulubʼa li kʼanjel aʼin, kiʼelk raj xjalam u saʼ li preens. Qakʼoxlaq naq kʼajoʼ raj kixtzʼajni li xkʼabʼaʼ saʼ li chʼuut ut chan raj ru kirekʼa ribʼ li Jehobʼa.
KʼARU LI NAʼLEBʼ XQATZOL?
19, 20. a) Kʼaru ebʼ li naʼlebʼ li ak xqatzol? b) Kʼaru chik tento tqatzol?
19 Joʼ nekeʼxkʼut li propesiiy li wank saʼ li Santil Hu, li jun chik xnimal ru naʼlebʼ li t-ilmanq saʼ xbʼeen li ruuchichʼochʼ aʼan naq teʼxye: «Wanko saʼ tuqtuukilal ut maakʼaʼ chik qakʼaʼuxl». Abʼan li Jehobʼa ak xkʼut chiqu naq ebʼ li tenamit maajoqʼe teʼxkʼam chaq li tzʼaqal ut junelik tuqtuukilal. Kʼaru tento tqabʼaanu naq toj maajiʼ nakʼulmank aʼin ut naq toj maajiʼ nachalk li rosoʼjik chi maakʼaʼaq saʼ qachʼool? Li Yos naroybʼeni naq laatzʼaq qu chi xpuktesinkil resil li Xʼawabʼejilal ut naq tqakʼe qaqʼe chi xkʼebʼalebʼ li poyanam choʼq xtzolom li Kriist. Joʼkan ajwiʼ, tento naq inkʼaʼ tqachʼik qibʼ saʼ li bʼalaqʼil paabʼal. Aʼin naraj xyeebʼal naq inkʼaʼ chik tootzʼaqonq saʼ li bʼalaqʼil paabʼal ut moko tqakʼulubʼa ta junaq kʼanjel li chalenaq saʼ li Nimla Tenamit Babilonia.
20 Toj wank naabʼal li xninqal ru naʼlebʼ li tkʼulmanq saʼ xraqik li «rosoʼjikebʼ li kutan», ut toj wank naabʼal li naʼlebʼ li naraj li Jehobʼa naq tqabʼaanu. Kʼaru ebʼ li naʼlebʼ aʼin? Ut, chanru tqakawresi qibʼ choʼq re chixjunil li tkʼulmanq chi seebʼ? Tqil saʼ li jun chik tzolom.
BʼICH 71 ¡Somos los guerreros de Jehová!
^ párr. 5 Naqoybʼeni naq chi seebʼ ebʼ li tenamit teʼxye naq xeʼxtaw li tuqtuukilal ut maakʼaʼ chik nakʼehok re xkʼaʼuxebʼ. Aʼanaq tzʼaqal li reetalil naq li nimla rahilal ok ok re chi tiklaak. Kʼaru naroybʼeni li Jehobʼa naq tqabʼaanu naq toj maajiʼ natiklaak? Li tzolom aʼin tooxtenqʼa chi xnawbʼal li xsumenkil.
^ párr. 3 Jun eetalil, li molam Organización de las Naciones Unidas naxye saʼ li xnaʼaj saʼ Internet naq naxkʼe chiʼubʼej naq «wanq li tuqtuukilal ut maakʼaʼaq li kʼaʼuxej saʼ xyanq li jalan jalanq chi tenamit».
^ párr. 6 Chaawil li tzolom li natawmank saʼ li hu aʼin ut naxkʼabʼaʼi «Naq li Yos naxkʼam chaq li tojbʼamaak, ma naabʼal sut naxye resil?».
^ párr. 10 Li tzolom re li hu Laj Kʼaakʼalehom re Octubre 2018 «Qakʼutaq li yaal», naxkʼut chiqu chanru roksinkil li kʼanjelobʼaal re kʼutuk.
^ párr. 11 Li tzolok aʼin kaʼajwiʼ natawmank saʼ Ingles ut saʼ Portugues, moqon ttawmanq saʼ jalan chik aatinobʼaal.
^ párr. 16 Joʼkan ajwiʼ, tento naq inkʼaʼ tootzʼaqonq naq nekeʼchʼutlaak ebʼ li saaj saʼ junaq naʼajej malaj roksinkil junaq li naʼaj re bʼatzʼunk wi li bʼalaqʼil paabʼal nabʼeresink re. Naabʼal li chʼuut rehebʼ li saaj winq ut ixq moko nekeʼxkʼut ta li xnaʼlebʼ li paabʼal, abʼan kutan saqenk naq li xxeʼil ut chixjunil li nekeʼxkʼut chalenaq saʼ li paabʼal.
^ párr. 17 Saʼ li «Xpatzʼom ebʼ laj ilol hu» re li hu Laj Kʼaakʼalehom 15 re Abril 1999, naqataw xkomon li naʼlebʼ li naxkʼe li Santil Hu chirixebʼ li kʼanjel li chalenaq saʼ li xmolamil li bʼalaqʼil paabʼal, maakʼaʼ saʼ Qʼeqchiʼ.
^ párr. 83 XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U. Li yookebʼ rukʼbʼal xkape nekeʼsach xchʼool naq nekeʼril saʼ li kaaxmu li esil: «Wanko saʼ tuqtuukilal ut maakʼaʼ chik qakʼaʼuxl». Li esil aʼin inkʼaʼ naxbʼalaqʼi jun li sumal aj Testiiw li xeʼhilank bʼayaq naq yookebʼ chi puktesink.
