1. Kʼaru tento teʼxbʼaanu laj paabʼanel re naq teʼxkuy aanilak choʼq re li junelik yuʼam?

JOʼ AJ paabʼanel yooko chi aanilak, ut li maatan aʼan li junelik yuʼam. Maakʼaʼ naxye ma tojoʼ xqatikibʼ malaj ak naabʼal chihabʼ chik qokik, tento naq inkʼaʼ tqakanabʼ aanilak toj reetal toowulaq saʼ xraqik. Ebʼ li naʼlebʼ li kixkʼe li Apostol Pablo rehebʼ laj paabʼanel re Filipos naru tooʼeʼxkawresi re naq tqakuy aanilak toj saʼ xraqik. Wiibʼ oxibʼ aj paabʼanel re li chʼuut aʼin li wank chaq saʼ xkutankilebʼ li Apostol, naabʼal chihabʼ rokikebʼ chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa naq keʼxkʼul li xhu laj Pablo. Usta chaabʼil yookebʼ chi kʼanjelak, li Apostol Pablo kixjultika rehebʼ naq teʼxkuy aanilak. Kiraj naq teʼxkʼam rehebʼ rikʼin re naq inkʼaʼ teʼxkanabʼ aanilak toj «saʼ li xraqik» (Filip. 3:14).

2. Kʼaʼut naq li naʼlebʼ li kixkʼe li Apostol Pablo re li chʼuut li wank Filipos kiwulak tzʼaqal tzʼaqal saʼ xqʼehil?

² Tzʼaqal tzʼaqal saʼ xqʼehil kiwulak li naʼlebʼ li kixkʼe li Apostol Pablo. Chalen saʼ xtiklajik jwal xikʼ kiʼileʼk li chʼuut li wank chaq Filipos. Aʼin kitiklaak chiru li chihabʼ 50, naq li Yos kixbʼoqebʼ laj Pablo ut laj Silas re naq teʼxik Macedonia (Hech. 16:9). Saʼ li tenamit aʼin keʼxtaw li xLidia, li ixq aʼin kirabʼihebʼ. Li Jehobʼa kixte li xchʼool re naq tixkʼulubʼa li chaabʼil esil (Hech. 16:14). Moqon chik, li xLidia ut li wankebʼ saʼ rochoch xeʼkubʼeek xhaʼ. Abʼanan, laj Tza moko xwark ta. Wiibʼ oxibʼ li winq xeʼxjukuki laj Pablo ut laj Silas ut xeʼxkʼamebʼ chiruhebʼ laj raqol aatin ut xeʼqʼabʼaak naq yookebʼ xpoqoqinkil ru li tenamit. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, xeʼxteni laj Pablo ut laj Silas, xeʼtzʼapeʼk saʼ tzʼalam ut keʼxye rehebʼ naq teʼelq saʼ li tenamit (Hech. 16:16-40). Ma xeʼchʼinaak xchʼool? Maajoqʼe bʼiʼan. Ut kʼaru kikʼulmank rikʼin li chʼuut aʼin li tojaʼ kixaqabʼaak? Chaabʼil tzʼaqal xeʼnaʼlebʼak, xbʼaan naq xeʼxkuy  ajwiʼ. Chʼolchʼo naq li eetalil li keʼxkanabʼ laj Pablo ut laj Silas kixwaklesihebʼ xchʼool.

3. Kʼaru chʼolchʼo chiru li Apostol Pablo, ut kʼaru ebʼ li patzʼom tqatzʼil rix?

³ Chʼolchʼo chiru li Apostol Pablo naq inkʼaʼ tchʼinaaq li xchʼool (2 Cor. 4:16). Abʼanan, naxnaw naq re xraqbʼal li aanilak tento tixkʼe xchʼool chi wulak toj saʼ xraqik. Kʼaru naqatzol rikʼin li xnaʼlebʼ? Saʼebʼ li qakutan, kʼaru ebʼ li chaabʼil eetalil nekeʼxkʼut chiqu naq naru naqakuy usta wanq chʼaʼajkilal? Ut, chanru nokooxtenqʼa li qoybʼenihom chi xkawresinkil qibʼ re naq inkʼaʼ tchʼinaaq li qachʼool?

4. Kʼaru kixbʼaanu li Apostol Pablo usta wank saʼ chʼaʼajkilal?

⁴ Qilaq kʼaru yook chaq xkʼulbʼal li Apostol Pablo naq kixtzʼiibʼa li hu rehebʼ laj Filipos ut chanru yook chaq xkʼebʼal xqʼe. Wank saʼ tzʼalam saʼ rochoch aran Roma, joʼkan naq moko naru ta naxik chi puktesink. Usta joʼkan, laatzʼ chaq ru chi xkʼebʼal li esil rehebʼ li nekeʼulaʼanink re ut chi xtzʼiibʼankil ebʼ li hu choʼq rehebʼ li chʼuut li najt nekeʼkanaak. Joʼkan ajwiʼ nakʼulmank saʼebʼ li qakutan, naabʼalebʼ li hermaan li inkʼaʼ nekeʼruuk chi elk saʼebʼ li rochoch, nekeʼxpuktesi li esil rehebʼ li nekeʼulaʼanink re. Nekeʼxtzʼiibʼa ajwiʼ li esilhu li nawaklesink chʼool choʼq rehebʼ li kristiʼaan li chʼaʼaj rulaʼaninkilebʼ.

5. Joʼ kixye saʼ Filipenses 3:12-14, kʼaru kitenqʼank re li Apostol Pablo re naq inkʼaʼ tixkanabʼ xkaʼyankil li xraqik li aanilak?

⁵ Li Apostol Pablo inkʼaʼ kixkanabʼ naq li chaqʼal ru kʼanjel chi moko li maak li kixbʼaanu chaq junxil tixjal li rilobʼaal. Joʼkan ajwiʼ, kixye naq xsachbʼal saʼ xchʼool li «xkanaak chaq chi ixbʼej» aajel ru re naq truuq xtawbʼal li roybʼenihom, joʼkaʼin naxraq chiʼus li xkʼanjel laj paabʼanel (taayaabʼasi Filipenses 3:12-14). Kʼaru raj kiruuk xjalbʼal li rilobʼaal? Xbʼeen, chixjunil li chaqʼal ru kʼanjel li kixtaw saʼ li xpaabʼalebʼ laj Judiiy. Abʼan, chixjunil li kʼaʼaq re ru aʼin «yal mul aj chik» naq kiril (Filip. 3:3-8). Xkabʼ, li xrahil xchʼool xbʼaan naq kixrahobʼtesi ebʼ laj paabʼanel. Abʼan moko kixkanabʼ ta naq aʼin tnumtaaq saʼ xbʼeen. Ut, rox, li kixbʼaanu chaq saʼ li xkʼanjel li Yos. Us kiʼelk li xkʼanjel usta kiwank saʼ tzʼalam, kisakʼeʼk ut kiteniik ajwiʼ chi pek, kijukʼeʼk li xjukubʼ saʼ palaw, kixkuy ajwiʼ xsaʼ ut kiwank saʼ tʼusam. Abʼan maajunwa kixkʼoxla naq ak kixbʼaanu chixjunil (2 Cor. 11:23-27). Usta kixkʼul chixjunil aʼin, naxnaw naq inkʼaʼ tixkanabʼ kʼanjelak. Ut laaʼo ajwiʼ joʼkan choonaʼlebʼaq.

6. Bʼar wank li «xkanaak chaq chi ixbʼej» li tento tana tsachq saʼ qachʼool?

⁶ Chanru tooruuq xsachbʼal saʼ li qachʼool li «xkanaak chaq chi ixbʼej» joʼ kixbʼaanu li Apostol Pablo? Maare wiibʼ oxibʼ toj nekeʼyotʼeʼk xchʼool saʼ xkʼabʼaʼ li maak li xeʼxbʼaanu chaq junxil. Wi joʼkan naqakʼul, us raj naq tqakʼe qahoonal re xtzʼilbʼal rix li xkamik li Jesus. Tzolok, kʼoxlak ut tijok chirix li chaabʼil naʼlebʼ aʼin tooxtenqʼa re naq inkʼaʼ chik tooxrahobʼtesi li qachʼool saʼ xkʼabʼaʼ li maak li xqabʼaanu chaq, xbʼaan naq chʼolchʼooq chiqu ut tqakʼulubʼa naq li Jehobʼa kixkuy chik li qamaak. Qilaq jun chik li chaabʼil naʼlebʼ li naqatzol rikʼin li Apostol Pablo. Wankebʼ aj Testiiw xeʼxkanabʼ li xkʼanjel usta nekeʼtojeʼk chiʼus re xkʼebʼal xtzʼaqobʼ li xkʼanjelebʼ chirix li Xʼawabʼejilal li Yos. Wi joʼkan xqabʼaanu laaʼo, xsachbʼal saʼ qachʼool li xkanaak chaq chiʼixbʼej naraj xyeebʼal naq inkʼaʼ chik tqarahi ru chixjunil li ak xqatzʼeqtaana (Num. 11:4-6; Ecl. 7:10). Saʼ xyanq li «xkanaak chaq chi ixbʼej» maare wank chixjunil li kʼanjel li ak xqabʼaanu chiru li Jehobʼa malaj chixjunil li yalbʼaʼix li ak xqanumsi. Yaal naq xjultikankil chanru xoorosobʼtesi ut xooxtenqʼa li Qayuwaʼ naru naxbʼaanu  naq qʼaxal toojiloq chixkʼatq. Abʼanan, moko us ta naq tookanaaq chi chunchu ut tqakʼoxla naq ak xqabʼaanu chik chixjunil (1 Cor. 15:58).

7. Joʼ naxye saʼ 1 Corintios 9:24-27, kʼaru aajel ru xbʼaanunkil re wulak toj saʼ xraqik li aanilak? Kʼe jun eetalil.

⁷ Laj Pablo kixtaw ru chiʼus li aatin aʼin li kixye li Jesus: «Cheyal eeqʼe» (Luc. 13:23, 24). Aʼan kixnaw naq tento tixkʼe xqʼe toj saʼ rosoʼjik, joʼ kixbʼaanu li Kriist. Joʼkan naq kixjuntaqʼeeta li xyuʼam laj paabʼanel rikʼin jun li aanilak (taayaabʼasi 1 Corintios 9:24-27). Ebʼ laj aanilanel nekeʼxkʼe xchʼool toj saʼ xraqik li aanilak ut inkʼaʼ nekeʼxjal li rilobʼaal. Jun eetalil, naq nekeʼaanilak saʼ li tenamit, li yookebʼ chi aanilak naru nekeʼnumeʼk chiru wiibʼ oxibʼ li kʼayibʼaal malaj jalan chik kʼaʼaq re ru li naru naxjal ebʼ li rilobʼaal. Peʼyaal naq maajun raj rehebʼ laj aanilanel txaqliiq chi rilbʼal li yookebʼ xyeechiʼinkil? Xbʼaan naq naraj qʼaxok u. Joʼkan ajwiʼ laaʼo, miqakanabʼ naq yalaq kʼaru tixjal li qilobʼaal saʼ li aanilak re xtawbʼal li junelik yuʼam. Wi naqakʼe qachʼool ut qaqʼe chirix li xraqik li aanilak, joʼ kixbʼaanu li Apostol Pablo, tqakʼul li maatan.

8. Bʼar wank li oxibʼ chi naʼlebʼ li tqatzʼil rix?

⁸ Anaqwan qatzʼilaq rix oxibʼ li naʼlebʼ li naru tlaatzʼanq qe re naq inkʼaʼ chik kaw tooʼaanilaq. Naq li naqayoʼoni nabʼayk chi tzʼaqlok ru, naq nalajk naʼosoʼk li qakawilal ut naq chiru naabʼal chihabʼ naqanumsi li yalbʼaʼix. Xkʼebʼal reetal li keʼxbʼaanu jalan chik ebʼ aj kʼanjel chiru li Yos tixkʼut chiqu wiibʼ oxibʼ li chaabʼil naʼlebʼ (Filip. 3:17).

9. Kʼaru tana tqakʼul wi nabʼayk chi tzʼaqlok ru li naqayoʼoni?

⁹ Naq nabʼayk chi tzʼaqlok ru li naqayoʼoni. Ak re, naq naqarahi ru naq ttzʼaqloq ru chixjunil xchaqʼalil ru xyeechiʼom li Yos. Naq li propeet Habacuc kixye naq naxrahi ru xraqik li maaʼusilal saʼ li tenamit Juda, li Jehobʼa kixye re, naq inkʼaʼ tixkanabʼ xyoʼoninkil (Hab. 2:3). Abʼanan, li xsahil qachʼool naru t-oq chi jalaak wi tqil naq yook chaq chi bʼayk li naqayoʼoni. Ut, maare tchʼinaaq ajwiʼ li qachʼool (Prov. 13:12). Aʼin tzʼaqal kikʼulmank saʼ xtiklajik li chihabʼ 1900. Chiruhebʼ li kutan aʼan, naabʼal li yulbʼilebʼ ru rikʼin  santil musiqʼej xeʼroybʼeni naq saʼ 1914 teʼkʼameʼq saʼ choxa. Kʼaru xeʼxbʼaanu ebʼ laj paabʼanel li inkʼaʼ nekeʼxtzʼeqtaana li Yos naq inkʼaʼ kikʼulmank li nekeʼroybʼeni?

10. Kʼaru keʼxbʼaanu jun li sumal li inkʼaʼ keʼxtzʼeqtaana li Jehobʼa naq inkʼaʼ kitzʼaqlok ru li nekeʼxyoʼoni?

¹⁰ Aʼin tzʼaqal kikʼulmank rikʼin wiibʼ li qechpaabʼanel li inkʼaʼ xeʼxtzʼeqtaana li Yos, laj Royal ut li xPearl Spatz. Laj Royal kikubʼeek xhaʼ sa 1908 naq wank junmay chihabʼ re. Chʼolchʼo tzʼaqal chiru naq chi seebʼ tixkʼul li xmaatan. Joʼkan bʼiʼ, naq kixtzʼaama li xPearl, saʼ li chihabʼ 1911, kixye re: «Ak nakaanaw li tkʼulmanq saʼ 1914. Joʼkan naq, wi toosumlaaq us raj naq chi seebʼ tqabʼaanu». Ma xeʼxkanabʼ aanilak chirix li junelik yuʼam li sumal aʼin naq inkʼaʼ xeʼkʼameʼk saʼ choxa saʼ 1914? Inkʼaʼ, xbʼaan naq xeʼxkʼe xqʼe chi kʼanjelak chiru li Yos chi anchalebʼ xchʼool ut inkʼaʼ chirix jun li maatan. Chʼolchʼo chiruhebʼ naq teʼxkuy aanilak. Ut joʼkan xeʼxbʼaanu. Chiru lajeetq chihabʼ xeʼkʼanjelak chi anchalebʼ xchʼool chiru li Yos, toj reetal xraqeʼk li xyuʼamebʼ saʼ Ruuchichʼochʼ. Relik chi yaal naq chi anchal qachʼool naqaj rilbʼal naq li Jehobʼa tixkʼe chi naweʼk li xkʼabʼaʼ ut li Xnimajwal wankilal, ut naq tixbʼaanu chixjunil li xyeechiʼom. Chʼolchʼooq chiqu naq aʼin tkʼulmanq saʼ li hoonal li ak xaqabʼanbʼil xbʼaan. Anaqwan naq yooko roybʼeninkil aʼin, laatzʼaq qu saʼ li xkʼanjel li Yos ut miqakanabʼ naq tchʼinaaq li qachʼool malaj moko kaw ta chik tooʼaanilaq xbʼaan naq yook chaq chi bʼayk li naqayoʼoni.

11, 12. Kʼaʼut naq toj naru tookʼiiq saʼ li qapaabʼal usta yook chi lajk chi osoʼk li qametzʼew? Kʼe jun eetalil.

¹¹ Naq nalajk naʼosoʼk li qakawilal. Jalano chiru jun tzʼaqal aj aanilanel, re naq inkʼaʼ tqakanabʼ aanilak re xtawbʼal li junelik yuʼam moko aajel ta ru naq kawaq li qajunxaqalil. Yaal tzʼaqal aʼin, xbʼaan naq naabʼalebʼ li maakʼaʼebʼ chik xkawilal chʼolchʼo chiruhebʼ naq inkʼaʼ teʼxkanabʼ kʼiik saʼebʼ li xpaabʼal (2 Cor. 4:16). Qilaq li eetalil li kixkanabʼ li qechpaabʼanel Arthur Secord. * Saʼ jun kutan, naq ak xket 55 chihabʼ saʼ Betel ut wank 88 chihabʼ re, jun li ixq aj ilol yaj li naʼilok chaq re, kixkaʼya ut chi anchal xchʼool kixye re: «Hermaan Secord, xʼosoʼk laajunxaqalil saʼ li xkʼanjel li Jehobʼa». Abʼan laj Arthur moko kʼojkʼo ta xchʼool rikʼin li kixbʼaanu chaq. Kikanaak chi xkaʼyankil li ixq ut seʼseʼ li ru naq kixsume. «Yaal li naqaye. Abʼan li wank tzʼaqal xwankil maawaʼ li ak xqabʼaanu chaq, aʼan bʼan li tqabʼaanu chalen anaqwan».

¹² Ma ak naabʼal chihabʼ qokik chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa ut anaqwan moko naabʼal ta chik nokooruuk xbʼaanunkil xbʼaan li qakawilal? Wi joʼkan naqakʼul, michʼinaak li qachʼool. Chʼolchʼooq chiqu naq oxloqʼ chiru li Jehobʼa chixjunil li xqabʼaanu chaq junxil (Heb. 6:10).  Ut chirix li naqabʼaanu anaqwan, qajultikaq naq li Jehobʼa moko naxbʼis ta li qarahom saʼ xkʼabʼaʼ chixjunil li naqabʼaanu saʼ li xkʼanjel. Naqakʼutbʼesi bʼan naq qʼaxal naqara naq sa saʼ li qachʼool ut naq naqabʼaanu chixjunil li wank saʼ quqʼ saʼ li xkʼanjel (Col. 3:23). Aʼan naxtaw ru li inkʼaʼ nokooruuk xbʼaanunkil ut moko naxpatzʼ ta qe li inkʼaʼ tooruuq xkʼebʼal re (Mar. 12:43, 44).

13. Kʼaru kikʼulmank rikʼin laj Anatoly ut li xLidiya, ut chanru naxwaklesi qachʼool li eetalil li keʼxkanabʼ re naq inkʼaʼ tchʼinaaq qachʼool usta chiru naabʼal chihabʼ tqakʼul li chʼaʼajkilal?

¹³ Naq chiru naabʼal chihabʼ nokoorahobʼtesiik. Wiibʼ oxibʼ xmoos li Jehobʼa chiru naabʼal chihabʼ xeʼxkuy li yalbʼaʼix ut li rahobʼtesiik. Qilaq li kixkʼul laj Anatoly Melnik, * li nachalk Moldavia. Kabʼlaju chihabʼ ajwiʼ wank re, naq li nekeʼtaqlank saʼ li tenamit xeʼxchap li xyuwaʼ, xeʼxchʼik saʼ tzʼalam ut xeʼxtaqla Siberia, numenaq 7.000 kilometros xkanaak li xjunkabʼal. Jun chihabʼ chik chirix aʼin, keʼxtaqla ajwiʼ Siberia laj Anatoly, li xnaʼ, li xyuwaʼchin ut li xnaʼchin. Moqon chik, xeʼruuk wulak saʼebʼ li chʼutam, abʼan re naq teʼwulaq toj aran, nekeʼbʼeek 30 kilometros saʼ xbʼeen li ratzʼamke, bʼarwiʼ qʼaxal ke tzʼaqal. Chirix chik aʼan, li hermaan Melnik kiwank oxibʼ chihabʼ saʼ tzʼalam ut inkʼaʼ kiruuk rilbʼal li xLidiya li rixaqil, ut li xchʼina rabʼin li wank jun chihabʼ re. Usta chiru naabʼal chihabʼ xeʼxkuy li rahilal, laj Anatoly ut li xjunkabʼal inkʼaʼ xeʼwiibʼank xchʼool. Saʼebʼ li qakutan, laj Anatoly wank 82 chihabʼ re ut natzʼaqonk saʼ li chʼuut li najolomink re jun li qamolam re Asia Central. Joʼ xeʼxbʼaanu laj Anatoly ut li xLidiya, qabʼaanuhaq chixjunil li wank saʼ quqʼ saʼ li xkʼanjel li Jehobʼa ut miqakanabʼ kʼanjelak joʼ xqabʼaanu chaq junxil (Gal. 6:9).

14. Kʼaru naxnaw chaq li Apostol Pablo naq tento tixbʼaanu re naq twulaq toj saʼ xraqik li aanilak?

¹⁴ Chʼolchʼo chaq chiru li Apostol Pablo naq tixchoy li aanilak ut twulaq toj saʼ xraqik. Saʼ xkʼabʼaʼ naq yulbʼil chaq ru rikʼin santil musiqʼej, kiroybʼeni rechaninkil li xmaatan saʼ choxa. Abʼan naxnaw naq inkʼaʼ tixkanabʼ aanilak re naq truuq xtawbʼal aʼin (Filip. 3:14). Re xtenqʼankilebʼ laj Filipos re naq inkʼaʼ teʼxkanabʼ xkaʼyankil li xraqik li aanilak, kiroksi jun chaabʼil eetalil.

15. Chanru kiroksi li Apostol Pablo li yoʼlaak saʼ junaq tenamit re xwaklesinkilebʼ xchʼool laj Filipos re naq inkʼaʼ teʼxkanabʼ xkʼebʼal xqʼe?

¹⁵ Li Apostol Pablo kixjultika rehebʼ laj Filipos naq saʼ choxa wank li xtenamitebʼ  (Filip. 3:20). Kʼaʼut aajel ru naq inkʼaʼ tsachq saʼ xchʼoolebʼ? Xbʼaan naq chiruhebʼ li kutan aʼan ebʼ li kristiʼaan qʼaxal nekeʼxkʼe xwankil yoʼlaak saʼ li tenamit Roma. * Abʼanan, li xtenamitebʼ li yulbʼilebʼ ru qʼaxal chaabʼil wiʼ chik, xbʼaan naq rikʼin aʼin teʼxtaw naabʼal li rusilal. Wi najuntaqʼeetamank aʼin, bʼabʼay ajwiʼ xwankil yoʼlaak saʼ li tenamit Roma. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, li Apostol Pablo kixwaklesihebʼ xchʼool laj Filipos rikʼin li aatin aweʼ: «Wanqex taxaq saʼ xyaalal joʼ xkʼulubʼ li xChaabʼil Esil li Kriist» (Filip. 1:27). Saʼebʼ li qakutan, li yulbʼilebʼ ru nekeʼxkʼe jun chaabʼil eetalil xbʼaan naq inkʼaʼ nekeʼxkanabʼ xkʼebʼal xqʼe re xtawbʼal li yuʼam li inkʼaʼ nalajk naʼosoʼk saʼ choxa.

16. Joʼ naxye saʼ Filipenses 4:6, 7, kʼaru inkʼaʼ tqakanabʼ xbʼaanunkil usta naqoyoʼoni li junelik yuʼam saʼ choxa malaj saʼ Ruuchichʼochʼ?

¹⁶ Miqakanabʼ xkʼebʼal qaqʼe toj reetal tqakʼul li qamaatan, li junelik yuʼam saʼ choxa malaj saʼ li Chʼinaʼusil Naʼajej arin saʼ Ruuchichʼochʼ. Maakʼaʼ naxye kʼaru li yooko xkʼulbʼal, miqajultika chik li xkanaak chiʼixbʼej chi moko tqakanabʼ naq yalaq kʼaru tixram chiqu kʼiik saʼ li qapaabʼal (Filip. 3:16). Maare tqakʼoxla naq chanchan tawiʼ naq yook chi bʼayk li naqayoʼoni malaj yook chi osoʼk li qakawilal. Maare chiru naabʼal chihabʼ xqakuy li chʼaʼajkilal ut li rahobʼtesiik. Miʼok qakʼaʼuxl chirix li yooko xkʼulbʼal, chootijoq bʼan ut qakanabʼaq chixjunil saʼ ruqʼ li Yos. Ut aʼan tixkʼe qe li xnimal ru tuqtuukilal joʼ maajunwa xnumeʼk saʼ li qachʼool (taayaabʼasi Filipenses 4:6, 7).

17. Kʼaru tqatzʼil saʼ li jun chik tzolom?

¹⁷ Joʼ naq laj aanilanel naxkʼe xqʼe naq wulak wulak re saʼ xraqik, laaʼo ajwiʼ qakʼehaq qaqʼe chi xraqbʼal li aanilak choʼq re li junelik yuʼam. Aʼ yaal li tooxkanabʼ xbʼaanunkil li kawilal ut li yooko xkʼulbʼal, miqakanabʼ kʼiik saʼ li qapaabʼal ut qabʼaanuhaq joʼchʼinal joʼnimal li wank saʼ quqʼ re xtawbʼal ebʼ li chaqʼal ru maatan li naqoybʼeni. Kʼaru tento tqabʼaanu re naq inkʼaʼ tqajal qabʼe ut re naq inkʼaʼ tqakanabʼ aanilak? Li jun chik tzolom tooxtenqʼa chi xnawbʼal kʼaru tzʼaqal tqakʼe chiʼubʼej saʼ li qayuʼam ut chanru tooruuq «xsikʼbʼal ru li qʼaxal chaabʼil» (Filip. 1:9, 10).